NOTITIE. 1 Inleiding. 1.1 Methode
|
|
- Joost van Dam
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 NOTITIE Project CO 2 -voetafdruk gemeente Harderwijk Datum 20 september 2016 Onderwerp CO 2 -voetafdruk gemeente Harderwijk 2016 Status Definitief Auteur Drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse Co-lezer Drs. J. van der Heide drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse 1 Inleiding Doelstelling van de gemeente Harderwijk is om op termijn klimaatneutraal te worden. Dit betekent dat de uitstoot van alle broeikasgassen netto over het jaar tot nul moet worden gereduceerd. De actuele routekaart De Energieke Stad heeft als doel in % CO 2 -reductie te bereiken. De gemeente werkt hard aan de realisatie hiervan door middel van het bijbehorende uitvoeringsprogramma. De voortgang van de routekaart monitort de gemeente eens in de vier jaar met een nieuwe CO 2 - voetafdruk. Begin 2012 zijn de emissies van broeikasgassen (waaronder CO 2 ) weergegeven in een nulmeting met als peiljaar De voorliggende notitie brengt de voetafdruk in beeld met gegevens uit het peiljaar 2014 en actuele projecten tot en met juli Methode Voor de bepaling van de emissies binnen een gemeente zijn er twee methoden: de bronbenadering of gebruikersbenadering. De bronbenadering richt zich op de directe uitstoot van energiecentrales, mobiliteit, gasverbruik in woningen en gebouwen en andere emissiebronnen. Alle bijdragen worden gesommeerd, wat resulteert in een totale uitstoot over het gebied. De belangrijkste consequentie van deze methode is dat in het geval van bijvoorbeeld de CO 2 -uitstoot als gevolg van de elektriciteitsproductie toegerekend wordt aan de gemeente en niet aan de gebruikers buiten de gemeente. Hetzelfde geldt voor de industrie. De broeikasgasemissies uit Emissieregistratie geven de cijfers weer volgens de bronbenadering (zie hoofdstuk 2). De gebruikersbenadering richt zich op de afname van (met fossiele brandstoffen geproduceerde) niet-duurzame energie. In dit perspectief wordt de uitstoot als gevolg van bijvoorbeeld de energieproductie (elektriciteit, warmte, koude) verdeeld over de gebruikers, binnen en buiten de gemeentegrenzen. De energiecentrale verdwijnt zo uit beeld als CO 2 -bron. Voor de berekening van de CO 2 -emissie en energiegebruik in hoofdstuk 3 en hoofdstuk I past deze studie de gebruikersbenadering toe, omdat deze leidt tot de meest evenwichtige verdeling van de emissie over de verschillende gemeenten. Alle broeikasgasemissies die vrijkomen door activiteiten van de bewoners en bedrijven binnen gemeente Harderwijk, worden meegerekend. Op deze activiteiten heeft de gemeente namelijk invloed. Dit betekent dat de uitstoot van het wegverkeer van de auto- en snelwegen, zoals de N302 en A28 niet worden meegenomen GUIT / 13
2 Voetafdruk 2010 De voorgaande voetafdruk van de CO 2 -emissie is gepresenteerd in hoofdstuk 4 van de rapportage Strategie naar klimaatneutraal Harderwijk (DWA, 19 maart 2012). De nieuwe voetafdruk gebruikt de Klimaatmonitor als primaire gegevensbron, zodat de cijfers voor de gemeente eenvoudiger te reproduceren en herleiden zijn in de toekomst. Dit resulteert in een bijstelling van de voetafdruk van 2010, zodat de voetafdrukken eenduidig met elkaar te vergelijken zijn en de voortgang ten opzichte van de doelstellingen goed te bepalen zijn. De vergelijking van cijfers op basis van de twee methoden is te lezen in hoofdstuk Scope De resultaten uit deze notitie geven overzichtelijk de huidige gegevens weer die in de Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat worden gepresenteerd. Het doel is de gemeente inzicht te geven in de voortgang van de doelstellingen. Het kwantitatieve effect van projecten die al door de raad zijn goedgekeurd maar nog niet compleet uitgevoerd en andere kansrijke geplande projecten is hierin niet opgenomen. Deze geplande projecten dragen wel bij aan het bereiken van de doelstelling van Op basis van de terugblik op projecten in de afgelopen jaren kan de gemeente de voortgang evalueren en bepalen of het uitvoeringsprogramma bijstelling nodig heeft. 1.3 Leeswijzer De historische ontwikkeling van de emissies van de broeikasgassen is weergegeven in hoofdstuk 2. Vervolgens zoomt de notitie verder in op de emissie van koolstofdioxide (CO 2 ), het meest aanwezige broeikasgas. Hoofdstuk 3 geeft de huidige CO 2 -emissie (paragraaf 3.1, de huidige hernieuwbare energieproductie (paragraaf 3.2) en de vergelijking met de vorige nulmeting (paragraaf 3.3) weer. Hoofdstuk 4 gaat in op het effect van de gerealiseerde projecten van het uitvoeringsprogramma. Het laatste hoofdstuk (5) concludeert de huidige voortgang op de route en geeft advies voor het vervolg. 2 / GUIT
3 2 Voetafdruk broeikasgassen De mens oefent invloed uit op het klimaat door de uitstoot van broeikasgassen. Op mondiaal, Europees en nationaal niveau wordt klimaatbeleid gevoerd om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De emissies van de broeikasgassen koolstofdioxide, methaan, lachgas en de fluorhoudende gassen zijn onderdeel van het Klimaatverdrag en het Kyoto-protocol van de Verenigde Naties (mondiaal). Ontwikkeling: daling van emissies Het Compendium voor de Leefomgeving, dat de emissies registreert, verklaart dat veranderingen in de emissies van broeikasgassen sterk worden beïnvloed door de temperatuur in de wintermaanden in verband met de verwarming van woningen en gebouwen, maar ook in de kassen. De wintermaanden van 2014 waren buitengewoon zacht waardoor het aardgasverbruik voor ruimteverwarming aanzienlijk lager lag. Hierdoor daalde de emissie van koolstofdioxide (CO 2 ). Voor ruimteverwarming werd minder aardgas verbruikt. Daarnaast werden er minder motorbrandstoffen afgezet. Deze daling werd voor een deel gecompenseerd door een hogere uitstoot bij de energiecentrales doordat er meer steenkool werd ingezet bij de elektriciteitscentrales. Er werd meer elektriciteit ingevoerd, vooral uit Duitsland. Elektriciteit uit het buitenland was regelmatig goedkoper dan in Nederlandse aardgascentrales opgewekte elektriciteit. Bij de sector Verkeer en vervoer is de stijging na 2011 omgeslagen in een daling door een schoner autopark en minder verkeer (bron: Compendium voor de Leefomgeving, 4 april 2016). Tabel 2.1 Emissies broeikasgassen in de lucht (bron: emissieregistratie) Stof Emissie in 2010 (kg) Emissie in 2013 (kg) Daling 2013 t.o.v Stijging 2013 t.o.v Koolstofdioxide ,0% Methaan (2009) ,1% Distikstofoxide (2009) ,3% HFK-134a (1,1,1,2-tetrafluorethaan) ,7% HFK-125 (Pentafluorethaan) ,2% HFK-143a (1,1,1-Trifluorethaan) ,5% HFK-32 (Difluor-Methaan) ,1% Overige PFK's ,4% PFK 14 (Perfluormethaan) ,4% Zwavelhexafluoride ,5% PFK 116 (Perfluorethaan) 3,1 4,6 48,7% HFK-23 (Trifluormethaan) 0,31 0,33-6,6% HFK-152a (1,1-Difluorethaan) 20 (2009) N.b. In tabel 2.1 zijn de geregistreerde emissies volgens de bronbenadering weergegeven. In het vervolg van het rapport maken wij gebruik van de cijfers van de Klimaatmonitor 1 volgens de gebruikersbenadering waarbij nog extra uitsplitsingen zijn gemaakt naar verschillende sectoren. Hierdoor is de CO 2 -emissie van 224 kton uit 2010 uit emissieregistratie niet direct te vergelijken met de CO 2 -emissies die in de volgende hoofdstukken staan. 1 De Klimaatmonitor baseert de gepresenteerde gegevens onder andere op de volgende data: individuele metingen (gas- en elektriciteitsmeters) gebaseerde gegevens met betrekking tot de CO 2-uitstoot als gevolg van gas- en elektriciteitsgebruik (bottom up); op een schatting gebaseerde gegevens met betrekking tot de CO 2-uitstoot als gevolg van stadsverwarming met betrekking tot woningen (extrapolatie op basis van gasgebruik woningen); op registratie gebaseerde gegevens met betrekking tot de CO 2-uitstoot als gevolg van de verwerking van ingezameld huishoudelijk afval (bottom up); op modelmatige verdeling gebaseerde gegevens met betrekking tot de CO 2-uitstoot als gevolg van verkeer en vervoer (top down verdeling nationale totalen op basis van verkeersintensiteiten) GUIT / 13
4 Koolstofdioxide (CO 2 ) heeft het grootste aandeel in de uitstoot van broeikasgassen. Op de uitstoot van CO 2 is invloed uit te oefenen door het gebruik van fossiele brandstoffen te beperken (olie, kolen, aardgas). In het volgende hoofdstuk is de voetafdruk van de CO 2 -emissie uitgewerkt. 3 Voetafdruk CO 2 -emissie Dit hoofdstuk presenteert de ontwikkeling van de CO 2 -emissie van 2010 naar 2014 op basis van gegevens uit de Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat. De voetafdruk van 2014 wordt in paragraaf 3.3 vergeleken met de oorspronkelijke studie van DWA uit 2010 en met gegevens van 2010 uit de Klimaatmonitor. 3.1 Ontwikkeling CO 2 -emissie De nieuwe voetafdruk van de gemeente Harderwijk is 229 kton CO 2 -emissie in 2014 ( ton). De ontwikkeling in de CO 2 -emissie laat een daling zien in de CO 2 -emissie van 6,8% van 2010 tot Deze daling is toe te rekenen aan de gebouwde omgeving en de industrie. Het jaar 2014 is een laag punt in de reeks van 2010 tot 2014 (zie figuur 3.1). Voor de CO 2 -emissie in 2010 zijn niet de cijfers uit de vorige nulmeting gehanteerd, maar de cijfers uit de Klimaatmonitor 245 kton. De vergelijking met de vorige nulmeting vindt u in paragraaf 3.3. Figuur 3.1 Historische ontwikkeling CO 2-emissie van 2010 tot en met 2014 Het aandeel van de verschillende sectoren (percentueel) in de CO 2 -emissie is gevisualiseerd in het taartdiagram van figuur 3.2. De achterliggende cijfers van de voetafdruk per sector zijn opgenomen in tabel 3.1 op de volgende pagina. Hierin is een uitsplitsing gemaakt naar de hoofdsectoren gebouwde omgeving, industrie, land- en tuinbouw en verkeer en vervoer, naar de indeling van de Klimaatmonitor. 4 / GUIT
5 Figuur 3.2 Verdeling CO 2-emissie over de sectoren (2014) Tabel 3.1 CO 2-emissie per sector volgens de Klimaatmonitor in de jaren 2010 en 2014 (peildatum: 27 juni 2016) CO 2-emissie per sector (ton) 2010 (Klimaatmonitor) 2014 (Klimaatmonitor) Land- en tuinbouw Gebouwde omgeving Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Totaal gebouwde omgeving Verkeer en vervoer Wegverkeer (exclusief snelwegen) Mobiele werktuigen Railverkeer Binnen- en recreatievaart Zeescheepvaart en visserij Totaal verkeer en vervoer Industrie en energie Industrie (gas en elektriciteit) Winning van delfstoffen Bouwnijverheid Waterwinning, -beheer, afvalverwerking Totaal industrie en energie Totaal De totale CO 2 -emissie in 2014 is 17 kton lager dan de emissie in Een kanttekening hierbij is het grillige verloop van de CO 2 -emissie in de tussenliggende jaren zoals in figuur 3.1 te zien. Daardoor is het niet mogelijk om een trend hieruit op te maken. Enkele opvallende zaken lichten we hieronder eruit. In de gebouwde omgeving is een flinke daling (9%) te herkennen, waar alle subsectoren aan bijdragen. Een mogelijke reden hiervoor is energiebesparing op allerlei fronten. Bij vervoer is een lichte stijging te zien, vooral veroorzaakt door het wegverkeer (exclusief snelwegen). Meer vervoersbewegingen kunnen veroorzaakt worden door bijvoorbeeld het aantrekken van de economie of het vergroten van het recreatieverkeer GUIT / 13
6 Bij de industrie zijn zowel stijging als daling te zien bij de subsectoren, bijvoorbeeld een flinke daling bij de winning van delfstoffen. Wellicht zijn er fabrieken gesloten, bedrijven weggegaan of zijn industriële bedrijven energie aan het besparen. De weergave van de CO 2 -emissie blijft een momentopname, beïnvloed door omgevingsfactoren die niet geregistreerd zijn of worden. 3.2 Huidige hernieuwbare energieopwekking De opwekking van hernieuwbare energie in 2014 is in onderstaande tabel weergegeven. De gegevens zijn ontleend aan de Klimaatmonitor. De huidige opwekking vermijdt 10 kton CO 2 -emissie doordat voor dit energiegebruik geen fossiele brandstoffen nodig zijn. Dat is 4% van de huidige CO 2 -emissie. Tabel 3.2 Hernieuwbare energieopwekking in 2014 Categorie Energieopwekking (TJ) CO 2-reductie (ton) Zonnestroom 5,4 854 Windenergie Geen Geen Biomassaketels bedrijven Biogas uit AWZI (elektriciteit) Houtkachels in woningen Wko-systemen Bijmenging biobrandstoffen verkeer + mobiele werktuigen Elektrisch vervoer Totaal Percentage hernieuwbare energieopwekking van het energiegebruik in ,0% 3.3 Vergelijking met voetafdruk 2010 De voorgaande voetafdruk met peiljaar 2010 is in 2012 is berekend aan de hand van: door de gemeente aangeleverde gegevens (onder andere het aantal inwoners, woningen, utiliteit, gemeentelijke gebouwen, industrie en agrarische bedrijven); algemeen gehanteerde energiegebruikskentallen; gegevens van Planbureau voor de Leefomgeving; gegevens uit de Klimaatmonitor van AgentschapNL (nu: Rijkswaterstaat). De nieuwe voetafdruk 2014 die in paragraaf 3.1 is gepresenteerd, hanteert alleen de Klimaatmonitor als primaire gegevensbron. De Klimaatmonitor is de afgelopen jaren namelijk verder uitgebreid en betrouwbaarder geworden. Door één bron te hanteren die veel gemeenten gebruiken, zijn de cijfers voor een volgende voetafdruk eenvoudiger te reproduceren en te herleiden. Aangezien in 2012 gewerkt is met andere gegevens, moeten wij de voetafdruk van 2010 bijstellen om deze goed te kunnen vergelijken met Voor 2010 is daarom een nieuwe voetafdruk opgesteld op basis van (nu beschikbare) gegevens in de Klimaatmonitor. De nieuwe en de oude voetafdrukken over 2010 staan in tabel 3.3 naast elkaar ter vergelijking. 2 Elektrische voertuigen hebben het voordeel dat ze lokaal geen uitstoot met zich meebrengen. Dit levert een enorme verbetering op van het binnenmilieu in stedelijk gebied. Bij de fossiele opwekking van de benodigde elektriciteit komen er wel emissies vrij. De effectieve uitstoot van deze centrales zal echter veel lager zijn. Dit komt omdat centrales onder gecontroleerde omstandigheden hun werk doen en de emissies in een puntbron vrijkomen en daardoor veel beter zijn af te vangen. Bij het gebruik van duurzame bronnen uit zon en wind, is ook de uitstoot bij opwekking nihil. 6 / GUIT
7 tabel 3.3 Vergelijking cijfers DWA 2010 en Klimaatmonitor 2010 en 2014 (peildatum: 27 juni 2016) CO 2-emissie per sector (ton) 2010 (DWA) 2010 (Klimaatmonitor) Land- en tuinbouw Gebouwde omgeving Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Totaal gebouwde omgeving Verkeer en vervoer Industrie en energie Bedrijven Industrie (gas en elektriciteit) Winning van delfstoffen Bouwnijverheid Waterwinning, -beheer, afvalverwerking Totaal berekend Totaal Verklaring verschillen Uit de vergelijking blijkt dat de oude voetafdruk in 2010 hoger is dan de voetafdruk vanuit de Klimaatmonitor met de peildatum van 2016, namelijk 11%. Een fors verschil bij industrie (-15% ten opzichte van het totale energiegebruik van DWA 2010) levert het grootste aandeel hierin. Het energiegebruik van deze sector is destijds ingeschat op basis van kentallen van zowel het energiegebruik als van de omvang van de industrie. Dit is onnauwkeurig, maar het beste wat toen voorhanden was. Publieke dienstverlening (6,6%) en landbouw (0,7%) dragen ook bij aan het verschil. Onvolledige gegevens destijds en te conservatieve aannames voor het energiegebruik verklaren de verschillen voor een groot deel. Ook zijn er afwijkende indelingen gehanteerd bij de verdeling van instellingen en organisaties over de vier verschillende categorieën publieke en commerciële dienstverlening, bedrijven en industrie GUIT / 13
8 4 Gerealiseerde projecten In de periode van de routekaart ( ) voerde de gemeente Harderwijk verscheidene duurzame projecten uit. In juli 2015 is een voortgangsrapportage Klimaatbeleid opgesteld ( Een tussenstop langs de route naar de Energieke Stad ), waarin de voornamelijk kwalitatieve resultaten van de eerste twee jaar zijn opgenomen. Aanvullend op de voorliggende nulmeting van de CO 2 -emissie over 2014 (gepresenteerd in paragraaf 3.1) en de voortgangsrapportage presenteert dit hoofdstuk ook de resultaten van In paragraaf 4.1 wordt ingezoomd op de resultaten gerealiseerd binnen de gemeentelijke organisatie en in paragraaf 4.2 op de overige projecten. 4.1 Verduurzaming gemeentelijke organisatie CO 2 -compensatie gemeentelijke gebouwen De gemeente gebruikt groen gas en groene stroom, waardoor er geen effectieve uitstoot van CO 2 is. Deze groene inkoop, die elk jaar opnieuw terugkomt, is een vorm van CO 2 -compensatie. Onderstaande tabel presenteert daarom de CO 2 -emissie die vermeden wordt doordat de gemeente geen grijze stroom en aardgas inkoopt. De inkoop van groen gas en groene stroom is al voor 2010 gerealiseerd en vormt dus geen onderdeel van de in tabel 4.2 en 4.3 genoemde gerealiseerde CO 2 - reductie. Tabel 4.1 CO 2-compensatie door groene inkoop voor energiegebruik gemeentelijk vastgoed Energiegebruik Vermeden CO 2-emissie Elektragebruik per jaar kwh 33 kton Gasverbruik per jaar m 3 13 kton Vermeden CO 2-emissie totaal 46 kton De groene inkoop van energie geeft aan dat de gemeente duurzame keuzes maakt. Tegelijkertijd heeft de gemeente de ambitie om binnen de grenzen zoveel mogelijk duurzame energie te produceren. De gemeente heeft hierop direct invloed door het gebruik te verlagen of hernieuwbare energiebronnen te realiseren. Daarom blijft de ambitie staan om de gebruikte hernieuwbare elektriciteit op termijn zelf te produceren met bijvoorbeeld zonnepanelen op de gemeentelijke daken. Gerealiseerde projecten De afgelopen jaren zijn er diverse projecten uitgevoerd om de gemeentelijke gebouwen te verduurzamen. Dit betreft met name de plaatsing van zonnepanelen. In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de gerealiseerde projecten. 8 / GUIT
9 Besparen Opwekken Compenseren CO 2-voetafdruk gemeente Harderwijk 2016 Tabel 4.2 Gerealiseerde projecten gemeentelijke gebouwen Project Thema Wat gaan wij daar voor doen? CO 2-reductie (berekening en bron) CO 2- reductie (ton CO 2) benutten op eigen gebouwen benutten op eigen gebouwen benutten op eigen gebouwen benutten op eigen gebouwen benutten op eigen gebouwen Als gemeente zelf duurzame energie opwekken. Als gemeente zelf duurzame energie opwekken. Als gemeente zelf duurzame energie opwekken. Gymnastiekzaal Deventerweg 83a voorzien van extra dakisolatie en plaatsing van zonnepanelen. Als gemeente zelf duurzame energie opwekken. Zonnepanelen op RNV gebouw (officiële opening op woensdag 2 maart 2016). De zonnecentrale bestaat uit 128 zonnepanelen, twee omvormers en een informatiepaneel. Het totale vermogen bedraagt Wp Zonnepanelen op het gemeentehuis: 75 m 2. Sportcomplex de Sypel, Solkav systeem zorgt voor het verwarmen van water door de zon. Dakisolatie 300 m 2 en plaatsing van 32 pv-panelen van 260 Wp, totaal Wp. School en gymzaal Drielanden voorzien van 118 panelen van 240 Wp. Totaal ton CO 2-reductie x 6 x 122 x 4,4 x x 12 x 4.2 Overige gerealiseerde projecten in 2015 Het resultaat van de overige projecten uit de Routekaart naar de Energieke Stad met de projectuitvoering in 2015 is in tabel 4.3 weergegeven. Een deel van de cijfers is te herleiden tot de activiteiten die de gemeente uitvoert in het kader van het uitvoeringsprogramma. Daarnaast heeft bijvoorbeeld de Machinefabriek op eigen initiatief zonnepanelen laten plaatsen. Alleen projecten met cijfermatige resultaten uit 2015 worden hieronder weergegeven (op basis van de opgave van de gemeente) GUIT / 13
10 Besparen Opwekken Compenseren CO 2-voetafdruk gemeente Harderwijk 2016 Tabel 4.3 Kwantitatieve gegevens gerealiseerde projecten in 2015 en deel 2016 Project Thema Wat gaan wij daar voor doen? CO 2-reductie (berekening en bron) CO 2- reductie (ton CO 2) Uitvoeren en/of participeren in energie (besparings) campagnes Energiebesparende voorzieningen in bestaande en nieuwbouwwoningen stimuleren Energiebesparende voorzieningen in bestaande en nieuwbouwwoningen stimuleren Woningbouw Woningbouw Wattchers uitgeleend tot 2016: 50; Inschatting bereik huishoudens: Campagne informatieavonden. 3x isoleren en zonnepanelen, met totaal 300 bezoekers; Veluwe duurzaam website energie loket (onbekend aantal bezoekers). Provinciale middelen ter beschikking stellen aan de inwoners van Harderwijk via een subsidieverordening. De gemeente is verantwoordelijk voor het toekennen en vaststellen van de subsidie. Schatting is 5% CO 2-reductie bij 350 huishoudens bereikt. Elk huishouden 5 tot 10% besparing levert 70 tot 140 ton CO 2- reductie. In totaal zijn dankzij de subsidie vanaf 2010 al bij circa woningen maatregelen getroffen op gebied van vloer, spouwmuur, glas, dak. Het aandeel vanaf 2015 hierin was 66 verbeterde woningen. Woningbouw Woningcorporatie De woningbouwcorporatie heeft 250 van haar huurwoningen gerenoveerd van label G naar A (zes labelstappen). 70 x 60 x x Nieuwbouw op Lorentz III zo duurzaam mogelijk maken (duurzaamheidsmakelaar) Bedrijven en utiliteitsbouw Opzetten van een subsidieregeling voor duurzaamheidsmaatregele n voor bedrijven die zich vestigen op Lorentz III Maatregelen toegepast bij Dolphin B.V.: energiezuinige ontstoffingsinstallatie, meerdere frequentieregelaars, energiezuinige Eddy current scheiders en 22 interne lopende banden. 187 x Bedrijven en utiliteitsbouw Elektriciteitsopwekking van kwh door 845 panelen van ziekenhuis St. Jansdal per april x Bedrijven en utiliteitsbouw Machinefabriek Harderwijk BV met Wpiek zonnepanelen op het dak. 13 x Bedrijven en utiliteitsbouw Scheepswerf Roelofs met Wpiek aan zonnepanelen. 15 x Bedrijven en utiliteitsbouw 100 Zonnepanelen en 8 collectoren bij de atletiek vereniging besparen m 3 gas per jaar en hebben een geschat vermogen van Wpiek. 13 x Duurzame brandstoffen toepassen Biomassa en duurzame warmte Nieuwe ontwikkelingen (waaronder elektrisch vervoer) opnemen in het verkeersbeleid. In 2015 zijn er 6 laadpalen gerealiseerd, in april 2016 zijn 8 serieuze aanvragers bekend en worden er - naar verwachting tot laadpalen verwacht. (Bron: Advies Laadpalen 18 april 2016) Totaal ton CO 2-reductie x 10 / GUIT
11 In combinatie met de projecten bij de gemeentelijke gebouwen is er afgerond 1,7 kton CO 2 -reductie in de jaren tussen 2014 en nu gerealiseerd. Een groot aandeel hierin is de renovatie van woningen door een corporatie. 5 Voortgang route De Energieke Stad De komende jaren vervolgt de gemeente de uitvoering van het programma naar de Energieke Stad. Enkele projecten in voorbereiding die de komende jaren effect kunnen opleveren zijn bijvoorbeeld: Verduurzaming gemeentelijk wagenpark. Het in 2011 ingezette beleid om het wagenpark te verduurzamen wordt onverminderd doorgezet. De in 2016 door Ecofys uitgevoerde analyse geeft aan, dat 4 personenvoertuigen die de komende jaren aan vervanging toe zijn, in een duurzamere brandstofvariant (groengas) kunnen worden uitgevoerd zonder extra lasten. Om deze op de schoonste brandstof (elektrisch) te laten rijden, zijn extra middelen noodzakelijk. Hiervoor wordt een kadernota aanvraag voorbereid. Duurzame renovatie van het Huis van de Stad (bron: Raadsvoorstel Duurzame renovatie Huis van de stad, 4 mei 2016); Ephyra, de biocentrale in Harderwijk met co-mestvergisting en groen gas productie; Uitvoering van het besluit tot plaatsing van drie tot zes windmolens; Waterfront fase III. Voor Waterfront fase III is de ambitie om een gasloze wijk te realiseren, waarbij zoveel mogelijk energie uit hernieuwbare energiebronnen wordt opgewekt. De mogelijke resultaten van bovenstaande projecten zijn niet meegenomen in onderstaande conclusie, maar geven wel een indicatie van de vele inspanningen van de gemeente Harderwijk. 5.1 Conclusie uit deze voetafdruk In figuur 5.1 is het gewenste scenario weergegeven naast de ontwikkeling van de CO 2 -emissie op basis van de resultaten van dit onderzoek. Figuur 5.1 Historische ontwikkeling CO 2-emissie van 2010 tot en met 2014 naast de beoogde ontwikkeling volgens het scenario De CO 2 -emissie van 2014 is hoger dan beoogd in dat jaar volgens het scenario 45% CO 2 -reductie in Dat scenario is bijgesteld naar de nieuwe voetafdruk in dezelfde verhouding als het vorige scenario met de toenmalige voetafdruk. Om 45% CO 2 -reductie te bereiken, werkt de gemeente toe naar de ambitie van 131 kton in De verbinding tussen de uitstoot in 2010 met dat doel leidt tot de gestreepte lijn in figuur De CO 2 -emissie in 2014 is 228 kton, maar had volgens het scenario al gereduceerd moeten zijn tot 222 kton. Daar is al een tekort ontstaan van 6 kton GUIT / 13
12 2016 Vooruitblikkend naar 2016 in de ontwikkeling van de CO 2 -emissie, is het doel om in 2016 te komen op een CO 2 -emissie van 210 kton. Het effect van de gerealiseerde producten in 2015 (1,7 kton) trekken we af van de voetafdruk in Daarmee komen we op een CO 2 -emissie van afgerond 227 kton in Daarbij is het tekort aan CO 2 -reductie relatief opgelopen tot 17 kton, uitgaande van een globaal lineaire ontwikkeling in de reductie. In de gemeente Harderwijk is een grootschalig project van de bio-centrale gepland, dat binnenkort geagendeerd staat in een besluitvormingstraject. Dit project reduceert tot ongeveer 13 kton CO 2. De geplande projecten zorgen de komende jaren wel voor CO 2 -reductie, maar die bijdrage lijkt niet voldoende om het tekort in te lopen én de lijn door te zetten. 5.2 Advies uitvoeringsprogramma De gemeente Harderwijk is erg actief in de uitvoering van het programma van projecten behorend bij de route naar de Energieke Stad. De aanpak van duurzaamheid zien wij in alle sectoren en onderwerpen terug: bedrijven, organisaties, inwoners, gemeente zelf, verkeer en vervoer. Vele projecten zijn procesprojecten waarmee een beweging in gang wordt gezet, maar waarmee op het moment zelf niet direct CO 2 -reductie wordt gerealiseerd. Dat zien wij terug in de kwantitatieve resultaten van 2015: minder dan 1% van de uitstoot wordt gereduceerd. Dat is met name te danken aan de grote renovatie van de huurwoningen, de opwekking van duurzame elektriciteit met zonnepanelen door verschillende organisaties en de uitvoering van de isolatiesubsidie door de gemeente. Om de lange-termijndoelstelling van 45% CO 2 -reductie tot 131 kton in 2031 te behalen, is het tempo van de daadwerkelijke energiebesparing en CO 2 -reductie in de afgelopen vier jaar te laag geweest. De huidige focus op de processen, faciliteren en stimuleren sorteert in de komende jaren wel een groter effect dan nu in de jaren van opstarten. De vraag is of dit voldoende resulteert in daadwerkelijke reductie. Ons advies is om het uitvoeringsprogramma met prognoses van de toekomstige resultaten van veel meer projecten op een tijdslijn te zetten om inzicht te krijgen in het mogelijke verloop, inclusief sprongen dankzij grote projecten. De gemeente spant zich in op velerlei fronten, en zorgt zo de komende jaren voor het plukken van het laaghangend fruit. Om echt een transitie in gang te zetten adviseren wij voor een periode van enkele jaren een focus op enkele thema s te leggen en daar veel grotere stappen te zetten waarvoor meer inzet nodig is. Na die periode krijgen andere thema s de focus en kan de gemeente daar groot effect teweeg te brengen. 12 / GUIT
13 Bijlage I Energiegebruik Het energiegebruik door de gemeente, inwoners, bedrijven en organisaties is in kaart gebracht vanuit de gegevens van de Klimaatmonitor. Daaruit is de ontwikkeling van het energiegebruik inzichtelijk te maken voor de jaren 2010 tot en met 2014 (zie paragraaf 0). De gebruikte energie komt uit verschillende energiebronnen: fossiele bronnen zoals gas, kolen of benzine, of uit duurzame, hernieuwbare energiebronnen waaronder zonnepanelen, windmolens of biomassa. De huidige hernieuwbare bronnen zijn opgenomen in paragraaf 3.2. I.1 Ontwikkeling energiegebruik In de historische ontwikkeling van het energiegebruik van 2010 naar 2014 is dezelfde trend te herkennen als bij de ontwikkeling van de CO 2 -emissie. Het energiegebruik van woningen is hierin temperatuur-gecorrigeerd. Figuur I.1 Ontwikkeling energiegebruik van 2010 tot en met 2014 De verdeling van het energiegebruik naar de sectoren is weergegeven in het taartdiagram in figuur I.2 Hierin is te zien dat woningen en mobiliteit verantwoordelijk zijn voor meer dan de helft van het energiegebruik. Daarna volgen industrie (18%), commerciële dienstverlening (13%) en publieke dienstverlening (13%). Figuur I.2 Verdeling van het energiegebruik over de sectoren in GUIT Op al onze diensten en mededelingen is DNR 2011 van toepassing. DNR 2011 is gepubliceerd op onze website onder 13 / 13
CO2-uitstoot Regio Noord-Veluwe
CO2-uitstoot Regio Noord-Veluwe 1 CO2-uitstoot hoofdsectoren 1.1 Inleiding In deze rapportage wordt de CO2-uitstoot van uw gemeente weergegeven, voorzover de daarvoor benodigde gegevens beschikbaar zijn.
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatie1. CO2-uitstoot Nederland
1. CO-uitstoot Nederland 1. CO-uitstoot globaal 1.1 Inleiding In het Handboek Monitoring broeikasgasemissies en hernieuwbare energie lokale overheden wordt beschreven hoe de broeikasgasemissies van gemeenten
Nadere informatieNOTITIE. 1 Scenario s voor CO 2 -reductie Inleiding. Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam
NOTITIE Project Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam Datum 10 november 2015 Onderwerp Scenario s voor CO 2 -reductie Status Definitief Auteur drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieCompensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2013
Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2013 Inhoud 1 Aanleiding 1 2 Werkwijze 2 2.1. Bronnen 2 2.2. Kentallen 2 3 CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie 3 4 Ontwikkeling 5 5
Nadere informatieEnergie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel
Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieBroeikasgasemissies in Nederland,
Indicator 19 mei 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieMonitor energie en emissies Drenthe
Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 - november 2017 www.ecn.nl Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 Deze monitor sluit aan op de notitie Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030
Nadere informatieDuurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld
Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.
Nadere informatieSTRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert
Nadere informatieSamenva ng Monitoring Rapportage Nulme ng + 3 jaar (T 0+3 )
Samenva ng Monitoring Rapportage Nulme ng + 3 jaar (T 0+3 ) GEA Regio Noord-Veluwe Juni 2019 In opdracht van de Tafel Monitoring Uitgevoerd door: Alliander Klimaatverbond Nederland Rijkswaterstaat Overzichtskaart
Nadere informatie38,6. CO 2 (ton/jr) 2014
Carbon footprint Op basis van de diverse soorten CO 2 -emissies is de totale CO 2 -emissie van Den Ouden Groep berekend. 9,8 38,6 51,6 Diesel personenwagens Diesel combo's en busjes Hybride personen wagens
Nadere informatieEnergieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân
Energieverbruik en -opwek Bestuurlijke regio s provincie Fryslân 28 november 2016 1 Context Procesgang Energiestrategie Fryslân Voorbereiding Proces ontwerpen Definiëren uitgangspunten Zoeken en committeren
Nadere informatieQuickscan: gemeentelijke invloed op de CO 2 -uitstoot
Quickscan: gemeentelijke invloed op de CO 2 -uitstoot Inleiding De invloed van gemeenten op de uitstoot van gassen die bijdragen aan de opwarming van de aarde is complex. Bijna alle broeikasgasuitstoot
Nadere informatieVoortgangsrapportage CO 2 emissies ProRail Scope 1 en 2, eigen energiegebruik
Voortgangsrapportage CO 2 emissies ProRail Scope 1 en 2, eigen energiegebruik Rapportage 1 e half jaar 2017 en prognose CO 2 voetafdruk 2017 Autorisatie paraaf datum gecontroleerd prl Projectleider Van
Nadere informatieEnergie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers
Energie nulmeting Regio Amstelland-Meerlanden Concept 22 oktober 2008 Opdrachtgever: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Opgesteld door: Bosch & Van Rijn Drs. G. Bosch Ing. J. Dooper Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieGemeente Bergen. Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016
Gemeente Bergen Ontwikkelingen energiegebruik en duurzame energieproductie tot 2020 Mark Valkering en Herman Verhagen 14 oktober 2016 Energiegebruik 2010-2015 Energiegebruik Bergen (NH. (GWh) 2010 2011
Nadere informatieHalfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015
Halfjaarlijkse CO 2 rapportage 2015 Status: Definitief Datum van uitgifte: 16-08-2015 Datum van ingang: 07-09-2015 Versienummer: 1.0 Inhoud 1. INLEIDING... 3 2. CO 2 EMISSIES 1E HALFJAAR 2015... 4 2.1
Nadere informatieCompensatie CO 2 - emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2012
Compensatie CO 2 - emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2012 Inhoud 1 Aanleiding 1 2 Werkwijze 2 2.1. Bronnen 2 2.2. Kentallen 2 3 CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie 3 4 Ontwikkeling 5
Nadere informatieInhoudsopgave. 1. Samenvatting en conclusies. 2. Bebouwde Omgeving. 3. Bedrijven & Industrie (inclusief Utiliteitsbouw) 4.
CO 2 -monitor Haarlem 2013 De CO 2 -monitor heeft sinds 2012 heeft een andere opzet dan voorgaande jaren. Er is nu een management samenvatting waarin de grote lijnen en hoofdconclusies worden weergegeven
Nadere informatiePostbus ZG OPHEUSDEN. Uitgevoerd door Duitslandweg 4 Postbus AG BODEGRAVEN Telefoon adres
Onderzoek invulling CO 2 -neutraliteit Neder-Betuwe Verkenning ten behoeve van windvisie Datum 24 augustus 2016 Projectnummer 15784 Status Concept Opdrachtgever Gemeente Neder-Betuwe Postbus 20 4043 ZG
Nadere informatiede slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie
de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieBroeikasgasemissies in Nederland per sector,
Indicator 8 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van koolstofdioxide
Nadere informatieDuurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden
Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord
Nadere informatieEnergierapport Gemeente Lingewaard. Genereerdatum:
Energierapport Gemeente Lingewaard Genereerdatum: 20-05-2017 Algemeen Het Energierapport is een automatisch gegenereerd rapport met een momentopname van gegevens uit de Lokale Energie Etalage over de gemeente
Nadere informatieBroeikasgasemissies in Nederland,
Indicator 8 september 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De totale uitstoot van broeikasgassen
Nadere informatieTussenevaluatie Zutphen energieneutraal anno 2012 Forum 23 april 2012
Tussenevaluatie Zutphen energieneutraal anno 2012 Forum 23 april 2012 Sabine van Galen-Avegaart Agenda 1. De opgave Zutphen energieneutraal 2. Resultaat van ons beleid in cijfers 3. Wat hebben we in 2010-2011
Nadere informatiekwantitatieve evaluatie Amstelland-Meerlanden energieneutraal 2040
144851047213drs. J. van der HeideRegioconsulent Zuid6 mei 2015kwantitatieve evaluatie Amstelland-Meerlanden energieneutraal 2040 kwantitatieve evaluatie Amstelland-Meerlanden energieneutraal 2040 Inhoudsopgave
Nadere informatieEmissies broeikasgassen, 1990-2014
Emissies broeikasgassen, 1990-2014 Indicator 4 april 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken.
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieNotitie energiebesparing en duurzame energie
Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015
Nadere informatieHernieuwbare Energie in Olst-Wijhe
Hernieuwbare Energie in Olst-Wijhe Update April 2019 Uitgevoerd in opdracht van: Opgesteld door: Ir. G.F. Bakema Versie: 1 TELEFOON Schimmelpennincksingel 51, 7431ZL Diepenveen +31 (0)655 156 776 info@solwind.nl
Nadere informatieW & M de Kuiper Holding
2 januari t/m juni 2018 2 Pagina 2 van 6 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Overzicht -emissie gegevens 3 Vergelijking met voorgaande jaren 4 3 -gerelateerd gunningsvoordeel 5 4 Doelstellingen 5 Reductiedoelstellingen
Nadere informatieContactpersonen: Mevr. M. (Maud) Wolf Eusebiusbuitensingel 53, 6828 HZ, Arnhem Telefoon: Datum: 17 juni 2017
In opdracht van: Gemeente Arnhem Contactpersonen: Mevr. M. (Maud) Wolf Adres: Eusebiusbuitensingel 53, 6828 HZ, Arnhem Telefoon: 0900-1809 E-mail: maud.wolf@arnhem.nl Datum: 17 juni 2017 Projectnummer:
Nadere informatieP. DE BOORDER & ZOON B.V.
Footprint 2013 Wapeningscentrale P. DE BOORDER & ZOON B.V. Dit document is opgesteld volgens ISO 14064-1 Datum Versie Opsteller Gezien 31 maart 2014 Definitief Dhr. S.G. Jonker Dhr. K. De Boorder 2 Inhoudsopgave
Nadere informatieEnergie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030
Juni 2015 ECN-N--15-013 Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030 Gerdes, J. 2 Inhoud 1 Samenvattende inleiding dichter bij emissiedoel 2020 5 2 Geraamd energieverbruik en emissies Drenthe 2020 gedaald
Nadere informatieTotale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2
Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.
Nadere informatieCompensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011
Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011 Dienst Stadsbeheer Milieu en Vergunningen Juni 2012 2 Aanleiding De gemeente Den Haag wil in 2040 een klimaatneutrale en -bestendige
Nadere informatieHaarlemmermeers akkoord
Haarlemmermeers akkoord of met regio? Pieter van der Ploeg Alliander 1 Alliander is van jou 2 Alliander is van jou 3 energietransitie 3 tenminste motieven 4 energietransitie onafhankelijk 5 energietransitie
Nadere informatieRabin Baldewsingh. 27 juni SBR congres
Samen op weg naar een klimaatneutraal Den Haag Rabin Baldewsingh wethouder duurzaamheid gemeente Den Haag 27 juni SBR congres Den Haag Ambitie Den Haag klimaatneutraal in 2040 CO 2 -emissie reduceren door:
Nadere informatieEnergiemonitor Zuid-Holland 2009. CO 2 en duurzame energie
Energiemonitor Zuid-Holland 2009 CO 2 en duurzame energie Energiemonitor Zuid- Holland 2009 uitstoot CO 2 en duurzame energie Auteur :L.F. (Koldo) Verheij Documentnummer :21119863 Afdeling :Expertisecentrum
Nadere informatieEmissies naar lucht door de energievoorziening,
Indicator 29 april 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissies van een aantal belangrijke
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieECN-N Energiescenario s Drenthe 2030
December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen
Nadere informatiereferentiejaar Emissies aantal FTE 29,5125
Pagina 1 van 6 Inleiding Dit jaar is Speer Groep gestart met het monitoren en analyseren van haar energie-efficiency. In het kader hiervan is dit haar eerste halfjaarrapportage Energie-Efficiency. Doel
Nadere informatieDuurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025
Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieEnergievisie Borne 22 september 2011. Michel Leermakers Linda Rutgers Twence. Co Kuip HVC. www.twence.nl
Energievisie Borne 22 september 2011 Michel Leermakers Linda Rutgers Twence Co Kuip HVC Inhoud van vanochtend Gemeente Borne Visie Twence Werkwijze Energievisie Resultaten Huidige energieconsumptie Bronpotentieel
Nadere informatieWijk bij Duurstede Klimaatneutraal in 2030
Wijk bij Duurstede Klimaatneutraal in 2030 Wijk bij Duurstede klimaatneutraal in 2030 Door: Kees van der Leun en Linda Docter Datum: 23 september 2016 Projectnummer: UENNL17055 Ecofys 2016 voor de gemeente
Nadere informatieEnergiemonitor 2016 Gemeente Alblasserdam. HVC Lokale Energie
Energiemonitor 2016 Gemeente Alblasserdam HVC Lokale Energie Mei 2016 Energiemonitor 2016 Gemeente Alblasserdam Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Samenvatting... 3 1. Inleiding... 7 1.1. Achtergrond...
Nadere informatieBeschrijving monitoring en bepaling CO2-uitstoot gemeente Utrecht. Versie 8, juni 2017
Beschrijving monitoring en bepaling CO-uitstoot gemeente Utrecht Versie 8, juni 07 Monitoring van stedelijke CO emissie Zowel binnen als buiten de gemeente Utrecht zijn er veel initiatieven om grip te
Nadere informatieCO 2 -uitstoot 2008-2014 gemeente Delft
CO 2 -uitstoot 28-214 gemeente Delft Notitie Delft, april 215 Opgesteld door: L.M.L. (Lonneke) Wielders C. (Cor) Leguijt 2 April 215 3.F78 CO 2-uitstoot 28-214 1 Woord vooraf In dit rapport worden de tabellen
Nadere informatieCO 2 - Footprint Bedrijventerrein Lorentz I & II te Harderwijk
CO 2 - Footprint Lorentz I & II te Harderwijk Periode: 211-213 Datum: 24-1- 214 Versie: 2 1 Inhoudsopgave Inleiding CO 2 - Footprint 211 CO 2 - Footprint 212 CO 2 - Footprint 213 Vergelijk Totalen Ambitie
Nadere informatieVoortgangsrapportage over 2018 CO 2 -Prestatieladder
Voortgangsrapportage over 2018 CO 2 -Prestatieladder Barendrecht, 1 juli 2019 Geaccordeerd door: L.A. Droog Edwin Oudshoorn Directeur MVO verantwoordelijk CO2 prestatieladder voortgangsrapportage over
Nadere informatieCO2-monitor 2013 s-hertogenbosch
CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de
Nadere informatiePROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF
PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per
Nadere informatieedup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017
1 edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017 2 Inleiding Voor u ligt het de evaluatie van het Duurzaamheidsuitvoeringsplan 2016: het edup
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieTabellenbijlage. Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052
Tabellenbijlage Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052 Verantwoording Dit rapport is de tabellenbijlage bij de Nationale Energieverkenning 2014 verschenen
Nadere informatieVerbruik van duurzame energie,
Indicator 28 april 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het binnenlandse
Nadere informatie3.C.1 Voortgangrapportage CO 2 2014 Ter Riele
3.C.1 Voortgangrapportage CO 2 2014 Ter Riele Datum: 11-9-2015 Versie: 3 A.J.J ter Riele Directeur 1. Inleiding Middels deze rapportage wil Ter Riele B.V. (Ter Riele) de voortgang op de CO 2 reductiedoelstellingen
Nadere informatieFootprint Rollecate Group. Dit document is opgesteld volgens ISO
Footprint 2016 Rollecate Group Dit document is opgesteld volgens ISO 14064-1 Datum Versie Opsteller Gezien Handtekening Mei 2017 Definitief S.G. Jonker R. van t Hull AMK Inventis Advies en Opleiding 1
Nadere informatieDUURZAAM WEERSELO WAAROM EN HOE
WAAROM EN HOE Klimaat akkoord Parijs / Nederland Stimuleringsmaatregelen Accijns Energie besparing Inzet hernieuwbare bronnen Verminderen van fossiele brandstoffen 10-12-2018 1 KLIMAAT AKKOORD NL Nederlands
Nadere informatieEmissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies
Emissiekentallen elektriciteit Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Notitie: Delft, januari 2015 Opgesteld door: M.B.J. (Matthijs) Otten M.R. (Maarten) Afman 2 Januari
Nadere informatieCARBON FOOTPRINT RAPPORTAGE 2017 CO 2 -EMISSIE INVENTARIS 3.A A B.2.
3.A.1. - 2.A.3. - 1.B.2. CARBON FOOTPRINT -EMISSIE INVENTARIS DOCUMENTNAAM AUTEUR: VERSIE: DATUM: STATUS: KAM B 23-02-2018 DEFINITIEF 3A1-2A3-1B2 JAARLIJKS CO2-VERSLAG 2017 HAKKERS SCOPE 1-2 (versie B)
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieVoortgangsrapportage. Scope 1 en 2 CO2 emissies. Tweede halfjaar 2013
Voortgangsrapportage Scope 1 en 2 CO2 emissies Tweede halfjaar 2013 Wijzigingsblad Versie Datum Auteur Wijzigingen 0.1 04-12-2013 F. Wuts Draft 0.2 1-2-2014 F. Wuts Aanpassing naar aanleiding van Audit
Nadere informatieVoorlopige CO2 voetafdruk t/m
Voorlopige CO voetafdruk 017 01-01-017 t/m 1-1-017 Voorlopige CO voetafdruk 017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1. Algemeen 1.. Organisatiegrenzen 1.. Systeemgrenzen 1.4. Doelstelling CO reductie
Nadere informatieEnergiemanagement actieplan
Energiemanagement actieplan Versie 2018.1 Datum: 11-01-2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Reductiemogelijkheden 4 2.1 Brandstof 4 2.2 Electra en warmte 4 2.3 Projecten 5 3. CO2 reductie a.d.h.v. maatregelen
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieDe doelstellingen luidt: 4% reductie veroorzaakt door elektraverbruik door het geheel over te stappen naar groene stroom in 2017.
Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.
Nadere informatieRaadsvoorstel. Samenvatting
\--/7 Raadsvoorstel '5C7 (j) Agendapuntnummer : Documentnummer : Raadsvergadering d.d. : Raadscommissie Commissie d.d. Programma Onderwerp Portefeuillehouder Bijlagen 6 ir.n.rr 18 oo 000 25-01-2018 Commissie
Nadere informatieCO-2 Rapportage Electrotechnische Industrie ETI bv Vierde Broekdijk JD Aalten Kamer van koophandel Arnhem
CO-2 Rapportage 2013 Electrotechnische Industrie ETI bv Vierde Broekdijk 16 7122 JD Aalten Kamer van koophandel Arnhem 09080078 Aalten 2-5-2014 Versie 2.1 H.J.Slot Geaccordeerd J.Nannings Directeur Inhoudsopgave
Nadere informatieVerbruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh)
Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.
Nadere informatieGroen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?
Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.
Nadere informatieEmissie-inventaris broeikasgassen 2012 stadsontwikkeling EMA
Emissie-inventaris broeikasgassen 2012 EMA Principes Antwerpen ondertekende het Europese Burgemeestersconvenant. Meer dan 5.000 lokale en regionale overheden hebben ondertekend en engageren zich om op
Nadere informatieNoordlease. Opgemaakt door Danielle de Bruin. Periode: 1 januari t/m 31 december 2014. 1 van 9
1 van 9 Rapportage CO -voetafdruk Opgemaakt door Danielle de Bruin Noordlease Periode: 1 januari t/m 31 december 014 Datum: 7 maart 015 Climate Neutral Group BV Donkerstraat 19a 3511 KB Utrecht T. 030-36175
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieDuurzaamheid & innovatie. Stadsraad Goedereede 25 september 2018
Duurzaamheid & innovatie Stadsraad Goedereede 25 september 2018 Wat is duurzaamheid? Neem een minuut of 2 om met uw buurman van gedachten te wisselen: wat is duurzaamheid? Wat houdt het wel in? Wat niet?
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatieAlmere. Uitkomsten van de zoektocht naar dé klimaatneutrale gemeente in Flevoland 2015
Uitkomsten van de zoektocht naar dé klimaatneutrale gemeente in Flevoland 2015 Natuur en Milieufederatie Flevoland heeft ook dit jaar weer een verkenning gedaan naar het klimaatneutrale gehalte van de
Nadere informatieMaak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo
Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen
Nadere informatieCO2 scope 3 verborgen Netto CO2-uitstoot 216 ton CO2 Tabel 1: CO 2-footprint Waalpartners 2016
Projectgegevens Opdrachtgever Waalpartners bv Projectnaam Energie en CO2 management Projectnummer 9031.17 Memonummer Me01CvH9031.17 Onderwerp Energie- en CO2 beoordelingsrapportage 2016 Auteur Cisca van
Nadere informatieCO2-reductieplan Kuurman
CO2-reductieplan Kuurman Auteur: MRO, RVD Januari 2017 Inhoud CO2-reductieplan Kuurman... 1 Inhoud... 2 1 Inleiding... 3 1.1 Leeswijzer... 3 2 Energiebeoordeling... 4 2.1 Identificatie verbruikers... 4
Nadere informatieDoor: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen
Door: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen 31 mei 2012 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 1. Totale resultaten... 4 1.1 Elektriciteitsverbruik... 4 1.2 Gasverbruik... 4 1.3 Warmteverbruik... 4 1.4 Totaalverbruik
Nadere informatieHerberekening Basisjaar CO 2 -Footprint
Herberekening Basisjaar CO 2 -Footprint Rekenkundige onderbouwing van de herberekening van het basisjaar en eventuele tussenliggende jaren. Zwatra B.V. Doc.code: HBF Versie: 1 Datum: 19 november 2015 Status:
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieBroeikasgasemissies in Nederland per sector,
Indicator 19 mei 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De emissie van koolstofdioxide (CO2)
Nadere informatieW & M de Kuiper Holding
1 juli t/m december 2017 1 Pagina 2 van 6 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Overzicht -emissie gegevens 3 Vergelijking met voorgaande jaren 4 3 -gerelateerd gunningsvoordeel 4 4 Doelstellingen 4 Voortgang
Nadere informatieCarbon footprint 2013
PAGINA i van 13 Carbon footprint 2013 Opdrachtgever: Stuurgroep MVO Besteknummer: - Projectnummer: 511133 Documentnummer: 511133_Rapportage_Carbon_footprint_2013_2.0 Versie: 2.0 Status: Def Uitgegeven
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2017
Milieubarometerrapport 2017 Proludic B.V. Samengesteld op 8 februari 2019 Milieubarometer - 2017 Proludic B.V. Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie
Nadere informatieEnergiemonitor 2016 Gemeente Hendrik-Ido- Ambacht. HVC Lokale Energie
Energiemonitor 2016 Gemeente Hendrik-Ido- Ambacht HVC Lokale Energie Mei 2016 Energiemonitor 2016 Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Samenvatting... 3 1. Inleiding... 7 1.1.
Nadere informatieEnergiemonitor 2016 Gemeente Papendrecht. HVC Lokale Energie
Energiemonitor 2016 Gemeente Papendrecht HVC Lokale Energie Mei 2016 Energiemonitor 2016 Gemeente Papendrecht Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Samenvatting... 3 1. Inleiding... 7 1.1. Achtergrond... 7
Nadere informatieEnergiemonitor 2016 Gemeente Sliedrecht. HVC Lokale Energie
Energiemonitor 2016 Gemeente Sliedrecht HVC Lokale Energie Mei 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Samenvatting... 3 1. Inleiding... 7 1.1. Achtergrond... 7 1.2. Opzet van de monitoring... 7 1.3. Algemene
Nadere informatie20140813.v2 2014 Q1/Q2
2014 Voortgang CO2-prestatieladder 2014 OFN heeft, samen met OFS, in het begin van niveau 5 bereikt op de CO 2 -prestatieladder. Dit is de hoogst haalbare trede op de ladder. Zoals gebruikelijk blikken
Nadere informatieEmissie reductie Voortgangsrapportage Q3 2011
Titel: Emissie reductie Voortgangsrapportage Q3 2011 ASSET Rail Bezoekadres: Postadres: Tel: Fax: e-mail: Houtakker 33 Postbus 204 6680 AE Bemmel 0481 470 310 0481 463 143 info@assetrail.nl Documentcode
Nadere informatie