Onze wereld. Water druppel voor druppel. Uitersten. Waterwerken. Bløf. Jaarverslag Vitens Het jaar in het kort

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Onze wereld. Water druppel voor druppel. Uitersten. Waterwerken. Bløf. Jaarverslag Vitens Het jaar in het kort"

Transcriptie

1 Jaarverslag Vitens druppel voor druppel Het jaar in het kort Uitersten Grootverbruiker en kleinste klant Waterwerken Medewerkers in beeld Bløf Werkt aan wereldwaterproblematiek Water Onze wereld

2 Vers water komt gewoon uit de kraan Meer weten? Kijk op

3 Een stroomt wereldbedrijf dat Iedereen die in de drinkwatersector werkt, weet het: drinkwater is één van de meest fascinerende producten die je je kunt voorstellen. In de oneindige cyclus van verdamping en neerslag veroveren we ons drinkwater als het zich diep in de aarde heeft genesteld of ons land is binnengestroomd. We pompen het op, reinigen het, ontkleuren het als dat nodig is en slaan het op. In elke fase wordt de kwaliteit gecontroleerd. En dan brengen we het door tienduizenden kilometers leidingen naar de mensen toe. We brengen het tot in hun huizen en bedrijven en daar leveren we het af. Vers, gezond en van goede kwaliteit door de vele strenge eisen waaraan drinkwater in ons land terecht moet voldoen. Meer en meer worden we ons ook bewust van het feit dat schoon drinkwater dan wel vanzelfsprekend is in ons eigen land, maar dat het in grote delen van de wereld vrijwel onbereikbaar is. Natuurlijk kunnen we vanuit Nederland de wereldwaterproblematiek niet in ons eentje oplossen, maar we kunnen wel een flinke bijdrage leveren aan het verbeteren van die situatie. En dat doen we bij Vitens dan ook. Want we zijn in alle opzichten een wereldbedrijf! Vitens is een bedrijf dat alle dynamiek van drinkwater weerspiegelt. We staan geen seconde stil. Ook in 2007 waren we voortdurend in beweging. Dit was natuurlijk eerst en vooral het jaar waarin de fusie met Hydron zijn beslag heeft gekregen. De bedrijfsvoering is op allerlei punten aangepast en dat kunnen we terugblikkend wel zeggen verbeterd. De kostenbesparingen die voortvloeien uit die verbeteringen worden in 2008 al meteen aan onze klanten doorgegeven. En dat zegt iets over de kwaliteit van Vitens en van alle mensen die daarbij betrokken zijn. In 2007 heeft Vitens bewezen dat schaalvergroting door fusies tussen drinkwaterbedrijven onze klanten voordeel oplevert: lagere drinkwatertarieven en verbetering van de geboden service. Daar zijn wij trots op. Maar er is meer mogelijk. In een ideale situatie voert één bedrijf de productie, levering en zuivering van water uit. In de ogen van Vitens zijn aan deze waterketenbenadering vele voordelen verbonden. In dit jaarverslag vindt u cijfers en verantwoordingen. We hopen dat we door de bijzondere vorm en de aandacht voor de menselijke maat bovendien duidelijk maken dat drinkwater mensenwerk is. Van mensen die bruisen van energie en passie. Zoals Vitens. Jaarrekening 2007 In dit jaarverslag vindt u een verkorte jaarrekening 2007 over het verslagjaar De complete jaarrekening is als een aparte publicatie verschenen en kunt u als pdf-bestand downloaden via of in gedrukte vorm aanvragen via info@vitens.nl. 3

4 Jaarverslag Vitens druppel voor druppel Het jaar in het kort Uitersten Grootverbruiker en kleinste klant Waterwerken Medewerkers in beeld Bløf Werkt aan wereldwaterproblematiek Servan 24 Schuurman Water Onze wereld 8Jos Chris van Winkelen Bruggink 35 Water for Life 29 Chantal van t Hof Inhoud jaarverslag 2007 Corporate 3 Voorwoord 6 Omkijken & vooruitzien 8 Jos van Winkelen en Chris Bruggink 14 Fuseren is een werkwoord 15 George Frederiksz druppel voor druppel 54 Samenstelling Raad van Commissarissen Samenstelling Raad van Bestuur & 55 Samenstelling Centrale Ondernemingsraad i.o. 56 Aad van der Velden 58 Bericht van de Raad van Commissarissen 60 Bedrijfsprofiel & Organisatiestructuur 61 Kerncijfers People Het waterwerk van Walter IJbema 11 Storm in Nederland 13 Klanten Vitens voor de klant 16 Uitersten Grootste en kleinste klant 18 Het waterwerk van Servan Schuurman 24 Column 28 Het waterwerk van Chantal van t Hof 29 Het waterwerk van Jos Lenting 36 Watertechnologie Innovatief en toonaangevend 37 Bas Rietman 38 Het waterwerk van René Kollen 41 Het waterwerk van Ans Terlien 62 4 Vitens Jaarverslag 2007

5 Planet 20 Milieu 25 Eric Adamse 31 De grenzeloze wereld van drinkwater 34 Bløf 35 Water for Life Profit Financiële resultaten 44 Verantwoording Corporate Governance en risicobeheersing 46 Balans Activazijde 48 Balans Passivazijde 49 Geconsolideerde winst- en verliesrekening & Overzicht totaalresultaat 50 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 51 Bezoldiging bestuurders 52 Accountantsverklaring Uitersten Aad van der 56 Velden 38 Bas Rietman 34 Bløf 5

6 Omkijken Vooruitzien Een jaarverslag is een document waarin eerst en vooral het achterliggende jaar verslagen wordt. Maar wie omkijkt, doet dat ook om met een aangescherpte blik vóóruit te kunnen kijken. Het jaar 2007 was het jaar van de fusie tussen Vitens en Hydron, een complexe operatie waarin zakelijke en menselijke belangen zo verstrengeld zijn als water en leven. Die fusie moet gezien worden tegen het decor van een almaar veranderende samenleving en van een wereld waarin water een steeds schaarser (en duurder) goed wordt. Een waterbedrijf dat te klein van schaal is, kan in een dergelijke omgeving niet optimaal functioneren. Om efficiënt te kunnen functioneren en het hoofd te kunnen bieden aan een enorm aantal uitdagingen, moet je groot en sterk zijn. Het lijkt een platitude, maar zoals onze Engelse vrienden zeggen: size matters. Elke fusie is een project waarbij menselijke emoties, managementkwaliteiten en technologische veranderingen op de één of andere manier moeten samenvloeien tot één goed georganiseerd, slagvaardig bedrijf. De in 2005 ingezette operatie om van Vitens en Hydron één nieuw Vitens te smeden, was extra complex door de omvang van de bedrijven, de grote regionale spreiding en de noodzaak om niet alleen te fuseren, maar ook als sterkere eenheid uit het proces te komen. Bij dat laatste heeft ook de geweldige automatiseringsslag een grote rol gespeeld, een stap die in 2008 in hoog tempo resultaten zal opleveren. Water is mensenwerk De medewerkers die bij én voor Vitens werken, vormen samen het levende bewijs: water produceren en leveren is ondanks alle technische voorzieningen toch echt mensenwerk. Bij het reali seren van de fusie heeft die gedachte altijd centraal gestaan. Evenals het inzicht dat je als onderneming alleen maar goed kunt zijn als je je mensen de kans geeft beter te worden. Om dat mogelijk te maken is het Vitens College opgericht, een in stituut voor duurzame kennisontwikkeling dat voor alle medewerkers aan de slag gaat. Het Vitens College ontwikkelt leer - programma s voor medewerkers, adviseert en ondersteunt de leidinggevenden en selecteert de beste cursussen en opleidingen. De waterketen Alle in de loop der jaren opgedane nationale en internationale ervaringen hebben bij Vitens een helder beeld doen ontstaan over de ideale situatie op het gebied van waterproductie en -levering. Simpel gezegd: bij Vitens geloven we heilig in de voordelen die een waterketenbedrijf biedt. Daarbij is één onderneming verantwoordelijk voor de regie en uitvoering van álle operationele taken binnen de drinkwatervoorziening, de riolering en de afvalwaterzuivering. Het samenbrengen van deze taken levert aanzienlijke besparingen op, staat garant voor een betere service aan de klanten en biedt ook grote kansen op het gebied van duurzaam waterbeheer. De ervaringen die zijn opgedaan met Aquario watermanagement bv, waarin het Wetterskip Fryslân (het Friese Waterschap) en Vitens sinds 2001 samenwerken, bevestigen de juistheid van onze ideeën. In Aquario is het operationele zuiverings beheer en de watervoorziening van zes Friese gemeenten ondergebracht. Ook de ervaringen van ons Amsterdamse collega-bedrijf Waternet laten zien hoe zinvol de instelling van waterketenbedrijven is. Om het ideaal van een waterketenbedrijf te verwezenlijken, is de medewerking van tal van partijen nodig die nu nog vaak afwijkende gedachten koesteren. Vitens pleit ervoor structureel te werken aan het tot stand komen van Vitens Jaarverslag

7 waterketenbedrijven, in het belang van klant en land. De brede steun van de Tweede Kamer voor een voorstel om het ministerie van VROM E 1,5 miljoen ter beschikking te laten stellen voor quick scans door gemeenten naar efficiënt rioolbeheer, zien we als een goede eerste stap. Samen waar het samen kan Bij Vitens hebben we een simpel motto: wat we alleen moeten doen, doen we alleen. Wat we beter samen met anderen kunnen doen, doen we graag met anderen. In dat licht moet de nauwe samenwerking met collega-waterbedrijf Evides gezien worden. Het Vitens Callcenter fungeert sinds eind 2007 ook als callcenter voor Evides-klanten. Ook op het gebied van facturatie en administratie wordt sinds november 2007 nauw samengewerkt. Daartoe is door Vitens en Evides een aparte Facturatie bv opgericht; de eerste Evides-klanten krijgen inmiddels hun facturen via deze bv. In de tweede helft van 2008 valt naar verwachting de tweede groep Evidesklanten met een omvang van huishoudens onder de Facturatie bv. In 2009 wordt de conversie afgerond als de laatste tranche van klanten volgt. Daarnaast werken Vitens en Evides ook al samen bij de ont wikkeling en het beheer van industriële waterprojecten. De nauwe samenwerking beperkt zich niet tot ons eigen land. In Vitens-Evides International bv heeft de internationale samenwerking vorm gekregen (zie ook blz. 31 en verder van dit magazine). De prijs van het beste We zijn trots op de kwaliteit van ons water en de daar - omheen geweven dienstverlening bij de levering ervan. En we vinden het nog steeds een klein wonder dat we water van wereldklasse aan onze klanten kunnen leveren voor een onwaarschijnlijk lage prijs. Wie weet wat er bij het produceren, bewaken en distribueren van kraanwater komt kijken, zal die verwondering met ons delen. Temeer omdat we in akkoord met onze aandeelhouders voor 2008 de tarieven hebben kunnen verlagen. De gemiddelde klant (een gezin van 2,41 personen dat 105 kubieke meter water per jaar verbruikt) betaalt bij Vitens in % minder voor zijn water dan in 2007! Dat we door een overeenkomst met de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet mensen die er financieel niet meer uitkomen kunnen beschermen tegen afsluiting, is ook een wapenfeit dat telt. Water leveren is méér dan water produceren en het naar de klanten toe leiden. Het betekent ook de klanten zo goed mogelijk van dienst zijn. Vitens doet er alles aan om ook op dit gebied het toonaangevende waterbedrijf te worden. Het serviceniveau was in 2006 nog onder de maat, maar onze eigen onder zoeken laten zien dat we in dit opzicht in 2007 grote stappen hebben gemaakt: over de tweede helft van 2007 zaten we met 88,1% ruim boven de norm van 80%. We zullen dit hoge niveau in 2008 minimaal handhaven en waar mogelijk verder verhogen. Verantwoordelijk Vitens is een groot bedrijf. Met 5,4 miljoen klanten, 2,3 miljoen aansluitingen en een marktaandeel van 31% in Nederland. In vijf jaar tijd investeren we ruim een half miljard euro in een veilige en betrouwbare drinkwatervoorziening. En hoewel elk bedrijf zich van taken en verantwoordelijkheden heeft te kwijten, geldt dat voor een onderneming als Vitens in extra hoge mate. Onze 114 aandeelhouders zijn voor 100% gemeenten en regionale overheden. Zij verwachten een fair rendement op hun investeringen, maar de dividenduitkering is bij Vitens maar een zeer beperkt deel van de winst. In 2007 was het dividend over ,8% van het eigen vermogen, conform het bij Vitens gehanteerde beleid (het rentepercentage van een staatslening + 1%). Het overgrote deel van de jaarwinst blijft daardoor in de onderneming en wordt vooral gebruikt voor de nood zakelijke, grote investeringen in leidingen, productiefaciliteiten en laboratoria. Simpel gezegd: Vitens steekt de meeste winst in het op peil houden en waar mogelijk verder verbeteren van de kwaliteit van het drinkwater. Dat deden we in het verleden en dat zullen we in 2008 en daarna blijven doen. 7

8 We hebben het Het was een bijzonder jaar. Na het samengaan van Vitens en Hydron in 2006, was 2007 het eerste volle fusiejaar. Twee bedrijven, twee culturen en medewerkers moesten met elkaar geïntegreerd worden. Het was een jaar vol uitdagingen. Jos van Winkelen (voorzitter) en Chris Bruggink van de Raad van Bestuur blikken terug was het jaar van bouwen, 2007 dat van vormen, vertelt Chris Bruggink. Onze mensen zaten na het bekendmaken van de fusieplannen in november 2005 te wachten op wat er met hen ging gebeuren. We moesten tempo maken, wilden mensen meteen perspectief bieden. De leidinggevenden benoemden we al voor de zomer. In september konden we pas echt gaan bouwen. Een fusie gaat altijd gepaard met onzekerheid en on - rust. Dat is onvermijdelijk, ook voor Vitens, weet Van Winkelen. Het was aan ons om te luisteren, begrip te tonen en zorgvuldig te zijn. En het resultaat mag er wezen. Door twee culturen te combineren, breng je het beste van beide werelden samen. We hebben nu een team waar we de komende jaren goed mee vooruit kunnen. En daar genieten wij elke dag van. Het gegeven dat het geheel meer dan de som der delen kan zijn, past Vitens ook toe op de verschillende laboratoria die Nederland rijk is. Bruggink: Het mooiste en modernste drinkwaterlaboratorium van Europa staat in Leeuwarden. Er is een laboratorium in Utrecht en ook collega-bedrijven hebben er een aantal verspreid over Nederland. Het is de hoogste tijd om de krachten te bundelen. Na intensieve gesprekken in 2007 is recent besloten om samen met Evides, Brabant Water en onze collega s van Waterleiding Maatschappij Limburg te komen tot één laboratoriumorganisatie. Door deze samenwerking kunnen we de efficiëntie verhogen, de innovatiekracht vergroten en toekomstvastheid realiseren. Goed gemengde groep Vorig jaar is een begin gemaakt met het Vitens College, dat medio 2007 in het leven werd geroepen. Voorzitter Jos van Winkelen: Voor het Vitens College zijn budgetten vrijgemaakt voor individuele en collectieve opleidingen en trainingen. Werknemers moeten breder ingezet kunnen worden. Ze moeten niet alleen maar inzetbaar zijn op één functie of één afdeling. We willen dat onze mensen zich zó ontwikkelen dat ze in staat zijn om ook ergens anders aan de slag te Vitens Jaarverslag

9 beste van twee werelden samengebracht kunnen. Vitens bevindt zich in een bijzondere situatie: er zijn jaren dat slechts één of twee procent van de werknemers het bedrijf verlaat. Het Management Development-programma is onderdeel van het Vitens College en wordt in samenwerking met Nyenrode Business Universiteit uitgevoerd. Tijdens deze training beleven de leden van het management van onze organisatie gezamenlijk de bedrijfsstrategie, vertelt de voorzitter. Want bij een fusie kun je wel mensen op een nieuwe plek zetten, in gedachten blijven zij toch nog een beetje in hun oude bedrijf leven. Nu moeten ze met elkaar het nieuwe Vitens vormen. Er zijn al wat trainingen geweest en het is prettig om te zien hoe goed de groep mengt. Bruggink voegt toe: In het derde kwartaal van 2008 wordt dit Management Developmentprogramma afgerond. De doelen moeten dan gehaald zijn. Afsluiten is vreselijk Van Winkelen en Bruggink reageren graag op de kritiek die Vitens afgelopen jaar moest verwerken met betrekking tot afsluitingen. Bruggink trapt af: Wij hebben het afgelopen jaar wat klanten moeten afsluiten. Ze betaalden hun rekeningen niet en negeerden ook aanmaning na aanmaning. Geloof me, afsluiten is vreselijk. Niet alleen voor de klant. Het is ook heel vervelend voor de medewerker die het kraantje in de straat moet dichtdraaien. En afsluiten kost veel geld. Van Winkelen gaat verder. De kritiek op deze afsluitingen was deels terecht. Het ging mis omdat wij destijds nog met vier bedrijven en vier verschillende procedures werkten. Dat veroorzaakte een administratieve achterstand. Daardoor waren er plaatsen waar we maanden niemand hadden afgesloten. En toen de achterstand was weggewerkt, werden in korte tijd in dezelfde buurt meerdere huizen afgesloten. Daarnaast waren we niet duidelijk genoeg over de sociale kant van afsluiting: waar kun je terecht als je de rekening niet kunt betalen, maar niet afgesloten wilt worden? Vitens vond de oplossing in een convenant met de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK). Dit contract bevat een heldere procedure die bij alle betrokkenen bekend is. 9

10 2006 was het jaar van bouwen, 2007 dat van vormen Chris Bruggink Lukt het niet om de rekeningen via een incassotraject te innen, dan leggen wij ons neer bij de afspraken die de NVVK maakt en hoeven we niemand af te sluiten, aldus Van Winkelen. Winst om te bestaan Er was meer kritiek op Vitens. Zo kwam het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders ter sprake. Van Winkelen reageert: Ons type bedrijf heeft winst nodig om te blijven bestaan; voor continuïteit en om te kunnen investeren. Een deel van de winst keren wij uit als dividend. Ik denk dat het een goede zaak is dat onze aandeelhouders die eigenaar zijn van dit bedrijf een normaal rendement krijgen op het door hen geïnvesteerde geld. We hebben hier met onze aandeelhouders afspraken over gemaakt. Het betreft een begrensd dividend dat niet hoger is dan het rendement dat ze zouden maken op de bank. Onze aandeel houders zijn overheden, die willen ook niet meer hebben. Aansluitend verdedigt Van Winkelen het standpunt van Vitens met betrekking tot de wens van onder andere de Consumenten bond om een onafhankelijke toezichthouder in de vorm van de NMa in het leven te roepen. Dat zou ik een spijtige ontwikkeling vinden. Wij worden gestuurd door lagere overheden. Die hebben in de afgelopen 120 jaar bewezen dat heel netjes te doen. Ineens moet er toezicht worden gehouden. Dat is bureaucratie. Midden in een dynamisch krachtenveld Het nieuwe, grotere en vooral sterkere Vitens wordt de komende jaren geconfronteerd met alles wat water kenmerkt: druppelen, stromen, kolken en bulderen. Er wordt door alle bij de water productie betrokken partijen voortdurend druk op Vitens uitgeoefend. Dit beaamt ook Van Winkelen. De Europese, landelijke en regionale overheid heeft bepaalde ideeën over de organisatie van de waterproductie en -levering. Denk in dit perspectief bijvoorbeeld aan de ontwikkeling om te komen tot waterketenbedrijven. Iets wat wij als Vitens van harte ondersteunen. Bruggink vult aan dat de aandeelhouders daarnaast vaak uitgesproken gedachten hebben over de positie van Vitens en over de maatschappelijke verantwoordelijkheden van het bedrijf. Maar ook de klanten hebben terecht hoge verwach tingen van het door ons geleverde water en de daarvoor in rekening gebrachte kosten, besluit Van Winkelen. Het aan alle wensen en verlangens voldoen, vergt veel empathie en flexibiliteit van ons bedrijf en de daarin werkzame mensen. Voor alle drinkwaterbedrijven stond 2007 politiek gezien in het teken van de nieuwe Drinkwaterwet. Van Winkelen: Met veel belangstelling is door ons de discussie in de landelijke politiek op dit punt gevolgd. Waar nodig hebben we politici gewenste informatie verschaft en standpunten toegelicht. Bijvoorbeeld over het dividendbeleid. De nieuwe Drinkwaterwet en het daarmee samenhangende drinkwaterbesluit worden naar verwachting medio 2008 aangenomen. Voor ons bedrijf, vult Chris Bruggink aan, houdt dit in dat we nauwkeurig moeten kijken of alle processen nog voldoen aan de nieuwe wet- en regelgeving. Geen onbekende exercitie voor de medewerkers. Het afgelopen jaar hebben vele van hen zich laten bijscholen in de veranderende milieuwetgeving die per 1 januari 2008 van kracht is geworden. Benchmark: kritisch naar jezelf kijken In 1996 startte de drinkwatersector een benchmark waaraan alle drinkwaterbedrijven elk jaar vrijwillig kunnen deelnemen. Bruggink legt uit: Zo zorgen we voor transparantie naar buiten én naar binnen. De benchmark heeft drinkwaterbedrijven de afgelopen jaren gedwongen kritisch naar zichzelf te kijken. In de benchmark 2007 scoort Vitens bovengemiddeld. Terwijl we ons nou niet bepaald in rustig vaarwater bevonden. Ik verwacht dat we bij de benchmark van 2008 nóg beter scoren, vooral op financieel gebied. In de toekomst wil de overheid de benchmark overnemen en er een verplichte deelname aan verbinden. Wij staan daar absoluut achter. Met een verplichte benchmark weet je zeker dat iedereen meedoet, aldus Bruggink. Meer synergie dan verwacht We hebben de fusie voor elkaar, besluit Bruggink. Zowel op het gebied van onze mensen als financieel. We hebben meer synergie bereikt in 2007 dan we verwacht hadden. Het klantencontact is verbeterd door ons nieuwe facturatiesysteem. En, ook niet onbelangrijk: we zitten hier nu samen op Papendorp. Er is een tijd geweest dat Jos in Apeldoorn zat en ik in Utrecht. Natuurlijk zochten we elkaar regelmatig op, maar dit is toch echt een hele vooruitgang. Van Winkelen: Ik vind het altijd weer een hoogtepunt dat Vitens-medewerkers 5,4 miljoen mensen een heel jaar lang van drinkwater hebben voorzien. In 2007 is dat weer gelukt! En dat in zo n turbulent jaar. Een groot compliment aan onze medewerkers is derhalve op z n plek. Daarnaast vind ik het een goede ontwikkeling dat we via Vitens-Evides International betrokken zijn bij de voorzieningen van ongeveer twintig miljoen mensen in het buitenland. Ja, terugblikkend op 2007 ben ik echt een tevreden man. Al realiseer ik me goed dat er mensen zullen zijn die dit jaar heel anders hebben ervaren. Maar ik denk dat de onrust in omvang minder is geweest dan we hadden verwacht. Terugblikkend op 2007 ben ik een tevreden man Jos van Winkelen

11 Walter IJbema (47), Beleidsmedewerker Adviseur Milieu We zijn erg innovatief op milieugebied Ik werk al heel wat jaren in de watersector. Ooit ben ik als laboratoriummedewerker begonnen. In 2000 heb ik mijn studie milieukunde afgerond en sindsdien houd ik me bezig met milieumanagement. Water is een prachtig product, zeker voor een milieukundige. Water komt direct uit het milieu. Bij het produceren en zuiveren ervan komen ontzettend veel milieuaspecten langs. Dat maakt het proces voor mij erg aantrek kelijk. Een milieukundige specialiseert zich meestal in één bepaald aspect. Bij Vitens ben je echt een generalist. Ik ben verantwoordelijk voor het milieumanagementsysteem van Vitens. Vanuit de afdeling Vitens Watertechnologie maak ik het beleid. Dat stem ik af met de vijf regionale milieuadviseurs en die gaan er samen met de medewerkers in de regio mee aan de slag. Vitens is erg innovatief op milieugebied. Vroeger werkten we veel meer reactief, tegenwoordig juist proactief. We spreken dezelfde taal als de overheid. We weten precies waar ze het over hebben en op die manier zijn we in staat om direct te reageren op alle wijzigingen in de wet- en regelgeving. In 2007 hebben we een pilot gedraaid met drie gemeenten in Overijssel: Enschede, Ommen en Deventer. Aan de hand van gezamenlijk eenduidige milieucontroles uitgevoerd waarbij gebruik is gemaakt van het milieumanagementsysteem van Vitens. Dat komt de relatie met de gemeenten absoluut ten goede. We werken heel transparant, geven inzicht in alle systemen en hebben duidelijk geen geheimen voor elkaar. Per 1 januari 2008 is de milieuwetgeving veranderd. Een gigantische aardverschuiving ten opzichte van de oude wetgeving. Ik heb het afgelopen jaar heel wat zitten studeren op de gevolgen van de nieuwe wet, maar dat is inherent aan mijn functie. Ik moet een balans vinden tussen wat goed is voor Vitens en wat goed is voor het milieu. Dat maakt mij aan de ene kant milieukundige, aan de andere kant ben ik ook bedrijfskundige. Het is mooi als je naast milieuwinst ook een financiële winst behaalt. In Harderwijk hebben we een mooie deal met aluminiumfabriek Alcoa. Het schone koelwater dat vrijkomt bij het productieproces wordt naar ons waterwin gebied geleid en daar geïnfiltreerd. Het is een welkome aanvulling op de grondwatervoorraad. Want als je veel water onttrekt, kun je verdrogende effecten krijgen. Wij vullen het aan met water dat anders toch weggegooid zou worden. Prima oplossing! de nieuwe wet- en regelgeving hebben die drie gemeenten Het waterwerk van Walter IJbema 11

12 powered by Water voor ons, water voor hen Water is van levensbelang. Daar hoeven wij gelukkig bijna nooit bij stil te staan. We draaien de kraan open en er stroomt betrouwbaar drinkwater uit. Voor 1 miljard mensen in de wereld is dat helemaal niet vanzelfsprekend. Ze hebben géén of onveilig drinkwater, terwijl schoon water van levensbelang is. Gelukkig doen we daar samen iets aan. U helpt als donateur van Water for Life de problemen op het gebied van drinkwater in de ontwikkelingslanden op te lossen. Geld van Water for Life wordt gebruikt voor directe hulp, zoals de aanschaf en aanleg van leidingen, om nieuwe bronnen aan te boren of veilige tappunten aan te leggen. Medewerkers van Vitens werken ter plaatse mee aan het verbeteren en onderhouden van de drink watervoorziening. Zij houden toezicht op de juiste besteding van uw bijdrage. Zodat uw geld daar terechtkomt, waar dit het hardst nodig is. Wilt u meer weten over Water for Life? Kijk dan op of bel met één van de medewerkers van Vitens, telefoonnummer (lokaal tarief). Word ook donateur en ontvang gratis een unieke designbidon Bent u klant van Vitens? Dan kunt u via uw waternota vaste donateur worden voor E 1,50 E 3 of E 4,50 per maand. Woont u buiten het verzorgingsgebied van Vitens? Dan kunt u Water for Life steunen met een eenmalige donatie. Bezoek voor nadere informatie en aanmelding de site

13 Zo verwoestend als de storm op 25 januari 1990, toen er zeventien doden vielen, was hij gelukkig niet. Maar de storm van vrijdag 18 januari 2007 mocht er wel degelijk wezen. Treinen stonden stil, pannen waaiden van de daken en vrachtwagens werden van de weg geblazen. De grootste schade werd veroorzaakt door omvallende bomen in Gelderland en Overijssel. Menig waterleiding brak door de wortels van loodzware omvallende bomen. Drie Vitensmedewerkers vertellen over een stormachtig weekend. STORM IN NEDERLAND VITENS TOONT TEAMGEEST Jan Velgersdijk, Teamleider Distributie in Overijssel: Al aan het begin van de avond waren er meer lekkages dan gebruikelijk. Gedurende de avond en nacht nam het aantal storingen nog eens fors toe. In de loop van de avond heeft de Exploitatiewacht een collega-teamleider ingeschakeld om te ondersteunen bij de coördinatie van de werkzaamheden van de monteurs. Tegen middernacht zijn medewerkers van Klantenservice naar kantoor gegaan om de grote hoeveelheid telefoontjes zo goed mogelijk af te handelen. Diverse lekkages konden door dreigend gevaar van omvallende bomen niet direct gerepareerd worden. In die gevallen zijn afsluiters dichtgedraaid of eindkappen geplaatst. De volgende dag bleven de meldingen van lekkages nog steeds binnenkomen. We hebben een schifting gemaakt: welke leidingen moesten direct gerepareerd worden, welke konden even wachten? Uiteindelijk is dankzij de inzet van de vele mede - werkers het overgrote deel van de lekkages binnen 24 uur gerepareerd. Mooi om te zien hoe alle afdelingen gezamenlijk de handen uit de mouwen staken! Ook de collega s die vrij hadden of van wie de dienst al voorbij was, waren aan het werk. Dat getuigt van échte teamgeest. AAN HET WERK! Frank Nettenbreijers, Senior Monteur in Gelderland: Normaal gesproken ben ik werkzaam in het Rivierengebied maar nu werd ik opgeroepen me op vrijdagochtend om zeven uur te melden om te assisteren in de Achterhoek. Het was een chaos in dit gebied, met meer dan 120 meldingen van storingen en lekkages. Wat doe je dan? Aan het werk! Er waren vooral omgewaaide bomen die met hun wortels de leidingen hadden stukgetrokken. Ik moest de hoofdkranen dichtdraaien en, waar mogelijk, tijdelijke oplossingen aanbrengen. Maar het meest belangrijke was om met de graafmachine het lek te vinden en de lekkage vervolgens te stoppen. Dat kan knap lastig zijn als een boom van 75 centimeter doorsnee met z n wortels een gat van vijf meter diep heeft getrokken, dat vervolgens helemaal is volgelopen met regenwater. Eén woonwijk in Warnsveld konden we pas op zaterdag weer aansluiten. Gelukkig hadden de mensen veel begrip voor de situatie. Zo n storm zorgt ervoor dat iedereen rekening houdt met elkaars problemen. IN ZEVEN DAGEN 127 UUR WERKEN René Vels, Monteur in Gelderland: De Achterhoek werd zwaar getroffen. Overal liep water de weilanden in, van Zelhem en Doetinchem tot Wehl en Gaanderen. We hebben aannemers moeten inhuren om ons te helpen, want we konden het alleen niet meer aan. Ik had die donderdag dienst en de meldingen bleven maar komen. Ik ben snel de weg opgegaan. Met een collega samen, want iedereen moest verplicht met twee man op één bus. Terwijl de één bezig was, kon de ander dan opletten of er geen boom om zou vallen. Soms konden we niet aan de slag, omdat er teveel bomen op omwaaien stonden. Dat gebeurde bijvoorbeeld in Gaanderen, waar de brandweer een hele straat had afgesloten. Die nacht zijn we tot vijf uur doorgegaan, we hebben vier storingen kunnen verhelpen. Ook de dagen erna waren we tot diep in de nacht in de weer. De donderdag erop was weer de eerste normale werkdag. Eindelijk. Mijn collega en ik hebben allebei in zeven dagen 127 uur gewerkt. WAT ER BETER KAN De uitzonderlijke situatie die door de storm ontstond, is uitgebreid ge ëva lueerd. Uit deze evaluatie kwam een aantal verbeterpunten naar voren, met name op praktisch vlak. Zo kon de interne informatievoorziening op verschillende punten versterkt worden. Verder bleek het lastig om in een dergelijke noodsituatie buiten kantoor - tijden toegang te krijgen tot enkele klantsystemen. Een projectteam heeft deze én andere verbeterpunten op gepakt. Want Vitens streeft altijd naar het allerbeste. 13

14 Fuseren is een werkwoord Als er iets het jaar 2007 heeft gedomineerd, is dat de organisatorische uitwerking van de fusie tussen Vitens en de Hydron-bedrijven Flevoland en Midden-Nederland. De eerste vertrouwelijke gesprekken tussen de betrokken bedrijven vonden plaats in het voorjaar van Nog voor het einde van dat jaar kon de fusie aangekondigd worden. Daarmee begon een fascinerend, soms emotioneel proces dat in 2007 zijn beslag heeft gekregen. HOOGTEPUNTEN: Integratieplan , mét positief advies van de COR i.o. Harmonisatie van de ICT-platforms Invoering SAP-Payroll op 1 januari 2008 Invoering SAP voor Watervoorziening, ook op 1 januari 2008 Start Vitens College Start Management Development-programma Fuseren is keihard werken voor alle betrokkenen. Een fusie heeft altijd gevolgen voor alle werknemers van de bedrijven die samengaan. Soms moet er verhuisd worden, soms worden taken gewijzigd, soms moet geconcludeerd worden dat er voor een werknemer in de nieuwe organisatie geen goede plaats is. Die menselijke maat vereist dat niets overhaast gaat en dat elke fase van het fusieproces met grote zorgvuldigheid wordt uitgevoerd. In 2007 zijn de grote, finale stappen gezet die van Vitens en Hydron één slagvaardig, dynamisch waterbedrijf maken. De complete plaatsings- en selectieprocedure is in nauwe samenwerking met de Centrale Ondernemingsraad in oprichting (COR i.o.) tussen januari en mei voorbereid. Op 27 april 2007 bereikten de Raad van Bestuur en de Centrale Ondernemingsraad i.o. een akkoord over de te volgen procedures; in de periode van mei tot en met augustus is de feitelijke plaatsing en selectie uitgevoerd. Met als uiteindelijk resultaat dat in oktober 2007 vrijwel iedereen wist waar hij of zij aan toe was, met uitzondering van een groep medewerkers bij de klantenservice en de laboratoria. Adviezen In de uitwerking van het fusieakkoord was er ook volop aandacht voor de locatie van het nieuwe hoofdkantoor in Utrecht, de toekomst van de laboratoria, de inrichting van de callcenters en de nieuwe medezeggenschapsstructuur. Fuseren betekent meer dan het samenvoegen van organisaties. Het gaat ook om het zo snel mogelijk optuigen van een nieuwe, betere organisatie die berekend is op uitdagingen in de zeer nabije toekomst. In dat licht moet de start van het Management Development-programma in 2007 gezien worden en de oprichting van het Vitens College, een eigen opleidingsinstituut dat voor een permanente kennisverbetering binnen de organisatie gaat zorgen! Een buitengewoon belangrijke vernieuwing die in 2007 is opgestart, is de harmonisatie van de ICT-platforms. Vitens en Hydron opereerden op verschillende ICT-bases en de noodzakelijke harmonisatie is meteen aangegrepen om tal van verbeteringen door te voeren. Er is gekozen voor een leverancier (SAP) en de daarmee ontwikkelde systemen voor payroll en watervoorziening zijn volgens schema op 1 januari 2008 ingevoerd. Januari tot en met mei voorbereiding van de complete plaatsings- en selectieprocedure 27 april 2007 volledig akkoord tussen de Raad van Bestuur en de COR i.o. over de procedures feitelijke plaatsing en selectie vond plaats tussen mei en augustus Oktober 2007 succesvolle afronding fusieproces Januari 2007 December 2007

15 We hebben maximaal geparticipeerd George Fredriksz is als voorzitter van de Centrale Ondernemingsraad in oprichting (COR i.o) nauw betrokken geweest bij de fusie. Bij het bouwen en het inrichten van de nieuwe organisatie hebben de medewerkers via de medezeggenschapsraad invloed gehad op alle processen en zaken die met de fusie te maken hadden. George Fredriksz kan niet terugblikken op 2007 zonder 2006 daarin mee te nemen. Dat was namelijk het jaar waarin de COR i.o. werd gevormd. En dat ging niet zonder slag of stoot. Hij vertelt: De COR i.o. van het nieuwe Vitens is gevormd uit de medezeggenschapsraden van de vier fuserende bedrijven. Toen eenmaal duidelijk was wie zitting zouden nemen in de COR i.o. kon het echte werk beginnen. Het eerste kwartaal van 2007 stond in het teken van het samenstellen van de integratieopdrachten. Leden van de COR i.o. namen zitting in werkgroepen, gebaseerd op sectoren en projecten. Elke sectormanager kreeg van de Raad van Bestuur de opdracht een integratieplan te maken. De voortgang van die verschillende werkgroepen werd wekelijks besproken in de COR i.o. zodat wij de samenhang en haalbaarheid van voorstellen in de gaten konden houden. Er was sprake van voortdurende terugkoppeling. De plannen ontwikkelden zich in de loop van die maanden tot concepten die werden voorgelegd aan de Raad van Bestuur. Die concepten waren tevens onderdeel van het formele advies dat wij uiteindelijk hebben uitgebracht aan de Raad van Bestuur. Fredriksz vervolgt zijn verhaal: We zien onze aanbevelingen zeker terug in de organisatie die er nu staat. Elk plan is in de formele vergadering bediscussieerd met de eerstelijns manager of de directeur van de betreffende sector. Discussies werden dus niet alleen gevoerd met de Raad van Bestuur, maar ook met de man of vrouw die er operationeel mee aan de slag moest. Het voordeel daarvan is dat je directer op de materie en de problemen zit. Vertrouwen Het was aan Fredriksz om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Ik heb veel officiële vergaderingen geleid, maar vooral ook informeel contact gehad met alle betrokkenen. In dit soort trajecten is het belangrijk om zo open mogelijk te communiceren, óók over zaken waarvan je weet dat mensen ze liever niet horen. Want het gaat uiteindelijk om het belang van ons allemaal. Vertrouwen is een keyword in een dergelijk proces, dat weet Fredriksz als geen ander. Ik vraag mensen om te springen, terwijl ik niet kan zeggen waar ze zullen terechtkomen. Daarbij zeg ik dat het goed komt, al heb ik op dat moment nog geen idee hoe dat gaat gebeuren. Zorgvuldigheid voorop Dit was de derde fusie die Fredriksz meemaakte. Deze fusie is heel snel na de vorige gekomen. Medewerkers van Vitens Oud hebben nauwelijks hun stoel warm gekregen of de volgende fusie werd alweer aangekondigd. Terugkijkend op het fusiejaar 2007 is Fredriksz tevreden. Er waren processen die meer tijd vroegen dan vooraf was ingeschat. Er zijn mensen die lang in spanning hebben gezeten. Maar voor ons stond de zorgvuldigheid voorop. We hebben elk proces gedegen afgehandeld, ook al betekende dat inderdaad dat mensen langer in onzekerheid zaten over hun positie binnen het bedrijf. We praten hier over een fusie waarbij vijftienhonderd mensen betrokken zijn. Dat is nogal wat. Onze betrokkenheid bij zowel de selectie en benoeming van de eerstelijns managers en directeuren, als bij de plaatsing en selectie van de overige medewerkers was maximaal. De COR i.o. heeft in het volledige proces maximaal geparticipeerd. Voorzitter COR i.o. George Fredriksz 15

16 Vitens Jaarverslag

17 Vitens Klant voor de Informatie is als water: het moet stromen. Omdat wij goed weten dat de klant echt koning is, moeten we voor perfecte informatie zorgen. En dat doet Nederlands grootste waterbedrijf met passie en plezier. Ten eerste is er informatie waarvan volgens Vitens alle klanten (en eigenlijk iedereen in Nederland) op de hoogte moeten zijn. Het gaat dan om achtergrondinformatie over drinkwaterproductie en kwaliteitscontrole, maar ook over ver bruik en drinkwaterproblemen in ont wik kelingslanden. Die informatie biedt Vitens op allerlei verschillende manieren aan. Via de eigen website ( en via een super actuele, algemenere website ( die werkelijk álles vertelt over drinkwater. Het simpele feit dat deze website elke week geactualiseerd wordt, geeft goed aan hoe veel nieuws er over water te vertellen is. Behalve de websites gebruikt Vitens ook de digitale nieuwsbrief Vitens Totaal om zijn klanten te voorzien van praktische informatie, leuke wetenswaardigheden en waterrijke recepten. KLANTENSERVICE Natuurlijk blijven er vragen bestaan die niet beantwoord kunnen worden door de informatie op onze websites of nieuwsbrief. Voor die vragen heeft Vitens een klantenservice ingericht die steeds beter zijn werk doet. Klanten weten Vitens op uiteenlopende manieren te vinden: via de telefoon, door een te sturen of een brief te schrijven. En dat gebeurt in soms verbluffende hoeveelheden. Dat is niet zó verwonderlijk, want er zijn 2,3 miljoen gezinnen die vragen, verzoeken of opmerkingen kunnen hebben! TEVREDEN! De Klantenservice is volledig gericht op het snel en goed beantwoorden van elke vraag. Wie belt, krijgt in ruim 80% van de gevallen binnen twintig seconden een deskundige medewerker aan de lijn. Er wordt voortdurend aan gewerkt om dat percentage verder te verhogen. Ook wie mailt of schrijft, kan op een snelle reactie rekenen. Eerst wordt binnen twee dagen bevestigd dat de vraag of het verzoek is ontvangen. Daarna volgt een spoedige afhandeling. Simpel gezegd: bij Vitens wordt ervan uitgegaan dat elke vraag urgent is. De intense aandacht voor de Klantenservice wordt door de klanten ook herkend én gewaardeerd. Uit een recent onderzoek blijkt een grote meerderheid van de Vitens-klanten tevreden te zijn over alle aspecten van die service. Van wachttijd en inlevingsvermogen tot vriendelijkheid en volledigheid. Vitens is altijd op zoek naar het beste. Voor een nóg betere dienstverlening zijn we gestart met quality monitoring. De Sector Klanten brengt hiermee de kwaliteit van onze dienstverlening feilloos in kaart. Zo weten we op elk gewenst moment hoe we moeten bijsturen, welke verbeteringen nodig zijn en hoe we de klant nóg beter en professioneler te woord kunnen staan. DIGITAAL GEMAK Vitens maakt het de klant makkelijk. Het doorgeven van ver huizingen, het wijzigen van de betalingswijze en het aan vragen van een nieuwe aansluiting kan allemaal online op Op deze site staat ook de laatste storingsinformatie, zodat de klant altijd op de hoogte is. In 2008 werken we hard aan nóg meer digitaal gemak. Zo onderzoeken we onder meer de mogelijkheden van digitale facturatie, zodat ook deze stap in de drinkwatervoorziening een stuk simpeler wordt. 17

18 VITENS GROOTSTE KLANT - ROYAL FRIESLAND FOODS EFFICIËNTER REINIGEN EN SPOELEN BESPAART ELKE WEEK KUUB DRINKWATER! De grondstoffen voor de 250 miljoen liter Appelsientje, Extran, DubbelFrisss en CoolBest die in Ede geproduceerd wordt, komen de fabriek binnen als vruchtensapconcentraat. De concentraten zijn afkomstig van over de hele wereld. Volgens speciale recepten worden ze gemengd met ons eigen Hollandse kraanwater. Een goede waterkwaliteit is één van de voorwaarden voor lekker vruchtensap. De omgeving van Ede heeft het zuiverste water van Nederland, en dat proef je. Onze productielocatie heeft zich niet voor niets op deze plek gevestigd in 1966! Natuurlijk zijn wij ons als grootverbruiker van drinkwater heel goed bewust van de noodzaak om zuinig om te springen met deze kostbare grondstof. Aan de recepten van onze sappen willen we niet veel veranderen, maar we kunnen wel wat doen op andere gebieden. Het water van Vitens gebruiken we bijvoorbeeld ook voor het reinigen van de productieleidingen en -apparatuur. Vorig jaar hebben we een flinke stap voorwaarts gezet op dit gebied. Door het reinigingsproces aan te passen, krijgen we de leidingen en apparatuur nu perfect schoon met een minuut minder spoeltijd. Ook hebben we veel waterbesparing gerealiseerd dankzij onze zogenaamde flowmeters. Dat zijn meters waarmee we het koel- en spoelwater kritischer kunnen afstellen. In totaal besparen we zo maar liefst kuub drinkwater per week! Met een speciaal milieuzorgsysteem betrekken we onze medewerkers bij de noodzaak om zuinig om te springen met water. In de fabriek en de kantine hangen posters waarop tips staan. Zo proberen we ons personeel aan te sporen bijvoorbeeld de kraan goed dicht te draaien om druppelen te voorkomen. Alleen op deze locatie al is ons waterverbruik even groot als dat van drieduizend huishoudens bij elkaar. En dat mogen onze mensen zich best realiseren. Royal Friesland Foods is: een internationale producent van zuivelproducten, vruchtendranken en ingrediënten Het concern verbruikt op jaarbasis: 3,8 miljoen kubieke meter drinkwater, waarvan zo n 10% voor het maken van 250 miljoen liter vruchtensappen op de locatie in Ede Aan het woord zijn: Ernst van der Vlist, Sourcing Category Leader Energy en Jan-Willem Warmenhoven, kwaliteitsmanager op de locatie Ede Vitens Jaarverslag

19 De heer Jerry Korver: woont alleen in Hengelo maar is vaker te vinden bij zijn vriendin Myranda van der Zijde en haar Uitersten kinderen De heer Korver is: één van Vitens klanten met een minimaal drinkwaterverbruik Aan het woord zijn: Jerry Korver en Myranda van der Zijde Dat mijn drinkwaterverbruik zo klein is, komt eigenlijk doordat ik niet veel thuis ben. Ik tennis zo n vier keer in de week en douche op de tennisclub. Bovendien ben ik vaak te vinden bij mijn vriendin Myranda en haar dochter en zoon thuis. Ook háár verbruik is trouwens niet groot. Dat komt doordat we best bewust met ons drinkwater omgaan. We wassen af in een teiltje, niet onder een stromende kraan. De afwasteil vullen we niet helemaal tot de rand, maar gewoon met de hoeveelheid water die nodig is. Dat is écht voldoende om je vaat mee schoon te krijgen. Ook bij het douchen letten we op. Ik douche eigenlijk heel kort, maar Myranda en Sharissa zijn sterren in het lang genieten van dat lekkere warme water! Als het echt de spuigaten uitloopt, attenderen we elkaar er wel op ja. In de zomer spelen de kinderen graag met water. We proberen ze zoveel mogelijk bewust te maken van het feit dat niet alles zomaar kan. Kraanwater lijkt een onuitputtelijke bron, maar het is goed om er zuinig mee om te gaan. Drinkwater is ontzettend belangrijk voor een mens. Hoe vanzelfsprekend het voor ons is, zo problematisch is het voor veel mensen in andere landen. Het is goed om je dat te beseffen. VITENS KLEINSTE KLANT - JERRY KORVER (39), MYRANDA VAN DER ZIJDE (35) EN SHARISSA GROOTHUIS (10) UIT HENGELO HET AFWASTEILTJE HELEMAAL VULLEN IS NIET NODIG 19

20 Milieu: de tweede natuur van Vitens Een drinkwaterbedrijf is per definitie nauw betrokken bij het milieu. De waterwinning, het beheer van waterwingebieden, het zuiveren van water, het transport naar de klanten en het gebruik van drinkwater hebben stuk voor stuk gevolgen voor het milieu. Vitens werkt al sinds jaar en dag keihard aan het minimaliseren van milieueffecten. Het is inmiddels onze tweede natuur geworden. In 2007 zijn op tal van niveaus flinke stappen gezet. De fusie van Vitens en Hydron had gevolgen voor het milieumanagement. De integratie van de verschillende managementsystemen is succesvol afgerond. Eind 2007 heeft KEMA bedrijfsbreed certificering gegeven voor kwaliteit, arbo en milieu. KEMA zorgde tijdens het integratietraject voor toezicht en toetsing van de voortgang. En KIWA beloonde de inspanningen van Vitens Midden-Nederland met het certificaat duurzaam terreinbeheer. Het certificaat is een voorbeeld voor andere groenbeheerders om zo weinig mogelijk bestrijdingsmiddelen te gebruiken. Concernbreed werkt Vitens bij bos- en natuurbeheer met het FSC- en EKO-keurmerk voor ecologisch beheer graslanden. Vitens Jaarverslag

21 21

22 Controles Milieuzorg kan alleen maar goed uitgevoerd worden als er regelmatig gecontroleerd wordt. Dat is in het afgelopen jaar op tal van manieren gebeurd. Tijdens interne milieu-audits door onze eigen Vitens-specialisten zijn geen grote tekort komingen ontdekt. Er zijn bovendien nog eens 36 controles uitgevoerd door het daartoe bevoegde gezag, met hetzelfde positieve resultaat. In Overijssel is een pilot uit - ge voerd voor systeem- en concerntoezicht. Daarbij werd succesvol bestudeerd hoe verschillend bevoegd gezag (Enschede, Deventer en Ommen) een duidige milieu - controles kan doen door gebruik te maken van het milieuzorg systeem van Vitens. Groene stroom Vitens zoekt ook bij de leveranciers naar een positieve insteek als het om milieu gaat. Mooi voorbeeld: in 2007 werd al 21 gigawatt groene stroom van leverancier Nuon afgenomen, maar deze hoeveelheid zal dankzij een nieuw contract in 2008 tot maar liefst 160 gigawatt worden vergroot. Heel Vitens wordt dan voorzien van groene stroom! Dat deze groene stroom door middel van waterkracht wordt opgewekt, is bijna vanzelfsprekend Energie besparen Maar niet alleen wordt de gebruikte stroom steeds groener, Vitens kijkt ook hoe het energieverbruik beperkt kan worden. Daartoe richtten we in 2007 een werkgroep energiebeheer op, waarin vertegenwoordigers uit alle regio s zitting hebben. De werkgroep gaat kijken waar en hoe er op het energieverbruik bespaard kan worden. De aansluiting van de energiemeting op tal van locaties op het RTPM-meetsysteem is in dit kader van groot belang: zo zijn analyses van het energieverbruik per installatieonderdeel mogelijk. Ook is in 2007 begonnen met het uitvoeren van een zogenoemde climate footprint waarmee emissies van CO 2 en overige broeikasgassen van Vitens in kaart worden gebracht. Met de zo verkregen informatie bekijken we wat Vitens moet doen om nóg beter klimaatverantwoord te ondernemen. Slim spelen met de waterhuishouding Vitens is altijd op zoek naar oplossingen voor gebieden waar de bodem door drinkwaterwinning verdroogt. Ook in 2007 was dit een onderwerp dat hoog op onze agenda stond. Vooral de provincie Gelderland stond in de spotlights. Met factsheets bracht Vitens in kaart hoe het gesteld is met de verdroging in Gelderland. Hoe ernstig is de situatie, hoe kan het opgelost worden. In Gelderland is sprake van een overcapaciteit aan waterwinningsvergunningen. Daardoor wordt er een grotere claim op de omgeving gelegd dan eigenlijk nodig is en belast Vitens het milieu te veel. In het afgelopen jaar is met de provincie gesproken over welke bijdrage Vitens kan leveren om de milieubelasting te reduceren. Naar verwachting wordt in 2008 op dit punt overeenstemming bereikt ten aanzien van te nemen maatregelen. Als grootste drinkwaterbedrijf moet Vitens secuur omgaan met het milieu. En door slim te spelen met de waterhuishouding kan een heleboel bereikt worden. Milieufeiten % van alle stoffen die vrijkomen bij de productie van water worden sinds 2007 nuttig ingezet. Er zijn verbetervoorstellen gedaan voor betere omgang met het afval (verzamelen, verwerken, analyseren en opslag). De milieuadviseurs zijn intensief begeleid in het toepassen van de nieuwe, sterk veranderde milieuwetgeving die in 2008 van kracht wordt. Er zijn geslaagde milieuoefeningen uitgevoerd in Overijssel en Gelderland. De doelstelling om het aantal overschrijdingen van de lozingsnorm van afvalwater met 80% te ver minderen, is niet gehaald. Het aantal overschrijdingen is wel flink terug gebracht: van 64 in 2006 tot 39 in Dat is een reductie van bijna 40%. Vitens Jaarverslag

23 Water beweegt je Zonder voldoende water loopt ons lichaam niet goed. Water zorgt dat spieren goed functioneren en dat wij ons fit voelen. Ook helpt water bij het regelen van onze lichaamstemperatuur. Zodra we ook maar even actief zijn, verliezen we daarom vocht. Niet alleen door te transpireren, maar ook doordat water verdampt met de lucht die we uitademen. Sporters hebben water nodig voor een optimale prestatie. Een deelnemer aan een marathon verliest bijvoorbeeld al snel twee liter vocht per uur. En 0,7% vochtverlies van het lichaamsgewicht geeft een prestatieverlies van 10%. Onnodig te zeggen hoe belangrijk het was voor marathonlopers dat Vitens hen in 2007 tijdens ruim 35 marathons van water voorzag. Meer weten over Vitens en goed drinkwater? Zie

24 Servan Schuurman (53), Senior Monteur Distributie Schitterend om wat bij te dragen aan de Hanzelijn! Bij de aanleg van de Hanzelijn is ook Vitens nauw betrokken. De twee grote watertransportleidingen die onder de Hanzelijn doorlopen, moeten aan de buitenkant voorzien worden van mantelbuizen. Mócht er een lek in één van de leidingen komen, dan vloeit het water via de mantelbuis weg naar de zijkanten van de spoorlijn. Gebeurde dat niet, dan zou het water onder de spoorbaan terechtkomen waardoor de spoorweg instabiel wordt. Het ommantelen van de buizen is een enorm project waarbij veel partijen betrokken zijn. Wanneer er vragen of problemen zijn, worden wij als medewerkers van de afdeling Infraprojecten ingeschakeld. Is de verkeerde buis afgeleverd, dan moet onze afdeling dat oplossen. Ik vind het een schitterend idee dat op dit terrein waar nu zo hard gewerkt wordt, straks de Hanzelijn loopt. En daar heb ik dan een steentje aan bijgedragen! Naast mijn functie als monteur, ben ik in het verleden betrokken geweest bij het project SAP/CRM. Met dit administratiesysteem kunnen monteurs mobiel werken met behulp van een laptop. Uren, materialen en vervolgacties kunnen direct tijdens de klus ingevoerd worden. Zo is er altijd zicht op hoeveel de verschillende projecten kosten. Omdat ik zelf ook monteur ben, weet ik als geen ander hoe zo n systeem het beste opgezet kan worden. In 2007 ben ik, samen met een paar collega s, twee keer in Senegal geweest met de stichting Water is our World. We hebben er een waterleidingnet met bijna tweehonderd aansluitingen aangelegd. Het is belangrijk dat wij onze kennis en ervaring overdragen aan de mensen daar. Met mijn jarenlange Vitens-ervaring kan ik op kleine schaal de Senegalezen best een en ander leren. Ik werk al bijna dertig jaar bij het drinkwaterbedrijf en heb meerdere fusies en de daarbij behorende ontwikkelingen meegemaakt. Door al die jaren heen heb ik een zekere liefde voor water ontwikkeld. Het heeft vast iets te maken met mijn sterrenbeeld: ik ben een waterman. Het waterwerk van Servan Schuurman Vitens Jaarverslag

25 balans De tussen veiligheid beveiliging en Om ervoor te zorgen dat drinkwater elke dag fris en sprankelend uit de kraan stroomt, moet deze vitale voorziening uitermate goed beschermd worden. Vitens zet in op passende, maar werkbare maatregelen. Beleidsmedewerker Beveiliging en Crisis mana ge ment Eric Adamse bewaakt de veiligheid van de drinkwatervoorziening van ruim 5,4 miljoen Nederlanders. Tot een paar maanden geleden werkte Eric Adamse als Manager Research & Development. De drinkwaterkennis die hij toen opdeed, komt uitstekend van pas in zijn nieuwe functie. Sinds oktober 2007 ben ik Beleidsmedewerker Beveiliging en Crisismanagement. Ik moet ervoor zorgen dat de drinkwatervoorziening van Vitens veiliggesteld is. Daarvoor moet het bedrijf goed georganiseerd en voorbereid worden op moge lijke rampscenario s. Mocht er iets gebeuren waardoor de drinkwatervoorziening stagneert, dan moeten we die zo snel mogelijk herstellen. De stagnatie kan veroorzaakt worden door een storing, een geklapte leiding of een bacteriologische verontreiniging. Maar daar heb ik niet zoveel mee te maken. Ik focus me vooral op het moment dat kwaadwillende mensen iets met de drinkwatervoorziening willen doen. Dat begint bij koperdieven die bliksemafleiders van onze daken stelen of flatscreens uit gebouwen weg nemen en het gaat tot het voorkomen dat terroristen het drink water verontreinigen en daarmee de samenleving ontwrichten. De kans dat dit laatste gebeurt, is heel erg klein. Maar als het wel gebeurt, zijn de effecten enorm. De kans hierop verkleinen zonder dat we van onze buitenlocaties allemaal zwaar beveiligde gevangenissen maken, daar ligt de uitdaging. Niet zozeer vanuit kostenoogpunt, maar meer omdat het voor onze medewerkers wel werkbaar moet blijven. Ik moet een goede balans vinden tussen kosten, veiligheid en effectieve beveiliging. 25

26 Beveiligingsfilosofie Volgens Adamse verschilt de filosofie op gebied van beveiliging van de fusiepartners niet zoveel van elkaar. Dat komt doordat alle bedrijven hebben geparticipeerd in het BeNeWATER-project dat in 2002 vanuit brancheorganisatie VEWIN is opgezet. BeNeWATER staat voor Beveiliging Nederlandse Watersector en omvat een aantal maatregelenpakketten die de deelnemende bedrijven zelf hebben ingevoerd. Adamse vertelt: Toen ik vorig jaar oktober met deze baan begon, constateerde ik dat de gefuseerde organisatie alles in drievoud heeft. Er is een Vitens-klein-aanpak, een Flevoland-aanpak en een Midden- Nederland-aanpak. Allemaal beogen ze hetzelfde doel: weerbaar zijn tegen gelegenheidscriminaliteit en de kans op een terroristische aanslag verminderen. In de uitvoering zijn er wel grote verschillen. De laatste maanden van 2007 is er vooral geïnventariseerd waar Vitens staat op gebied van beveiliging en crisismanagement. Speciale trainingen De beveiliging van Vitens omvat meer dan het buiten de deur houden van ongewenste personen en voorkomen van terro - r istische aanslagen. Zoals de beveiliging van de distributie. We hebben duizenden kilometers aan leidingen liggen die een zekere kwetsbaarheid kennen. Denk ook aan de secundaire gebouwen: kantoren, magazijnen en loodsen. Toegangsbeheer speelt hierin een belangrijke rol. Je kunt nog zulke mooie sloten en alarmsystemen hebben, als je eigen personeel een hek of deur gewoon open laat staan en niemand let op wie er naar binnen loopt, helpen die niet zoveel. Om ook het personeel waakzaam te houden, organiseren we hier speciale trainingen voor. Krachtig bedrijf Terugkijkend op 2007, meldt Adamse: Het was voor Beveiliging en Crisismanagement een overgangsjaar. Er kwamen drie stromen aan beveiliging bij elkaar en om in deze waterbeeldspraak te blijven: de rivier die hieruit is ontstaan, kolkt nog steeds. Er liepen verschillende beveiligingsprojecten op productie locaties en bij regiokantoren. Die projecten verkeren allemaal in een afrondende fase. Tevens is er veel geoefend met Veiligheids regio s, met de Rijksoverheid in Den Haag op het vlak van terreurbestrijding en met onze eigen nooddrinkwatervoor ziening. Door de fusie is er een krachtig bedrijf ontstaan met veel mogelijkheden. De kansen die er liggen, moeten we verzilveren, ook op het gebied van beveiliging. Dit heeft behoorlijk wat consequenties en vereist een behoorlijke investering, zowel in mankracht als in geld. In 2008 wordt de visie en het beleid voor beveiliging en crisismanagement neergezet. Ik wil meer toe naar integraal security management. Beveiliging en crisismanagement moeten nog meer dan nu al het geval is een doordacht en samenhangend geheel worden. Uit deze visie en beleidsplannen ontstaan allerlei projecten die de hele beveiligingsketen van Vitens naar een nog hoger plan gaan tillen. Crisismanagement Wat moet er eigenlijk gebeuren als het wél misgaat? Ook daar houdt Adamse zich mee bezig. Hij is verantwoordelijk voor de organisatie van het crisismanagement en licht toe: In 99,99% van de gevallen ligt dat aan een storing van onze eigen infrastructuur en heeft het niets met kwaadwillendheid van derden te maken. Vitens heeft leveringsplannen waarin staat wat er dan allemaal georganiseerd moet zijn. Vanwege de Wet op Veiligheidsrisico s moet deze interne organisatie naadloos aansluiten op die van de overheid. Daar letten wij voortdurend op. Als Vitens een grote storing niet snel weet te herstellen, rollen we een nooddrinkwatervoorziening uit. In de grootste stad van het drinkwatergebied in het geval van Vitens is dat Utrecht kunnen we binnen 24 uur iedere inwoner elke dag van drie liter water voorzien. Dat doen we door middel van tappunten die lokaal in de stad worden neergezet en worden bevoorraad door tankauto s en grote waterzakken. Naast deze traditionele voorziening is er afgelopen jaar een alternatief bekeken. We hebben vanuit productiebedrijf Groenekan, vlakbij Utrecht, met grote slangen en haspels een noodleidingstelsel gebouwd naar de wijk Overvecht. De tappunten werden niet zoals gebruikelijk gevoed met waterzakken en tankwagens, maar direct vanuit het pompstation. We hebben met die oefening onderzocht hoe we dit moeten aanpakken, met welke partijen en wie waarvoor verantwoordelijk is. Het is een goed alternatief gebleken, naast de traditionele nooddrinkwater voorziening. Komend jaar nemen we de nooddrinkwatervoorziening opnieuw onder de loep. Uniformeren, centraliseren en misschien ook moderniseren, dat is mijn plan. Vitens Jaarverslag

27 Eric Adamse, Beleidsmedewerker Beveiliging en Crisismanagement 27

28 COLUMN SAMENWERKEN AAN EFFICIENCY Alle drinkwaterbedrijven in Nederland zijn lid van Vewin. De belangenbehartiging vindt niet alleen plaats in de richting van Den Haag, maar ook naar Brussel. De regelgeving vanuit deze bestuurscentra is van be - teke nis voor het functioneren van de bedrijven en voor de positie van de klanten. De bedrijven werken voortdurend aan efficiencyverbeteringen. De afgelopen jaren heeft het proces van schaalvergroting in de drinkwatersector zich voortgezet in fusies, maar ook in samenwerkingspatronen. In dat kader besloten Brabant Water, Waterleidingmaatschappij Limburg, Evides en Vitens de activiteiten van waterlaboratoria samen te voegen. Ook is de vrijwillige benchmark een uitstekend instrument gebleken om samen te werken aan de optimalisatie van de bedrijven. Met een resultaat van 23% efficiencywinst voor de totale sector mogen de aandeelhouders én de klanten zeer tevreden zijn. De complimenten van Minister Cramer tijdens de benchmarkpresentatie in september 2007 berusten niet op toeval. De verbeteringen in de sector vertonen nog immer een stijgende lijn en de transparantie van de sector is in toenemende mate vergroot. Ook bereidt de sector zich voor op de toekomst. Nieuwe impulsen zijn noodzakelijk dus kijken we verder buiten de eigen sector. De eerste stappen zijn reeds gezet naar een cross sector benchmark. Daarnaast kijken we buiten de nationale scope. De pilotfase van de internationale benchmark is zeer succesvol, immers aan dit project deden dertig bedrijven uit tien verschillende landen mee. In de nabije toekomst zal dat aantal snel groeien. De efficiëntie en transparantie van de drinkwaterbedrijven blijven hoog in het vaandel staan. Veel bedrijven werken over de grenzen heen aan export van kennis en kunde. Met de werkzaamheden van onze bedrijven buiten hun eigen verzorgingsgebied, zoals de inspanningen van Vitens in Afrika, gebruiken wij onze knowhow voor hulp aan het buitenland. Samenwerking vormt het element voor succes. Dat zien we terug in de bovengenoemde voorbeelden was een goed jaar, een jaar om met vertouwen uit te kijken naar de toekomst. JAN HENDRIKX Voorzitter Vewin, de Vereniging van waterbedrijven in Nederland Vitens Jaarverslag

29 Chantal van t Hof (30), Coördinator Facilitaire Zaken Als het gebouw staat, ben ik ontgroend Ik heb al op veel verschillende stoelen gezeten bij Vitens. Eind 2003 ben ik begonnen als Klantenadviseur bij Hydron Flevoland. Na zeven maanden werd ik management-assistent en daarmee veranderden mijn taken enorm. Samen met mijn collega s ondersteunde ik de sectormanager. Daarnaast faciliteerde ik de teamleider en de stafspecialisten van Klant & Markt. Na twee jaar ben ik met zwangerschapsverlof gegaan. Toen ik na vier maanden terugkwam, stond alles hier op losse schroeven. De fusie met Vitens was aangekondigd, veel mensen hadden al afscheid genomen. Ik was assistente van een management dat er nauwelijks nog was. Ondanks dat ik boventallig was verklaard, heb ik altijd positief tegen de fusie aangekeken. Het bood mij de kans een nieuwe weg in te slaan. Ik solliciteerde op de nieuwe functie van Coördinator Facilitaire Zaken, voor mij een nieuwe sector. Facilitaire zaken zorgt voor de benodigde faciliteiten voor de interne klant dat zijn alle medewerkers in het pand zodat zij optimaal hun taken kunnen uitvoeren. Het gaat dan niet alleen om de werkplekken en printers, maar bijvoorbeeld ook over de catering, schoonmaak en beveiliging. Daarnaast ben ik ook Hoofd Bedrijfshulpverlening. In september 2007 ben ik officieel benoemd in deze functie. Ik viel met mijn neus in de boter: ik kon meteen aan de slag met de renovatie van het pand in Lelystad. Ik zeg altijd: als het gebouw af is, ben ik ontgroend. In mijn functie als management-assistent ging het organiseren en plannen mij goed af. Dat komt helemaal terug in deze baan. Ik ben verantwoordelijk voor het facilitaire gedeelte van de verbouwing. Nieuwe kleuren, nieuw meubilair, nieuwe inrichting, de verbouwing van de receptie, van de keuken, wie komt waar (tijdelijk) te zitten en ga zo maar door. Daarnaast is het belangrijkst dat de organisatie goed blijft draaien. Iedereen moet kunnen doorwerken, en daarbij zo min mogelijk last hebben van de verbouwing. Momenteel zijn we bezig met de verbouwing van de derde en de vierde verdieping, die worden begin maart opgeleverd. Daarna volgt de rest van het pand. Er komt een meer open cultuur, minder hokjes en veel glazen wanden. De vloerbedekking wordt lichatbruin met blauwe accenten. De contrastkleuren zijn helder oranje en rood. Fris, sprankelend en open. Zoals Vitens. Het waterwerk van Chantal van t Hof 29

30 mijn vaardigheden mijn opleiding mijn college Vitens College Vitens College. Haalt het beste in mensen boven water

31 DE GRENZELOZE WERELD VAN DRINKWATER Draai in ons land op elk gewenst moment de kraan open en er stroomt fris en vers drinkwater uit. Een vanzelfsprekendheid in Nederland maar een luxe voor zo n 1 miljard mensen elders in de wereld. Wie in ontwikkelingslanden rondreist, ziet en beleeft het zelf: drinkwater- en sanitaire voorzieningen zijn gebrekkig en soms zelfs volledig afwezig. En als er al water uit kranen, pompen of putten komt, is dat vaak verontreinigd. Een situatie die leidt tot onnodige ziekten en miljoenean vermijdbare doden. Vitens en Evides werken in het buitenland intensief samen om daar wat aan te doen. Directeur Jan Hoffer van Vitens-Evides International kent als geen ander de noodzaak van de internationale activiteiten van Vitens. Het leed dat slechte drink- en afvalwatervoorzieningen veroorzaakt is dramatisch. Per jaar overlijden zo n vier miljoen mensen door ziekten die direct verband houden met drink- en afvalwaterproblematiek. Als je dan als Nederlands drinkwaterbedrijf de kennis hebt om op relatief eenvoudige wijze de levensstandaard van mensen te verbeteren en onnodig lijden te voorkomen, dan mag je niet wegkijken. Dan moet je wat doen. Vitens ging in 2004 dan ook over tot handelen en richtte Vitens International bv op. Speerpunten zijn: het overbrengen van eigen expertise en het bieden van managementondersteuning. Sinds 2007 is Evides, als mede-aandeelhouder, op gelijke voet betrokken en werd de organisatie omgedoopt tot Vitens-Evides International. Door samen op te trekken kunnen buitenlandse water bedrijven een beroep doen op de kennis van zowel een grond- als een opper vlaktewaterbedrijf. Een zeer groot winstpunt, noemt Hoffer deze ontwikkeling. TWINTIG MILJOEN KLANTEN BUITEN NEDERLAND Hoewel nog maar drie jaar actief, draagt Vitens-Evides International wereldwijd nu al bij aan de drinkwatervoorziening van meer dan twintig miljoen mensen. Dat is ruim twee keer zoveel dan het aantal Nederlanders dat door onze moederbedrijven van drinkwater voorzien wordt. In Ghana alleen al zijn we direct verantwoordelijk voor acht miljoen klanten. De mate van verantwoordelijkheid die Vitens-Evides International draagt, verschilt per project. Het merendeel van de projecten waarin het bedrijf participeert zijn zogeheten Utility Support Projecten. Hoffer: In het geval van dergelijke projecten, zes in totaal, verlenen we tech nische assistentie aan de lokale bedrijven op verschillende vlakken. We helpen vooral bij het verbeteren van de dagelijkse bedrijfsvoering. Die laat vaak veel te wensen over. Maar ook hulp bij het opzetten van een facturatiesysteem of aan advisering over het verbeteren van zuiverings technieken. Die activiteiten worden onder andere gefinancierd door lokale Nederlandse ambassades, vanuit onze eigen begroting en het klantenfonds Water for Life. Daarnaast draagt het fonds Aqua 31

32 for All bij en soms zijn er ook financiële middelen beschikbaar vanuit de overheid van het gastland. In Ghana hebben we echter een managementcontract gesloten, met concrete doelstellingen. Daardoor is onze verantwoordelijkheid in dat land anders. Net als bij de moederbedrijven in Nederland zijn we in Ghana, behalve voor de investeringen, daadwerkelijk verantwoordelijk voor het gehele reilen en zeilen van het waterbedrijf. Samen met onze Zuid-Afrikaanse partner Rand Water PLC. VRAGEN OVER GHANA De afwijkende projectopzet van de activiteiten in Ghana leidde in Nederland in 2007 tot gefronste wenkbrauwen. De vraag rees of Vitens-Evides International winst maakte door haar participatie in Ghana. Laten we voorop stellen dat Ghana het grootste project van Vitens-Evides International is, stelt Hoffer. In het land zitten zo n zes personen van ons voor bepaalde of onbepaalde tijd, dat is een groot deel van onze medewerkers. Als zij hun werk niet goed doen, nemen wij noodzakelijke maatregelen. De bezorgdheid dat we winst zouden maken komt voort uit de manier waarop deze samenwerking tot stand is gekomen én onder welke voorwaarden. Aan alle overige projecten nemen drinkwaterbedrijven in een ontwikkelingsland vrijwillig deel. De financiering vindt dan plaats op basis van fondsen voor ontwikkelingssamenwerking van bijvoorbeeld Nederlandse ambassades. Bij Ghana liep dit anders. Het land kreeg van de Wereldbank financiële middelen om te investeren in de drinkwatervoor ziening, maar onder strenge voorwaarden. Een eis was bijvoorbeeld dat er een private partij betrokken werd bij de uitvoering. Een aantal private waterbedrijven hebben zich ingeschreven op de daarop volgende tender. Bedrijven met een zuiver winstoogmerk. Vitens-Evides International heeft de opdracht uiteindelijk samen met het publieke Rand Water uit Zuid-Afrika gekregen. Maar met het geld van de Wereldbank worden alleen de kosten van het project gefinancierd. We maken geen winst. Alles gaat op aan de kosten van onze medewerkers ter plaatse. MILLENIUMDOELSTELLINGEN Het werk van Vitens en Evides in ontwikkelingslanden sluit als vanzelfsprekend aan bij de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Eén van deze doelstelling is om in 2015 het aantal mensen dat geen toegang heeft tot schoon drinkwater en sanitatie voorzieningen, te halveren. Jan Hoffer: We bouwen samen met lokale drinkwaterbedrijven in ontwikkelingslanden aan een duurzame watervoorziening. Onze belangrijkste toegevoegde waarde daarin is het verbeteren van de bedrijfsvoering, zodat financieel gezonde en efficiënte waterbedrijven ontstaan. Behalve op het vlak van drinkwatervoorziening zijn we ook actief op het gebied van sanitatie. In 2007 verrichtten we in opdracht van de EVD, een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken, onderzoek naar afvalwater in Vietnam. We brachten in kaart wat de huidige situatie in het land is en welke bijdrage Nederland kan leveren. Daarnaast zoeken we in onze projecten actief naar oplossingen voor sanitatie en afvalwater. Hiermee liepen we vooruit op het feit dat de Verenigde Naties 2008 heeft uitgeroepen tot International Year of Sanitation. FOCUS OP AZIË Met de start van nieuwe projecten in Vietnam en Mongolië verschoof de focus van de activiteiten van Vitens-Evides International van Afrika richting Zuidoost-Azië. In oktober 2007 startte een ondersteuningstraject bij DWSC, het drinkwaterbedrijf in de Vietnamese stad Danang. Het management van DWSC wordt drie jaar lang ondersteund door Nederlandse experts, met als doel de inwoners een goede en 32 3 Vitens Jaarverslag 2007

33 Wij bieden buitenlandse waterbedrijven een totaalpakket Jan Hoffer, directeur Vitens-Evides International constante watervoorziening te bieden. De grote steden in Zuidoost-Azië groeien op dit moment als kool. De drink- en afvalwatervoorziening blijft daarbij echter achter. Dat is ook het geval in Danang. Momenteel is de vraag in deze grote stad groter dan de capaciteit van het leidingnet, dat daardoor regelmatig uitvalt. Achterstallig onderhoud en daarmee gepaard gaande lekverliezen dragen bij aan de omvang van het probleem, zegt Hoffer. Ook in Vietnam ging afgelopen december een project van start voor het verbeteren van de drinkwatersituatie: in Ho Chi Minh City (het voormalige Saigon). Deze grootste stad van Vietnam kampt met aanzienlijke problemen in het drinkwaterdistributienet en kan niet voldoen aan de vraag naar schoon drinkwater. De situatie is des te schrijnender door de enorme migratiedruk. Het bevolkingsaantal groeit jaarlijks met ruim inwoners. Vitens-Evides International helpt het drinkwaterbedrijf op verzoek van de Nederlandse ambassade bij de dagelijkse bedrijfsvoering. Vooral het beheer en onderhoud van het distributienetwerk worden flink aangepakt. MONGOOLSE WATERKIOSKEN Naast nieuwe projecten in Vietnam startte in Ulaanbaatar, de hoofdstad van het uitgestrekte Mongolië, een bijzonder project. Dit project kent geheel nieuwe uitdagingen. Bijna de helft van de inwoners in Ulaanbaatar woont in de zogenaamde ger-areas: urbane buitenwijken die zijn vernoemd naar de traditionele Mongoolse nomadische tent ger. Bewoners kopen hun water bij kiosken die daarin worden voorzien door tankertrucks. In de ger-areas zijn voor afvalwater nagenoeg geen voorzieningen getroffen. Onze assistentie in Ulaanbaatar richt zich op de bestuurlijke en financiële aspecten van het plaatselijke drinkwaterbedrijf USUG. Daarbij geven we prioriteit aan het operationele beheer van de infrastructuur voor watervoorziening en afvalwaterbehandeling. Ons algehele doel is om van het waterbedrijf een sterkere, meer autonome organisatie te maken. We werken toe naar een bedrijf dat op een duurzame, veilige en kosteneffectieve wijze water- en afwaterservices verleent aan de inwoners van Ulaanbaatar, aldus Hoffer. FIPAG een drie weken durende cursus om hun managementvaardigheden te verbeteren, vertelt Hoffer. En dankzij onze financiële ondersteuning kreeg de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden voor vier jaar een leerstoel voor alle aspecten van watermanagement. Bedoeld voor zowel Nederlandse als buitenlandse studenten. Door de komst van de leerstoel kunnen gedurende vier jaar vijftig studenten een minor volgen. Eén van de projectdirecteuren van Vitens-Evides International, Siemen Veenstra, bekleedt deze post. Veenstra werkte veertien jaar lang bij Unesco-IHE in Delft. Een internationale onderwijsinstelling waar buitenlandse professionals worden opgeleid in het hergebruik van afvalwater. Daarna werkte hij vijf jaar voor Evides. Met deze achtergrond is Veenstra uitermate geschikt voor de rol van lector. De eerste studenten waren twintig Chinese waterbeheerders. Hun cursus in Leeuwarden hebben we gecombineerd met het bezoeken van drinkwaterwinlocaties, een waterschap en een rioolwaterzuiveringsinstallatie. Met activiteiten in de landen zelf, in combinatie met onze opleidingstrajecten, bieden we buitenlandse waterbedrijven een prachtig totaalpakket, zegt een trotse Hoffer. VOORUITZICHTEN 2008 Hoffer voorziet voor 2008 een voortzetting van de positieve ontwikkelingen in het afgelopen jaar. Onze organi satie is in Jemen op het moment actief in de regio Tai iz. Onze partners in dat land, onder andere de Nederlandse ambassade, hebben ons gevraagd in de loop van 2008 ook actief te worden in de stad Aden. Daarnaast ronden we de activiteiten in Suriname aan het einde van het jaar af. Ik verwacht dat we onze activiteiten in het zuiden van Mozambique gaan verlengen tot We zijn al sinds het begin van Vitens-Evides International in dit gebied actief. Deze verlenging is voor mij een bewijs van het vertrouwen dat partners in ons stellen en van het nut van onze activiteiten. LESSEN IN WATER Vitens-Evides International doet in ontwikkelingslanden méér dan hard werken aan de verbetering van de drinkwatersituatie. Zo wordt er veel gedaan om de kennis over relevante waterzaken te verbeteren bij binnen- en buitenlandse studenten. Samen met partners als opleidingsinstituut De Baak en trainers van consultancybureau MDF verzorgden we in het najaar van 2007 voor directeuren van het Mozambikaanse waterbedrijf Meer informatie over de activiteiten van Vitens-Evides International leest u op Vanaf mei 2008 is via deze site ook het jaarverslag beschikbaar. 33

34 BLØF EN WERELDWATERPROBLEMATIEK BAS KENNIS: DANKZIJ SIMPELE TECHNIEKEN HEEFT EEN HEEL DORP SCHOON DRINKWATER Naast de vruchtbare initiatieven van Vitens-Evides International bv wordt ook op andere manieren hard gewerkt aan de verbetering van drinkwatervoorzieningen werel wijd. Met Zeeland als thuishaven reisden de bandleden van Bløf tussen 2002 en 2006 naar dertien landen verspreid over vijf continenten. Door samenwerking met artiesten overal ter wereld, vroegen de mannen aandacht voor onder andere drinkwaterproblematiek. Bas Kennis, toetsenist van Bløf, studeerde een blauwe maandag Hydrologie in Wageningen. Hij volgde vakken over waterbeheer en ecologie, maar pas toen hij samen met Paskal Jakobsen (zang), Peter Slager (basgitaar) en Norman Bonink (drum) aan een wereldreis begon, zag Kennis wat hij op de universiteit nooit had geleerd. Al tijdens de eerste reis werden we geconfronteerd met één van de grootste problemen ter wereld. In Kenia kan het dagen achtereen zó hard regenen dat de grond het niet meer aan kan. De rest van de tijd heeft het land te lijden onder ernstig watertekort. We bezochten hulpprojecten en zagen hoe met simpele technieken en weinig geld de levensstandaard van mensen enorm verhoogd wordt. Hoe een heel dorp van drinkwater wordt voorzien met de aanleg van één septic tank. Maar daarmee ben je er niet. Inwoners van een land als Kenia moeten zélf leren hoe ze kunnen voorkomen dat dorpen besmet raken met ziektes. En dat valt nog niet mee. Mensen leven nou eenmaal volgens eeuwenoude, ingesleten gewoontes, waar ze moeilijk vanaf te brengen zijn. Water speelt ook in het dagelijks leven van de bandleden een belangrijke rol. Kennis: Driekwart van de band, inclusief ikzelf, komt uit Zeeland. Iedereen die er geboren is, zal het weten: de kust geeft een heel speciaal gevoel. Je bent je altijd bewust van het feit dat aan de ene kant alleen maar water is, aan de andere kant alleen maar land. Na alles wat we tijdens onze reizen gezien hebben, weten we heel goed dat drinkwater iets is waarmee je zuinig moet omspringen. Net als de rest van het milieu trouwens. Ons festival Concert at Sea is het eerste klimaatneutrale concert ter wereld. Na het festival laten we door de Climate Neutral Group berekenen hoeveel CO 2 we met het concert hebben uitgestoten. De aanplant van de bomen die nodig zijn om die uitstoot te compenseren, nemen wij voor onze rekening. Bløf maakte een cd en dvd met tijdens de wereldreis opgenomen muziek en filmmateriaal: Umoja. Zonder ook maar een moment belerend te worden, proberen de bandleden langs deze weg hun publiek bewust te maken van de wereldwaterproblematiek. Het werkt écht niet als wij gaan vertellen dat mensen geld moeten doneren aan goede doelen. Dat irriteert alleen maar. Het is bovendien niet onze taak. We zijn muzikanten. Maar als je in de slipstream van je succes je publiek wat bewustzijn kunt meegeven, moet je dat zeker niet laten. Vitens Jaarverslag

35 WATERKLANTEN HELPEN DE WERELD Bij de oprichting vonden sommigen de naam wel wat dramatisch: Water for Life. Maar zonder water is er geen leven. De onmisbaarheid van wat men wel het transparante goud noemt, wordt pijnlijk duidelijk in ontwikkelingslanden. Om daar met Nederlandse nuchterheid en kennis van waterzakaen wat aan te doen, is het klantenfonds Water for Life opgericht. In veel ontwikkelingslanden heeft de bevolking maar beperkt toegang tot veilig drinkwater. Putten zijn vervuild, leidingen kapot, pompen werken niet of nauwelijks. Afvalwater bevuilt op veel plaatsen het drinkwater. Het is een schrijnende toestand die directe gevolgen heeft voor de gezondheid van kinderen en volwassenen. Want zonder schoon water krijgen infecties en ziekten vrij spel. Ervoor zorgen dat mensen wél kunnen rekenen op schoon, gezond drinkwater is niet altijd een kwestie van enorme investeringen. De kennis van de mensen bij lokale waterbedrijven moet verbeterd worden, het onderhoud aan zuiveringsinstallaties en leidingen moet goed worden uitgevoerd en de controle op het geproduceerde water moet in orde zijn. Om dat te bereiken is overdracht van kennis nodig, plus het beschikbaar stellen van materialen. Meestal zijn met relatief kleine bedragen enorme verbeteringen te bereiken, waar tienduizenden mensen van profiteren. En dat is precies wat Water for Life doet: zorgen dat mensen toegang krijgen tot veilig drinkwater. Klanten van Vitens (en sinds 2007 ook van Evides) kunnen een financiële bijdrage leveren om waterprojecten in ontwikkelingslanden mogelijk te maken. De projecten worden uitgevoerd door Vitens-Evides International. In 2007 is het aantal donateurs gegroeid van tot De klanten zijn geworven door een flyer bij de jaarlijkse waternota, door oproepen in de klantennieuwsbrief Vitens Totaal en via de website. In totaal hebben de donateurs in 2007 een bedrag van E aan Water for Life bij gedragen. Daarvan is E ondergebracht bij Aqua for All. Dit is een overkoepelende organisatie voor internationale samenwerking waarin de Nederlandse watersector participeert. OOK DONATEUR WORDEN VAN WATER FOR LIFE? ZIE PAGINA 12 VAN DIT JAARVERSLAG! De reden om het Water for Life-geld bij Aqua for All onder te brengen, is simpel: het wordt dan door het Ministerie van Buitenlandse Zaken verdubbeld op basis van een subsidieregeling voor zogenoemde thematische medefinanciering. Vitens- Evides International betaalt daarnaast aan Aqua for All een jaarlijkse vaste bijdrage van E voor bureaukosten. Ook dit bedrag wordt weer verdubbeld ten behoeve van projecten. Aqua for All heeft daarmee in 2007 E beschikbaar gesteld voor drinkwater- en sanitatieprojecten van Water for Life. Ook is er via Aqua for All een bedrag van E beschikbaar gesteld vanuit de actie Wandelen voor Water. Dit bedrag is ingezet voor een Water for Life-project in Mozambique. Hiermee komt het bedrag dat in 2007 door het klantenfonds beschikbaar is gekomen voor Water for Life-projecten op E

36 Jos Lenting (48), Senior Technisch Specialist Distributie Hoe maken we het leidingstelsel slimmer schoon? Sinds drie jaar ben ik verantwoordelijk voor de kwaliteit van het drinkwater dat vanuit het distributiepunt Spannenburg de Friese leidingen wordt ingepompt. Dit jaar wordt een bijzonder jaar, waarin we gaan beginnen met het verbeteren van de kwaliteit van het drinkwater dat in deze provincie uit de kraan komt. Dat proces begint in het pompstation: we gaan de filters aanpakken. Hoe beter die werken, hoe minder organismen er in het drinkwater terechtkomen. Ook gaan we aan de slag met ontkleuringinstallaties. Het opgepompte water heeft een nogal gelige kleur, door de humus in de grond. Dat ziet er niet lekker uit en dus moet de kleur verwijderd worden. Vervolgens is het zaak dat het water in goede kwaliteit de klant bereikt. Dat vraagt om goede leidingen. Het Friese leidingnet is na de verbeteringen op Spannenburg toe aan een flinke schoonmaakbeurt. Als we álle leidingen in het voorzieningsgebied De meeste mensen hebben geen flauw benul van wat er allemaal in water zit. Of van welke fases het doorlopen heeft wanneer het uit de kraan komt. Wie bij Vitens werkt, weet dat wel. Water is interessant en ontzettend veelomvattend. Je hebt als werknemer van Vitens altijd de mogelijkheid nog meer te leren. Daar krijg je alle ruimte voor. In 2007 voltooide ik mijn hbo-opleiding Bedrijfskunde. Als afstudeerproject ontwikkelde ik een nieuwe manier om leidingnetgegevens ter bepaling van de vuillast én het vaststellen van het reinigingsmoment vast te leggen. Deze methode is inmiddels overgenomen door andere regio s. Als je wilt, kun je een tijdje met collega s van een andere afdeling meelopen. Zo keek ik een tijdje mee over de schouders van onze monteurs. Wat ik aan mijn bureau aan theoretische kennis produceer, zag ik op die manier in de praktijk terug. Hartstikke leerzaam. willen schoonmaken, kost dat ontzettend veel tijd en geld. Daarom onderzoeken we hoe het slimmer kan. Of het bijvoorbeeld voldoende is om een déél van het leidingstelsel schoon te maken. Het waterwerk van Jos Lenting Vitens Jaarverslag

37 innovatief en Vitens watertechnologie: toonaangevend Vitens wil een toppositie hebben in de levering van drinkwater in ons land én wereldwijd toonaangevend zijn in waterinnovaties. Daarom werkt het drinkwaterbedrijf continu aan de verdere ontwikkeling van bestaande zuiveringstechnieken en het uitvinden van nieuwe. De afdeling Watertechnologie van Vitens is actief op het gebied van tal van innovaties. Van moeilijk te zuiveren grondwater moet perfect drinkwater gemaakt worden, productieprocessen en kwaliteitscontroles kunnen altijd nóg efficiënter. Een voorbeeld. Voor het ontkleuren van drinkwater heeft Vitens een nieuwe techniek ontwikkeld die uniek is in de wereld. Het is een zeer efficiënte toepassing van ionenwisseling, waarmee zelfs van moeilijk te zuiveren grondwater perfect drinkwater te maken is. De nieuwe ontkleuringstechniek wordt ingezet bij drinkwaterproductiebedrijf Oldeholtpade in het zuiden van Friesland. Hier wordt de techniek gecombineerd met ontharding, reductie en hergebruik van spoelwater. Het water van Oldeholtpade is daardoor kwalitatief vergelijkbaar geworden met water van de andere drinkwaterproductiebedrijven in Friesland. Dit heeft grote voordelen in tijden van een extreem hoge vraag naar water, bij storingen in een gebied of bij plaatselijke verdroging van de bodem. EFFICIËNTE MEMBRAANINSTALLATIE DINXPERLO Nog meer goed nieuws. Eind 2006 is in het Gelderse Dinxperlo een membraanzuiveringsinstallatie op basis van omgekeerde osmose in gebruik genomen. Membraanfiltratie zorgt voor verlaging van de hardheid én voor verwijdering van eventuele bestrijdingsmiddelen. Rond Dinxperlo heeft Vitens te maken met een grillige, gemengde bodemstructuur en mede daardoor wisselende kwaliteiten grondwater. Het grondwater is er ook zeer hard. Tot overmaat van ramp doken er vanaf eind jaren negentig bestrijdingsmiddelen zoals bentazon op. Om meerdere vliegen in één klap te slaan, heeft Vitens een membraaninstallatie ontwikkeld met een nieuwe opbouw van de membraan-stacks. Hierbij wordt het water door drie elementen aangevoerd, stroomt het in het drukvat en wordt het niet aan het uiteinde maar door een zijopening halverwege het vat naar buiten gestuwd. Door dit innovatieve nieuwe ontwerp van het drukvat kan het proces onder een lagere druk verlopen. En dat spaart energie. Verder wordt in deze installatie gewerkt met fosfaatvrije anti-scalants: een nieuw type stoffen die de afzetting van zouten in de membranen en concentraatleiding tegengaat. Behandeling van het concentraat en zuivering van de reststroom is hierdoor niet meer nodig. OPSPOREN VAN LEGIONELLA EN MEDICIJNEN Terug naar Friesland. In het laboratorium in Leeuwarden is op 1 april 2007 een automatische monsterontvangst in gebruik genomen. Het ontvangen van monsters kan nu 24 uur per dag doorgaan; de ingangscontrole van de monsterflessen gaat volledig automatisch. Dit maakt het laboratorium uniek en zeer efficiënt. Het labo ratorium in Leeuwarden is overigens het meest moderne drinkwaterlab van Europa. Om deze koppositie te behouden werkt Vitens met de meest geavanceerde apparatuur en innovaties die deels in eigen huis ontwikkeld zijn. Daarmee worden legionella en geneesmiddelen in water snel opgespoord. Vitens analyseert ook het water in opdracht van zwembaden, bedrijven, advies bureaus en collega-drinkwaterbedrijven. BRAK GRONDWATER ZUIVEREN Kortom: het gaat goed. Maar het kan altijd beter. Vitens Watertechnologie is constant bezig met de toekomst. Zo onderzoeken de procestechnologen momenteel of de capaciteit van de drinkwaterbronnen uit te breiden is met ontzilt grondwater in het noordwesten van Friesland. In het verleden moest het water bedrijf nog winputten sluiten zodra er brak water opdook. Nu ziet Vitens goede mogelijkheden om op de locatie Noardburgum brak grondwater te winnen en te zuiveren met mem braantechnologie. Daarnaast zoekt Vitens naar nieuwe win locaties, breidt bestaande winningen uit en kijkt naar mogelijkheden om drinkwater te importeren uit andere provincies. De innovaties van Vitens, to be continued! 37

38 Vitens Jaarverslag

39 Geen project is hetzelfde Bas Rietman is als procestechnoloog één van de mensen achter Vitens unieke anaerobe membraanfiltratie. Hij adviseert bovendien de industrie over waterzuivering, studeert aan de Technische Universiteit Delft en is als adviseur betrokken bij een drinkwaterproject in Suriname. Membranen zijn heel oud. Ze zijn ooit uitgevonden voor het Amerikaanse leger. De soldaten aan het oorlogsfront hadden veilig drinkwater nodig en gebruikten voor de zuivering van water half doorlaatbare wandjes. Onder hoge druk werd het water door kleine gaatjes geperst. Zo verdwenen de bacteriën uit het drinkwater. Aan het woord is Bas Rietman, één van Vitens procestechnologen. Rietman werkt vanachter zijn bureau in Zwolle, maar is ook vaak te vinden op productielocaties. Begin jaren zeventig begonnen wetenschappers opnieuw met onderzoek naar deze techniek, maar dat stagneerde door de oliecrisis. Daarna werd het onderzoek opgepakt en gaandeweg de jaren negentig namen de prestaties van membranen toe. Inmiddels kunnen we met membraanfiltratie zoutloos, onthard en ontkleurd drinkwater produceren. Het belangrijkste verschil tussen membraanfiltratie en zuiveren met zandfilters? Membraanfiltratie is veel compacter dan de conventionele technieken. Bovendien halen membraanfilters niet alleen zouten, maar ook andere opgeloste stoffen uit het grondwater. 39

40 NEGEN ANAEROBE ZUIVERINGSINSTALLATIES Rietman begon in het midden van de jaren negentig met een proefinstallatieonderzoek naar membraanfiltratie. Er is flink wat tijd overheen gegaan voordat we de techniek ook daadwerkelijk konden implementeren. In 1999 hebben we de eerste installatie in gebruik genomen, bij het productiebedrijf op Schiermonnikoog. In totaal zijn onder leiding van Vitens nu tien membraaninstallaties operationeel. Maar liefst negen daarvan voeren anaerobe (zuurstofloze) filtratie uit. Rietman: Daar kan Vitens best een beetje trots op zijn. Bij anaerobe filtratie wordt het grondwater behandeld voordat er contact met de buitenlucht is. Het water wordt zuurstofloos door de membranen gedrukt en daarna pas belucht. Deze manier van filtreren is een stuk minder vervuilend dan de aerobe membraanfiltratie, waardoor de membranen minder vaak gereinigd hoeven te worden. Nederland is hierin vrij uniek. Niet veel landen hebben onze anaerobe techniek overgenomen. TOPKWALITEIT Rietman houdt samen met zijn collega s van de afdeling Procestechnologie ook de bestaande waterzuiveringsinstallaties in de gaten. Het laboratorium neemt en analyseert regelmatig monsters van het geproduceerde drinkwater. Als de kwaliteit van de Vitens-norm blijkt af te wijken, grijpen wij in. Het gaat dan niet om levensbedreigende situaties hoor! In principe voldoet het drinkwater altijd aan de veiligheidsnormen, maar soms is de kwaliteit niet meer zo top als Vitens nastreeft. En dan komen wij in beeld. Onze procestechnologen zijn gestationeerd per regio, maar doen ook werkzaamheden daarbuiten. KENNIS WERELDKUNDIG MAKEN En Rietman doet meer. Zo adviseert hij regelmatig grote spelers in de industrie over de beste methode van drinkwaterzuivering. Een bierbrouwerij bijvoorbeeld. Het bedrijf pompte zijn eigen water op en had al zandfilters in gebruik. Door toepassing van nieuwe waterbronnen zat er te veel chloride in het water. Daar moest iets aan gebeuren, want het bedrijf kan zich geen smaak verschillen permitteren. Wij adviseerden ze om te gaan werken met anaerobe zuivering met membranen. De voordelen voor het bedrijf: minder reinigen, minder onderhoud, minder mankracht en langere levensduur van de membranen. Ze namen ons advies over en ik werd betrokken bij de implementatie. Het was best een spannend proces. De productie moest wel blijven draaien. In februari 2005 ging Rietman met Vitens-Evides International naar Suriname. De drinkwatervoorziening rondom Paramaribo moest flink verbeterd worden. Naast uitbreiding van het aantal productiebedrijven moest tevens gewerkt worden aan de verbetering van de waterkwaliteit. Ik heb een procestechnologisch ontwerp gemaakt voor de locaties die aangepast moeten worden. Het is erg belangrijk om onze kennis wereldkundig te maken, zodat ook de landen die het slecht hebben ervan kunnen profiteren. Anaerobe membraaninstallaties ontwerpen, proefopstellingen maken, een steentje bijdragen aan de ernstige situatie in Suriname: geen project is hetzelfde. Nu ik ook nog eens Watermanagement studeer aan de Technische Universiteit Delft, kan ik me meer dan ooit ontwikkelen. De drinkwatervoorziening in Suriname moet verbeterd worden Bas Rietman, Procestechnoloog Vitens Jaarverslag

41 René Kollen (40), Regiocoördinator Grondstof Techniek en beleid is een dynamische combinatie In de jaren tachtig is Vitens Midden-Nederland begonnen met het zoeken naar alternatieve locaties voor verdrogingveroorzakende drinkwaterwinningen. Dit project heeft de naam Vervangende Productie Capaciteit (VPC) gekregen. Vooral bij de drinkwaterwinningen aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug bleek sprake te zijn van verdrogende effecten. Vitens probeert de drinkwaterwinningen zo goed mogelijk in te passen in de omgeving en daarmee de effecten op de natuur te minimaliseren. Er moest dan ook gezocht worden naar locaties die de drinkwaterwinning in probleemgebieden kunnen overnemen. Het winningsgebied in Woudenberg, met de prachtige watertoren als stralend middelpunt, is er daar één van. Met een extra winveld en een paar nieuwe winputten zal hier in de nabije toekomst twee miljoen kuub extra drinkwater omhoog gepompt worden. Sinds kort ben ik als Regiocoördinator Grondstof onder andere betrokken bij de laatste uitwerkingen van VPC. Een hele dynamische functie waarin ik de technische kennis die ik heb opgedaan op Hogeschool Larenstein en in Wageningen kan combineren met beleidsmatige werkzaamheden. Om goed invulling te geven aan mijn taken als regiocoördinator voer ik overleg met allerlei partijen: provincie en gemeente, landbouw- en natuurorganisaties en omwonenden. Doel is altijd het veiligstellen van de bronnen waaruit we ons drinkwater winnen. Veel mensen met een technische achtergrond moeten er niet aan denken te moeten vergaderen en lobbyen. Maar voor mij betekent het juist een heel interessante verbreding van mijn beroep. Ik ben continu bezig met iets tot stand te brengen en dat vind ik geweldig. Maar het is niet de meest makkelijke taak. Natuurlijk begrijpt iedereen wat het belang van drinkwaterwinning voor de mens is, maar er zijn een hoop persoonlijke belangen in het spel. Drinkwaterwinning raakt de mensen in de omgeving, dat kun je niet voorkomen. Zo maakten de agrariërs in Woudenberg zich druk over de grondwaterstand. Die zal wat dalen door het onttrekken van water aan de bodem. Met nauwkeurige metingen houden we goed in de gaten wat de gevolgen precies zijn en kunnen we de agrariërs geruststellen. Na meer dan tien jaar zijn de benodigde vergunningen voor de drinkwaterwinning in Woudenberg nu bijna rond. Daarmee komt het einde van VPC ook eindelijk in zicht! Het waterwerk van René Kollen 41

42 2007druppel voor druppel Water onderzoek In 2007 vinden intensieve gesprekken plaats tussen de drie grootste drinkwaterbedrijven van Nederland: Vitens, Brabant Water en Evides. Doel van de gesprekken is het uiteindelijk samenvoegen van de laboratoria om zo kennis te bundelen en kosten te drukken. Begin 2008 wordt de fusie tussen de laboratoria van de drie bedrijven met die van het Limburgse WML bekendgemaakt. Watersymposium De afdeling procestechnologie van Vitens rondt niet alleen een groot aantal projecten af, maar organiseert op 6 juni ook een groot symposium: Innovatieve optimalisaties in de drinkwaterbereiding. Het symposium georganiseerd ten behoeve van de complete watersector is een groot succes en bevestigt de positie van Vitens als innovatieve koploper in de watersector. Water certificaat Na een intensief audit-traject liet keuringsinstantie KEMA eind december weten het nieuwe Vitens te certificeren. De organisatie viel binnen alle eisen zoals die zijn vastgelegd in de ISO Kwaliteit, Arbo (OHSAS) en Milieunormen. Tijdens het proces werden verschillende werkplekken en locaties bezocht en zijn alle directeuren geïnterviewd. Water sport In juli is Vitens prominent aanwezig bij het grootste recreatieve sportevenement van ons land: de Nijmeegse Vierdaagse. Bij deze 91 ste editie kunnen de bijna deelnemers bij Vitens-watertappunten terecht om water te drinken en hun bidon te vullen. Week van het water Water informatie Vitens zorgt voor zeer complete informatie over alles wat met (drink)water te maken heeft. Dat gebeurt via allerlei kanalen, waarvan de website het meest uitgebreid is. En sinds augustus ook het meest actueel, want elke week zorgt een gespecialiseerd redactieteam voor updates. Tijdens de laatste week van juni wordt wederom een Week van het Water georganiseerd, waarbij Vitens samen met andere waterbedrijven door de originele campagne Water beweegt je aandacht vraagt voor allerlei facetten van drinkwater, in eigen land én in ontwikkelingslanden. Een groot aantal activiteiten en erg veel media-aandacht zorgen ervoor dat Nederland weer wat waterbewuster wordt. Vitens Jaarverslag

43 Water klanten In september wordt bekend dat Vitens in een onderlinge vergelijking met de collegawaterbedrijven uitstekend scoort. De uitstekende kwaliteit van het drinkwater (door de klanten met het rapportcijfer 8 beloond) en de relatief lage kosten zorgen voor een positieve score. Wat die kosten betreft: de gemiddelde kosten per aansluiting zijn bij Vitens 6% lager dan het gemiddelde. Water tarief In november kondigt Vitens aan dat in 2008 de tarieven voor drinkwater zullen dalen. Dit besluit (in december goedgekeurd door de aandeelhouders) betekent dat de ruim 2,3 miljoen huis houdens die Vitens van water voorziet, gemid deld 3% minder voor hun drinkwater gaan betalen. De kostenverlaging is mede mogelijk geworden door de voordelen van de fusie tussen Vitens en Hydron. Waterhulp In december sluit Vitens als eerste drinkwaterbedrijf een convenant met de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet. Zo wordt voor klanten met betalingsproblemen de mogelijkheid geboden om aan een schuldenvrije toekomst te werken en afsluiting te voorkomen. Wateropleiding Op 1 oktober krijgt de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden een lectoraat Water Services Management. Siemen Veenstra wordt de eerste lector in deze door Vitens-Evides International bv mogelijk gemaakte leerstoel. Vijftig studenten kunnen de opleiding volgen en bovendien worden medewerkers van waterbedrijven in ontwikkelingslanden bijgeschoold. Waterpand Water instituut Vitens participeert in TTIW (Technologisch Top Instituut Watertechnologie). Dit instituut is tijdens het congres Water Werkt! (16 en 17 oktober in Leeuwarden) officieel geopend. Binnen dit onderzoeksinstituut werken top onderzoekers van univer siteiten en kennisinstellingen samen bij de speur tocht naar nieuwe technologie voor duurzame drinkwaterproductie. Door de deelname van Vitens aan TTIW dragen we bij aan het wereldwijd duidelijk maken hoe goed de Nederlandse water tech nologie is. Ook stimuleren we ont wikkelingen om onze unieke positie in dit opzicht te waarborgen. Op 19 november gaat de eerste paal de grond in voor het nieuwe Centraal Magazijn van Vitens. In het pand aan de A6 bij Lelystad worden vanaf april 2008 alle logistieke processen gecentraliseerd, inclusief de acties bij calamiteiten. Water samenwerking In november melden Vitens en Evides dat ze gezamenlijk voor de facturatie en de klantcontacten gaan zorgen. Daarvoor wordt op 15 novem ber een nieuwe bv opgericht. Het belangrijkste doel is kostenbeperking en verhoging van de efficiency. 43

44 Financiële resultaten 1 FINANCIEEL BELEID Vitens beoogt in haar financiële beleid een evenwicht te bewerkstelligen tussen de tarieven van de drinkwatervoorziening, de solvabiliteit van de onderneming en het dividend voor de aandeelhouders. Om dit evenwicht te bewerkstelligen zijn een drietal financiële doelstellingen geformuleerd. Tarieven: Vitens streeft naar zo laag mogelijke drinkwatertarieven, onder voorwaarde dat aan de continuïteitsdoelstelling wordt voldaan. Daarbij wordt gelijkmatigheid nagestreefd, teneinde grote fluctuaties over de jaren heen te vermijden. natie met natuurlijk verloop heeft dit geresulteerd in een gedeeltelijke vrijval van de voorziening. NETTO RESULTAAT Het waterverbruik in het totale Vitens-gebied is 1% lager uitgekomen dan in Het warme voorjaar van 2007 (april) werd gevolgd door een natte zomer. In de wintermaanden was sprake van een geringe toename in verbruik mede door extra aansluitingen. De extra omzet van de warme maand juli in 2006 (opwaarts effect van circa 2% op het jaarverbruik) viel echter weg. 2 3 Continuïteit: Vitens streeft naar een bedrijfsresultaat dat toereikend is om rente en dividend te vergoeden aan de vermogensverschaffers. Daarnaast wil Vitens een buffer hebben (solvabiliteit) ten behoeve van onverwachte omstandigheden. De omvang van deze buffer is geformuleerd als: een eigen vermogen minimaal gelijk aan 20% van het balanstotaal en een garantievermogen (eigen vermogen + achtergestelde leningen) minimaal gelijk aan 25% van het balanstotaal. Dividend: Vitens voert een terughoudend dividendbeleid dat, mits wordt voldaan aan de genoemde doelstellingen voor continuïteit, een dividendrendement op de boekwaarde van het eigen vermogen oplevert gelijk aan het rendement op een 10-jarige staatslening + 1% (tot een maximum van 50% van het resultaat). IFRS De jaarrekening over 2007 is voor het eerst opgesteld op basis van de Inter national Financial Reporting Standards (IFRS). IFRS wordt met ingang van 1 januari 2006 toegepast. De cijfers over 2006 zijn derhalve herrekend. FUSIE Per 1 oktober 2006 is Vitens gefuseerd met Hydron Midden- Nederland, Hydron Flevoland en Hydron Advies & Diensten. In de cijfers over 2006 zijn alleen de vierde kwartaalcijfers van de fusiepartners in het resultaat geconsolideerd. In het verslagjaar is sprake van een volledig jaar van consolidatie van cijfers. Dit verklaart de sterke toename van de nettoomzet en het kostenniveau. In 2006 is een voorziening gevormd voor een Sociaal Plan voor toekomstig boventallige medewerkers. In 2007 is een zorgvuldig integratieproces doorlopen wat geresulteerd heeft in een groter aantal medewerkers dat geplaatst is op een functie. In combi- Implementatie van nieuwe software (RTPM) en verscherpte aandacht voor het opsporen van lekkages hebben bijgedragen aan een reductie van de distributieverliezen in 2007 (4,9% ten opzichte van 6% in 2006). De wateromzet in het verslagjaar is gestegen met 25%, verklaard door de extra drie kwartalen omzet van de Hydronbedrijven (+ 26%) en de daling van het waterverbruik (-1%). Het drinkwatertarief voor de gemiddelde kleinverbruiker in het gehele voorzieningsgebied lag in 2007 op hetzelfde niveau als in De toename van de bedrijfslasten (exclusief afschrijvingen) met 17%, is lager dan de groei in de omzet. Dit wordt vooral verklaard doordat in 2006 de dotatie aan de fusievoorziening in de kosten was opgenomen. Daarnaast is de eerste synergie vanuit de fusie zichtbaar. De afschrijvingen zijn in 2007 relatief sterk gestegen door de per saldo opwaardering van materiële vaste activa onder IFRS. De financiële baten en lasten stijgen met 27%. Naast de toename in de leningenportefeuille door de fusie is per eind 2006 extra financiering aangegaan ten behoeve van de inkoop van aandelen Nuon (E 89 miljoen). Het gemiddelde effectieve rentepercentage in 2007 is 4,86%. Vitens is in 2007 onder IFRS uitgekomen op E 42,1 miljoen (2006 jaarverslag onder NL GAAP: E 30,7 miljoen). EIGEN VERMOGEN Het zichtbaar eigen vermogen is onder toepassing van IFRS en het in 2007 behaalde resultaat toegenomen met E 143 miljoen. Door toepassing van IFRS zijn de post negatieve goodwill (eind 2006: E 37 miljoen) en de post egalisatie rekening bijdrage derden (eind 2006: E 129 miljoen) uit de balans verdwenen. Deze posten werden in de berekening van de solvabiliteit als Vitens Jaarverslag

45 onderdeel van het eigen vermogen beschouwd. De solvabiliteit als percentage van het totaal vermogen is hierdoor per saldo onveranderd gebleven op een niveau van circa 22%. In 2007 heeft de formele afwikkeling van de inkoop van aandelen gehouden door Nuon plaatsgevonden. Een deel van de aandelen is doorgeleverd aan gemeenten en provincies. Ultimo 2007 heeft Vitens na vorenstaande transacties nog aandelen in portefeuille. Na vaststelling van de winst zal over 2007 E 26,9 miljoen worden toegevoegd aan de overige reserves en een gewoon dividend van E 15,2 miljoen worden uitgekeerd, na goedkeuring van het dividendbesluit in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. VOORZIENINGEN De post voorzieningen bestaat vooral uit de reorganisatievoorzieningen (fusie 2002 en fusie 2006) en de voorziening voor jubileumuitkeringen. De omvang van de reorganisatievoorzieningen per eind 2007 bedraagt E 14,9 miljoen, waarvan E 3,4 miljoen als kortlopend wordt beschouwd. KASSTROOM/FINANCIERING De kasstroom uit operationele activiteiten (E 118 miloen) is ruim toereikend om de kasstroom uit investeringsuitgaven (E 81 miljoen) te financieren. De kasstroom uit investeringsactiviteiten is in 2007 positief beïnvloed door ontvangsten uit desinvesteringen in onroerend goed (E 1,3 miljoen). In het verslagjaar zijn nieuwe langlopende leningen ter waarde van E 70 miljoen aangetrokken ten behoeve van het aflossen van oude leningen (E 101 miljoen). De renteniveaus zijn voor 80% van het vreemd vermogen gefixeerd voor meerdere jaren. Hierdoor wordt op korte termijn bescherming geboden tegen stijgingen van de marktrente. LAGERE TARIEVEN EN HARMONISATIE De voordelen uit de fusie leiden tot lagere drinkwatertarieven. In 2008 zal voor de gemiddelde kleinverbruiker in het gehele voorzieningengebied van Vitens het tarief (ten opzichte van 2007) met 3% dalen. Voor de regio s Friesland, Overijssel en Gelderland is in 2002/ 2003 een beleid vastgesteld voor uniformering van de tarieven van kleinverbruik, grootverbruik en overige dienstverlening. Deze harmonisaties worden in 2008 afgerond. Het kleinverbruiktarief voor Flevoland wordt in 2008 gelijkgesteld aan de ander regio s, terwijl het kleinverbruiktarief van Midden-Nederland conform fusieafspraken in de komende jaren niet sneller stijgt dan het niveau van inflatie. De netto investeringen bedroegen in 2007 E 81 miljoen (2006: E 83 miljoen). In 2007 was sprake van een relatief groot aantal projecten dat vertraging heeft opgelopen of na zorgvuldige afweging een andere invulling heeft gekregen. Dit hangt met name samen met het proces van samenvoeging na de fusie. In 2008 zal naar verwachting het bestedingsniveau weer op een normaal niveau terugkeren (circa E 100 miljoen). Het grootste deel van de investeringen vloeit voort uit regelgeving. De tarieven voor grootverbruik worden vanaf 2009 geharmoniseerd. Uiterlijk in 2011 zal sprake zijn van volledige harmonisatie van alle tarieven in het voorzieningengebied. Circa 50% van de investeringen betreft nieuwe (aansluit)- leidingen, meterverwisselingen en reconstructiewerken. Er is gestart met de nieuwbouw van een pompstation in Tull en t Waal. Een aantal renovaties van bestaande productielocaties (o.a. Havelteberg en Eerbeek) is uitgevoerd. De leveringszekerheid en kwaliteit van het water op de Waddeneilanden is door gerichte investeringen verbeterd. Tenslotte is een groot aantal ICT-integratieprojecten uitgevoerd (SAP, infrastructuur). 45

46 Verantwoording Corporate Governance en risicobeheersing CORPORATE GOVERNANCE Vitens hanteert op vrijwillige basis de Nederlandse Corporate Governance Code, inclusief de aanbevelingen van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code van eind 2005, met uitzondering van specifiek op beursgenoteerde ondernemingen gerichte bepalingen. Waar wordt afgeweken van de code wordt uitgelegd waarom dat gebeurt. De relevante gegevens op dit vlak zijn te vinden op de Vitens-website ( Het betreft dan onder meer de stukken Corporate Governance Vitens, reglementen, de gedragscode en de klokkenluiderregeling. De Corporate Governance structuur van Vitens is besproken met de aandeelhouders. In dit jaarverslag worden de best practices betreffende openbaarheid en verslaglegging zoveel mogelijk toegepast. RISICOBEHEERSING De Corporate Governance Code vereist dat er binnen Vitens een op de vennootschap toegesneden intern risicobeheersingen controlesysteem is. De Raad van Bestuur kent hieraan dan ook een hoge prioriteit toe. Risicomanagement heeft een plaats in de reguliere planning- en controlcyclus van het bedrijf. Per kwartaal wordt gerapporteerd over de risico s en de beheersmaatregelen. Om een goede waterkwaliteit te kunnen waarborgen, zorgt Vitens voor een adequate winning, zuivering en distributie en controleert het drinkwater op verschillende punten in het proces. Alle belangrijke risico s zijn in dit kader geïdentificeerd en daar waar overschrijdingen plaats (dreigen te) vinden, zijn in overleg met de inspecteur Volksgezondheid, adequate maatregelen getroffen. Teneinde de lange termijn leveringszekerheid veilig te stellen, zijn er plannen opgesteld met betrekking tot de winning en de benodigde infrastructuur (productielocaties, leidingen, water torens, reservoirs) met een, binnen praktische grenzen, aan wezige vervangingsreserve. Een leveringsplan met beheers - maatregelen ten behoeve van situaties van rampen en calamiteiten wordt volgens overheidsvoorschrift opgesteld en bijgehouden. De voornaamste wet- en regelgeving waaraan Vitens onderworpen is, wordt gevormd door de Waterleidingwet, het Waterleidingbesluit, de Europese Kaderrichtlijn Water, milieuwet- en -regelgeving en de Arbeidsomstandighedenwet. Vitens beheerst de risico s door kennis van de wetgeving te borgen in de organisatie en indien noodzakelijk adequate beheersmaatregelen te treffen. ONTWIKKELING IN RISICO S Na de brand bij Vredestein in 2003 was het Twentekanaal niet meer bruikbaar als winningvoorziening. Voor de belangrijkste winning van Twente viel hiermee de grootste bron weg. Door diverse maatregelen is de levering van drinkwater in Twente veiliggesteld en is in het verslagjaar besloten definitief af te zien van de winning uit het Twentekanaal. Aansluitend is de noodzakelijke operationele reservestelling in Twente structureel veiliggesteld. In het verslagjaar heeft de overheid ruim honderd gebieden in Nederland aangewezen als Natura 2000-gebied (onder meer de Waddeneilanden en de Veluwe). Nieuwe projecten, plannen en activiteiten die mogelijk een negatief effect hebben op de beschermde natuur in een Natura 2000-gebied zijn vergunningsplichtig. Bestaand gebruik is vrijgesteld van vergunningsplicht. Bij het opstellen van de beheerplannen zal voor de 34 Vitenswinningen in Natura 2000-gebieden bekeken moeten worden of het bestaand gebruik van de onttrekking of de vergunde hoeveelheid maatgevend zal zijn voor de vergunningsplicht. Daarnaast geldt voor Natura 2000-gebieden een verscherpte regelgeving, zoals omschreven in de Flora- en Faunawet. Deze regels zorgen voor een onwerkbare situatie bij het uitvoeren van de dagelijkse werkzaamheden in deze gebieden. Een in 2008 vast te stellen gedragscode voor drinkwaterbedrijven moet zorgen voor een vrijstelling van de vergunningsplicht. In Friesland is sprake van een kwetsbare situatie in de vergunde hoeveelheid water vanwege de versnelde verzilting van enkele wingebieden. Bij Terwisscha leidt de waterwinning tot verdroging in een Natura 2000-gebied. In het verslagjaar is een meersporenbeleid geformuleerd waarin vijf alternatieven zijn uitgewerkt, waaronder het gebruik van oppervlaktewater en onderzoek naar nieuwe winlocaties in Friesland. In Gelderland is met de provincie in het verslagjaar een discussie ontstaan over de bijdrage van Vitens aan de verdrogingbestrijding en over het totaal volume aan winvergunningen, in relatie tot de verdrogingbestrijding. Vitens heeft met de provincie Gelderland afspraken gemaakt met betrekking tot onderzoek naar verdroging en mogelijke bodemsaneringen. De materie is complex en naar aanleiding van deze discussie zijn mogelijk grote investeringen te verwachten. en. Vitens is een samenwerkingsverband met Evides aangegaan inzake het factureren en innen van waternota s. In 2008 zal scherpe aandacht geschonken worden aan de implementatie Vitens Jaarverslag

47 (conversies) teneinde het huidige goede serviceniveau voor de Vitens-klanten te kunnen waarborgen. Vitens-Evides International is voor de periode een samenwerkingsverband aangegaan met het Zuid-Afrikaanse Rand Water Services voor een ontwikkelingsproject in Ghana. Gezien de complexiteit van dit managementcontract is er in het verslagjaar besloten het management te versterken en de controle op afstand aan te scherpen. Vitens ziet de ontwikkelingen met betrekking tot mogelijke precarioheffing in relatie tot de discussie omtrent de dividenduitkering die in het kader van de nieuwe Drinkwaterwet wordt gevoerd. In 2008 zal de Drinkwaterwet in de Tweede en Eerste Kamer behandeld worden. In het verslagjaar heeft dit niet geleid tot aanpassing van beleid. De maatschappelijke en politieke discussie omtrent het CO 2- neutraal produceren, evenals overige ontwikkelingen op het gebied van klimaatverandering, hebben de volle aandacht. Op de volgende pagina s vindt u een verkorte jaarrekening over het verslagjaar De volledige jaarrekening is als een aparte publicatie verschenen en kunt u als pdf-bestand downloaden via of in gedrukte vorm aanvragen via info@vitens.nl. 47

48 Verkorte jaarrekening Balans Geconsolideerde balans per 31 december Activa In miljoenen euro Vaste activa Materiële vaste activa 1.576, ,4 Investeringen in deelnemingen en joint ventures 2,0 2,2 Overige financiële activa 1,4 2,1 Derivaten 13,1 1, , ,2 Vlottende activa Voorraden 3,6 3,9 Handels- en overige vorderingen 61,3 111,9 Vaste activa aangehouden voor verkoop 1,9 3,5 Liquide middelen 0,9 0,3 67,7 119,6 Totaal activa 1.661, ,8 Vitens Jaarverslag

49 Balans Passiva In miljoenen euro Eigen vermogen Aandelenkapitaal 5,5 5,7 Agioreserve 132,8 134,4 Afdekkingsreserve 13,1 1,5 Overige reserves 167,9 149,3 Resultaat boekjaar 42,1 62,9 Totaal eigen vermogen 361,4 353,8 Verplichtingen Langlopende verplichtingen Achtergestelde geldleningen 163,4 176,0 Langlopende geldleningen 912,6 898,2 Voorzieningen personeelsbeloningen 16,8 24,7 Overige voorzieningen 4,2 2, , ,3 Kortlopende verplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten 132,9 174,5 Belastingverplichtingen 14,8 12,6 Rentedragende verplichtingen 25,1 40,5 Kortetermijnspersoneelsbeloningen 15,3 12,0 Overlopende passiva 14,6 15,1 202,7 254,7 Totaal passiva 1.661, ,8 49

50 Geconsolideerde winst- en verliesrekening In miljoenen euro Netto-omzet uit hoofde van levering van goederen en diensten 423,2 339,6 Overige opbrengsten 34,0 27,9 Totaal bedrijfsopbrengsten uit bedrijfsactiviteiten 457,2 367,5 Bedrijfskosten Kosten uitbesteed werk en inhuur personeel 48,1 40,3 Grondwaterbelastingen- en heffingen 70,1 55,0 Overige kosten 95,7 73,3 Personeelskosten 63,4 69,5 Afschrijvingen op en bijzondere waardevermindering van materiele vaste activa 80,2 65,2 Negatieve goodwill - -38,3 Totaal bedrijfskosten 357,5 265,0 Bedrijfsresultaat 99,7 102,5 Financiële baten 1,8 0,2 Financiële lasten -59,4-45,3 Aandeel in resultaat in niet geconsolideerde deelnemingen - 5,5-57,6-39,6 Resultaat na belastingen 42,1 62,9 Overzicht totaalresultaat In miljoenen euro Geconsolideerd resultaat na belastingen toekomend aan de rechtspersoon 42,1 62,9 Overige baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen 11,6 6,7 Totaalresultaat van de rechtspersoon 53,7 69,6 Vitens Jaarverslag

51 Geconsolideerd kasstroomoverzicht In miljoenen euro Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat na belastingen 42,1 62,9 Aanpassingen voor: Financiële baten en lasten 57,6 45,1 Afschrijvingen op en bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa 80,2 65,2 Negatieve goodwill - -38,3 Mutatie voorzieningen -3,8 17,6 Overige mutaties financiële vaste activa 0,5-0,4 134,5 89,2 Veranderingen in werkkapitaal: Handelsvorderingen en overlopende activa 3,9 15,8 Voorraden 0,3-0,8 Handelsschulden en overlopende passiva -4,5 3,0-0,3 18,0 Kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten 176,3 170,1 Ontvangen rente 1,8 0,2 Betaalde rente -60,6-45,4-58,8-45,2 Kasstroom uit operationele activiteiten 117,5 124,9 Ontvangen aflossingen 0,4 0,6 Verstrekte leningen - -0,2 Verkoop deelnemingen - 0,1 Aankoop deelnemingen - -1,1 Investeringen in materiële vaste activa -81,2-83,3 Acquisities, waarvan geldmiddelen - -26,6 Desinvesteringen 1,3 0,7 Kasstroom uit investeringsactiviteiten -79,5-109,8 Opgenomen langlopende leningen 70,0 125,0 Aflossingen langlopende leningen -47,9-39,1 Aflossingen achtergestelde leningen -53,4-1,6 Inkoop eigen aandelen - -89,0 Verkoop aandelen 15,6 - Betaalde dividend -6,3-3,4 Kasstroom uit financieringsactiviteiten -22,0-8,1 Nettokasstroom 16,0 7,0 Mutatie liquide middelen 0,6 - Mutatie schulden aan kredietinstellingen 15,4 7,0 Mutatie in geldmiddelen 16,0 7,0 51

52 Bezoldiging bestuurders De totale bezoldiging over het gehele jaar 2007 van de leden van de Raad van Bestuur bedraagt E 0,6 miljoen. Deze bestaat uit een basissalaris, een prestatiebonus over 2006 en overige vergoedingen. De opsplitsing is hieronder vermeld: Salaris Bonus Overig* Totaal 2007 Totaal 2006 ir. J.C. van Winkelen (voorzitter) ir. Chr.P. Bruggink Totaal * Betreft kosten betaald voor sociale lasten, pensioenpremie, uitgekeerde vakantiedagen, representatie en huisvestingsvergoeding. De bonus over 2007 wordt vastgesteld en uitbetaald in Aan de bestuurders zijn geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt. Bezoldiging commissarissen De totale bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen bedraagt E 0,2 miljoen (2006: E 0,2 miljoen). Deze bestaat uit vacatiegeld, een onkostenvergoeding en bijdrage ZVW ir. A. van der Velden (voorzitter) ir. R. Lubbinge (vice-voorzitter) drs. R.J.N. Abrahamsen L.V. Elfers J.G. de Groot drs. S. Jansen drs. G.P. Jöbsis prof. dr. J.C. Looise drs. H. Smit ir. C.R. Wagenaar drs. M.L. van Kleef mr. J.G. Bijl Chr. Westerlaken A.W.M. Spruit Totaal De bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen is op 4 juni 2007 vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en te vinden op De commissarissen Bijl, Van Kleef en Westerlaken hebben in 2007 een nabetaling ontvangen over De bezoldiging van mevrouw Spruit wijkt af in verband met een verrekening van de bezoldiging over Vitens Jaarverslag

53 Accountantsverklaring Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Vitens N.V. Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening van Vitens N.V. te Utrecht over 2007 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2007 van Vitens N.V. Bij die jaarrekening hebben wij op 1 april 2008 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2007 van Vitens N.V. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de vennootschap en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 1 april 2008 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Apeldoorn, 1 april 2008 Ernst & Young Accountants Namens deze w.g. drs. J. Hetebrij RA 53

54 Samenstelling van de Raad van Commissarissen ir. A. van der Velden (voorzitter) (67, Nederlands) Ingenieur/voormalig executive director Corus Group plc. Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) Vice-voorzitter Raad van Commissarissen Stork nv Lid Raad van Commissarissen nv T.K.H. Group Voorzitter Raad van Commissarissen Nedap nv Plaatsvervangend voorzitter Commissie MER (Milieu-Effect Rapportage) Lid Commissie Ontwikkelingssamenwerking van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (COS/AIV) Datum benoeming: Vanaf mei 2002 tot AvA * voorjaar 2010 ir. R. Lubbinge (vice-voorzitter) (67, Nederlands) Adviseur/DGA Lubbinge Management Services bv Datum benoeming: Vanaf mei 2002 tot AvA * voorjaar 2010 drs. R.J.N. Abrahamsen (69, Nederlands) Voormalig lid Raad van Bestuur en CFO van KLM nv Nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen PON Holdings bv Lid Audit/Finance Commissie PON Holdings bv Lid Raad van Commissarissen Fluor Daniel bv Lid Raad van Commissarissen TNT Post Group Voorzitter Audit/Finance Commissie TNT Post Group Lid Raad van Commissarissen ANP Voorzitter van Audit/Finance Commissie ANP Lid Raad van Commissarissen Madurodam bv Voorzitter Raad van Commissarissen Optimix Vermogensbeheer nv Lid Raad van Commissarissen Koninklijke BAM Groep nv Lid Audit/Finance Commissie Koninklijke BAM Group nv Voorzitter Raad van Commissarissen Trans Link Systems Vice-voorzitter Raad van Commissarissen Havenbedrijf Rotterdam nv Lid Audit/Finance Commissie Havenbedrijf Rotterdam nv Lid Raad van Commissarissen nv Bank Nederlandse Gemeenten Lid Audit/Finance Commissie nv Bank Nederlandse Gemeenten Datum benoeming: Vanaf mei 2002 tot AvA * voorjaar 2010 mr. J.G. Bijl (50, Nederlands) Lid Raad van Bestuur Stichting Philadelphia Zorg Nevenfuncties: Voorzitter beroepscommissie bij stimuleringsregelingen voor gemeenten (A+O fonds gemeenten) Lid Adviescommissie Jeugd Vereniging Gehandicapten zorg Nederland Lid Redactiecommissie Markant Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Datum benoeming: Vanaf december 2006 tot AvA * najaar 2010 L.V. Elfers (62, Nederlands) Burgemeester gemeente Dalfsen Nevenfuncties: Vice-voorzitter Regio IJssel-Vecht Voorzitter Landinrichtingscommissie Mediator Rijksbestuurslid Historisch Centrum Overijssel Datum benoeming: Vanaf mei 2002 tot AvA * voorjaar 2010 drs. M.L. van Kleef (55, Nederlands) Algemeen directeur Raad voor de Kinderbescherming (per 1 mei 2007) Nevenfuncties: Lid van de Raad van Toezicht Stichting Sociale Huisvesting Utrecht Voorzitter van de Stichting Nederlands Centrum Buitenlanders Voorzitter van Kerken Kijken Utrecht Datum benoeming: Vanaf december 2006 tot AvA * najaar 2010 prof. dr. J.C. Looise (58, Nederlands) Hoogleraar Universiteit Twente Nevenfuncties: Bestuur van de Landelijke Commissie Geschillen WMS (Wet Medezeggenschap Scholen) Voorzitter Stichting Aandelenbeheer Tauw bv Deventer Voorzitter Stichting P.A. van de Raadt Verenigde Bedrijven Deventer Datum benoeming: Vanaf mei 2002 tot AvA * voorjaar 2010 Vitens Jaarverslag

55 Samenstelling van de Raad van Bestuur A.W.M. Spruit (52, Nederlands) Senior adviseur, Adviesbureau Radar Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht MEE IJsseloevers Datum benoeming: Vanaf december 2006 tot AvA * najaar 2010 Chr. Westerlaken (49, Nederlands) Directeur Caraet bv Nevenfuncties: Voorzitter stichting Nederlands Centrum voor Hagro en Eerstelijnsmanagement (NCHE) Datum benoeming: Vanaf december 2006 tot AvA * najaar 2010 Jos van Winkelen (voorzitter) Chris Bruggink Nevenfuncties verbonden aan Nevenfuncties verbonden aan de Vitens-functie: de Vitens-functie: Bestuurslid IRC International Water Lid Raad van Commissarissen Kiwa and Sanitation Centre Water Holding bv * Lid Raad van Toezicht van WETSUS Lid Raad van Commissarissen Aquanet Nevenfuncties voortvloeiend Bestuurslid Nederlands uit deelnemingen van Vitens: Waterleidingmuseum Lid bestuur Stichting Boeier Lid bestuur Nederlandse Watertoren Catharina (eigendom Vitens) Stichting Lid bestuur Water For Life Lid bestuur VEWIN Overige nevenfuncties: Overige nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen Douma Voorzitter Algemeen Bestuur EVO * Staal bv (Staalhandel) * Lid Algemeen en Dagelijks Bestuur LSV-GBKN * Gehonoreerd drs. N.A.M. Rigter (secretaris van de Vennootschap) Samenstelling van de Centrale Ondernemingsraad i.o. De Centrale Ondernemingsraad i.o. bestond in het verslagjaar uit: * Algemene Vergadering van Aandeelhouders G.L. Fredriksz (voorzitter) F.J. Key (plv. voorzitter) A. Dreschler (secretaris) G.L. Bakker J. Bijzet A.J.W. Ebbing J. Galama F.M. Hulsteijn P.G.J. Kloosterman R.M. Kollen A.A. Theissens J.P. Raymann R. van Pluur A. van den Toren M. Vlug (lid dagelijks bestuur) H. Wolf (lid dagelijks bestuur) 55

56 stormen Ondanks alle zijn de medewerkers doorgegaan RvC-voorzitter Aad van der Velden 56 Vitens Jaarverslag 2007

57 Als toezichthouder volgde de Raad van Commissarissen (RvC) alle ontwikkelingen rondom de integratie van de vier bedrijven tot één Vitens op de voet. RvC-voorzitter Aad van der Velden over deze intensieve periode. Niet alleen voor de medewerkers van alle Vitens-afdelingen en -regio s, de Raad van Bestuur (RvB) en de Centrale Ondernemings raad in oprichting (COR i.o.) was 2007 een bijzonder jaar. Ook voor de Raad van Commissarissen (RvC) onder leiding van Aad van der Velden was 2007 het jaar van de fusie. Logisch dat dit onderwerp het afgelopen jaar de boventoon voerde, opent Van der Velden het gesprek. Vooral de personele dimensie van de fusie is heel belangrijk geweest voor Vitens. De RvC kreeg gedurende het jaar veel informatie over dit onderwerp van de RvB en de COR i.o. Op basis daarvan concludeerden de commissarissen dat het construeren van een nieuwe organisatie en de personele invulling daarvan al in de eerste helft van 2007 heel goed verliep. In de tweede helft van het jaar ging het nieuwe Vitens écht van start en begonnen de mensen de veranderingen te voelen. Een lastige periode. Maar ook hier geldt dat we niet anders dan tevreden kunnen zijn. Het proces is goed en zorgvuldig verlopen. Ruimte voor verbetering De financiële ontwikkeling die de integratie met zich heeft meegebracht, is belangrijk. De balansen van de afzonderlijke bedrijven moesten in 2007 worden samengevoegd. Tijdens de aandeelhoudersvergadering in juni heeft de RvB een doorkijkje gegeven naar de mogelijke ontwikkeling van de balans en de financiële resultaten in de komende jaren en daarmee indirect naar de drinkwatertarieven. Toen al konden de leden van de Raad van Bestuur stellen dat de verwachtingen volledig overeenkwamen met de fusie documenten. In de aandeelhoudersvergadering van december konden de leden van de Raad van Bestuur vervolgens melden dat balans en financieel resultaat zodanig beter waren dan verwacht dat Vitens de tarieven reeds in 2008 kan verlagen, dus eerder dan aangenomen in het fusieplan. Natuurlijk moet ook gekeken worden naar de aspecten binnen het bedrijf waar nog ruimte voor verdere verbetering is, meent Van der Velden. De ontwikkeling van het beleid ten opzichte van de medewerkers, zoals het Vitens College, kan de RvC niet snel genoeg gaan. De medewerkers zijn voor ons bedrijf ontzettend belangrijk. Ze moeten de mogelijkheid hebben zich optimaal te ontplooien; een voor- waarde voor succesvol ondernemen. Onze medewerkers zijn loyaal. Ondanks alle stormen buiten, zijn ze binnen de muren van dit bedrijf gewoon door gegaan. Eigen kennis De regionale overheden zijn zeer betrokken bij de drinkwatervoorziening. In 2007 verkocht Nuon zijn aandelen terug aan Vitens. Daardoor kon Almere het aandelenpakket vergroten. Flevoland en Friesland zijn als aandeelhouder toegetreden, net als twee gemeenten in Friesland en de gemeente Apeldoorn. Inmiddels zijn alle provincies in het Vitens-gebied aandeelhouder. Een positieve ontwikkeling, aldus Van der Velden. Als grootste drinkwaterbedrijf van Nederland heeft Vitens een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid, vindt de voorzitter. Zowel kwantitatief als kwalitatief. Kwantitatief zorgt Vitens voor goede drinkwatertarieven. Daar naast draagt het bedrijf, in kwalitatieve zin, bij aan de zekerheid en veiligheid van de drinkwaterlevering en speelt het een leidende rol bij techno logie - ont wikkeling. Met Vitens-Evides International geeft Vitens ook vorm aan zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de drinkwatervoorziening in ont wikkelingslanden. Ook de nieuwe RvC was, om zo te zeggen, een product van de fusie. De nieuwe situatie dwong de Raad om zijn eigen zaken goed op orde te krijgen. We bevonden ons in een nieuwe situatie, legt Van der Velden uit. De commissarissen die verenigd werden in de Raad hadden stuk voor stuk kennis van hun eigen bedrijf, maar er waren ook leemtes. Daarom is er een inwerkprogramma ontwikkeld waarin met bedrijfsbezoeken en onder andere presentaties over ICT en Human Resources het informatie- en kennisniveau van de commissarissen op één lijn is gebracht. Dit voorjaar zullen we het functioneren van de Raad evalueren en bekijken wat er nog beter kan. Spettergoed Zoals ik in de laatste aandeelhoudersvergadering al zei: het is, om in watertermen te blijven, spettergoed gegaan. Ik heb de RvB en de hele personele bezetting dan ook een groot compliment gemaakt. Van 2008 verwachten we opnieuw veel. We gaan operationeel doen wat we hebben afgesproken. We zullen ook met het opnieuw formuleren van onze strategie heel nadrukkelijk laten zien waar we over vijf jaar willen zijn en wat dàt dan betekent voor Vitens toont een grote maatschappelijke betrokkenheid, zowel kwantitatief als kwalitatief Tenslotte: de Raad hecht veel waarde aan medezeggenschap. De commissarissen hebben waardering voor de wijze waarop de COR i.o. zich in het afgelopen jaar opgesteld heeft. Er kwam nogal wat op de Ondernemingsraad af. Namens de RvC spreek ik hierbij dan ook mijn complimenten uit richting de COR i.o. 57

58 Bericht van de Raad van Commissarissen De belangrijkste taken van de Raad van Commissarissen zijn het toezicht houden op en adviseren van de Raad van Bestuur. Bepaalde besluiten van de Raad van Bestuur hebben goedkeuring nodig van de Raad van Commissarissen en sommige ook van de Aandeelhoudersvergadering. Dit staat beschreven in de statuten en reglementen die te vinden zijn op de website van Vitens ( BELANGRIJKE ACTIVITEITEN RAAD VAN COMMISSARISSEN De Raad heeft in 2007 vijf keer vergaderd in aanwezigheid van de Raad van Bestuur. In totaal was tweemaal een lid van de Raad van Commissarissen in 2007 afwezig bij een vergadering. Daarbij kwamen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: De Raad van Commissarissen is geïnformeerd over de actuele ontwikkelingen rond de integratie van de organisatie in het kader van de implementatie van de fusie, over het HR-beleid, de ICT-aanpak en over de werkzaamheden van Vitens Watertechnologie en Vitens-Evides International. Prestatieafspraken met de Raad van Bestuur, businesscase Spannenburg (productielocatie in Friesland), kennismakingsprogramma voor de nieuwe Raad van Commissarissen, reglement Projectencommissie (zie hiernaast), verbetering van het incassoproces bij klanten met betalingsproblemen, samenwerking met Evides op het gebied van facturatie en laboratoria, overname van het Bronwaterbedrijf Doorn, de op te richten aandeelhouderscommissie, tarieven, investeringen en aan- en verkoop van aandelen (voormalig bezit Nuon). In het kader van de opvolging van de Raad van Bestuur is gesproken over de topstructuur van het bedrijf, functie- en competentieprofielen ten behoeve van een nieuwe Raad van Bestuur en de ontwikkeling van een nieuw bezoldigingsbeleid. Ook over financiële aangelegenheden is gesproken: jaarstukken 2006, dividendvoorstel 2006, het dividendbeleid, het ondernemingsbudget 2008, het investeringsplan , het tariefvoorstel 2008, aan- en verkoop van aandelen Vitens uit het bezit van Nuon. De jaarstukken 2006 en het tariefvoorstel 2008 zijn voorgelegd aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders, evenals het dividendvoorstel en dividendbeleid. Tenslotte is de Raad van Commissarissen geïnformeerd over diverse wetgevingstrajecten, zoals de Drinkwaterwet, precario en actuele onderwerpen zoals brandkranen en de advisering over de bezoldiging in de semi-publieke sector door de commissie Dijkstal. SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN De Raad van Commissarissen kende in het jaar 2007 slechts één verandering. Als gevolg van de verkoop door Nuon van de aandelen die Nuon hield in Vitens, is de heer Jöbsis per ultimo maart 2007 afgetreden als commissaris. COMMISSIES UIT DE RAAD VAN COMMISSARISSEN De Raad van Commissarissen werkt met drie commissies: de Auditcommissie, de Projectencommissie en de Remuneratieen Benoemingscommissie. De Auditcommissie, die per 31 december 2007 bestaat uit de heren Abrahamsen (voorzitter), Lubbinge en Bijl, kwam in 2007 tweemaal bijeen. De Projectencommissie is in 2007 ingesteld en bespreekt de gang van zaken inzake de investeringsprojecten met de Raad van Bestuur. Voor het instellen van deze commissie is gekozen vanwege het sterk kapitaalintensieve karakter van het bedrijf. De commissie bestaat uit de heren Lubbinge (voorzitter), Westerlaken en mevrouw Spruit. De commissie bespreekt de investeringen vanuit een inhoudelijk perspectief. De Projectencommissie kwam in 2007 tweemaal bijeen. De Remuneratie- en Benoemingscommissie heeft in 2007 zevenmaal vergaderd. Dit hoge aantal bijeenkomsten hangt samen met de voorbereiding van de werving van opvolgers voor de huidige Raad van Bestuur. De commissie staat onder voorzitterschap van mevrouw Van Kleef, leden zijn de heer Looise en de heer Van der Velden. In de vergaderingen is gesproken over het concept-bezoldigingsbeleid, de te volgen procedure voor werving, functie- en competentieprofielen etcetera. Voorts heeft de commissie gesproken over de reali satie van de prestatieafspraken van de Raad van Bestuur over 2006 en de voor 2007 te hanteren afspraken. BEZOLDIGINGSBELEID Het bezoldigingsbeleid voor de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen is in 2003 door de Raad van Commissarissen vastgesteld. In 2004 heeft de Aandeelhoudersvergadering hiermee ingestemd. Afspraken in de contracten met de huidige leden van de Raad van Bestuur worden gerespecteerd. Gezien de discussie in de Aandeelhoudersvergadering van 10 december 2007, wordt bij de werving van nieuwe leden voor de Raad van Bestuur vooralsnog uitgegaan van de norm Dijkstal. AANDEELHOUDERS EN ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS In het jaar 2007 heeft Vitens vijf nieuwe aandeelhouders welkom kunnen heten: de gemeenten Apeldoorn, Wymbritseradiel en Tytsjerksteradiel en de provincies Flevoland en Friesland. Daarnaast heeft de gemeente Almere een aanzienlijk aandelen pakket extra verworven, uit het aandelenpakket van Nuon. 58 Vitens Jaarverslag 2007

59 Er zijn twee aandeelhoudersvergaderingen gehouden. In de Aandeelhoudersvergadering van 4 juni 2007 is gesproken over de jaarstukken 2006 en is de jaarrekening 2006 vastgesteld. Bovendien is het dividendvoorstel 2006 goedgekeurd. Tevens is gesproken over de wijze waarop de invulling van de aandeelhouderscommissie tot stand zou kunnen komen. In de Aan deel - houdersvergadering van 10 december 2007 is besloten om de aandeelhouderscommissie conform voorstel te bemensen. Voorts is gesproken over een voorstel voor bezoldigingsbeleid. Het voorstel kon niet rekenen op instemming van de aandeelhouders en is daarop ingetrokken door de voorzitter van de vergadering. In de komende tijd zal overleg plaatsvinden tussen de aandeelhouderscommissie en de Raad van Commissarissen met betrekking tot de bezoldiging in relatie tot de (feitelijke) werving van nieuwe leden Raad van Bestuur. Verder is het budget voor 2008 besproken en geaccordeerd, alsmede het tariefvoorstel 2008, de verbetering van het incassoproces en de verkoop van aandelen aan de provincies Flevoland en Friesland. SAMENSTELLING RAAD VAN BESTUUR In het verslagjaar 2007 hebben zich geen veranderingen voorgedaan in de samenstelling van de Raad van Commissarissen. TEGENSTRIJDIGE BELANGEN Op grond van de Corporate Governance Code moet een commissaris of een bestuurder een (potentieel) tegenstrijdig belang, dat van materiële betekenis is voor de vennootschap en/of de betreffende commissaris of bestuurder, direct aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen melden en daarover alle relevante informatie verschaffen. In dit verslagjaar zijn geen meldingen ontvangen Het jaar stond in het teken van de integratie van de orga nisaties van de fusiepartijen (Vitens en de Hydron-bedrijven). Hieraan is in 2007 zeer veel aandacht geschonken. Er is een zorgvuldig proces van selectie en plaatsing uitgevoerd. Uiteindelijk heeft dat geleid tot een beperkt aantal boventallige medewerkers. De Raad van Commissarissen spreekt zijn waardering hierover uit in de richting van de Raad van Bestuur en alle medewerkers van het bedrijf. Hun inzet en de behaalde resultaten in 2007 verdienen de waardering van de Raad van Commissarissen. Utrecht, 1 april 2008 De Raad van Commissarissen 59

60 Centraal postadres Postbus 1090, 8200 BB in Lelystad, Hoofdkantoor Van Deventerlaan 10, 3528 AE Utrecht, telefoon , fax , KvK Vitens Flevoland Grietenij 17-05, 8233 BP Lelystad, telefoon , Fax Vitens Friesland Snekertrekweg 61, 8912 AA Leeuwarden, telefoon , fax Vitens Gelderland Meander 1101, 6825 MJ Arnhem, telefoon , fax Vitens Midden-Nederland Reactorweg 47, 3542 AD Utrecht, telefoon , fax Vitens Overijssel Oude Veerweg 1, 8019 BE Zwolle, telefoon , fax Vitens Watertechnologie Snekertrekweg 61, 8912 AA Leeuwarden, telefoon , fax Bedrijfsprofiel Organisatiestructuur Vitens is het jongste en het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland. Vitens levert drinkwater aan 5,4 miljoen mensen en bedrijven in de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht, Overijssel en een aantal gemeenten in Drenthe en Noord-Holland. Daarnaast helpt Vitens meer dan 20 miljoen mensen in ontwikkelingslanden aan veilig drinkwater. De aandelen van Vitens zijn voor 100% in handen van provinciale en gemeentelijke overheden. Raad van Bestuur Deelnemingen Centrale Staven Midden- Flevoland Friesland Gelderland Watertechnologie Nederland Overijssel Klanten Vitens Jaarverslag

61 Kerncijfers IFRS 1) IFRS 1) NL GAAP 1) NL GAAP 2004 NL GAAP Klanten Aantal aansluitingen per 31 december x Gemiddelde drinkwaterprijs per m 3 kleinverbruik E 1,32 1,32 1,32 1,34 1,32 Verbruik per aansluiting kleinverbruik m Personeel Aantal medewerkers in vaste dienst per 31 december fte Ondernemingsresultaten 2) Totaal van de opbrengsten mln E 457,2 367,5 381,6 343,5 341,4 Netto-omzet mln E 423,2 339,6 339,6 305,4 300,5 Resultaat mln E 42,1 62,9 30,7 47,9 45,1 Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen mln E 179,9 129,4 134,7 133,6 131,6 Bedrijfsresultaat mln E 99,7 102, ,2 77,2 Winstmarge % 9,2 17,1 8,0 13,9 13,2 Rentedekking 3,1 2,9 3,0 4,4 4,1 Eigen vermogen mln E 361,4 353,8 218,3 313,5 279,1 Totaal vermogen mln E 1.661, , , , ,8 Totaal rentedragende schulden mln E 1.166, , ,8 695,1 668,3 Investeringen mln E 81,2 83,3 93,8 92,4 82,9 Solvabiliteit % Aantal aansluitingen per fte per 31 december Materiële vaste activa per aansluiting E Kosten per aansluiting 3) Operationele kosten E Belastingen E Afschrijvingen E Financieringslasten E Dotatie voorzieningen E Resultaat E Vermogenskosten E Totale kosten E Niet-financieel 2) Productie en inkoop, exclusief engros mln m 3 350,1 280,9 280,9 253,2 256,7 Levering aan klanten, exclusief engros mln m 3 332,2 264,0 264,0 238,6 241,5 Niet in rekening gebracht (NIRG) % 4,9 6,0 6,0 5,8 5,9 Aantal actieve productiebedrijven ) In de geconsolideerde cijfers van Vitens N.V. over 2007 zijn de cijfers van voormalig N.V. Hydron Flevoland, N.V. Hydron Midden-Nederland en Coöperatie Hydron U.A. over het gehele jaar opgenomen. Voor 2006 geldt dit vanaf fusiedatum (30 september 2006). 2) Cijfers 2006 zijn inclusief voormalig Hydron-bedrijven vanaf fusiedatum 30 september ) Berekend volgens Vewin-Benchmarkdefinities. Benchmarkgegevens over 2007 zijn in juni 2008 beschikbaar. 61

62 Ans Terlien (72), Vrijwilligster bij het Nederlands Waterleidingmuseum De bouw van de watertoren in 1896 was een hele prestatie! Als je op de bovenste verdieping van deze water toren staat, bevindt zich recht boven je hoofd anderhalf miljoen liter drinkwater. Tijdens warme zomers hangen de druppels condens aan het plafond. Het water wordt opgepompt en gezuiverd bij het productiebedrijf Groenekan en wordt met transportleidingen hierheen vervoerd. Wat hier op zolder uit het kraantje komt, is rechtstreeks afkomstig uit de opslagplaats hierboven. Met dit drinkwater voorzien we een klein deel van de Utrechtse huishoudens. In de negentiende eeuw was de behoefte aan schoon drinkwater enorm. De stadsbewoners deponeerden hun afval in de grachten en dronken daar tegelijkertijd uit. Cholera was aan de orde van de dag. Daarom werd besloten dat daar verandering in moest komen. Men bedacht dat in de tuin van de directeur van de Utrechtse Waterleiding Maatschappij een watertoren moest verrijzen. Na slechts zestien maanden was de klus in 1896 geklaard. De muren van de toren zijn maar liefst anderhalve meter dik. De bouw was dan ook een hele prestatie voor die tijd, steigers waren er immers nog niet. In 1983 kreeg de toren er een extra functie bij. Het is sindsdien ook een museum, waar je kunt zien hoe een watertoren werkt. Het Waterleidingmuseum wordt gesteund door onder andere Vitens. Samen met een kleine veertig collega-vrijwilligers zorg ik voor het reilen en zeilen hier in het Waterleiding museum. Dat is ontzettend leuk. Ik heb mijn leven lang bij het voormalig Waterleidingbedrijf Midden-Nederland gewerkt en vind het belangrijk om iets te blijven bijdragen aan de drinkwaterwereld. In dit museum worden onder andere scholieren rond geleid en mag iedereen die geïnteresseerd is, een kijkje komen nemen. Hartstikke belangrijk, want we mogen ons best eens wat bewuster worden van de waarde van drinkwater. Ik let zelf goed op dat ik geen onnodig drinkwater verspil. Dat betekent: de kraan dichtdraaien tijdens het tandenpoetsen en niet een uur lang douchen. Het waterwerk van Ans Terlien Het Nederlands Waterleidingmuseum is een onafhankelijke stichting waar - i n enkele drinkwaterbedrijven, waar onder Vitens, participeren. Het kantoor van de stichting is ondergebracht bij Vitens. Het museum zelf is gehuisvest in de Vitens-watertoren aan de Lauwershof 29 te Utrecht. Vitens Jaarverslag

63 Colofon Jaarverslag Vitens druppel voor druppel Het jaar in het kort Uitersten Grootverbruiker en kleinste klant Waterwerken Medewerkers in beeld Bløf Werkt aan wereldwaterproblematiek Uitgave Vitens nv Afdeling Corporate Communicatie - Utrecht Postadres: Postbus 1090, 8200 BB Lelystad Tekst en projectrealisatie Coverteam Mediarealisatie - Eemnes Water Onze wereld Vormgeving Bureau Achten Businesscommunicatie - Ewijk Druk Drukkerij Tesink bv - Zutphen Fotografie Enno Rijpma (pagina 8/9, 14, 25/26, 37/38 en 55/56) Gerard van Bree (pagina 11, 18/19, 24, 29, 36, 41 en 62) Overige fotografie archief Vitens nv Met dank aan Technische Unie bv, vestiging Nieuwegein voor het beschikbaar stellen van de kraan op pagina 8 en 9. Van dit jaarverslag is zowel een Nederlands- als een Engelstalige editie verschenen. Totale oplage van deze edities samen is stuks. Het jaarverslag 2007 is gedrukt op 9lives silk machinegestreken papier waarvan 55% recycled (25% post consumer) en FSC gecertificeerd. Dit jaarverslag is als pdf-bestand te downloaden op Op deze website vindt u ook als pdf-bestand de volledige jaarrekening, welke als een afzonderlijke publicatie is verschenen. Juridische kennisgeving In dit jaarverslag 2007 zijn verwachtingen omtrent toekomstige gebeurtenissen opgenomen. Deze zijn te herkennen aan termen zoals verwacht, naar verwachting, voorziet, heeft het voornemen, en vergelijkbare uitdrukkingen. Deze uitspraken zijn onderhevig aan risico s en onzekerheden. De feitelijke toekomstige resultaten, prestaties of andere omstandigheden kunnen in meer dan geringe mate afwijken van de uitgesproken verwachtingen. Factoren die daartoe kunnen leiden zijn onder meer, maar niet uitsluitend, (I) de algemene economische omstandigheden, met name in de voor Vitens nv belangrijke sectoren en markten, (II) het gedrag van klanten, leveranciers en concurrenten, (III) technologische ontwikkelingen, (IV) wet- en regelgeving en (V) het beleid van overheden en/of regelgevende toezichthouders. In aanvulling hierop, maar niet beperkt daartoe, kunnen toekomstige resultaten onderhevig zijn aan financiële risico s, zoals valuta- en renterisico s en liquiditeit- en kredietrisico s. Vitens nv acht zich niet verplicht de in dit document opgenomen toekomstverwachtingen op enig moment te actualiseren. 63

64 -3,1% * Het lekkerste drinkwater is nóg goedkoper! Kijk voor een overzicht van de tarieven 2008 op of bel met onze Klantenservice. Klantenservice (lokaal tarief) ma t/m vr van tot uur. * Gemiddelde daling prijs van drinkwater in 2008 voor Vitens-klanten kleinverbruik.

'OJD08/S52, - 3 JUL 2008. Op 11 juni 2008 heeft de algemene vergadering van aandeelhouders (AvA) van Vitens NV plaatsgevonden.

'OJD08/S52, - 3 JUL 2008. Op 11 juni 2008 heeft de algemene vergadering van aandeelhouders (AvA) van Vitens NV plaatsgevonden. VAN Reg.nr. ro / Provinciale Staten van Overijssel Dat. ontv,: Routing 'OJD08/S52, - 3 JUL 2008 j a.d. Bijl.: Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 provincie.overijssel.nl

Nadere informatie

Welkom bij Evides Waterbedrijf! Wat u moet weten over drinkwater

Welkom bij Evides Waterbedrijf! Wat u moet weten over drinkwater Welkom bij Evides Waterbedrijf! Wat u moet weten over drinkwater Evides Waterbedrijf zorgt voor lekker en betrouwbaar drinkwater in het zuidwesten van Zuid-Holland, Zeeland en op de Brabantse wal. Drinkwater

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2014 Van verbruik naar gebruik Pagina 1 van 6 Inleiding: Voor u ligt het MVO beleid van Hef & Hijs Nederland. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam Ondernemen is

Nadere informatie

Water. voor leven. Helpt u Water for Life nóg meer te bereiken? Word donateur voor 5, 10 of 15 eurocent per dag. Powered by

Water. voor leven. Helpt u Water for Life nóg meer te bereiken? Word donateur voor 5, 10 of 15 eurocent per dag. Powered by Water voor leven Veilig drinkwater is van levensbelang. Door Water for Life hebben al tienduizenden mensen in ontwikkelingslanden toegang tot schoon drinkwater. Maar dat aantal kan en moet omhoog! Helpt

Nadere informatie

De groenten van HAK, met het water van Brabant Water

De groenten van HAK, met het water van Brabant Water WATER PAKKET U kent Brabant Water van een betrouwbare drinkwaterlevering, maar Brabant Water heeft zakelijke klanten zoals u nog veel meer te bieden. Onze jarenlange ervaring, innovatieve aard en servicegerichte

Nadere informatie

ALLIANDER. Neemt de wind in de zeilen en transformeert het inkoopproces

ALLIANDER. Neemt de wind in de zeilen en transformeert het inkoopproces ALLIANDER Neemt de wind in de zeilen en transformeert het inkoopproces Alliander NV beheert energie netwerken die gas en elektriciteit distribueren naar grote delen van Nederland voor huizen, transport,

Nadere informatie

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?

Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom

Nadere informatie

De Friese Waterketen: samen besparen!

De Friese Waterketen: samen besparen! De Friese Waterketen: samen besparen! Weet u het antwoord? Drinkwater; waar halen we dit vandaan? Hoeveel water gebruikt u per dag? Auto naar de wasstraat of zelf wassen? Waterbelasting, rioolheffing,

Nadere informatie

De alles-in-1 Zorgapp

De alles-in-1 Zorgapp De alles-in-1 Zorgapp Tevreden cliënten en medewerkers Impact van zorgapps op de zorgverlening Meerwaarde van zorgapps in het zorgproces De rol van de zorgverlener verandert in rap tempo door nieuwe technologie

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Functieprofiel Lid Raad van Commissarissen Brabant Water

Functieprofiel Lid Raad van Commissarissen Brabant Water Functieprofiel Lid Raad van Commissarissen Brabant Water Brabant Water Lid Raad van Commissarissen 1. Inleiding Brabant Water levert drink- en industriewater aan ruim 2,5 miljoen inwoners en bedrijven.

Nadere informatie

Voorwoord Preview Voorbeeld

Voorwoord Preview Voorbeeld Voorwoord In 1996 werd de eerste versie van ISO 14001 gepubliceerd. Daarmee werd het mogelijk een milieumanagementsysteem op te zetten volgens een wereldwijd erkend model en het te laten certificeren tegen

Nadere informatie

Procademy & De Kindertelefoon

Procademy & De Kindertelefoon procademy Foto: De Kindertelefoon / Lionne Hietberg Zonder procademy was het ons niet gelukt om ons nieuwe ICT systeem zo soepel te installeren. Merel Luichies Beleidsmedewerker Kwaliteit bij Stichting

Nadere informatie

MVO verklaring

MVO verklaring Voor u ligt het MVO beleid van Kamphuis Lastechniek BV. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam Ondernemen is verankerd in ons bedrijfsbeleid. Voor nu, en voor de toekomst. Doordat Kamphuis Lastechniek

Nadere informatie

1. Inleiding Ontwikkeling Water for Life Oprichting Stichting Water for Life Fondsenwervingsactiviteiten...

1. Inleiding Ontwikkeling Water for Life Oprichting Stichting Water for Life Fondsenwervingsactiviteiten... JAARVERSLAG 2005 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Ontwikkeling Water for Life... 3 3. Oprichting Stichting Water for Life... 3 4. Fondsenwervingsactiviteiten... 3 4.1. Vitens-klanten... 3 4.2. Direct

Nadere informatie

Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De Meeuw Nederland Industrieweg 8 Postbus 18 5688 ZG Oirschot T +31 (0)499 57 20 24 F +31 (0)499 57 46 05 info@demeeuw.com www.demeeuw.com De Meeuw en MVO Wijzer worden van Maatschappelijk Verantwoord

Nadere informatie

Motie Ondersteuning Standaardisatie Uitvoeringsprocessen. voor BALV 17 november 2014

Motie Ondersteuning Standaardisatie Uitvoeringsprocessen. voor BALV 17 november 2014 Motie Ondersteuning Standaardisatie Uitvoeringsprocessen voor BALV 17 november 2014 Gemeente Zaanstad namens gemeenten Zwolle, Leeuwarden, Amersfoort, Haarlemmermeer, Rotterdam, Utrecht, Enschede en Apeldoorn

Nadere informatie

Laat uw medewerkers excelleren

Laat uw medewerkers excelleren Laat uw medewerkers excelleren LivingFacility realiseert en regisseert integraal facilitair management in grote kantooromgevingen en voor organisaties die actief zijn op meerdere locaties. Wij combineren

Nadere informatie

Alles in één GLOBAL PARCEL SERVICES LOGISTICS

Alles in één GLOBAL PARCEL SERVICES LOGISTICS Stabiliteit in een dynamische wereld AIR & OCEAN AUTOGROUPAGE CHEMICALS GLOBAL PARCEL SERVICES HEALTH CARE LOGISTICS SPECIAL SERVICES WAREHOUSING Alles in één Het belang van goede logistiek staat buiten

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016 Van verbruik naar gebruik Pagina 1 van 5 Inleiding: Voor u ligt het MVO beleid van ABIRD Industrial Rental Services. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam

Nadere informatie

De volgende stap naar certificering!

De volgende stap naar certificering! ISO 14001 CERTIFICERING De volgende stap naar certificering! Laat u ondersteunen en vergroot het draagvlak binnen uw organisatie. Draag zorg voor een continue verbetering van processen, producten en diensten.

Nadere informatie

Op onderstaande foto s een impressie van de interviewdagen.

Op onderstaande foto s een impressie van de interviewdagen. Voorwoord Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van 2017. We praten u weer zo goed mogelijk bij. We wachten op de goedkeuring van de Stichting Certificering op de wijzigingen in ons handboek, zijn druk bezig

Nadere informatie

De basis. VanMeijel 3.0: Kwaliteit door productontwikkeling vanuit lange termijn visie. Waardegedreven

De basis. VanMeijel 3.0: Kwaliteit door productontwikkeling vanuit lange termijn visie. Waardegedreven VanMeijel 3.0: De basis Wij zijn er van overtuigd dat bouwondernemingen een betere kwaliteit en een hoger rendement kunnen realiseren door meer grip op de complexiteit en dynamiek van het bouwproces te

Nadere informatie

Drinkwater wij voegen er iets aan toe

Drinkwater wij voegen er iets aan toe Drinkwater wij voegen er iets aan toe Samen met u... Drinkwater is van levensbelang voor de maatschappij. Als de drinkwatervoorziening wegvalt, komt ons dagelijks leven vrijwel tot stilstand. Als drinkwaterbedrijf

Nadere informatie

De watervoorziening in 2040: (de)centraal duurzaam intelligent?

De watervoorziening in 2040: (de)centraal duurzaam intelligent? De watervoorziening in 2040: (de)centraal duurzaam intelligent? Symposium Energie en Water schrijven toekomst 20 juni 2012 Jan Peter van der Hoek Focus Drinkwatervoorziening NL: dichtbevolkt gebied (16,7

Nadere informatie

Waarom wil ik een watertappunt*? Om 7 redenen. * Voor onze. gemeente, school, festival, sportclub, speeltuin, of bedrijf.

Waarom wil ik een watertappunt*? Om 7 redenen. * Voor onze. gemeente, school, festival, sportclub, speeltuin, of bedrijf. Waarom wil ik een watertappunt*? Om 7 redenen * Voor onze gemeente, school, festival, sportclub, speeltuin, of bedrijf. 1. Hij is gewild Maar liefst 87% van alle Nederlanders wil graag buiten en onderweg

Nadere informatie

Waarom wil ik een watertappunt*? Om 7 redenen. * Voor onze. gemeente, school, festival, sportclub, speeltuin, of bedrijf.

Waarom wil ik een watertappunt*? Om 7 redenen. * Voor onze. gemeente, school, festival, sportclub, speeltuin, of bedrijf. Waarom wil ik een watertappunt*? Om 7 redenen * Voor onze gemeente, school, festival, sportclub, speeltuin, of bedrijf. 1. Hij is gewild Maar liefst 87% van alle Nederlanders wil graag buiten en onderweg

Nadere informatie

SWZ versterkt flexibiliteit dankzij Unica ICT Solutions. Goede service

SWZ versterkt flexibiliteit dankzij Unica ICT Solutions. Goede service SWZ versterkt flexibiliteit dankzij Unica ICT Solutions Goede service is ons belangrijkste criterium SWZ ondersteunt mensen met een lichamelijke of meervoudige beperking en mensen met een niet-aangeboren

Nadere informatie

MULTICHANNEL, TREND OF EVOLUTIE?

MULTICHANNEL, TREND OF EVOLUTIE? MULTICHANNEL, TREND OF EVOLUTIE? MULTICHANNEL, TREND OF EVOLUTIE? Ik ben hier. En u? De klant is god. En god is overal. Maar is uw bedrijf dat ook? Want terwijl u braaf naast de telefoon wacht tot de klant

Nadere informatie

ELKE ONDERNEMING TOPFIT

ELKE ONDERNEMING TOPFIT ELKE ONDERNEMING TOPFIT ONDERNEMERS- VERWACHTINGEN DE STRATEGIE VAN MKBTR Je bent ondernemer. Je gelooft in je eigen kunnen en succes. Misschien ben je al jaren actief of sta je klaar om te beginnen. Je

Nadere informatie

Oasen in 2006 Het jaar in beeld

Oasen in 2006 Het jaar in beeld Oasen in 2006 Het jaar in beeld Gouda 29 mei 2007 Januari 29 mei 2007 Oasen in 2006 2 Verbouwing zuiveringsstation Rodenhuis In 2006 vierde Oasen het bereiken van hoogste punt van de bouw. Tijdens de ombouw

Nadere informatie

Er is nooit een verliezer / 30

Er is nooit een verliezer / 30 Er is nooit een verliezer / 30 Wouter Coomans Er is nooit een verliezer Mr. Wouter Coomans is teammanager Personenschade bij ASR, dat volgens zijn zeggen vooroploopt als het gaat om mediations. Maar eigenlijk

Nadere informatie

De Keukentafel Uitdaging

De Keukentafel Uitdaging De Keukentafel Uitdaging MAG HET WAT RUSTIGER AAN DE KEUKENTAFEL Gemaakt in het kader van het Swing project Een cliëntproces; tools voor samenwerking Door Nic Drion Aan de keukentafel Aan de keukentafel

Nadere informatie

Naast kwaliteit, kijken we ook altijd naar kosten. Arjan Dogterom Head of IT. Vast Mobiel VastMobiel

Naast kwaliteit, kijken we ook altijd naar kosten. Arjan Dogterom Head of IT. Vast Mobiel VastMobiel Naast kwaliteit, kijken we ook altijd naar kosten Arjan Dogterom Head of IT Partner Logistics is altijd bereikbaar en bespaart op telefoonkosten met Intercity Zakelijk Partner Logistics is een bedrijf

Nadere informatie

Duurzame systemen. Comfortabel genieten, maximale energiebesparing. Het goede gevoel, het juiste te doen. 01-10 - 2015

Duurzame systemen. Comfortabel genieten, maximale energiebesparing. Het goede gevoel, het juiste te doen. 01-10 - 2015 Duurzame systemen Comfortabel genieten, maximale energiebesparing 01-10 - 2015 Het goede gevoel, het juiste te doen. Onbezorgde luxe, duurzaam leven! Energiezuinig dankzij bodem-, lucht- en zonnewarmte

Nadere informatie

De toegevoegde waarde van een duurzame werkplek

De toegevoegde waarde van een duurzame werkplek De toegevoegde waarde van een duurzame werkplek Zó maakt u automatisering onderdeel van uw duurzaamheids-doelstelling Dat duurzaamheid een belangrijke kernwaarde is binnen het bedrijfsleven spreekt voor

Nadere informatie

KAM Consultants- workshops

KAM Consultants- workshops KAM Consultants- workshops Welkom bij KAM Consultants B.V. Waarom KAM Consultants B.V. Workshop Continue Verbetering Workshop Procesmanagement Workshop Risicomanagement Waar kun je onze trainingen volgen?

Nadere informatie

Wilt u zelfstandig blijven wonen, maar niet alleen?

Wilt u zelfstandig blijven wonen, maar niet alleen? Wilt u zelfstandig blijven wonen, maar niet alleen? In Het Ouden Huis woont u in uw eigen woning en leeft u uw eigen leven. Zoekt u hulp of gezelschap dan is dat dichtbij. De Zorgdrager, die in Het Ouden

Nadere informatie

Reference case Atlas Copco. Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren. Vodafone Power to you

Reference case Atlas Copco. Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren. Vodafone Power to you Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren Vodafone Power to you Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren Atlas Copco

Nadere informatie

Alles van waarde beschermen en behouden

Alles van waarde beschermen en behouden Alles van waarde beschermen en behouden Rond 2050 wonen er zo n 9 miljard mensen op onze aarde. De vraag naar water, mais, olie en metaal zal dan ook drastisch toenemen. Onze aarde is niet onuitputtelijk,

Nadere informatie

Business Risk Management? Dan eerst data op orde!

Business Risk Management? Dan eerst data op orde! Business risk management? Dan eerst data op orde! Kwaliteit, leveringsbetrouwbaarheid, klantgerichtheid, kostenbewustzijn en imago zijn kernwaarden in de bedrijfsvoering die door nutsbedrijven hartelijk

Nadere informatie

Informatie over GenX van waterbedrijven Evides en Dunea

Informatie over GenX van waterbedrijven Evides en Dunea Informatie over GenX van waterbedrijven Evides en Dunea Van de site van Evides: In de media: PFOA en GenX Diverse media berichtten over de kwaliteit van het drinkwater in relatie tot de stoffen GenX en

Nadere informatie

ISO norm voor milieumanagement

ISO norm voor milieumanagement ISO 14001- norm voor milieumanagement 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. ISO 14001 4. Advies diensten 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding 9. Onderhoudstrajecten

Nadere informatie

LID RAAD VAN COMMISSARISSEN. bedrijfseconomisch profiel

LID RAAD VAN COMMISSARISSEN. bedrijfseconomisch profiel TWENTE MILIEU NV LID RAAD VAN COMMISSARISSEN bedrijfseconomisch profiel September 2016 HCG/TK/ES DE ORGANISATIE Twente Milieu richt zich op inzameling van diverse soorten grondstof uit huishoudens, op

Nadere informatie

welkom bij EasyStaff

welkom bij EasyStaff welkom bij EasyStaff Welkom bij EasyStaff EasyStaff, opgericht in 1999, is een van de eerste payrollbedrijven van Nederland. Dagelijks ondervinden onze klanten de vele voordelen van onze dienstverlening.

Nadere informatie

BUITENGEWOOn. mission statement

BUITENGEWOOn. mission statement Buitengewoon 1. brengt de afstand tot de arbeidsmarkt in één klap naar nul 2. want wie zich in een afstandsituatie bevindt die geven we een baan 3. zo vegen we de vloer aan met belemmerende opleidingseisen

Nadere informatie

Exact Online BUSINESS CASE MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING. De 5 tips van Marc Vosse. www.exactonline.

Exact Online BUSINESS CASE MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING. De 5 tips van Marc Vosse. www.exactonline. BUSINESS CASE Exact Online MET EXACT ONLINE MEER FOCUS OP ACCOUNTMANAGEMENT EN ADVISERING De 5 tips van Marc Vosse www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY DE 5 TIPS VAN MARC VOSSE Voor

Nadere informatie

JAAR. 75 jaar transport op maat

JAAR. 75 jaar transport op maat 75 JAAR 75 jaar transport op maat Wel de lusten maar niet de lasten! Select2Connect de beste manier van SAMENwerken 24/7 bereikbaar Deskundigheid Afspraak = Afspraak Kwaliteit Flexibiliteit Snelle levering

Nadere informatie

Isah maakt het met TOPdesk en TFS

Isah maakt het met TOPdesk en TFS Juni 2014, nummer 2, jaargang 16 Isah maakt het met TOPdesk en TFS Verder in dit nummer: Shared Service Management in de praktijk Service leveren zoals uw klant het wil Wat kunt u leren van uw concurrent?

Nadere informatie

De kritische consument

De kritische consument De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als

Nadere informatie

Review CO 2 -reductiedoelstellingen

Review CO 2 -reductiedoelstellingen Review CO 2 -reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO 2 -prestatieladder 3.0 De directeur H. van der Wiel gaat akkoord: inhoud document 5.B.1_1 Review CO2 reductiedoelstellingen 2017-10 Datum:

Nadere informatie

School Info. Beter inzicht, hogere kwaliteit en meer omzet

School Info. Beter inzicht, hogere kwaliteit en meer omzet School Info Beter inzicht, hogere kwaliteit en meer omzet SchoolsConnect is een totaalconcept voor onderwijsinstellingen. Gemakkelijk internet en telefonie is altijd fijn op een school. Ook de veiligheid

Nadere informatie

CO2- communicatieplan

CO2- communicatieplan CO2- communicatieplan Remmits Beheer Opgesteld : Gecontroleerd: Status : E. Luiken F. Pesch Definitief Augustus 2015-1 - Inhoudsopgave: 1.0 Inleiding 1.1 Voorwoord 1.2 Marktontwikkelingen 1.3 Doelstellingen

Nadere informatie

Water nu en... KRW De Europese. Kaderrichtlijn water. Een grote kans voor. de verbetering van de. waterkwaliteit. en daarmee ook voor de

Water nu en... KRW De Europese. Kaderrichtlijn water. Een grote kans voor. de verbetering van de. waterkwaliteit. en daarmee ook voor de KRW De Europese Kaderrichtlijn water Een grote kans voor de verbetering van de waterkwaliteit en daarmee ook voor de drinkwatervoorziening. Water nu en... Vereniging van Waterbedrijven in Nederand KRW

Nadere informatie

koffieapparatuur / automaten / 2-uursservice / ingrediënten / hygiëne producten / papierwaren

koffieapparatuur / automaten / 2-uursservice / ingrediënten / hygiëne producten / papierwaren koffieapparatuur / automaten / 2-uursservice / ingrediënten / hygiëne producten / papierwaren Directeur Henk-Jan Westhoff: Hoe goed de producten ook zijn, de mensen maken het verschil. 2 De mens is hét

Nadere informatie

Actueel. de essentie! Keuzes voor de juiste richting. Dat is. EEN UITGAVE VAN DE JAGER ACCOUNTANCY jaargang 2 I MAART 2011

Actueel. de essentie! Keuzes voor de juiste richting. Dat is. EEN UITGAVE VAN DE JAGER ACCOUNTANCY jaargang 2 I MAART 2011 Actueel EEN UITGAVE VAN DE JAGER ACCOUNTANCY jaargang 2 I MAART 2011 Keuzes voor de juiste richting. Dat is de essentie! De Jager Actueel is een uitgave voor ondernemers. Met dit blad informeren wij u

Nadere informatie

JAARVERSLAG Inhoud. 1. Stichting Part-Ner. 2. Belangrijkste werkzaamheden Samenwerking met andere organisaties. 4.

JAARVERSLAG Inhoud. 1. Stichting Part-Ner. 2. Belangrijkste werkzaamheden Samenwerking met andere organisaties. 4. JAARVERSLAG 2015 Inhoud 1. Stichting Part-Ner 2. Belangrijkste werkzaamheden 2015 3. Samenwerking met andere organisaties 4. Vooruitblik 1 1. Stichting Part-Ner Na afronding van het project certificering

Nadere informatie

Scoren met communicatie

Scoren met communicatie Focus op je klant Scoren met communicatie Inleiding Druk, druk druk Ik hoor vaak van ondernemers: ik ben druk, druk, druk, maar waarmee eigenlijk? Tijd maken om mijn doelen te bereiken. sneeuwen regelmatig

Nadere informatie

Reflectieverslag. Jeroen Tennis Today

Reflectieverslag. Jeroen Tennis Today Reflectieverslag 2013 Jeroen Tennis Today 13-6-2013 1 Inhoud Inleiding... 3 Hoofdstuk 1... 4 Persoonlijke leerdoelen... 4 Reflectie volgens de PDCA-cyclus... 4 Hoofdstuk 2... 7 Stage... 7 Stageopdracht...

Nadere informatie

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming

Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business

Nadere informatie

Organisatie Arbo en Milieu bij de Universiteit Leiden

Organisatie Arbo en Milieu bij de Universiteit Leiden De Demingcyclus als hulpmiddel bij risicobeheersing A. Noort, J.H.W. Maasen Adres : Interne Arbodienst Universiteit Leiden, Postbus 9500, 2300 RA Leiden e-mail : a.noort@arbodienst.leidenuniv.nl Organisatie

Nadere informatie

ISO Asset Management

ISO Asset Management ISO 55001 Asset Management 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. ISO 55001 4. Advies diensten 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding 9. Onderhoud 10. Contactgegevens

Nadere informatie

JAARMONITOR 2016 JANUARI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

JAARMONITOR 2016 JANUARI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland JAARMONITOR 2016 JANUARI 2017 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 FREELANCERS GEBAAT BIJ ONRUST OP ARBEIDSMARKT 4 BEDRIJVEN MAKEN MEER GEBRUIK VAN FREELANCERS EN FLEXWERKERS

Nadere informatie

Nieuwjaarstoespraak 3 januari Geachte aanwezigen,

Nieuwjaarstoespraak 3 januari Geachte aanwezigen, Nieuwjaarstoespraak 3 januari 2012 Geachte aanwezigen, Ik wil beginnen met u van harte welkom te heten op deze derde dag van het nieuwe jaar. De eerste maal dat wij hier in het nieuwe Stadshuis deze nieuwjaarsbijeenkomst

Nadere informatie

Hoe de gemeente Hardenberg u van dienst is

Hoe de gemeente Hardenberg u van dienst is Hoe de gemeente Hardenberg u van dienst is Kwaliteit is de norm Kwaliteit, dat is wat wij willen leveren. Natuurlijk, het is een mooi begrip en ook normaal. Maar wat betekent kwaliteit eigenlijk. Immers,

Nadere informatie

Het nieuwsbulletin over het werk van onze monteurs

Het nieuwsbulletin over het werk van onze monteurs Nieuws uit het veld Het nieuwsbulletin over het werk van onze monteurs Om ons leidingnet in conditie te houden voeren bijna 40 monteurs er dagelijks onderhoud aan uit. Het werk dat zij uitvoeren is zeer

Nadere informatie

ZUINIGE ENERGIE EN KPN

ZUINIGE ENERGIE EN KPN ZUINIGE ENERGIE EN KPN KPN start op 30 oktober 2012 met nieuwe corporate campagne Het netwerk dat geeft om Nederland. Hierbij worden relevante maatschappelijke thema s belicht. In de eerste uiting, We

Nadere informatie

Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze

Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze Laat je niks wijsmaken, er is wél een andere keuze Vrienden, Kameraden, Socialisten, Laat mij beginnen met jullie allemaal een gelukkig en gezond 2017 te wensen. Vandaag zijn we hier niet toevallig in

Nadere informatie

Sector- en keteninitiatieven

Sector- en keteninitiatieven Sector- en keteninitiatieven Conform 1.D.1, 1.D.2 en 3.D.1 Onderzoek naar initiatieven en toelichting op de actieve deelname aan het initiatief van A van Ooijen Woerden B.V. Auteur(s): Mevr. G.A.W. Mielke-van

Nadere informatie

AGENDA. Voor (het advies inzake) de routebeschrijving en bereikbaarheid met het openbaar vervoer verwijzen wij u naar onze website: www.nedap.com.

AGENDA. Voor (het advies inzake) de routebeschrijving en bereikbaarheid met het openbaar vervoer verwijzen wij u naar onze website: www.nedap.com. AGENDA voor de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders van de N.V. Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap, gevestigd te Groenlo, te houden op 3 april 2014, s morgens om 11.00 uur in het EYE (filmmuseum)

Nadere informatie

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel

Nadere informatie

Ons antwoord op de meest gestelde vragen Zit ik vast aan de slimme meter? Over Oxxio Welkom bij Oxxio! Wanneer start Oxxio met de energielevering?

Ons antwoord op de meest gestelde vragen Zit ik vast aan de slimme meter? Over Oxxio Welkom bij Oxxio! Wanneer start Oxxio met de energielevering? Welkom bij Oxxio! Uw overstap naar Oxxio: een slimme keuze Welkom bij Oxxio. Net als u hebben al vele particuliere en zakelijke klanten inmiddels ontdekt dat overstappen naar Oxxio een slimme keuze is.

Nadere informatie

Stork maakt leren toegankelijker met Springest Go

Stork maakt leren toegankelijker met Springest Go Stork maakt leren toegankelijker met Springest Go Stork lanceerde in 2014 een online leerportal voor zijn medewerkers. Sindsdien kunnen medewerkers zelfstandig opleidingen zoeken en boeken binnen het aanbod

Nadere informatie

Duurzaamheidsrapport CCL Nutricontrol

Duurzaamheidsrapport CCL Nutricontrol Duurzaamheidsrapport CCL Nutricontrol Voorwoord Met trots presenteer ik u het allereerste duurzaamheidsverslag van CCL Nutricontrol! In dit eerste duurzaamheids verslag willen wij u laten zien dat wij

Nadere informatie

Nieuwsbrief 15 9 december 2016

Nieuwsbrief 15 9 december 2016 Nieuwsbrief 15 9 december 2016 Alles wat je zegt dient waar te zijn. Maar niet alles wat waar is dient gezegd te worden Kerstavond op woensdag 21 december ziet er als volgt uit: De kinderen kunnen vanaf

Nadere informatie

Profielschetsen voor drie leden van de Raad van Commissarissen van Brabant Water NV, s-hertogenbosch

Profielschetsen voor drie leden van de Raad van Commissarissen van Brabant Water NV, s-hertogenbosch Profielschetsen voor drie leden van de Raad van Commissarissen van Brabant Water NV, s-hertogenbosch 1. Inleiding Brabant Water levert drink- en industriewater aan ruim 2,5 miljoen inwoners en bedrijven.

Nadere informatie

Jaarverslag februari Bas de Greef

Jaarverslag februari Bas de Greef Jaarverslag 2016 12 februari 2017 Bas de Greef Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Voorwoord... 3 Inleiding... 4 Meerjarenperspectief... 5 Kwaliteit van zorg... 5 Huisvesting... 5 Financiële stabiliteit...

Nadere informatie

Water, wij halen eruit wat erin zit

Water, wij halen eruit wat erin zit Water, wij halen eruit wat erin zit U ziet papier......wij zien water Samen met u... Als uw afvalwaterzuiveringsinstallatie aan vernieuwing toe is, staat u voor belangrijke keuzes. Strategische, operationele

Nadere informatie

bedrijfsbrochure maak kennis met iunxi

bedrijfsbrochure maak kennis met iunxi bedrijfsbrochure maak kennis met iunxi De infrastructuur van een metropool als Hong Kong kan vergeleken worden met de ICT-infrastructuur van een organisatie, waar de kwaliteit, beschikbaarheid en schaalbaarheid

Nadere informatie

Klanttevredenheidsonderzoek. Ouders

Klanttevredenheidsonderzoek. Ouders Klanttevredenheidsonderzoek Ouders - 2017 Vraag 1: Wat voor cijfer zou u Columbus willen geven? Ons gemiddelde is een 8,3! Het onderzoek is 51 keer verstuurd en maar liefs 39 keer Ingevuld retour gekomen,

Nadere informatie

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.

Nuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke

Nadere informatie

Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol

Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol Manage Medewerkers Slim, Simpel & Succesvol zorgt ervoor dat je je managementtijd halveert en meer rust in je hoofd ervaart. Terwijl je de productiviteit en

Nadere informatie

rapportage CO₂-footprint initiatieven 2013 Gebroeders van der Poel B.V.

rapportage CO₂-footprint initiatieven 2013 Gebroeders van der Poel B.V. Gebroeders van der Poel B.V. 1 Inhoud: 1 Inleiding 3 1.1 Algemeen 3 1.2 Betrokkenen 3 1.3 Doelstelling 3 2 Inventarisatie sector- en keteninitiatieven 4 3 Rapportage management overleg 5 3.1. Algemeen

Nadere informatie

Nieuw-Lekkerland, 6 februari 2018

Nieuw-Lekkerland, 6 februari 2018 Nieuw-Lekkerland, 6 februari 2018 Ter bespreking Van : directeur-bestuurder Aan : Huurdersverenigingen Datum vergadering : 13 februari 2018 Agendapunt : 4a Antwoord op vragen gesteld tijdens huurdersbijeenkomst

Nadere informatie

DEELNAME AAN INITIATIEVEN VERSIE: 01 21/05/2013

DEELNAME AAN INITIATIEVEN VERSIE: 01 21/05/2013 Heereweg 1a 2161 AB Lisse 0252-417788 DEELNAME AAN INITIATIEVEN VERSIE: 01 21/05/2013 Conform niveau 3 op de CO 2-prestatieladder 2.0 Status Versie/ Datum Opgesteld Geautoriseerd Akkoord (werkvoorbereider)

Nadere informatie

Whitepaper. Inzetten op integrale veiligheid

Whitepaper. Inzetten op integrale veiligheid Whitepaper Inzetten op integrale veiligheid Inzetten op integrale veiligheid Verliezen lijden? Door fraude, diefstal of schade? Of letsel? Daar zit u niet op te wachten. Sterker nog, u heeft zich ertegen

Nadere informatie

Vooruit naar de oorsprong

Vooruit naar de oorsprong Vooruit naar de oorsprong strategisch kader 2014-2016 1 Strategisch kader in 12 puntjes 1 We zien goed en plezierig wonen als basis van bestaan 2 We bieden mensen met lagere inkomens goede, passende woonruimte

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 4 Eigenwaarde Inhoud 2 1. Hoe zit het met je gevoel van eigenwaarde? 3 2. Welke talenten van jezelf ken je al? 4 3. Verborgen talenten & bewondering 6 4. Verborgen talenten & feedback

Nadere informatie

3 redenen om video voor interne communicatie te gebruiken

3 redenen om video voor interne communicatie te gebruiken De tijd dat je dagen bezig was om een video te publiceren is voorbij. Vandaag de dag kan iedereen met een videocamera of zelfs smartphone binnen no-time een video schieten en delen binnen zijn netwerk.

Nadere informatie

Invend bespaart klanten geld

Invend bespaart klanten geld Invend bespaart klanten geld Het verminderen van verbruik zonder afbreuk van beschikbaarheid Invend maakt een beter beheer van industriële verbruiksartikelen met een hoge omloopsnelheid mogelijk, wat een

Nadere informatie

Stabiliteit in een dynamische wereld

Stabiliteit in een dynamische wereld Stabiliteit in een dynamische wereld AIR & OCEAN Autogroupage Chemicals global parcel services health care logistics Special Services warehousing Alles in één Het meer dan 100 jaar oude Nederlandse familiebedrijf

Nadere informatie

ISO norm voor Business Continuity Management

ISO norm voor Business Continuity Management ISO 22301- norm voor Business Continuity Management 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. ISO 22301 4. ISO 22301 certificatiebegeleiding 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding

Nadere informatie

Trainingen Coaching Intervisie Supervisie. Voor de zorg

Trainingen Coaching Intervisie Supervisie. Voor de zorg Trainingen Coaching Intervisie Supervisie Voor de zorg Professioneel communiceren met 2013 Training Professioneel communiceren met Voor wie? De training is bedoeld voor mensen in de zorg die hun communicatie

Nadere informatie

Wat is Burgernet? Leeuwarden en Dantumadiel (politieregio Fryslân), Breukelen, Maarssen, De Ronde Venen en Nieuwegein (politieregio Utrecht).

Wat is Burgernet? Leeuwarden en Dantumadiel (politieregio Fryslân), Breukelen, Maarssen, De Ronde Venen en Nieuwegein (politieregio Utrecht). Wat is Burgernet? Burgernet is een uniek samenwerkingsverband tussen burgers, gemeente en politie om de veiligheid in de woon- en werkomgeving te bevorderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een telefonisch

Nadere informatie

Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is.

Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is. Energieverbruik binnen de voedingen drankensector. Waarom inzicht in de energieketen noodzakelijk is. Deze whitepaper licht toe waarom het voor organisaties binnen de belangrijk is om inzicht te hebben

Nadere informatie

Besparen op maatschappelijk vastgoed

Besparen op maatschappelijk vastgoed Besparen op maatschappelijk vastgoed Het gemeentehuis, de school, de brandweerkazerne, het zwembad, het buurthuis, begraafplaatsen, gemeentewerven, het gemaal en zelfs de kerktoren: het is allemaal eigendom

Nadere informatie

Jouw superrelatie start nu!

Jouw superrelatie start nu! Jouw superrelatie start nu! Inleiding Herinner jij je je eerste liefde nog? Was je ook zo ontzettend verliefd? Je kon aan niets anders meer denken. Je hoofd en hart stroomden helemaal over. Je had de meest

Nadere informatie

met de juiste inhoudelijke ondersteuning. Wij leveren vanuit onze Twin-Management Methode deze combinatie van dienstverlening op maat.

met de juiste inhoudelijke ondersteuning. Wij leveren vanuit onze Twin-Management Methode deze combinatie van dienstverlening op maat. Twin-Management Inspirerend en veelzijdig bestuurlijk advies Vanuit de gedachte dat ieder vraagstuk en probleemstelling meer dan één dimensie kent en dat naast inhoud ook het proces doorslaggevend is voor

Nadere informatie

KTBA PEOPLE IN FOOD "IK DOE GRAAG ZAKEN MET BEDRIJVEN DIE ONS OOK BEGRIJPEN"

KTBA PEOPLE IN FOOD IK DOE GRAAG ZAKEN MET BEDRIJVEN DIE ONS OOK BEGRIJPEN KTBA PEOPLE IN FOOD "IK DOE GRAAG ZAKEN MET BEDRIJVEN DIE ONS OOK BEGRIJPEN" OVER KTBA KTBA richt zich sinds 1996 op de voedingsmiddelen-industrie met consultancy, training en labelcompliance. KTBA is

Nadere informatie