Algemeen Ambtsbericht Sri Lanka

Transcriptie

1 Algemeen Ambtsbericht Sri Lanka augustus 2004 Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken

2 Inhoudsopgave Pagina 1 Inleiding 4 2 Landeninformatie Basisgegevens Land en volk Geschiedenis Staatsinrichting Politieke ontwikkelingen Vredesproces Veiligheidssituatie Sociaal-economische situatie 19 3 Mensenrechten Juridische context Verdragen en protocollen Nationale wetgeving Toezicht Naleving en schendingen Vrijheid van meningsuiting Vrijheid van vereniging en vergadering Vrijheid van godsdienst en overtuiging Bewegingsvrijheid Rechtsgang Arrestaties en detenties Mishandeling en marteling Verkrachtingen Verdwijningen Buitengerechtelijke executies en moorden Doodstraf Positie van specifieke groepen Plantage Tamils Vrouwen Homoseksuelen Minderjarigen Dienstplichtigen 46 4 Migratie Migratiestromen en motieven Opvang in de regio Terugkeer Activiteiten van internationale organisaties Beleid van andere westerse landen 53

3 5 Samenvatting 55 6 Geraadpleegde bronnen 57

4 1 Inleiding In dit algemeen ambtsbericht wordt de huidige situatie in Sri Lanka beschreven, voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Sri Lanka en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Sri Lankaanse asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in Sri Lanka (laatstelijk 28 mei 2003). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van mei 2003 tot en met juli Dit algemeen ambtsbericht is deels gebaseerd op informatie van openbare bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordigingen in Sri Lanka en in EU-lidstaten aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Overigens zijn de tekstpassages waarbij wordt verwezen naar openbare bronnen, in veel gevallen ook gebaseerd op informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek, veiligheids- en sociaal-economisch gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een kort overzicht van de recente geschiedenis van Sri Lanka. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van Sri Lanka opgenomen. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Sri Lanka geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij Sri Lanka partij is, komen de mogelijkheden van toezicht aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ten slotte wordt de positie van specifieke groepen belicht. In hoofdstuk vier komen oorzaken van migratiestromen en de mogelijkheden voor (her)vestiging in Sri Lanka aan de orde. Tevens zal worden ingegaan op het beleid van een aantal andere Europese landen inzake asielzoekers uit Sri Lanka en komen activiteiten van internationale organisaties en de positie van UNHCR aan de orde. Een algehele samenvatting volgt in hoofdstuk vijf. 4

5 2 Landeninformatie 2.1 Basisgegevens Land en volk Sri Lanka is een eiland gelegen in de Indische Oceaan ten zuidoosten van India niet ver van de equator vandaan. Het heeft een oppervlakte van km. De totale kustlijn bedraagt km. Van mei tot september heerst er de droge moesson en van november tot maart de natte moesson. De bevolking van Sri Lanka telt ongeveer 19,7 miljoen inwoners, van wie er 1 miljoen wonen in de hoofdstad Colombo. Het merendeel van de bevolking bestaat uit Singalezen (74%). Daarnaast wonen er Tamils (18%, voornamelijk woonachtig in het noordoosten van Sri Lanka), Moren (7%) en Burghers (1%). 1 De officiële spreek- en schrijftaal is het Singalees. Verreweg de meerderheid van de bevolking spreekt en schrijft deze taal. Het Tamil is als nationale taal for public administration and the conduct of legal proceedings erkend sinds de invoering van de grondwet van Daarnaast spreekt ongeveer tien procent van de bevolking Engels. Naast het Singalees en het Tamil bestaat er nog een aantal andere lokale talen, die door ongeveer 8% van de bevolking wordt gesproken. 2 Ongeveer 70% van de bevolking, overwegend Singalezen, hangt het boeddhisme aan. De overige godsdiensten die de Sri Lankanen belijden, zijn het hindoeïsme (15%), voornamelijk door Tamils, het christelijk geloof (8%) en de islam (7%) Geschiedenis 4 Sri Lanka is sedert 1505 opeenvolgend onder het bewind geweest van de Portugezen, de Nederlanders en de Britten. De Britten hebben ten tijde van hun bestuur Tamils vanuit India naar Sri Lanka overgebracht. Op 4 februari 1948 werd het toenmalige Ceylon onafhankelijk. De Tamils speelden voor de onafhankelijkheid een belangrijke rol in de Britse administratie vanwege hun kennis van het Engels. De situatie voor de Tamils in Sri Lanka wijzigde zich toen CIA, The World Factbook: Sri Lanka, updated 18 december CIA, The World Factbook: Sri Lanka, updated 18 december 2003; CIA, The World Factbook: Sri Lanka, updated 18 december Bij de opstelling van deze paragraaf is voornamelijk gebruik gemaakt van UK Immigration and Nationality Directorate, Sri Lanka Country Report, October 2003; CIA, Sri Lanka World Factbook, updated 18 december 2003; Ministerie van Buitenlandse Zaken, Landenoverzicht Sri Lanka, mei 2004; Foreign and Commonwealth Office, Sri Lanka Basic Information, reviewed 15 december Voor meer informatie over de recente geschiedenis zie voorgaande algemene ambtsberichten. 5

6 in 1956 het Singalees in de plaats van het Engels werd ingevoerd als officiële spreek- en schrijftaal op basis van de Official Language Act. Overigens is deze wet onder president Premadasa herroepen. Sedert de onafhankelijkheid hebben met name twee politieke partijen het speelveld van de politiek in Sri Lanka bepaald. Dit zijn de United National Party (UNP) en de Sri Lanka Freedom Party (SLFP), opgericht door S.W.R.D. Bandaranaike. In 1959 werd premier Bandaranaike vermoord waarna zijn weduwe Sirimavo Bandaranaike hem als leider van de SLFP opvolgde. Het land werd in 1972 uitgeroepen tot de Onafhankelijke Republiek Sri Lanka nadat een grondwet werd aangenomen die op republikeinse leest geschoeid was. Op dat moment regeerde een coalitie geleid door Sirimavo Bandaranaike. Sinds de invoering van de nieuwe grondwet in 1978 luidt de officiële benaming van Sri Lanka: Democratic Socialist Republic of Sri Lanka. Ondanks het feit dat het Tamil als nationale taal erkend werd in de nieuwe grondwet van 1978, bleven Tamils zich achtergesteld voelen door een restrictief beleid dat gevoerd werd op het terrein van toelating tot de universiteit en tot de overheidsdienst. Er volgden incidenten, die voortvloeiden uit deze frustratie zoals de moord op de burgemeester van Jaffna in 1976 door jonge extremisten, die zich de Tamil New Tigers noemden. Rellen tussen Singalezen en Tamils leidden in juni 1981 tot de afkondiging van de noodtoestand in het noorden van Sri Lanka gedurende vijf dagen. In juni 1983 werd het leger ingezet in verband met gewelddadige activiteiten van Tamils. Het geweld verhevigde zich na deze inzet. Er kwamen meer dan 400 Sri Lankanen om het leven, met name Tamils, waarvan de meesten sneuvelden tijdens onlusten in Jaffna en Colombo. De daarop volgende twee jaren vluchtten ongeveer Tamils naar het zuiden van India. Na de onlusten in 1983 ontstond aan Tamilzijde één grote militante groep, de Liberation Tigers of Tamil Eelam (LTTE). Zij streefden aanvankelijk naar een eigen staat voor alle Tamils in het noorden en oosten van Sri Lanka. De LTTE heeft inmiddels de bereidheid uitgesproken genoegen te nemen met vergaande autonomie, maar harde afspraken liggen niet op tafel. In 1987 sloten India en Sri Lanka een overeenkomst op initiatief van de toenmalige Indiase premier Rajiv Gandhi. Deze overeenkomst voorzag onder meer in een Indiase vredesmacht in Sri Lanka, de Indian Peace Keeping Force (IPKF), en in de repatriëring van ruim Tamils, die naar aanleiding van de rellen in 1983 van Sri Lanka naar India waren gevlucht. De IPKF, die op het Jaffna schiereiland erop na diende te zien dat de regels vastgelegd in de overeenkomst werden nageleefd, vertrok echter in 1990 uit Sri Lanka. De LTTE weigerde de 6

7 wapens neer te leggen en er braken gevechten los. Inmiddels oefende de LTTE de macht uit over het grootste deel van het Jaffna schiereiland. In de tussentijd had Ranasinghe Premadasa van de UNP in 1988 de presidentiële verkiezingen gewonnen. Hij bleef in zijn ambt tot in 1993, het jaar waarin hij werd vermoord door een zelfmoordcommando. Daarna won in 1994 de People s Alliance (PA), waarvan de SLFP deel uitmaakte, aangevoerd door Chandrika Kumaratunga (dochter van S.W.R.D. Bandaranaike en Sirimavo Bandaranaike), de parlementaire verkiezingen. De PA pleitte voor een vreedzame politieke oplossing van het etnisch conflict ten tijde van deze verkiezingen. Het was voor het eerst sinds 1978, dat de UNP niet langer aan de macht was. Vervolgens won Chandrika Kumaratunga in november 1994 ook nog de presidentiële verkiezingen. Zij benoemde haar moeder Sirimavo Bandaranaike tot premier. In de herfst van 1994 volgden besprekingen met de LTTE met als resultaat een wapenstilstand op 8 januari Deze was geen lang leven beschoren. De LTTE maakte eenzijdig een einde aan de wapenstilstand in april 1995, waarna er in het noorden en oosten van Sri Lanka felle gevechten uitbraken tussen leden van de LTTE en het leger. In verband met het aanhouden van de burgeroorlog breidde president Kumaratunga in april 1996 de noodtoestand uit tot geheel Sri Lanka. Voordien had zij de noodtoestand beperkt tot het noorden en oosten van het land en Colombo. Sinds 1983 heeft het interne conflict aan ruim mensen het leven gekost. Bovendien heeft een groot deel van de bevolking, met name in het noorden en oosten, huis en haard moeten verlaten. Door het conflict zijn circa mensen ontheemd geraakt, waarvan een deel in vluchtelingenkampen leeft. Inmiddels zijn van hen teruggekeerd. Op 21 december 1999 won Chandrika Kumaratunga wederom de presidentiële verkiezingen. De PA won eveneens de parlementaire verkiezingen in oktober Het geweld bleef aanhouden. Een jaar nadat het parlement was geïnstalleerd nam de president onder druk van een motie van wantrouwen het besluit om het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Deze verkiezingen vonden plaats in december Dit maal won de UNP. Zij bemachtigde onder aanvoering van Ranil Wickremasinghe 109 zetels en vormde een kleine meerderheid in het nieuwe parlement met de moslimpartij Sri Lanka Muslim Congress (SLMC) als coalitiepartner. Ranil Wickremasinghe werd premier. De PA kwam als tweede uit de verkiezingsstrijd en bemachtigde 77 zetels. In februari 2000 bood de Noorse regering haar diensten aan om een nieuw vredesoverleg op te starten op verzoek van zowel de Sri Lankaanse regering als de LTTE. Dit leidde vanaf december 2001 tot een tijdelijk staakt-het-vuren tussen de 7

8 LTTE en de regeringstroepen gevolgd door een op 22 februari 2002 getekend akkoord waarin het staakt-het-vuren formeel werd vastgelegd. Noorwegen leidt nog immer de Sri Lanka Monitor Mission, de missie die toeziet op de naleving van het akkoord. Vanaf september 2002 vonden er zes ronden van vredesbesprekingen tussen de LTTE en vertegenwoordigers van de Sri Lankaanse overheid plaats. Noorwegen trad daarbij op als bemiddelaar. In april 2003 trok de LTTE zich echter uit de besprekingen terug Staatsinrichting Sri Lanka kent een democratisch bestel met een uitvoerende, een wetgevende en een onafhankelijke rechterlijke macht. Sinds het aannemen van de nieuwe grondwet in 1978 heeft Sri Lanka een presidentieel stelsel naar Frans model dat sterke bevoegdheden, onttrokken aan parlementaire controle, toekent aan de president. De president wordt gekozen voor een periode van zes jaar. De huidige president heet Chandrika Kumaratunga. Het Sri Lankaanse kabinet wordt voorgezeten door een premier en is verantwoording schuldig aan het parlement. Het parlement van Sri Lanka bestaat uit één kamer. De 225 afgevaardigden worden eveneens voor een termijn van zes jaar gekozen door 25 kiesdistricten. Tijdens de laatste vervroegde parlementsverkiezingen, die plaatsvonden op 2 april 2004, kwam de United People s Freedom Alliance (UPFA) als grote winnaar uit de bus. De UPFA is een alliantie tussen de People s Alliance (van president Kumaratunga) en de Janata Vimukthi Peramuna (JVP, People s Liberation Front). Naast presidentiële en parlementaire verkiezingen vinden er nog provinciale en gemeentelijke (laatste in maart/april 2002) verkiezingen plaats. In juli 2004 werden provinciale verkiezingen gehouden. Deze werden gewonnen door de UPFA. Het Sri Lankaanse rechtssysteem is gebaseerd op Romeins-Nederlands en Brits recht. Rechters van de hogere gerechtshoven worden door de president voor het leven benoemd. 2.2 Politieke ontwikkelingen Politieke crisis In november 2003 ontstond een politieke crisis. Directe aanleiding was een uit de hand gelopen onenigheid tussen de president en de premier over het te voeren 5 Zie verder paragraaf 2.3 over het vredesproces. 8

9 beleid ten aanzien van de LTTE. Kumaratunga kritiseerde de volgens haar te toegeeflijke houding van de premier in het vredesberaad met de LTTE waardoor de veiligheid van het land in gevaar gebracht zou worden. 6 Op 4 november 2003 ontsloeg de president drie ministers uit de regering van Wickremasinghe terwijl de premier in het buitenland was. Zittingen van het parlement werden opgeschort tot 19 november Er werd bericht dat de president de noodtoestand had uitgeroepen, maar een aantal dagen later bleek dat de verordening niet in de staatscourant was gepubliceerd. De ministeries van Defensie, Informatie en Binnenlandse zaken werden onder het gezag van de president geplaatst. De premier droeg daarop de onderhandelingen met de LTTE over aan de president. Hij deed dit omdat hij, nu de president de portefeuilles Defensie en Binnenlandse Veiligheid had overgenomen, geen controle meer had over de voor de vredesonderhandelingen relevante ministeries. Pogingen om tot een vergelijk tussen de president en de premier te komen mislukten. 7 Op 7 februari 2004 ontbond president Kumaratunga met onmiddellijke ingang het parlement. Vervolgens werden nieuwe verkiezingen uitgeschreven voor 2 april 2004, ruim drie jaar eerder dan voorzien. Na de ontbinding van het parlement verklaarden zowel de LTTE als president de staakt-het-vurenovereenkomst te zullen blijven respecteren. Alliantie PA-JVP Op 20 januari 2004 sloot de People s Alliance (PA) 8 van president Kumaratunga een alliantie met een linkse, marxistisch nationalistische, groepering, de Janata Vimukthi Peramuna (JVP, People s Liberation Front) die samen de United People s Freedom Alliance (UPFA) vormden. Tussen beide partijen bestaat verschil van mening over de oplossing van het conflict met de LTTE en de rol van de Noren als facilitator. De PA is voorstander van constitutionele hervormingen die leiden tot verregaande decentralisatie van macht naar de provincies. De JVP daarentegen is tegenstander van autonomie voor de provincies en wil niet verder gaan dan administratieve decentralisatie. De samenwerking tussen de partijen richt zich op bewaking van vrede en veiligheid en economische ontwikkeling. Later voegden nog een viertal partijen zich bij deze alliantie: de Muslim National Unity Alliance (MUA), de Mahajana Eksath Peramuna (MEP, People s United Zie paragraaf 2.3 over ontwikkelingen met betrekking tot het vredesproces. EIU, Country Report Sri Lanka, februari 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 20 februari 2004; UN, Durable Solutions Progress Report No. 13, 10 november De belangrijkste partij binnen de PA is de Sri Lanka Freedom Party (SLFP). 9

10 Front), de Communist Party of Sri Lanka (CPSL) en de Lanka Sama Samaja Party (LSSP, Lanka Equal Society Party). 9 De LTTE waarschuwde dat het land weer terug kon vallen naar een burgeroorlog door deze alliantie, maar het staakt-het-vuren hield stand. 10 Conflict binnen LTTE-top Er is sprake van onderlinge verdeeldheid tussen de LTTE-factie in het oosten (Batticaloa en Ampara) en die in het noorden. De verdeeldheid binnen de LTTE kwam in maart 2004 aan het licht toen bevelhebber Karuna (V. Muralitharan) zich met enkele duizenden manschappen in Batticaloa afscheidde van de LTTE. 11 Karuna zou zich gediscrimineerd voelen door Tamils uit het noorden. Volgens hem worden de Tamils in het oosten achtergesteld door de leiding van de LTTE in het noorden. Karuna s voornaamste grief is dat LTTE-kaders afkomstig uit het oosten de gevechtstroepen leveren terwijl kaders uit het noorden de mooie baantjes en andere voordelen opstrijken. Van de dertig LTTE-commandanten komt er slechts één uit het oosten. Karuna eiste ook verandering van de commandostructuur. Hij wilde de bevelen direct van de leider, Prabhakaran, ontvangen. Karuna werd vervolgens ontslagen en beschuldigd van verraad. 12 Karuna bevestigde zijn betrokkenheid bij het vredesproces maar wilde aparte besprekingen met de regering voeren en een aparte staakt-het-vurenovereenkomst afsluiten. De regering was echter niet bereid apart te onderhandelen met de Tamilfactie in het oosten. 13 Omdat Karuna openlijk verklaarde dat hij zich niet gebonden voelde aan de staakthet-vurenovereenkomst, stopte de Sri Lanka Monitor Mission (SLMM) zijn activiteiten in de door Karuna gecontroleerde districten Batticaloa en Ampara. De SLMM had naar eigen zeggen geen mandaat in de Karuna gebieden EIU, Sri Lanka Country Report, februari 2004; Volkskrant, President drijft Sri Lanka ter stembus, 2 april 2004; Volkskrant, Kamaratunga s partij wint verkiezingen Sri Lanka, 5 april 2004; Amnesty International, Put human rights first during the elections, 27 februari 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 20 februari EIU, Sri Lanka Country Report, februari 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 20 februari Karuna zou strijders aanvoeren, dat is ongeveer eenderde van het totale aantal Tamilstrijders (EIU, Sri Lanka Country Report, juni 2004). EIU, Sri Lanka Country Report, maart en april 2004; University Teachers for Human Rights (Jaffna), Information Bulletin no. 36, 29 mei 2004; Volkskrant, President drijft Sri Lanka ter stembus, 2 april 2004; ANP/RTR, Tegenslag vrede Sri Lanka na vertrek Tamil-commandant, 6 maart 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 1 april EIU, Sri Lanka Country Report, mei 2004; ANP/AFP, Afsplitsing Tamil Tijgers legt wapens neer,12 april 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 1 april

11 Vlak na de verkiezingen van 2 april 2004 volgden enige dagen van gevechten tussen de LTTE-facties in Batticaloa district. 14 Het waren de hevigste gevechten in Sri Lanka sinds de wapenstilstand van twee jaar geleden. Het leger werd in hoge staat van paraatheid gebracht maar de militairen bleven afzijdig in het interne conflict. De afgesplitste Tamil Tijgers legden na drie dagen de wapens neer. Karuna gaf opdracht aan zijn troepen om naar huis te gaan. Daarna bleef het onrustig in het oosten. De LTTE beschuldigde de regering van betrokkenheid bij de gevechten. Ook betichtte de LTTE de regering van het bieden van een schuilplaats aan Karuna. Het is onduidelijk waar Karuna zich thans bevindt. 15 Aanloop verkiezingen De LTTE steunt het politieke streven van de Tamil National Alliance (TNA). Voor andere Tamilpartijen, zoals de Eelam People s Democratic Party (EPDP) en Anandasangaree (als onafhankelijke kandidaat) was het in de aanloop naar de verkiezingen welhaast onmogelijk campagne te voeren. In door de LTTE gecontroleerd gebied mocht alleen de TNA campagne voeren. Andere partijen en hun supporters werden geïntimideerd. 16 In de aanloop naar de verkiezingen zijn er vijf moorden en 15 pogingen tot moord geweest die wijzen op betrokkenheid van de LTTE. Slachtoffers waren kandidaten van meer gematigde Tamilpartijen die in het noorden en oosten campagne voerden. De eerste moorden gaven een signaal dat de Tamilbevolking de rijen moest sluiten. De daaropvolgende scheuring binnen de LTTE (de afsplitsing van Karuna) heeft waarschijnlijk geleid tot nog meer moorden. 17 Daarnaast waren er berichten over meer dan gewelddadige incidenten die verband hielden met de verkiezingen. 18 Verkiezingen De parlementsverkiezingen werden gehouden op 2 april De opkomst was met circa 85% hoog. In de door de LTTE gecontroleerde gebieden waren geen stembureaus. Mensen uit deze gebieden konden net over de grens in door de regering gecontroleerde gebieden hun stem uitbrengen. In vergelijking met eerdere Om in het oosten te komen moeten LTTE-troepen door regering-gecontroleerd gebied hebben gereisd, hetgeen volgens sommigen duidt op betrokkenheid van de regering. Zie verder paragraaf 2.4 over de veiligheidssituatie. ANP/AFP, Afsplitsing Tamil Tijgers legt wapens neer, 12 april 2004; EIU, Sri Lanka Country Report, april 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 13 mei Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, mei 2004; TULF, Statement issued by Mr. V. Anandasangaree, President TULF and the chief candidate of the independent group that contested the recent parliamentary election, on the election violations in Jaffna, 21 mei Zie paragraaf voor meer informatie over deze moorden. EIU, Sri Lanka Country Report, maart Amnesty International, Put human rights first during the elections, 27 februari 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, mei en april 2004; Refugee Council, Sri Lanka peace talks and related eventstimeline, juni

12 verkiezingen was er weinig geweld bij de stemlokalen. Ook was er dit keer geen uitgaansverbod na het sluiten van de stembussen. Er vonden geen grote incidenten plaats. 19 De coalitie van de PA en de JVP (UPFA) behaalde de overwinning en heeft een minderheidsregering gevormd. De JVP is sterker geworden en daarom in de positie om meer eisen te stellen aan de president en haar partij. De president zelf beheert de belangrijkste portefeuilles voor het vredesproces: Defensie, Onderwijs, en Veiligheid, Rechtshandhaving en Constitutionele zaken. Opvallend is dat er meer zetels zijn gekomen voor de radicale en op etniciteit gebaseerde partijen. Er zijn negen vrouwen in het parlement verkozen. Zetelverdeling 1. De United People s Freedom Alliance (UPFA), de recente alliantie tussen PA en JVP, van president Kumaratunga haalde 105 van de 225 zetels. De UPFA komt hiermee acht zetels tekort voor een meerderheid in het parlement. 2. De Verenigde Nationale Partij (United National Party, UNP), partij van Wickremasinghe, verloor en moet nu genoegen nemen met 82 zetels in tegenstelling tot de 109 in de vorige volksvertegenwoordiging. De Ceylon Workers Congress (CWC), die via de UNP meedeed met de verkiezingen, won 8 van de 82 zetels. 3. De Nationale Tamils Alliantie (Tamil National Alliance, TNA) kreeg veel steun in het noorden en oosten en bezet in het nieuwe parlement 22 zetels. TNA wordt aangestuurd door de LTTE. 4. De Nationale Erfenis Partij (Jathika Hela Urumaya, JHU), geleid door boeddhistische monniken en sterk gekant tegen onderhandelingen met de Tamils, kreeg dankzij brede aanhang in de steden Colombo en Kandy 9 zetels. De partij bepleit vergaande segregatie tussen boeddhisten en hindoes. De partij is het resultaat van een omvorming van de nationalistische Sinhale Uruma. De verkiezingscampagne was vooral gericht op bekritisering van corruptie bij de grootste partijen. 5. Sri Lanka Muslim Congress (SLMC), maakte in de vorige regering deel uit van de coalitie met UNP en behaalde nu 5 zetels. 6. Eelams People Democratic Party, 1 zetel. 7. Up Country People s Front (UCPF), 1 zetel. Na de verkiezingen Mahinda Rajapakse is de nieuwe premier geworden. Hij was leider van de oppositie in het uitgaande parlement. Hij behoort tot het politieke blok van president Kumaratunga. Hij wil het vredesoverleg zo snel mogelijk hervatten. 19 UN, Durable Solutions Progress Report No. 15, 29 april

13 Rajapakse staat bekend als gematigd in het conflict met de LTTE. Hij heeft een brede aanhang binnen zijn partij en spreekt de gewone mensen aan. Het is een probleem voor de nieuwe regering dat zij geen meerderheid in het parlement heeft en dat de partijen wiens steun het nodig heeft, conflicterende ideologieën hebben. Het falen om tot een werkbare meerderheid te komen, leidde al tot de verkiezing van een lid van de UNP tot voorzitter van het parlement. 20 Pogingen om de coalitie uit te breiden tot een meerderheid hebben in juni 2004 nog geen resultaat opgeleverd. Het nieuwe parlement vergaderde slechts vier keer. De laatste sessie eindigde in geweld in het parlement tegen een lid van de boeddhistische partij JHU. De volgende zitting werd verdaagd tot 20 juli Vredesproces Opschorting vredesproces door LTTE Zoals in paragraaf beschreven sloten de Sri Lankaanse regering en de LTTE in februari 2002 een wapenstilstand, na een burgeroorlog van bijna twintig jaar. Van september 2002 tot en met maart 2003 vonden zes rondes met vredesbesprekingen plaats tussen de Sri Lankaanse regering en de LTTE, met Noorwegen als bemiddelaar. De onderhandelingen werden op 21 april 2003 afgebroken door de LTTE. De directe aanleiding van de opschorting was dat de LTTE verbolgen was over het feit dat ze niet aanwezig mocht zijn bij een conferentie over de ontwikkeling van Sri Lanka in Washington op 14 april Dit vanwege haar status als terroristische organisatie in de Verenigde Staten. Verder was de LTTE ontevreden over de mate waarin de Sri Lankaanse overheid voldeed aan de afspraken zoals deze in de afgelopen gespreksronden waren vastgelegd. Er zou niet genoeg gedaan worden aan wederopbouw in het noorden en oosten. Ook was er volgens de LTTE onvoldoende voortgang bij de ontmanteling van het leger in de High Security Zones en hervestiging van ontheemden. 21 Onenigheid over nieuwe voorstellen Eind oktober 2003 kwam de LTTE met vergaande eigen voorstellen voor een interim zelfbestuur voor het noorden en oosten, nadat twee eerdere voorstellen (in mei en juli 2003) van de regering voor een federale staatsstructuur van de hand waren gewezen EIU, Sri Lanka Country Report, juni Amnesty International, Sri Lanka Report 2004; EIU, Sri Lanka Country Report, augustus

14 De rebellen doen in het voorstel afstand van hun eis voor een eigen Tamilstaat in het noorden en oosten van het land. In plaats daarvan willen ze zelfbestuur in de omstreden regio, bevoegdheden om de wederopbouw en ontwikkeling van hun gebied ter hand te nemen, waaronder het recht belastingen te heffen, buitenlandse leningen af te sluiten en het recht om orde te handhaven. De LTTE stelt voor een interim zelfbestuur te gaan leiden in gebieden die nu al de facto onder controle van de rebellen staan. Het voorlopige bestuursorgaan (Interim Self Governing Authority, ISGA) moet in meerderheid worden benoemd door de Tamil Tijgers, de overige leden zouden dan de regering in Colombo en de moslimminderheid vertegenwoordigen. 22 De regering is bereid om de Tamils in het noorden en oosten meer macht te geven over infrastructuur en opvang van ontheemden, maar wil de handhaving van de orde, de openbare financiën, de handel en het beheer over de grond in eigen hand houden. Een probleem is ook de positie van de moslims die in delen van het oosten meer dan de helft van de bevolking uitmaken. 23 De UNP-regering onder leiding van premier Wickremasinghe vond het voorstel weliswaar vergaand, maar zag het als een basis voor verdere onderhandelingen. Volgens president Kumaratunga ging het voorstel te ver en tastte het de eenheid en de grondwet van Sri Lanka aan. Autonomie is volgens haar een eerste stap naar afscheiding. Kumaratunga wilde verder dat er pas besprekingen met de LTTE worden gehouden, nadat de rebellen zijn ontwapend. De LTTE wil die stap pas zetten als er een definitief politiek akkoord ligt. Het vredesoverleg lag vervolgens nagenoeg stil doordat een onwerkbare relatie tussen president Kumaratunga en premier Wickremasinghe was ontstaan vanwege onenigheid over het te voeren beleid jegens de LTTE. Slechts een paar dagen na het voorstel van de LTTE, ontsloeg de president drie ministers en ontbond zij het parlement 24 omdat zij vreesde dat de regering Wickremasinghe te veel concessies zou doen aan de Tamil Tijgers. Pogingen om tot een vergelijk te komen tussen de president en de premier mislukten, waarop vervroegde verkiezingen werden uitgeschreven die plaatsvonden in april Het staakt-het-vuren hield stand Voor de tekst van het voorstel van de LTTE van 31 oktober 2003 zie bijvoorbeeld: Refugee Council, Sri Lanka peace talks and related events-timeline, juni AFP/RTR, Tamil Tijgers komen met eigen vredesvoorstel, 3 november 2003; ANP/RTR, Tamil Tijgers willen vredesoverleg, 20 oktober 2003; ANP/AFP, Noren staken bemiddeling in vredesproces Sri Lanka, 14 november 2003; UK Immigration and Nationality Directorate, Sri Lanka Country Report (section 4.88), april 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 12 november 2003; EIU, Sri Lanka Country Report, januari Zie paragraaf 2.2. ANP/RTR, Sri Lanka in chaos, 4 november 2003; EIU, Sri Lanka Country Report, januari

15 Noorwegen schort bemiddeling op Noorwegen besloot in november 2003 de bemiddeling in het Sri Lankaanse vredesproces op te schorten hangende het scheppen van duidelijkheid over de vraag wie aan Sri Lankaanse overheidszijde verantwoordelijk is voor de onderhandelingen. De Noren wilden bij het interne geschil tussen de president en de premier (zie paragraaf 2.2) geen rol spelen. 26 Hervatting besprekingen Na de verkiezingen van 2 april 2004 vroeg president Kumaratunga aan Noorwegen de bemiddeling weer op zich te nemen om het vredesproces weer te starten. Het zal echter nog lastig worden om het vredesproces tot een goed einde te brengen. Niet alleen verschillen de regeringspartijen onderling van mening over de aanpak, maar ook zal het moeilijk zijn om in het parlement de vereiste tweederde meerderheid te verkrijgen voor een grondwetswijziging die een administratieve verzelfstandiging van het noorden en oosten mogelijk maakt. Het huidige bestand heeft geen presidentiële goedkeuring. Een definitieve regeling zal goedkeuring moeten hebben van zowel de premier als de president. De regering weigerde in de verslagperiode de eis van de LTTE te honoreren dat de onderhandelingen eerst moeten gaan over de ISGA voordat andere, meer fundamentele, onderwerpen aan bod komen die gericht zijn op een definitieve oplossing. 27 Er is veel wantrouwen en rivaliteit tussen de verschillende partijen. De druk op het vredesproces wordt opgevoerd door de beschuldiging van de LTTE dat het leger Karuna ondersteunt. Volgens de LTTE probeert de overheid de LTTE zo te verzwakken en verdeeldheid te zaaien. De regering heeft toegegeven dat sommige elementen uit het leger hadden geholpen de Karuna-factie te ondersteunen en te beschermen, maar dat het was gebeurd zonder kennis of toestemming van de regering. 28 Op 7 juli 2004 is voor het eerst sinds het staakt-het-vuren een zelfmoordaanslag gepleegd die sterk de signatuur van de LTTE draagt. De aanslag mislukte doordat de dader, een vrouw, door de politie werd gearresteerd voordat ze de bom tot ontploffing kon brengen. Bedoeld slachtoffer was Douglas Devananda, leider van de Eelam People s Democratic Party (EPDP), die kort tevoren had aangegeven een politieke carrière van Karuna te willen faciliteren. Bij de aanslag kwamen vier politieagenten om het leven ANP/AFP, Noren staken bemiddeling in vredesproces Sri Lanka, 14 november 2003; Royal Norwegian Embassy Statement made by deputy foreign minister Vidar Helsegen, 14 november 2003; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 12 december EIU, Sri Lanka Country Report, juni 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 9 juli AP, Sri Lanka cease-fire strained as Tamil Tigers refuse to meet with military, 28 juni 2004; Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 9 juli

16 Rol India Uit angst voor mogelijke gevolgen in de Indiase deelstaat Tamil Nadu en vanwege de moord op de Indiase premier Rajiv Gandhi in 1991 die door de LTTE zou zijn uitgevoerd, volgt India de toenadering tot de LTTE zorgvuldig. De LTTE is in India een verboden organisatie en tegen LTTE-leider Prabhakaran is een arrestatiebevel van kracht. De Indiase regering accepteert de soevereiniteit van Sri Lanka en steunt de vredesinitiatieven van de Sri Lankaanse regering en de LTTE. 2.4 Veiligheidssituatie Algemeen Gedurende de verslagperiode is het staakt-het-vuren van kracht gebleven. De bewegingsvrijheid in het gehele land is sterk verbeterd en het merendeel van de controleposten is verdwenen. Er vinden nog wel incidenteel controles door het leger plaats. De grenzen naar het door de LTTE gecontroleerd gebied bleven open gedurende de verslagperiode. 29 Er bevinden zich veel minder militairen op straat dan voorheen. De paramilitaire groeperingen zijn grotendeels ontwapend en hebben zich gedurende de verslagperiode zeer kalm gehouden. Er zijn voor zover bekend geen meldingen geweest van gedwongen werkzaamheden in opdracht van de paramilitaire groeperingen. Onrust in het oosten In het oosten van het land, en dan met name Batticaloa, is het onrustig. Voorafgaand aan de verkiezingen werd een aantal moorden gepleegd op kandidaten voor gematigde Tamilpartijen en TNA kandidaten die voor de kant van Karuna hadden gekozen. Het had er alle schijn van dat de LTTE verantwoordelijk was voor de meeste van deze misdrijven om Karuna-aanhangers en gematigde Tamils te intimideren. 30 Na de nederlaag van Karuna is er geen duidelijke autoriteit in Batticaloa. Regelmatig vinden gewelddadige incidenten en moorden plaats. Er zijn slachtoffers aan beide zijden, zowel Karuna-aanhangers als LTTE-kader. De slachtoffers lijken niet willekeurig, maar doelbewust uitgekozen te zijn. Het is niet duidelijk wie achter welke moorden zit. De moorden leiden tot onrust, angst en wantrouwen bij de bevolking en tussen de partijen. 31 In juni 2004 beschuldigde de LTTE het leger zich te mengen in het interne LTTEconflict. Het leger zou hulp hebben geboden aan Karuna s soldaten bij de moord Zie ook paragraaf over de bewegingsvrijheid. UK Immigration and Nationality Directorate, Sri Lanka Country Report, april 2004 (section 4.5.1). Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, mei 2004; University Teachers for Human Rights (Jaffna), Information Bulletin no. 36, 29 mei

17 op een aantal LTTE-leden en supporters. De regering heeft laten weten dat bepaalde elementen uit het leger inderdaad steun hebben gegeven aan Karuna s manschappen, maar dat het is gebeurd zonder goedkeuring of medeweten van de regering. 32 Op 21 juni 2003 spraken LTTE en het leger op lokaal niveau af in Batticaloa regelmatig overleg te voeren en zo gezamenlijk op te treden tegen het moorden. 33 Politie en leger De president is opperbevelhebber van de veiligheidsdiensten. De leden tellende politie valt onder de minister van Binnenlandse Zaken (sinds 19 november 2003 wordt hij de minister van Binnenlandse Veiligheid (Public Security, Law and Order) genoemd). Deze minister is verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheid in de meeste delen van het land. Onder de politie valt tevens de Home Guards, een gewapende macht van meer dan leden uit lokale gemeenschappen die bescherming bieden aan moslim- en Singalese gemeenschappen die nabij door de LTTE gecontroleerde gebieden liggen. Het leger valt onder de minister van Defensie. Het leger telt leden in de landmacht, in de marine en leden in de luchtmacht. In augustus 2003 kondigde het leger aan dat er nieuwe leden gerekruteerd zouden worden. Ook werd besloten nieuwe wapens en ammunitie aan te schaffen. 34 High Security Zones Een High Security Zone (HSZ) is een gebied dat is gelegen om bijvoorbeeld een legerkamp of om een strategisch belangrijk doel. Deze gebieden, die in het verleden veelal bewoond waren, zijn gedurende het conflict ontruimd. Veel HSZ s zijn gelegen in de districten Jaffna en Mannar. Driekwart van de kust van Sri Lanka bestaat uit HSZ s, waardoor vissers moeilijk in hun onderhoud kunnen voorzien. Ontheemden die binnen een straal van een halve kilometer rondom een HSZ wonen is het niet toegestaan aldaar economische activiteiten te ontplooien. Veel mensen willen terugkeren naar hun woningen die ook in een HSZ kunnen liggen. De LTTE is van mening dat voormalige bewoners moeten kunnen terugkeren. Het Sri Lankaanse leger daarentegen vindt dit nog te vroeg en vreest dat bewoning van HSZ s bij een eventuele hervatting van de strijd belemmeringen kan veroorzaken of dat LTTE'ers zelfs infiltreren in HSZ s om dichter bij de strategische doelen van het leger te komen. Tijdens de vierde gespreksronde in januari 2003 werd over de HSZ s de afspraak gemaakt dat het Sri Lankaanse leger de HSZ s gaat verlaten. Er werd echter geen termijn afgesproken waarbinnen dit moet gebeuren. In Jaffna district loopt momenteel een proefproject waarbij een EIU, Sri Lanka Country Report, juni Refugee Council, Sri Lanka Peace Talks and related events-timeline, juni Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, september 2003 (sectie 8.3), UNHCR Background Paper on Refugees and Asylum-Seekers from Sri Lanka, april 2004 (section19 t/m 22). 17

18 vijftigtal huizen in een HSZ is vrijgegeven door het leger. De bewoners kunnen met pasjes de HSZ betreden en ook hun velden bewerken. 35 LTTE De LTTE staat op de Amerikaanse lijst van terroristische organisaties. Ook in het Verenigd Koninkrijk, India, Canada en Australië staat de LTTE op de lijst van verboden organisaties. 36 Het gebied dat onder LTTE-controle staat, beslaat het gebied ten noorden van de lijn Puttalam, Vavuniya en Nilaveli en bepaalde gebieden in het oosten (Eastern Province, Batticaloa en Ampara district). In het noorden staat het schiereiland Jaffna onder controle van het leger. LTTE heeft parallelle militaire en civiele structuren in de door haar gecontroleerde gebieden, en int ook belastingen. De LTTE heeft eigen veiligheidsdiensten en heeft een aantal politiebureaus in beheer. De politiemacht heeft agenten en is zichtbaarder geworden sinds de staakthet-vurenovereenkomst. De politieopleiding van de LTTE levert elk jaar 300 nieuwe agenten af. 37 De LTTE heeft ook High Security Zones in het door haar gecontroleerde gebied. Het gaat hier met name om gebieden in het Mullaitivu district en delen van de Vanni. 38 Moslims Ondanks het vredesproces ging het inter-etnisch geweld tussen Tamils en moslims door, met name in het noordoosten. De onrust onder de moslimbevolking neemt toe. Minister Rauf Hakeem, de leider van de grootste moslimpartij, SLMC, tracht zijn achterban gerust te stellen en stelde zich binnen de vorige regering steeds veeleisender op. Moslims eisen dat zij in vredesbesprekingen door een aparte delegatie worden vertegenwoordigd. Hakeem waarschuwt ervoor dat moslimjongeren zich gaan bewapenen om zichzelf te beschermen. De regering heeft toegezegd 500 extra politiemensen te rekruteren uit de moslimgemeenschap. Vooral de moorden op moslims in het oosten van het land kunnen het vredesproces veel schade berokkenen, omdat onder deze bevolkingsgroep de indruk bestaat dat hun belangen in de onderhandelingen buiten beschouwing worden gelaten. Gematigde moslimleiders waarschuwen voor toenemende invloed van radicale groeperingen Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, mei 2004 en september 2003 (section en 5.3); UN, Durable Solutions Progress Report No.15, 29 april Refugee Council, Sri Lanka Project Briefing, 12 december The Week, Tiger and its lair, 16 november Refugee council, Sri Lanka Project Briefing, september 2003 (section 4.5.1). Zie ook paragraaf over de vrijheid van religie en de positie van moslims. 18

19 2.5 Sociaal-economische situatie Armoedebestrijding is een belangrijke doelstelling van de achtereenvolgende regeringen. Het overheidsbeleid is altijd gericht geweest op gratis toegang tot gezondheidszorg en onderwijs alsook op de aanwezigheid van sociale zekerheidsprogramma's. De armoede is sinds 1965 in grote mate teruggedrongen. De programma's zijn echter nog onvoldoende gericht om de armen te bereiken. 7% van de bevolking leeft nu nog onder de armoedegrens van $1 per dag. Armoede komt vooral voor op het platteland door achterblijvende groei in de agrarische sector en gebrekkige infrastructuur waardoor niet geprofiteerd is van toenemende industrialisatie. In de rangorde van de Human Development Index 40 van 2003 staat Sri Lanka op nummer 99 van de 175 landen. Kenmerkend voor de relatief gunstige situatie van Sri Lanka zijn: weinig analfabetisme (8,1%), hoge levensverwachting (72,3 jaar) en lage (kinder-)sterftecijfers. Problemen vormen de ondervoeding, de snel vergrijzende bevolking, het stijgende aantal HIVgeïnfecteerden en de hoge werkloosheid onder goed opgeleide jongeren (mede als gevolg van slecht op de arbeidsmarkt aansluitend onderwijs). 41 Sinds 1983 heeft het interne conflict aan ruim mensen het leven gekost. Bovendien heeft een groot deel van de bevolking, met name in het noorden en oosten, huis en haard moeten verlaten. Door het conflict zijn circa mensen ontheemd geraakt, waarvan een deel in vluchtelingenkampen leeft. Inmiddels zijn van hen teruggekeerd, de meesten leven echter nog steeds onder slechte omstandigheden. 42 De status van vrouwen is relatief hoog (afhankelijk van etnisch/religieuze achtergrond) hoewel traditionele patronen nog altijd overheersen en geweld tegen vrouwen een bekend verschijnsel is. Op de Gender Related Development Index 43 staat Sri Lanka op nummer 99 van de 175 landen. Er is sprake van een toenemend aantal huishoudens met een vrouw aan het hoofd. Door het conflict zijn vooral in het noorden en oosten klinieken, scholen en infrastructuur vernield en laat de sociale dienstverlening te wensen over. Humanitaire hulp die op gang is gekomen na totstandkoming van het bestand is nog niet voldoende om de problemen het hoofd te bieden. 44 Het conflict tussen regering en LTTE beïnvloedt de economische ontwikkeling. De overheid heeft veel geld besteed aan defensie en buitenlandse investeringen bleven uit. De economie, die door het interne conflict in het slop was geraakt, UNDP, Human Development Report, Ministerie van Buitenlandse Zaken, landenoverzicht Sri Lanka, mei Zie hoofdstuk 4 over de positie van vluchtelingen en ontheemden. UNDP, Human Development Report, Ministerie van Buitenlandse Zaken, landenoverzicht Sri Lanka, mei

20 bloeide onder premier Wickremasinghe weer op. De armere lagen van de bevolking hebben echter nog weinig daadwerkelijk gemerkt van de economische vooruitgang. De kosten van levensonderhoud zijn in de afgelopen periode sterk gestegen en de levensomstandigheden voor de armere lagen van de bevolking blijven zwaar. 45 De LTTE stelt dat levensomstandigheden in het noordoosten nog niet wezenlijk zijn verbeterd. Er gaat wel hulp naar het oosten, maar de behoefte is groter. Het blijft onduidelijk wat de LTTE doet met belastingen die zij heft. Deze komen niet ten goede van de bevolking zelf. In juni 2003 vond een conferentie plaats in Tokio, waar donoren hun steun betuigden aan het vredesproces en een recordbedrag van 4,5 miljard dollar ter beschikking stelden, gekoppeld aan voortgang in de onderhandelingen. Noorwegen, Japan, de VS en de EU werden aangesteld als co-voorzitters voor de uitvoering van de Tokyo Declaration en ter bewaking van de voortgang in het vredesproces. 46 Het IMF bezocht Sri Lanka in januari 2004 met als conclusie dat er nog immer sprake is van gezonde economische groei, maar dat deze in een voortgaande politieke impasse onder druk zal komen te staan. In juni 2004 vond opnieuw een overleg plaats tussen donoren. Zij herhaalden hun standpunt dat eerst de vredesbesprekingen moeten worden hervat voordat hulp loskomt. 47 De Wereldbank stelde in juni 2004 een lening van bijna 65 miljoen dollar beschikbaar voor rehabilitatieprogramma s in het noorden en oosten van Sri Lanka Volkskrant, President drijft Sri Lanka ter stembus, 2 april EIU, Sri Lanka Country Report, april 2004; UK Immigration and Nationality Directorate, Sri Lanka Country Report (section 4.87), april 2004; Volkskrant, President drijft Sri Lanka ter stembus, 2 april 2004; Sri Lanka Monitor, donor roadmap to peace, juni EIU, Sri Lanka Country Report, juni Wereldbank, Worldbank extends support for rebuilding Sri Lanka s conflict affected communities, 22 juni 2004 (news release no. 2004/SAR/431). 20

21 3 Mensenrechten 3.1 Juridische context Verdragen en protocollen Sri Lanka is onder meer partij bij het Internationaal Verdrag inzake Burger- en Politieke rechten (ICCPR, New York, december 1966), het verdrag tegen foltering (CAT), en het eerste facultatieve protocol bij het Bupo-verdrag dat individueel klachtrecht mogelijk maakt. Sri Lanka is geen partij bij het tweede optionele protocol van het Bupo-verdrag inzake de doodstraf. Ook is Sri Lanka onder andere partij bij het International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR), de International Convention on the Elimination of all Forms of Discrimination against Women (CEDAW en CEDAW-OP), de Convention on the Rights of the Child (CRC), de International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (CERD),de Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism, het Protocol to the Convention on the Rights of the Child in the involvement of children in armed conflict (CRC-OP-AC), en de International Convention on the Protection of the Rights of all Migrant Workers and Members of their Families (MWC). 49 Sri Lanka is geen partij bij het Vluchtelingenverdrag van 1951, het bijbehorende protocol van 1967 en evenmin bij het anti-mijnverdrag van Ottawa. De Europese Unie dringt er bij de Sri Lankaanse autoriteiten op aan deze laatstgenoemde conventie te tekenen. In november 2002 tekende Sri Lanka een bilateraal akkoord met de Verenigde Staten dat de uitlevering van Amerikaanse en Sri Lankaanse burgers door de wederzijdse landen aan het Internationale Strafhof moet voorkomen Nationale wetgeving Prevention of Terrorism Act Sinds het van kracht worden van het akkoord tot het staakt-het-vuren, vinden arrestaties op basis van de Prevention of Terrorism Act (PTA) niet meer plaats. 50 Arrestaties geschieden op basis van de Criminal Procedure Code (CPC, Wetboek van Strafvordering). Onder de CPC dienen arrestanten binnen 24 uur voor de Sri Lanka Treaties: Ratifications and Reservations ( Op deze website is tevens informatie te vinden over rapportages van VN werkgroepen en speciale rapporteurs, en rapportageverplichtingen inzake mensenrechtenverdragen. Informatie is tevens te vinden in de treaty bodies database op de mensenrechten website van de VN ( US Department of State, Sri Lanka Country Report on Human Rights Practices for 2003 (section 1.b), 25 februari

22 rechter te worden gebracht. De rechter kan iemand op borg vrijlaten of vijftien dagen voorlopige hechtenis gelasten voor nader onderzoek, te verlengen tot drie maanden. Verdere verlenging kan plaatsvinden op aanwijzing van het gerechtshof of de openbare aanklager. De PTA kwam indertijd tot stand om krachtiger te kunnen optreden tegen daden van terrorisme. De PTA stelt zwaardere straffen op misdrijven als doodslag, ontvoering, wegvoering van personen, intimidatie van getuigen, bankroof, wapenhandel of wapenbezit, en het verbergen van gezochte personen. Er is geen vooruitgang met betrekking tot de herziening of intrekking van de PTA. 51 Tegenstanders hiervan beargumenteren dat zolang er geen definitief vredesakkoord is, de mogelijkheid blijft bestaan dat het conflict weer oplaait. Op dat moment zou de PTA noodzakelijk zijn om weer afdoende te kunnen optreden tegen personen die verdacht worden van terroristische activiteiten. Anti-criminaliteitswetgeving Om het ernstige probleem van de georganiseerde misdaad en zware criminaliteit aan te pakken heeft de regering voorstellen voor een nieuwe wet, de zogenaamde Prevention of Organized Crime Bill, aan het parlement voorgelegd. De voorgestelde wetgeving zou onderdelen bevatten van de Emergency Regulations (die in 2001 buiten werking waren gesteld) en de Prevention of Terrorism Act (PTA). Vooralsnog is deze nieuwe wet niet door het Sri Lankaanse parlement geaccepteerd. De Civil Rights Movement (CRM) van Sri Lanka heeft zware kritiek op deze voorgestelde wetgeving geuit, omdat zij van mening is dat afwijken van onderzoeksnormen en een eerlijke procesgang met het doel veroordelingen te bewerkstellingen, geen vertrekpunt van wetgeving mag zijn. Aangifte van mensenrechtenschendingen In Sri Lanka bestaan twee procedures om aangifte te doen van mensenrechtenschendingen door de autoriteiten. Men kan een algemene klacht indienen, de zogenaamde Fundamental Rights Application (FRA), bij het Hooggerechtshof van Sri Lanka. Deze kan worden ingediend indien men van mening is dat men ten onrechte is gedetineerd, maar ook indien men tijdens de detentie te maken heeft gekregen met mishandeling of marteling. Van deze mogelijkheid wordt veelvuldig gebruikt gemaakt in Sri Lanka. In veel FRA-zaken wordt een regeling getroffen waarbij de verzoeker een schadevergoeding of smartengeld krijgt toegewezen. Ook kan de persoon die de marteling heeft begaan of kunnen de Sri Lankaanse autoriteiten zelf worden veroordeeld. Het is in de praktijk voor zover bekend nog niet voorgekomen dat personen die een FRA hebben ingediend en een schadevergoeding toegewezen hebben gekregen, te maken krijgen met bedreiging of vervolging door degenen tegen wie zij een FRA hebben ingediend. 51 Amnesty International, Sri Lanka Report 2004; geraadpleegd op 4 juni