Is eigendomssplitsing de moeite waard? Eneco Holding N.V. en Delta N.V.

Transcriptie

1 Advisory Is eigendomssplitsing de moeite waard? Eneco Holding N.V. en Delta N.V.

2 Introductie Wet- en regelgeving beoogt een betaalbare, betrouwbare en duurzame energievoorziening Energie is een basisbehoefte van mens en economie. Om de maatschappelijke welvaart te maximaliseren moet de energievoorziening betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam zijn. Gegeven het grote belang van een goede energievoorziening is er veel wet- en regelgeving vanuit Nederland en de EU. De transport- en distributiemarkten worden gereguleerd omdat op deze markten concurrentieprikkels ontbreken De waardeketen van energie bestaat uit productie, handel, transport, distributie en levering. De transport- en distributiemarkten worden intensief gereguleerd omdat de eigenaren van de transport- en distributienetten geen marktprikkels hebben bij afwezigheid van concurrentie op de netten. De transportmarkt verschilt van de distributiemarkt waardoor andere weten regelgeving van toepassing is TenneT en Gasunie beheren het landelijk transportnetwerk voor elektriciteit en gas (zogenoemde TSO s). Zij zijn onder andere verantwoordelijk voor de aansluiting van energiecentrales en interconnectie (capaciteit). De regionale netbeheerders (ook DSO s genoemd) zijn eigenaar van de regionale distributienetwerken en beheren deze. In dit document spreken wij verder over distributie en niet over transmissie. Er is al lange tijd discussie over wet- en regelgeving voor de distributiemarkt specifiek over eigendomssplitsing Er zijn vele vormen van splitsing waaronder management splitsing, boekhoudkundige splitsing, juridische splitsing en eigendomssplitsing. Splitsing in de context van de Europese Richtlijnen heeft betrekking op juridische splitsing een separate entiteit die het beheer van de netten verzorgt. Behoudens eigendomssplitsing, zijn alle vormen van splitsing in Nederland al succesvol doorgevoerd, ook bij de op holdingniveau geïntegreerde netbeheerders DNWB en Stedin. Eigendomssplitsing gaat verder dan juridische splitsing en is een verbod voor aandeelhouders van distributiebedrijven om actief te zijn in de productie of levering van energie (en vice versa). Met eigendomssplitsing wordt beoogd de leveringszekerheid verder te verbeteren en meer concurrentie te creëren op de retailmarkt. Verschillende partijen waaronder de EC vinden eigendomssplitsing op distributieniveau disproportioneel De academische literatuur geeft mede vanwege de het gebrek aan internationale ervaringen in energiemarkten geen eenduidig beeld over de voordelen van eigendomssplitsing op distributieniveau (in tegenstelling tot transport waar de voordelen worden erkend). De Europese Commissie acht gedwongen eigendomssplitsing op distributieniveau disproportioneel. Ondanks het standpunt van de EC en dat van andere EU-lidstaten kiest Nederland voor eigendomssplitsing Noch binnen de EU, noch binnen de OESO is sprake van gedwongen eigendomssplitsing van distributiebedrijven. Nederland is het enige land dat eigendomssplitsing op distributieniveau doorvoert. Andere EU-landen volgen de Europese Richtlijnen en kiezen niet voor gedwongen eigendomssplitsing. Dit rapport beoogt de discussie rondom gedwongen eigendomssplitsing te faciliteren op objectieve gronden Dit rapport gaat in op de relevante vragen voor beleidsmakers, politici en andere belanghebbenden die zich beraden over de voor- en nadelen van gedwongen eigendomssplitsing. Dit document is opgesteld in opdracht van Eneco Holding N.V. ("Eneco") en Delta N.V. ("Delta") en moet bijdragen aan een op feiten gebaseerde discussie. Europese Commissie (27): The benefits of further unbundling at the distribution level are not overwhelmingly higher than the costs. [ ] it would seem to be disproportionate to go a step further in forcing unbundling in this activity. Enhancement of retail competition can be achieved by other measures than DSO unbundling. 2

3 Samenvatting De Nederlandse energiemarkt is een van de best presterende energiemarkten in Europa wanneer wordt gekeken naar de betaalbaarheid en betrouwbaarheid De prijs-kwaliteitverhouding van de Nederlandse energievoorziening is in Europees opzicht hoog Nederland staat in de top-5 van Europa (en daarmee van de wereld) op zowel betrouwbaarheid als betaalbaarheid Daarnaast is zowel de betaalbaarheid als betrouwbaarheid stabiel en laten beiden zelfs een licht positieve trend zien Er is geen relatie zichtbaar tussen eigendomssplitsing op distributieniveau en de prestaties van landen op het gebied van de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van de energievoorziening. Ook binnen Nederland is er geen verband tussen eigendomssplitsing en de prestaties van netbeheerders De bestaande wet- en regelgeving borgt het publieke belang van de distributienetten en zorgt ervoor dat DSO s het juiste marktgedrag vertonen De Nederlandse wet- en regelgeving bevat een grote verscheidenheid aan instrumenten die gericht zijn op een betaalbare en betrouwbare energievoorziening, zoals de Elektriciteitswet en de Gaswet, de I&I-wet, de Wet Onafhankelijk Netbeheer en het Besluit Financieel Beheer Netbeheerder De distributienetten zijn op korte en lange termijn door deze wetten geborgd onder verschillende marktscenario s zoals een (buitenlandse) overname of een faillissement van de holding Wet- en regelgeving maakt kruissubsidiëring en bevoordeling van commerciële activiteiten door netbeheerders onmogelijk, wat bevestigd wordt door toegenomen concurrentie en waarnemingen van de ACM Gedwongen eigendomssplitsing lost het ongelijke speelveld in Nederland niet op en zet Nederlandse bedrijven bovendien op achterstand Leveranciers die onderdeel uitmaken van geïntegreerde energiebedrijven - zowel in Nederland als in Europa - hebben een kredietvoordeel ten opzichte van alleenstaande leveranciers en hebben hiermee meer investeringskracht Er is sprake van een ongelijk speelveld op de Nederlandse retailmarkt wanneer gekeken wordt naar het bezit van netwerkactiviteiten binnen de holding Ook na eigendomssplitsing van Nederlandse energiebedrijven blijven Europese geïntegreerde energiebedrijven actief op de Nederlandse markt met een kredietvoordeel uit netwerkactiviteiten De (financiële) prestaties van de NEM tonen echter aan dat het ontplooien van netwerkactiviteiten niet van cruciaal belang is om te kunnen concurreren op de markt Eigendomssplitsing is niet de moeite waard Nederland is het enige Europese land dat kiest voor gedwongen eigendomssplitsing op distributieniveau en gaat daarmee verder dan de EU-richtlijnen Gedwongen eigendomssplitsing zet gesplitste Nederlandse energiebedrijven op achterstand tegenover geïntegreerde Europese energiebedrijven De EC geeft aan dat er andere effectieve methoden zijn om voldoende concurrentie op retailmarkten te stimuleren Het verlies van netwerkactiviteiten geeft een lagere kredietwaardigheid waardoor (duurzame) investeringen achtergesteld kunnen worden 3

4 Binnen welk kader van wet- en regelgeving valt eigendomssplitsing? Eigendomssplitsing is onderdeel van een vergaand pakket aan wetten en regels Wet- en regelgeving* * Niet limitatief ** Handel buiten beschouwing TenneT en GTS Regionale netbeheerders Elektriciteitswet Gaswet Interventie & Implementatiewet Wet Onafhankelijk Netbeheer*** ***Exclusief groepsverbod Besluit financieel beheer netbeheerder Productie** Transmissie Distributie Retail Samenwerkende energieproducenten (SEP) opgeheven Geliberaliseerde elektriciteitsproductie Introductie toezichthouder Oprichting onafhankelijke landelijke netbeheerders TenneT/GTS Introductie (tarief)regulering en nondiscriminatierichtlijnen Introductie toezichthouder Oprichten juridische, boekhoudkundige en management onafhankelijke netbeheerder Introductie (tarief) regulering en nondiscriminatierichtlijnen Introductie toezichthouder Kwaliteitsregulering Economisch eigendom netten bij netbeheerder Kwaliteitsregulering Overdacht HS-netten aan TenneT Overdacht HS-netten aan TenneT Creatie vette netbeheerder Introductie minimumeisen financiële ratio s netbeheerder Wet Marktmodel Bepalingen rondom opname en gebruik meetgegevens Energieakkoord Doelen rondom opwekking duurzame energie en energiebesparing Geliberaliseerde leveringsmarkt, vrije keuze leverancier (vanaf 24) Introductie vangnetregeling (toetsen redelijke prijzen door toezichthouder) Introductie toezichthouder Verplicht leveranciersmodel facturatie 214? Herziening E & G wet (STROOM) Inwerkingtreding eigendomssplitsing? In ontwikkeling. Stroomlijnen, optimaliseren en moderniseren van de wetgeving met als doel een duidelijkere en eenvoudigere wetgeving, met minder regeldruk voor bedrijven en minder lasten voor de overheid (Kamerbrief minister Kamp). Onderdeel van de wetgevingsagenda STROOM is ook om duurzame, decentrale energieopwekking te stimuleren door toe te staan dat op kleine schaal wordt geëxperimenteerd met volledig geïntegreerde energieproductie, distributie en levering 4

5 Wordt gedwongen eigendomssplitsing op distributieniveau als aanvulling op bestaande wet- en regelgeving vereist vanuit de EU? Nee, Nederland is het enige land in Europa dat kiest voor gedwongen eigendomssplitsing op distributieniveau en gaat daarmee verder dan de EU-richtlijnen vereisen Zijn er andere EU-lidstaten die gedwongen eigendomssplitsing toepassen? Nee, omdat de EU-richtlijnen dit niet voorschrijven is Nederland het enige land in Europa dat eigendomssplitsing toepast Status wettelijke eigendomssplitsing voor DSO s in EU Wat is de status van de implementatie van EU richtlijnen voor DSO s in andere EU-lidstaten? Slechts vier EU-lidstaten hebben de EU richtlijnen rondom DSO s volledig geïmplementeerd Status invoering EU richtlijnen voor DSO s = EU landen met gedwongen eigendomssplitsing DSO s = EU landen zonder gedwongen eigendomssplitsing DSO s 4 Onvolledige transpositie in wetgeving = Volledige implementatie 3 e EU energiepakket DSO s = Onvolledige implementatie 3 e EU energiepakket DSO s Onvolledige branding DSO s o.a. 2 Onvoldoende financiën DSO s Bron: EC (27) The benefits of further unbundling at the distribution level are not overwhelmingly higher than the costs. (..) it would seem to be disproportionate to go a step further in forcing unbundling in this activity. Enhancement of retail competition can be achieved by other measures than DSO unbundling. Onvoldoende personeel DSO s Aantal landen in overtreding* Bron: CEER (213) *Aantal landen in overtreding telt op tot meer dan 2, omdat sommige landen op meerdere punten niet voldoen 5

6 Consumentenprijzen elektriciteit (in eurocent per kwh) Jaarlijkse uitvalduur (in minuten) Elektriciteitsprijs (in eurocent per kwh) Geeft de huidige prijs-kwaliteitverhouding van de Nederlandse energievoorziening aanleiding tot eigendomssplitsing? Nee, de prijs-kwaliteitverhouding van de Nederlandse energievoorziening is in Europees opzicht hoog en vertoont een positieve en stabiele ontwikkeling Heeft Nederland een betaalbare en betrouwbare energievoorziening? Ja, Nederland staat in de top-5 van Europa op zowel betrouwbaarheid als betaalbaarheid. Er is geen verband tussen eigendomssplitsing en de prestaties van landen Prijs-kwaliteitverhouding elektriciteitsvoorziening Italië Duitsland 4 Slovenië Nederland Oostenrijk Zweden Denemarken Ierland Hongarije Litouwen Tsjechië Spanje 6 VK Frankrijk EU gemiddelde Griekenland Portugal Slowakije Polen Roemenië Bulgarije Eigendomssplitsing is geen vereiste voor een meer betaalbare en betrouwbare energievoorziening: DSO's in de goed scorende landen Denemarken, Oostenrijk Frankrijk en Duitsland zijn niet gesplitst op eigendomsniveau DSO's in middelmatig presterende landen als de VK en Italië zijn vrijwillig gesplitst Jaarlijkse ongeplande uitvalduur (in minuten) Is dit een consistent beeld over tijd? Ja, zowel de betaalbaarheid en betrouwbaarheid zijn stabiel en laten zelfs een licht dalende trend zien Ontwikkeling reële elektriciteitsprijs huishoudens en uitvalduur distributienetwerken elektriciteit ,6 19,6 5,1 5,1 2,6 5,2 9,1 9,1 1,1 18,4 18,7 19,2 19,1 5,2 5,1 5,3 5,7 8,4 8,1 8,1 7,5 5,4 5,4 5,4 4,8 5,5 5,7 5, BTW en belastingen Leveringsprijs Netwerkprijs Bron: Eurostat Energy Statistics (213); CEER (211); Eurelectric (213) Bron: CBS, ACM (212); Jaarverslagen netbeheerders (213) 6

7 Index investeringen Is het denkbaar dat de kwaliteit van de netten in gevaar komt? Nee, de huidige wet- en regelgeving borgt netwerkinvesteringen en zorgt daarmee dat de kwaliteit op peil blijft Zijn netwerkinvesteringen geborgd onder normale marktomstandigheden? Ja, regulering geeft inzicht in investeringen Jaarlijks verplicht uitgebreide informatie aan ACM over kwaliteitsindicatoren aan te leveren Tweejaarlijks verplicht uitgebreide informatie aan ACM over beoogde kwaliteit netten, kwaliteits-beheersingssysteem en noodzakelijke investeringen aan te leveren... en geeft prikkels tot investeringen Q-factor in tariefregulering en compensatieregeling... en geeft investeringsruimte Tariefregulering inclusief redelijk rendement... wat zichtbaar is in de toenemende investeringen van zowel gesplitste als geïntegreerde netbeheerders Ontwikkeling reële netwerkinvesteringen Bron: ACM codatasets, CBS Investeringen geïntegreerd Investeringen gesplitst Zijn netwerkinvesteringen geborgd bij een (buitenlandse) overname? Zijn netwerkinvesteringen geborgd bij een faillissement of financiële problemen van de holding Ja, er zijn verschillende onafhankelijkheidseisen rondom de netbeheerder.. Volledig bestuur en meerderheid commissarissen onafhankelijk van commercieel energiebedrijf Winstuitkering met oog op publieke taken en alleen indien wordt voldaan aan financiële ratio s Economische eigendom en beschikkingsbevoegdheid netten in handen van netbeheerder..en er is sprake van een privatiseringsverbod Aandelen netbeheerder zijn volgens wettelijke verplichting (in)direct in publieke handen Ja, er worden zeer specifieke eisen gesteld aan het financieel management van de netbeheerder Netbeheerder moet voldoen aan liquiditeit en solvabiliteitsratio s, onafhankelijk van de holding Er mag geen dividend worden uitgekeerd indien niet wordt voldaan aan de financiële ratio s Netbeheerder mag niet garant staan voor schulden van de groep 7

8 Impact van instrument Kunnen we ervan uit gaan dat energiebedrijven zich aan de wet- en regelgeving houden? Ja, het ministerie van EZ en de ACM hebben adequate instrumenten om de wet- en regelgeving te handhaven Welke instrumenten kunnen EZ en de ACM inzetten om wet- en regelgeving te handhaven? EZ en de ACM hebben verschillende instrumenten tot hun beschikking met een uiteenlopende impact..kunnen alle relevante informatie opvragen..kunnen bindende aanwijzingen geven..kunnen een last onder dwangsom opleggen..kan een boete geven..kan een netbeheerder onder curatele stellen..kan de statuten van de netbeheerder afkeuren en/of de aanwijzing van een netbeheerder intrekken Zetten EZ en de ACM deze instrumenten in? Ja, er zijn verschillende voorbeelden van momenten waarop deze instrumenten zijn ingezet bijv. Essent (21) Boete van 16. voor aanleveren incomplete informatie illustreert nadruk op informatievoorziening bijv. Stedin (29) Bindende aanwijzing rondom onvoldoende actueel en volledig bedrijfsmiddelenregister bijv. Endinet (21) Last onder dwangsom voor gebrekkige risicoanalyse rondom kwaliteit van de netten bijv. Greenchoice (211) Boete van 7,2 miljoen voor het niet of laat sturen van eindafrekeningen Geen aanwijzingen op basis van publieke bronnen dat er aanleiding was om dit instrument in te zetten Geen aanwijzingen op basis van publieke bronnen dat er aanleiding was om dit instrument in te zetten 8

9 Percentage switcher (in % van consumenten) Aantal aanbieders op basis van leveringsvergunningen elektriciteit Kunnen geïntegreerde energiebedrijven kruissubsidies toepassen of discrimineren tussen de eigen retailtak en andere retailers? Nee, de huidige wet- en regelgeving faciliteert effectieve marktwerking in de retailmarkt door kruissubsidiëring onmogelijk te maken en bevoordeling te verbieden Is kruissubsidiëring mogelijk van de netbeheerder richting de commerciële activiteiten? Nee, kruissubsidiëring van netbeheer naar commerciële activiteiten wordt effectief onmogelijk gemaakt De netbeheerder dient een aparte boekhouding te voeren voor gereguleerde activiteiten; Kosten en opbrengsten dienen te worden toegewezen aan het gereguleerde en ongereguleerde domein volgens Regulatorische Accounting Regels (RAR). De RAR vereist een accountantsverklaring. ACM controleert regelmatig op naleving hiervan Is bevoordeling van partijen in retail mogelijk? Nee, bevoordeling is bij wet verboden Een bevoordelingsverbod is actief waarin opgenomen is: Dat een netbeheerder op geen enkele wijze een verbonden partij mag bevoordelen boven een niet verbonden partij Specifiek verbod op bevoordeling middels informatiegebruik Specifiek verbod op bevoordeling middels tarieven Specifiek verbod op bevoordeling middels leveringsvoorwaarden Specifiek verbod op bevoordeling middels gebruik (merk)naam De netbeheerder is verplicht om: een intern reglement op te stellen met richtlijnen die discriminatie voorkomen, dit reglement na te leven, hierop toe te zien en dit te rapporteren aan de ACM Zien wij dit terug in de praktijk? Ja, de NMa heeft reeds in 27 geconstateerd dat er geen sprake is van bevoordeling De NMa concludeert dat (..) er geen bevoordeling plaatsvindt door het verstrekken van gegevens. De NMa concludeert dat (..) er geen bevoordeling plaatsvindt door misbruik van interne verrekenprijzen. De NMa onderzoekt (..) elk signaal over mogelijke discriminatie door een netbeheerder. NMa heeft in het verleden signalen ontvangen dat het realiseren van een aansluiting op het net te lang duurde (..). In al die gevallen bleken nadere maatregelen niet nodig. en ook de marktcijfers laten een toenemende concurrentie zien op de Nederlandse retailmarkt Ontwikkeling overstapgedrag en aantal aanbieders van elektriciteit in Nederland (consumentenmarkt) 1 4 % % 4 1 % 8% 3 6% Switchgedrag (linker-as) Aantal aanbieders (rechter-as) 2 4% Sinds liberalisering is ruim 4% van de Nederlandse 2% huishoudens al tenminste éénmalig overgestapt. In 213 is 1 ruim 13% overgestapt, versus 6-8% in Europa. % Bron: ACM (213, 214); IEA the Netherlands (214); PrizeWize (214); NMa (27) 9

10 Halen geïntegreerde energiebedrijven binnen de huidige wet- en regelgeving geen enkel voordeel uit netwerkactiviteiten? Jawel, het hebben van netwerkactiviteiten binnen de holding geeft geïntegreerde energiebedrijven een verhoogde kredietwaardigheid en daarmee meer investeringskracht Geeft het ontplooien van netwerkactiviteiten een betere kredietrating? Ja, de kredietratings van Nuon en Essent hebben een daling laten zien direct na eigendomssplitsing Heeft een betere kredietrating een materieel financieel effect? Ja, een betere kredietrating betekent onder meer een lagere opslag op het rentetarief Geïntegreerde onderneming Geïntegreerde onderneming Rating ten tijde van eigendomssplitsing (28) A+ A+ Exclusief netbeheer Exclusief netbeheer Rating direct na eigendomssplitsing (29) BBB+ A Spread obligatielening (213Q1) AAA AA A BBB HY* Spread (%) 27-Maart 29: Nuon Enery (de productie & leveringstak) wordt gedowngrade naar BBB+ 12-Jan. 21: Nuon Energy s credit rating blijft BBB+. Verwachting dat Nuon s financiële positie aanzienlijk verzwakt na unbundling gezien een groot aankomend investeringsprogramma - S&P Bron: Rapporten S&P; Company websites 15-Sept.-29: Essent's business risk profile has weakened following the forced ownership unbundling of Essent's regulated distribution operations, which accounted for 35% of operating group profits in 28 - S&P wat betekent dat geïntegreerde bedrijven meer investeringskracht hebben Een lagere kredietwaardigheid (door eigendomssplitsing) zorgt, naast hogere rentelasten, ook voor een beperking van de investeringsruimte bij Productie en Leveringsbedrijven. Maria van der Hoeven, 28 Anno 214 heeft splitsing naar verwachting een groter negatief effect op investeringen: De omstandigheden op de energiemarkt zijn sterk verslechterd ten opzichte van 28 Delta en Eneco hebben nu een lagere credit rating dan Nuon en Essent in 28 *HY = High-Yield, beter bekend als risicovolle junkbonds Bron: DB Research (213); analyse 1

11 Aantal klanten (x1.) Is het onmogelijk om te concurreren op de Nederlandse retailmarkt zonder het bezit van netwerken? Nee, het is ook mogelijk om zonder netwerkactiviteiten goed te concurreren op de Nederlandse retailmarkt Presteren geïntegreerde partijen beter dan partijen zonder netwerkactiviteiten op de Nederlandse retailmarkt? Niet per definitie, de NEM laat een sterk groeiend marktaandeel zien en is een aantal gevestigde, geïntegreerde partijen al voorbij gegroeid Ontwikkeling van geschatte klantaantallen en marktaandeel NEM Aantal klanten NEM Martkaandeel NEM,3,2, ,8 28 2,9 29 3,8 21 3, , , 5,5 5, 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5, Greenchoice GDF Suez Delta E.ON Markt aandeel (in%) De Nederlandse Energiemaatschappij (NEM) is sterk gegroeid ten koste van gevestigde partijen met ruim 66% gemiddeld per jaar sinds 27 De omzet van de NEM is sinds 27 gegroeid met gemiddeld ruim 64% per jaar Ondanks het feit dat de NEM geen netwerkactiviteiten ontplooit is het marktaandeel gegroeid tot ruim 4% in 212 Het marktaandeel van de NEM is daarmee groter dan dat van een aantal geïntegreerde partijen zoals GDF Suez (2,1%), Delta (2%) en E.ON (2%) Ook Greenchoice heeft als partij zonder netwerkactiviteiten een groot marktaandeel (5%) opgebouwd ten koste van gevestigde partijen Bron: Jaarverslagen NEM; CBS; Marketresponse (213); WiseNederland (214); analyse 11

12 Marktaandelenretail markt elektriciteit NL (in %) Is er sprake van een ongelijk speelveld op de Nederlandse retailmarkt en lost eigendomssplitsing dit op? Er is inderdaad sprake van een ongelijk speelveld op de Nederlandse energiemarkt, maar eigendomssplitsing is hiervoor geen oplossing en zet Nederlandse (gesplitste) leveranciers bovendien op achterstand Zijn Delta en Eneco uniek in het feit dat zij ook netwerkactiviteiten ontplooien binnen de holding? Is er sprake van een level playing field op de Nederlandse retailmarkt Leidt eigendomssplitsing tot een level playing field? Nee, er zijn in Europa veel ondernemingen actief die voor een belangrijk deel inkomsten genereren uit netwerkactiviteiten Aandeel netwerkactiviteiten in totale operationele winst op holding niveau Gazprom Vattenfall/Nuon GDF Suez Delta RWE/Essent EDP EnBW EDF Enel E.ON Iberdrola Eneco Aandeel netwerkactiviteiten in EBITDA (in %) Nee, er zijn verschillende partijen met netwerken die al dan niet via een dochteronderneming actief zijn op de Nederlandse markt Marktaandeel op Nederlandse retailmarkt ,5% Gazprom GDF Suez RWE/Essent Vattenfall/Nuon E.ON Netwerkactiviteiten op holdingniveau (buiten Nederland) 27,% Greenchoice NEM Delta Twintigtal Eneco kleine leveranciers Netwerkactiviteiten op holdingniveau (in Nederland) 11,5% Geen netwerkenactiviteiten op holdingniveau Nee, onder alle scenario s zijn nog partijen met voordeel uit netwerkactiviteiten actief op de Nederlandse markt Scenario 1 Eneco en Delta zijn na eigendomssplitsing zelfstandig 62% van de markt heeft nog steeds netwerken in bezit Scenario 2 Eneco en Delta worden na eigendomssplitsing overgenomen door buitenlandse partij met netten 89% van de markt heeft nog steeds netwerken in bezit Onder beide scenario s moeten gesplitste (Nederlandse) leveranciers concurreren met buitenlandse geïntegreerde energiebedrijven, zowel op de Nederlandse markt als in het buitenland The earnings on these (regulated) revenues are (..) extremely stable and predictable (E.ON, 213) Our extensive distribution network is RWE s second pillar. (RWE, 214) A further weakening of RWE s business profile for example as a result of a meaningfully lower share of stable regulated income (..) could lead us to consider a downgrade (S&P, 212) Bron: Jaarverslagen, bedrijfswebsites en presentaties; Marketresponse (214); EnergyPost (214); analyse 12

13 Samenvattend overzicht van vragen en antwoorden 1 Binnen welk kader van wet- en regelgeving valt eigendomssplitsing? Eigendomssplitsing is onderdeel van een vergaand pakket aan wetten en regels 2 Wordt gedwongen eigendomssplitsing op distributieniveau als aanvulling op bestaande wet- en regelgeving vereist vanuit de EU? 3 Geeft de huidige prijs-kwaliteitverhouding van de Nederlandse energievoorziening aanleiding tot eigendomssplitsing? Nee, Nederland is het enige land in Europa dat kiest voor gedwongen eigendomssplitsing op distributieniveau en gaat daarmee verder dan de EUrichtlijnen vereisen Nee, de prijs-kwaliteitverhouding van de Nederlandse energievoorziening is in Europees opzicht hoog en vertoont een positieve en stabiele ontwikkeling 4 Is het denkbaar dat de kwaliteit van de netten in gevaar komt? Nee, de huidige wet- en regelgeving borgt netwerkinvesteringen en zorgt daarmee dat de kwaliteit op peil blijft 5 Kunnen we ervan uit gaan dat energiebedrijven zich aan de wet- en regelgeving houden? Ja, het ministerie van EZ en de ACM hebben adequate instrumenten om de wet- en regelgeving te handhaven 6 Kunnen geïntegreerde energiebedrijven kruissubsidies toepassen of discrimineren tussen de eigen retailtak en andere retailers? 7 Halen geïntegreerde energiebedrijven binnen de huidige wet- en regelgeving geen enkel voordeel uit netwerkactiviteiten? 8 Is het onmogelijk om te concurreren op de Nederlandse retailmarkt zonder het bezit van netwerken? Nee, de huidige wet- en regelgeving faciliteert effectieve marktwerking in de retailmarkt door kruissubsidiëring onmogelijk te maken en bevoordeling te verbieden Jawel, het hebben van netwerkactiviteiten binnen de holding geeft geïntegreerde energiebedrijven een verhoogde kredietwaardigheid en daarmee meer investeringskracht Nee, het is ook mogelijk om zonder netwerkactiviteiten goed te concurreren op de Nederlandse retailmarkt 9 Is er sprake van een ongelijk speelveld op de Nederlandse retailmarkt en lost eigendomssplitsing dit op? Er is inderdaad sprake van een ongelijk speelveld op de Nederlandse energiemarkt, maar eigendomssplitsing is hiervoor geen oplossing en zet Nederlandse (gesplitste) leveranciers bovendien op achterstand 13

14 Appendix Toelichting bronnen & analyses 14

15 Toelichting per slide Toelichting slide 5 Linkerdeel Consumentenprijzen uit Eurostat Energy Statistics. Cijfers zijn exclusief belastingen en van 2 e helft 213 op basis van de Purchasing Power Standard voor de gebruikerscategorie tussen 2,5 en 5, MWh jaarlijks verbruik. Jaarlijkse ongeplande uitvalduur uit 5th CEER benchmarking report on the quality of electricity supply (211). Cijfers zijn voor TSO s en DSO s exclusief exceptionele incidenten en zijn de meest recent beschikbare van 29 of 21. Landen waarvoor geen cijfers beschikbaar zijn, zijn niet weergegeven. Het EU gemiddelde (89,1 minuten versus 14,82 eurocent) is gewogen naar gedistribueerd volume op basis van Eurelectric (213). Cijfers zijn van 211. Rechterdeel Cijfers van CBS op basis van de gebruikerscategorie van 2,5 tot 5 MWh jaarlijks verbruik. Cijfers zijn gecorrigeerd voor inflatie (prijspeil 213). Cijfers voor de ontwikkeling uitvalduur elektriciteit zijn tot en met 212 op basis van ACM, Factsheets kwaliteit regionale netbeheerders 211 en 212. Cijfer van 213 is een gewogen gemiddelde van de uitvalduur van de netbeheerders Stedin, DNWB, Enexis en Alliander uit de respectievelijke jaarverslagen. Ontwikkelingen in de leveringsprijs (piekprijzen) kennen een correlatie van 9% met de ontwikkelingen in de groothandelsmarkt, gebaseerd op statistische analyse van cijfers over 21 t/m 213 van Reuters. De marges van het retailsegment zijn zeer volatiel en geven geen eenduidig beeld, gebaseerd op figuur 18 uit (213) Splitsing in de energiesector: een verdeeld of onverdeeld succes. Toelichting slide 8 Cijfers van overstapgedrag op basis van ACM (214) Trendrapportage tweede halfjaar 213. Cijfers van aantal aanbieders op basis van houders van leveringsvergunningen op de elektriciteitsmarkt (ACM, 213). Vergunningen van partijen binnen hetzelfde concern zijn geconsolideerd. Toelichting slide 9 Quote van de Europese Commissie uit Commission working document (27) Impact assessment. Informatie en cijfers van status invoering EU richtlijnen DSO's op basis van CEER (213) Status Review on the Transposition of Unbundling Requirements for DSO's and Closed Distribution Operators. Informatie is uitsluitend voor elektriciteit. Figuur is exclusief Kroatië, Bulgarije, Letland en Malta. Toelichting slide 11 Aandeel operationele winst uit netwerkactiviteiten op basis van EBITDA uit jaarverslagen, bedrijfswebsites en presentaties, en analyse. Cijfers zijn van 213 of meest recent beschikbaar. Voorts zijn cijfers van Gazprom en Enel (voor subdivisies Enedesa Spain en Enel Romania) een schatting op basis van verhouding omzet. Cijfers van RWE is schatting op basis van verhouding operating income. Cijfer Delta is exclusief amortisatie netwerkbedrijf. Marktaandelen op basis van Marketresponse (214), Stand van zaken op de energiemarkt. Onderzoek in opdracht van NMa. Cijfers zijn over 2e helft 213 op basis van een steekproef. Marktaandeel Gazprom en twingtigtal kleine leveranciers is geschat. Marktaandeel van Energiedirect opgeteld bij Nuon/Vattenfall. Greenchoice is voorts onafhankelijk weergegeven. Eneco heeft weliswaar 3% van de aandelen van Greenchoice in handen, maar dit is niet voldoende om onafhankelijk het beleid te bepalen. Toelichting slide 12 Cijfers van de klantaantallen zijn geschat op basis van de omzetcijfers van NEM, met uitzondering van 25 en 26 (geen income statement beschikbaar). Daarbij is de aanname gemaakt dat de gemiddelde klant zowel elektriciteit als gas afneemt en vervolgens een berekening gemaakt op basis van het gemiddelde elektriciteits- en aardgasverbruik per jaar (bron: CBS) en de gemiddelde transactieprijzen elektriciteit en aardgas exclusief btw en belastingen per jaar voor de standaard gebruikerscategorieën (bron: CBS). Aangezien NEM het leveranciersmodel toepast zijn hierin ook netwerkprijzen meegenomen. Cijfer van marktaandelen NEM geschat op basis van het aantal Nederlandse huishoudens (CBS). Cijfers van marktaandelen van overige partijen op basis van Marketresponse (213). De cijfers zijn van een jaar eerder dan de cijfers op slide 11, om een goede vergelijking te vormen met het cijfer van de NEM over