VOORTGANGSRAPPORT STEDENFONDS 2012 TURNHOUT

Transcriptie

1 VOORTGANGSRAPPORT STEDENFONDS 2012 TURNHOUT INLEIDING Opzet van het voortgangsrapport Het decreet op het stedenfonds van 13 december 2002 en de beleidsovereenkomst stedenfonds voorzien op het einde van de looptijd van de beleidsovereenkomst in een tussentijdse (zelf)evaluatie, eventueel gevolgd door een bezoek van een visitatiecommissie. Deze zelfevaluatie neemt de vorm aan van een voortgangsrapport, dat dient te worden voorgelegd aan de gemeenteraad en dient overgemaakt aan de minister bevoegd voor stedenbeleid. Aangezien de vorige visitatie pas plaatsvond in 2011, zal in 2013 voorlopig geen nieuwe visitatie plaatsvinden. Het voortgangsrapport bestaat uit 3 delen. In deel I wordt gefocust op de maatschappelijke effecten die in het kader van het stedenfonds naar voren zijn geschoven. Concreet wordt nagegaan hoe de stad de evolutie van de gekozen maatschappelijke effecten evalueert (zie hiertoe 1.1) en welke impact deze evaluatie heeft op de strategische beleidskeuzes (zie hiertoe 1.2). Tenslotte wordt ingegaan op de effecten van het visitatieproces in de stad en hoe de stad omgaat met de aanbevelingen van de visitatiecommissie (zie hiertoe 2). In deel II van het rapport wordt kort stilgestaan bij een stand van zaken van de concrete uitvoering, de meting van de prestaties. Dit deel is beknopt opgevat, en beperkt tot een synthese van de stand van zaken. In deel III van het rapport behandelt tenslotte de Opvolging van de concrete uitvoering van prestaties 2009, waarvan de stad in het voortgangsrapport 2010 heeft aangegeven dat deze later dan 31 december 2009 behaald zouden worden. Ook dit deel is beknopt opgevat. 1

2 DEEL I OPVOLGING MAATSCHAPPELIJKE EFFECTEN EN OPVOLGING AANBEVELINGEN VISITATIECOMMISSIE 1. Opvolging van de maatschappelijke effecten die in het kader van het Stedenfonds naar voren zijn geschoven 1.1. Evaluatie van de maatschappelijke effecten a. Maatschappelijk effect 1 Turnhout is een aantrekkelijke en betaalbare woonstad Inwoneraantal en migratiesaldo Het inwoneraantal van Turnhout stijgt jaarlijks. Op 1 januari 2003 bedroeg het inwoneraantal , op 1 januari 2012 bedroeg het inwoneraantal inwoners 1. Deze bevolkingsgroei is deels het gevolg van natuurlijke aangroei, maar voornamelijk van migratie 2. Met uitzondering van het jaar 2006 vertoont Turnhout voor alle jaren van de periode een positief (absoluut) migratiesaldo 3. Dit betekent dat er meer inwoners in Turnhout komen wonen dan er vertrekken. Het algemeen migratiesaldo (het migratiesaldo per 1000 inwoners) is positief, en neemt doorheen de jaren toe. In de periode bedroeg dit saldo 0,8 pro mille, in en in de periode ,8 pro mille, en in de periode ,5 pro mille 4. De stad lijkt hiermee aan aantrekkingskracht te winnen, en dit kan net zoals dit voor de meeste andere centrumsteden het geval is wijzen op het keren van de stadsvlucht. Selectief migratiesaldo: leeftijd Zoals reeds werd aangegeven in het voortgangsrapport 2010 betekent het keren van de stadsvlucht niet per se dat het sociaalselectieve karakter van de stadsvlucht is gekeerd. Om dit na te gaan werd in het kader van de rapportering stedenfonds gekozen om ook het migratiesaldo naar leeftijd, en het migratiesaldo van jongvolwassenen en jonge gezinnen met kinderen te monitoren. In het verleden bleek dat migratie op vlak van leeftijd selectief was. De stad is reeds langer een attractiepool in de leeftijdsgroep 18 tot 24 jaar, maar verloor nog inwoners in de groep 25 tot 29 jarigen en in de groep jonge gezinnen (30-39j, 0-9j) 5. Uit recente cijfers in het rapport van de studiedienst blijkt hier een kentering. Het migratiesaldo naar leeftijd vertoont in 2007 nog het gekende selectieve beeld, maar vertoont in 2008 en 2009 een positief saldo voor alle leeftijdsgroepen, met uitzondering van 70+ers. Ook voor de groep jongvolwassenen en zelfs voor de groep jonge gezinnen is er een positief migratiesaldo. Turnhout is daarmee een van de weinige centrumsteden met een positief saldo voor deze doelgroep. 1 Gemeentelijke profielschets Turnhout voorjaar 2013, p Gemeentelijke profielschets Turnhout voorjaar 2013, p Gemeentelijke profielschets Turnhout voorjaar 2013, p Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2010, p. 5. Zie ook: Voortgangsrapport Stedenfonds Turnhout 2010, p. 3. 2

3 Deze kentering is uiteraard een positieve ontwikkeling. Indien Turnhout er niet alleen in slaagt starters en jonge gezinnen aan te trekken en te behouden, kan dit bijdragen tot de sociale mix in de stad en een sterkere stedelijke samenleving, maar ook het fiscaal draagvlak van de stad blijvend versterken. Bij dit beeld dienen een aantal kanttekeningen gemaakt te worden en 2009 blijven momentopnamen. Er dient nagekeken te worden of het keren van de selectieve stadsvlucht op vlak van leeftijd zich ook in de toekomst verderzet. Het blijft derhalve aangewezen deze gegevens te monitoren. In kader van de stadsmonitor 2011, en in het kader van het rapport van de Vlaamse studiedienst wordt bovendien opgemerkt dat het migratiesaldo op jaarbasis beperkingen heeft als indicator. Het saldo brengt immers in kaart wie per jaar in de stad komt wonen of er vertrekt, maar brengt geenszins in kaart of bepaalde groepen mensen die in de stad wonen of komen wonen ook langere tijd in de stad blijven wonen. De Vlaamse studiedienst stelt om deze reden voor om deze data aan te vullen met bijkomend onderzoek, via het cohortenonderzoek 6. Een cohorte is een groep met vergelijkbare karakteristieken, bv op vlak van leeftijd, waarvan de verhuisbewegingen over langere tijd gevolgd worden. Dergelijke oefening werd voor Turnhout een eerste maal gemaakt in kader van de studie die door de Vlaamse studiedienst gebeurde op basis van de stadsmonitor Voor Turnhout blijkt dat ca. 65% van de inwoners de afgelopen 12 jaar onafgebroken in de stad heeft gewoond 8. Van de jonge gezinnen met kinderen (0 tot 9 en 30 tot 39 jaar) die in 2000 in Turnhout woonden woonde ca. 80% nog in Turnhout na 12 jaar 9. Voor de groep jongvolwassenen (20 tot 29 jarigen) ligt dit percentage helaas lager. In Turnhout woonde 60,1% van deze groep nog in Turnhout na 12 jaar 10. Selectief migratiesaldo: extern migratiesaldo en verkleuring Hoewel het migratiesaldo positief is, ook voor de jonge gezinnen, is dit positieve saldo voornamelijk het gevolg van een positief extern migratiesaldo. Het extern migratiesaldo is de het saldo vanuit het buitenland. Dit saldo is onafgebroken positief sinds 2001, maar is de laatste jaren sterk gestegen. Het intern migratiesaldo is daarentegen negatief sinds Dit betekent dat het aantal inwoners dat Turnhout verlaat naar een andere Belgische stad of gemeente is nog steeds groter dan het aantal dat er komt wonen. Hoewel er schommelingen zijn, is er geen sprake is van een steeds sterkere daling. Een verklaring voor dit fenomeen is niet eenduidig. Voor Turnhout kan de nabijheid van Nederland hier gedeeltelijk een verklaring zijn. Nederlanders blijven de grootste groep van meerderjarige nieuwkomers 11. Het toenemende aandeel van het extern migratiesaldo is ook zichtbaar in andere centrumsteden 12. Een toenemend extern migratiesaldo is op zich geen knelpunt. Het negatief intern migratiesaldo is geen synoniem met de zgn witte stadsvlucht, net zomin als een toenemend extern migratiesaldo op zich synoniem is van een toenemende verkleuring. 6 Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p. 5. Zie ook:stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p Pickery, J. Stadsvlucht bekeken vanuit cohorteperspectief in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Pickery, J. Stadsvlucht bekeken vanuit cohorteperspectief in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Pickery, J. Stadsvlucht bekeken vanuit cohorteperspectief in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Pickery, J. Stadsvlucht bekeken vanuit cohorteperspectief in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Gemeentelijke profielschets Turnhout voorjaar 2013, p Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p

4 Een toenemend extern migratiesaldo kan wijzen op een toenemende verkleuring 13, maar is hier geenszins synoniem mee, aangezien de plaats van inwijking op zich onvoldoende zegt over de nationaliteit van de verhuizers, en aangezien de nationaliteit onvoldoende zegt over de herkomst van de verhuizers. Hoewel het migratiesaldo op zich onvoldoende geduid kan worden, is er sprake van een toenemende verkleuring van Vlaanderen en de centrumsteden 14. Dit is ook het geval voor Turnhout, waar het aantal personen van vreemde herkomst in de periode toenam, terwijl het aantal autochtone Belgen afnam 15. Ook in Turnhout is de bevolkingsgroei te wijten aan de groei van de bevolking van vreemde herkomst, en binnen deze groep voornamelijk de bevolking van niet-westerse herkomst 16. Er bestaat een grote variatie tussen de steden in graad van verkleuring. Hoewel ook in Turnhout het totaal aantal personen van niet-westerse herkomst talrijker zijn dan personen met een westerse herkomst, is de graad van verkleuring lager dan in de meeste andere centrumsteden (er is met andere woorden nog steeds een grote groep personen van Westerse herkomst). Bovendien verschilt ook het type van verkleuring per stad: in Turnhout blijven West-Europeanen de grootste groep binnen de personen van vreemde herkomst 17. Een toenemend extern migratiesaldo en verkleuring zijn op zich geen knelpunt. Een toenemende diversiteit van de samenleving biedt opportuniteiten en uitdagingen. Er zou een knelpunt kunnen ontstaan indien dit zou betekenen dat verkleuring samenvalt met de instroom van personen van vreemde herkomst met een zwakker sociaal economisch profiel. Indien de instromers voornamelijk personen zouden zijn waarachter een zwakker sociaaleconomisch profiel schuil gaat, is dit hoe dan ook een aandachtspunt, ongeacht of deze instroom rechtsreeks gebeurt vanuit het buitenland of vanuit een andere Belgische gemeente, en ongeacht de herkomst van de instromers. Migratiesaldo en sociaaleconomische selectiviteit Het blijft daarmee noodzakelijk om na te gaan wat de evolutie van het sociaaleconomische profiel is van de inwoners van Turnhout 18, en wat het profiel is van de instromers en uitstromers. In het voortgangsrapport 2010 werd reeds aangegeven dat de vrees bestond dat de toen bestaande selectieve stadsvlucht van jonge gezinnen zou kunnen wijzen op een stadsvlucht van meer kapitaalkrachtige inwoners. Hoewel bij deze koppeling de nodige nuances dienden geplaatst te worden, bestond mede op basis van de studie migratiestromen uitgevoerd in 2005 het vermoeden dat er bij de vertrekkers een hoger percentage zich in de hoogste inkomensgroep bevond, dan dit bij de inkomers het geval was 19. In een recente studie naar verhuisintenties komt voor de centrumsteden nog steeds een gelijkaardig beeld naar voor. Uit de studie blijkt dat hoger opgeleiden frequenter aangeven de stad te willen verlaten, en dat hetzelfde 13 Verkleuring is het toenemen van het aandeel van bewoners van andere herkomst in de totale bevolking. In de gebuikte studie wordt de herkomst van een persoon bepaald aan de hand van de nationaliteit bij de eerste vestiging in België, of indien de persoon in België is geboren, aan de hand van zijn/haar nationaliteit bij de geboorte. Voor de personen die nog inwonen bij hun ouders, wordt gekeken naar de nationaliteit van de moeder (of de vader indien de persoon woont bij een alleenstaande vader). Lodewijckx, E. Verkleuring in de centrumsteden. Een Analyse van gegevens uit het Rijksregister in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Lodewijckx, E. Verkleuring in de centrumsteden. Een Analyse van gegevens uit het Rijksregister in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Lodewijckx, E. Verkleuring in de centrumsteden. Een Analyse van gegevens uit het Rijksregister in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Onder westerse herkomst wordt verstaan, personen die afkomstig zijn uit West-, Noord- of Zuid-Europa, uit de VS of uit Canada. Lodewijckx, E. Verkleuring in de centrumsteden. Een Analyse van gegevens uit het Rijksregister in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Lodewijckx, E. Verkleuring in de centrumsteden. Een Analyse van gegevens uit het Rijksregister in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Zie ook verder, p.9 van dit rapport. 19 Bastyns, t. en Imans, J. Onderzoek naar de vestigings- en verhuismotieven bij de Turnhoutse bevolking. Studie uitgevoerd door het SPK in opdracht van het stadsbestuur van Turnhout (2005), p

5 geldt voor hogere inkomensgroepen 20. Het gaat hierbij om een verhuisintenties, niet per se om daadwerkelijke verhuisbewegingen. Toch geeft deze studie aan dat de dreiging van een sociaalselectieve stadsvlucht nog steeds aanwezig is. Hoewel er geen recente cijfers beschikbaar zijn specifiek voor Turnhout alleen, is deze dreiging ook voor Turnhout nog steeds een realiteit. Er bestaat geen kant-en-klare indicator om dit te meten, en er is voorlopig geen nieuw onderzoek naar migratiestromen en motieven in Turnhout. Dit betekent dat voorlopig noodgedwongen gewerkt dient te worden met andere indicatoren die deze problematiek benaderen, maar niet geheel bevatten, zoals migratiesaldo op vlak van leeftijd, verkleuring, evolutie van het mediaaninkomen, e.d. Betaalbaar aanbod voor eigenaars 73,6% van de Turnhoutenaars is eigenaar van een woning 21. De gemiddelde vastgoedprijs voor een woning of appartement in Turnhout is de laatste jaren meer dan verdubbeld 22. Ook in andere centrumsteden zien we een gelijkaardige evolutie 23. In 2011 is er een lichte daling of stagnatie merkbaar ten aanzien van Dergelijke beweging is niet merkbaar in de andere centrumsteden. Hier is niet zonder meer uit af te leiden dat deze stagnatie of daling een blijvend fenomeen is, of slechts een tijdelijke hapering in een opwaartse trend. Ook in bv 2008 en 2009 was dergelijk fenomeen merkbaar, terwijl in 2010 er opnieuw sprake was van een stijging. De stad zette de voorbije jaren in op het stimuleren van een betaalbaar aanbod, onder meer via het aanbieden van betaalbare kavels. Hoewel dergelijke acties zeer zinvol blijven, is de kans dat de prijszetting op de private markt door deze acties wordt beïnvloed, eerder klein, gelet op het eerder beperkte volume vaan het aanbod van de stad. De gemerkte stabilisatie is vermoedelijk eerder het gevolg van de crisis. Aanvullend kan opgemerkt worden dat het aantal transacties in Turnhout wel schommelt, maar op langere termijn eerder stabiel blijft 24. Aangezien de vastgoedprijzen sterker stegen dan het inkomen, is de betaalbaarheid op de koopmarkt de laatste jaren sterk afgenomen. Hier zijn cijfers tot en met 2009 beschikbaar. In 2009 zijn er 6,6 gemiddelde inkomens nodig om een woning te kopen, terwijl dit er in 2000 nog 3,6 waren. Een gelijkaardige fenomeen zien we voor appartementen waar er in ,5 gemiddelde inkomens tegen 3,7 in De (al dan niet tijdelijke) stagnatie van de vastgoedprijzen is ook merkbaar in de evolutie van de betaalbaarheidsratio voor woningen en appartementen. De Vlaamse studiedienst stelt dat de betaalbaarheidsratio sinds 2007 voor woning licht afnam, aangezien de prijs licht daalde, bij een stagnatie van de gemiddelde inkomens. De prijsstijging in 2010, zal zich, gelet op de lichtere stijging van het gemiddeld inkomen, opnieuw vertalen in een stijging van de betaalbaarheidsratio (7,2) en dus een afname van de betaalbaarheid 26. In 2011 is, indien het inkomen niet daalt, opnieuw een stagnatie of lichte daling te verwachten. Een andere manier om de betaalbaarheid te meten is na te gaan hoeveel eigenaars in Turnhout een woonquote hebben van meer dan 30%, of met andere woorden hoeveel eigenaars meer dan 30% van hun gezinsinkomen afbetalen aan woonkosten (in geval van eigenaars is dit de afbetalingssom lening). Indien huishoudens boven deze norm vallen, wordt er gesteld dat de woonuitgaven beslag leggen op een onredelijk deel van het inkomen. 20 Schelfaut, H. En we woonden nog lang en gelukkig in de stad of daarbuiten? Verhuisintenties in de centrumsteden geanalyseerd in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Mededeling van Hilde Schelfaut, Studiedienst van de Vlaamse regering, via mail aan de stad Turnhout d.d. 9 april Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p > Cijfers per domein > Wonen > Kant-en-klare-rapporten > Verkoopprijzen vastgoed 25 Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p Zie hiertoe: > Cijfers per domein > Wonen > Kant-en-klare-rapporten > Verkoopprijzen vastgoed, en Gemeentelijke profielschets Turnhout voorjaar 2013, p

6 In Turnhout geeft 14,5% van de eigenaars aan dat zij een woonquote hebben boven 30%. Gelet op de vaststelling dat de vastgoedprijzen sterker gestegen zijn dan het inkomen kan vermoed worden dat ook het aantal inwoners met een woonquote van meer dan 30% de laatste jaren gestegen is. Aangezien dit pas in 2011 voor de eerste maal werd bevraagd, kan dit vermoeden onvoldoende gestaafd worden met cijfers. Het is aangewezen deze indicator in de toekomst te blijven opvolgen. Dit vermoeden wordt ook bevestigd door de indicator betalingsmoeilijkheden. In het kader van de survey ikv de stadsmonitor 2008 gaf 3% van de eigenaars aan reeds betalingsproblemen te hebben gehad 27. In kader van de survey 2011 gaf 7,3% van de eigenaars aan reeds betalingsmoeilijkheden te hebben gehad 28. Hoewel de verhouding tussen de prijzen en het gemiddeld inkomen in Turnhout de laatste jaren rond het gemiddelde van de 13 centrumsteden ligt, blijft de vaststelling dat wonen voor eigenaars de laatste jaren fors duurder is geworden. Betaalbaar aanbod voor huurders De knelpunten die voor eigenaars gelden, gelden ook voor huurders. 26,4% van de Turnhoutenaars is huurder van een woning 29. Een goede monitoring van de gemiddelde huurprijzen is heden nog niet mogelijk, bij gebrek aan data. De geplande website aangaande (richt)huurprijzen kan aan deze lacune onvoldoende tegemoetkomen, aangezien er geen prijzen zullen kunnen worden gegeven op niveau van regio of stad. Zoals reeds meegedeeld in het voortgangsrapport 2010, kan een indicatie gevonden in het meest recente jaarverslag van de huurdersbond 30 : de huurprijsmediaan in het werkingsgebied van het steunpunt Turnhout, steeg van 350 in 2003 naar 550 in 2012, en ligt daarmee boven de huurprijsmediaan voor het werkingsgebied Antwerpen, vermoedelijk door de aanwezigheid van veel landelijke gemeenten in het werkingsgebied. De huurprijsmediaan steeg daarmee vanaf 2003 met 57%. Hoewel onvoldoende objectieve bestaan over de huurprijzen bestaan, zijn er in het kader van de stadsmonitor 2011 wel gegevens beschikbaar aangaande de woonquote voor huurders, en betalingsmoeilijkheden op de huurmarkt. Het aandeel huurders met een woonquote boven de 30% (waar de huur, zonder verbruiks- of onderhoudskosten, meer dan 30% van het inkomen bedraagt) licht merkelijk hoger dan bij de eigenaars. 48,1 % van de huurders geeft aan dat dit het geval is. Op zich is dit niet verwonderlijk gelet op het zwakkere economische profiel van huurders, en het gemiddeld lager gezinsinkomen 31. In de bevraging wordt geen onderscheid gemaakt tussen de private en de sociale huurmarkt. De sociale huurders zijn dus samen met de private huurders bevraagd. Het valt te vermoeden dat het aantal private huurders met een hoge woonquote nog groter zijn dan de cijfers doen vermoeden. Dit wordt bevestigd door de cijfers uit de survey. Van de private huurders waren er 48,8% met een woonquote van meer dan 30%. Van de sociale huurders waren dit er 25,8 % 32. Daarnaast werd aan huurders ikv de stadsmonitor de vraag gesteld of zij het afgelopen jaar problemen hebben gehad om de netto-woonkosten, i.c. de huur te betalen. Hierop gaf 13,9% van de huurders aan dat dit het voorbije jaar een probleem was. Dit percentage ligt hoger dan in 2008 toen 12,1 % van de huurders aangaf dat zij een probleem hadden ondervonden Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p Mededeling van Hilde Schelfaut, Studiedienst van de Vlaamse regering, via mail aan de stad Turnhout d.d. 9 april Huurdersbond Antwerpen vzw, Jaarverslag 2012, p Over de beperkingen van deze gegevens, zie hiertoe de bemerkingen in Voortgangsrapport Stedenfonds Turnhout 2006, p Vandenbroucke, P. e.a. Naar een aanbodsbeleid voor de Vlaamse private huurmarkt, p Mededeling van Hilde Schelfaut, Studiedienst van de Vlaamse regering, via mail aan de stad Turnhout d.d. 9 april Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p

7 Van de private huurders waren er 14,5% die betalingsmoeilijkheden meldden. Van de sociale huurders waren dit er 12,1 % 34. Sociale huisvesting Het aandeel sociale woningen is de laatste jaren gestegen tot 1309 woningen, of 7,1 woning per 100 huishoudens. In 2011 waren er 1290 woningen 35. Dit lijkt te wijzen op een daling van de woningen tussen eind 2010 en 2011 met 19 woningen. Hier dienen enige nuances bij geplaatst te worden, zoals blijkt uit de gedetailleerde cijfers die werden opgevraagd bij de VMSW 36 : slechts 2 woningen werden effectief verkocht, de 17 overige werden niet vervreemd, maar werden door de Ark gerapporteerd als niet-residentieel. Het gaat hierbij beperkt om verhuur buiten het sociaal huurbesluit (aan het CAW), of over leegstaande woningen. In een aantal van deze gevallen staan deze woningen leeg wegens opname in een renovatieproject (bv. woningen in de Kongostraat). Na renovatie zullen deze woningen opnieuw verhuurd worden binnen sociaal huurbesluit en dus meegeteld worden. Bovendien zijn een aantal woningen die in 2011 als niet-residentieel werden gerapporteerd ook in 2009 (maar niet in 2010) als dusdanig gerapporteerd. Voor een aantal woningen zit er mogelijk enige ruis op de rapporten. In de loop van 2012 werden een aantal woningen bijkomend verkocht of gesloopt of kwamen leeg te staan (ca 19). Daarentegen werden er ook nieuwe woningen bijgebouwd (27 woningen). Dit brengt een raming van het aantal residentiële woningen op 1298, indien het aantal niet-residentiële woningen wordt meegerekend komt het totale aantal op ca in Er is dus geen sprake van afname van het aantal woningen, enkel van tijdelijke leegstand of verhuur buiten het sociaal huurbesluit. 34 Mededeling van Hilde Schelfaut, Studiedienst van de Vlaamse regering, via mail aan de stad Turnhout d.d. 9 april Het rapport van de studiedienst vermeldt voor 2011 nog 1279 woningen. Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p. 9 Dit cijfer dient gecorrigeerd te worden. De Vlaamse studiedienst merkte in een mail aan de stad Turnhout d.d. 3 december 2012 op: Wanneer je vandaag deze cijfers opzoekt via lokale statistieken, zullen deze in beperkte mate afwijken van de gegevens die in jullie rapport staan. Dit komt omdat de cijfers op lokale statistieken aangepast werden eind september. Op dat moment hadden wij onze rapporten reeds geüpdatet. De aanpassingen gaan steeds terug in de tijd. Het aangepaste cijfer voor 2011 is daarmee 1290, en niet Zie hiertoe: Zie hiertoe: > Cijfers per domein > Wonen > Kant-en-klarerapporten > Sociale Huisvesting. 36 Mededeling van Peter Van Den Bosch, cel kennisbeheer, VMSW via mail aan de stad Turnhout d.d. 4 december

8 b. Maatschappelijk effect 2 De sociale mix is versterkt Turnhout streeft een evenwichtige bevolkingssamenstelling na, zowel op vlak van leeftijd, gezinstypologie, inkomen, en dit zowel op buurtniveau, op stadsniveau als in de verhouding tussen stad en stadsrand. Mix tussen stad en omgeving. In het voortgangsrapport 2010 werd reeds aangegeven dat de lusten en de lasten ongelijk verdeeld zijn tussen de stad en de stadsrand. Het gemiddeld inkomen per inwoner in Turnhout ligt onder het gemiddeld inkomen in het Vlaams gewest 37. Heel wat bewoners in de stad hebben een zwakker sociaaleconomisch profiel dan bewoners in de randgemeenten. Dit uit zich ondermeer in een lager gemiddeld inkomen dan een aantal buurgemeenten, en met name de andere gemeenten van de stadsregio 38. De bedenking die werd gemaakt in kader van het voortgangsrapport 2010, dat deze verschillen nog versterkt dreigen te worden door de sociale selectieve stadsvlucht geldt nog steeds, aangezien in- en uitwijking in de stad voornamelijk gebeurt van en naar de buurgemeenten 39. Het sociaalselectieve karakter van de stadsvlucht blijft daarmee eerder in het voordeel van de rand en in het nadeel van de stad spelen 40. In het kader van de voortgangsrapportering stedenfonds wordt ook de spreiding van sociale woningen tussen stad en rand gemonitord. In Turnhout waren er in sociale huurwoningen, tegen 1282 huurwoningen in de randgemeenten samen. Er zijn in Turnhout veel meer sociale huurwoningen dan in de rand. Het aandeel sociale huurwoningen in Turnhout (7 sociale huurwoningen per 100 huishoudens) is bijna 2 maal zo hoog als het aandeel sociale huurwoningen in de rand (3,9 sociale huurwoningen per 100 huishoudens) 41. De spreiding verbeterde de laatste jaren licht, onder meer door bijkomende sociale huurwoningen in de randgemeenten. Aangezien de spreiding ongelijk blijft, en aangezien een aantal gemeenten in het verleden een achterstand opliep werd aan een aantal buurgemeenten een inhaalbeweging opgelegd in het kader van het behalen van het Bindend Sociaal Objectief (BSO) Huur zoals voorzien in het Decreet Grond- en Pandenbeleid. In het kader van het Lokaal Woonoverleg Turnhout d.d. 13 februari 2013 meldde sociale huisvestingsmaatschappij DE ARK, dat de voorbije jaren door een aantal buurgemeenten werd en wordt geïnvesteerd in sociale huisvesting, waardoor er in vele gemeenten nog een aantal projecten in de pijplijn zitten. In kader van de voortgangstoets ter monitoring van het BSO 2012 (huur en koop) bleek dat Turnhout, Beerse en Kasterlee zijn ingedeeld in categorie 1 (gemeenten die het groeipad volgen), terwijl Baarle-Hertog 42,Oud- Turnhout, Vosselaar, Merksplas, en Ravels momenteel werden ingedeeld in categorie 2 a (gemeenten die het groeipad niet volgen maar voldoende inspanningen leveren om het bindend sociaal objectief te bereiken) 43. Door deze inspanningen verbeterde de spreiding de laatste jaren licht. Toch blijft de spreiding op dit moment ongelijk. Na het behalen van het BSO huur door de randgemeenten, desgevallend inclusief inhaalbeweging, zal 37 Het gemiddeld inkomen per inwoner in Turnhout bedroeg in , en in het Vlaamse Gewest In Turnhout bedroeg het gemiddeld inkomen per inwoner in 2010 bedroeg In hetzelfde jaar bedroeg het gemiddeld inkomen per inwoner in Kasterlee , in Beerse , in Oud-Turnhout , in Vosselaar Bij de buurgemeenten lag het inkomen lager in Baarle-Hertog ( ), Ravels (14969 ) en Merksplas ( ). 39 Dit bleek reeds uit de genoemde studie migratiestromen, en uit het rapport Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2010, p Dit verschijnsel doet zich ook voor in andere centrumsteden: Schelfaut, H. En we woonden nog lang en gelukkig in de stad of daarbuiten? Verhuisintenties in de centrumsteden geanalyseerd in Steden Binnenstebuiten! Analyses op de stadsmonitor Studiedienst Vlaamse regering (2013), p Voortgangsrapport Stedenfonds Turnhout 2010, p Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p. 10. Zie ook: Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p Baarle-Hertog is opgenomen in categorie 2a, omwille van achtertand in het behalen van het sociaal objectief koop. Gelet op het grote aantal reeds aanwezige sociale huurwoningen kreeg Baarle-Hertog geen BSO huur opgelegd > Ondersteuning voor professionelen > Grond- en pandenbeleid > Monitoring en Voortgangstoets. 8

9 er weliswaar sprake zijn van een grotere spreiding. Dit betekent niet dat de spreiding daarmee evenwichtig is, of dat daarmee per definitie tegemoet is gekomen aan lokale noden. Sociale mix in op stadsniveau De stad streeft een sociale mix na op stads- en op buurtniveau. Opzet is dat door een gezonde mix van bevolkingsgroepen, op basis van sociaaleconomische positie (inkomen, eigenaars en huurders, ), leeftijd, herkomst, de leefbaarheid in en de draagkracht van de stad wordt versterkt. Bovendien impliceert dit ook een goede ruimtelijke spreiding binnen de stad. Gelet op de ruime scope kan het concept sociale mix niet gevat worden door een indicator, maar dient hij benaderd te worden via een aantal indicatoren. In het kader van de voortgangsrapportering stedenfonds, werd gekozen voor indicatoren betreffende inkomen, en betreffende de spreiding van sociale huurwoningen. Uit een vergelijking van het gemiddeld en mediaaninkomen blijkt dat er heden meer lage inkomens zijn dan hoge inkomens 44. Het interkwartiel verschil nam de voorbije jaren toe, wat wijst op een groter wordende afstand tussen de hogere en lagere inkomens. De inkomensongelijkheid neemt nog verder toe. De stijging van het gemiddeld en mediaaninkomen betekent dus niet dat deze stijging gelijk is voor iedereen. In het voortgangsrapport 2010 werd reeds geduid dat de inkomensongelijkheid vele verklaringen kan hebben, zowel op lokaal als bovenlokaal vlak, zoals evoluties op vlak van scholingsgraad, werkloosheid 45, migratie (o.m. de genoemde sociaalselectieve stadsvlucht), kansarmoede 46,. De inkomensongelijkheid blijft niet alleen een knelpunt op stadsniveau, maar kent ook een ruimtelijke vertaling. Het mediaan inkomen verschilt van statistische sector tot statistische sector 47. De statistische sectoren met het hoogste mediaan inkomen zijn Wieltjes, Eyssels, Zevendonk-kern, Everdongen,. zijn eerder buiten de ring te situeren hoewel er uitzonderingen zijn. Heel wat sectoren in de binnenstad hebben een lager mediaan inkomen, zoals de Warande, Begijnhof-Kastelein, de Smiskens, Bouwse Pad, Turnhout-Centrum, Broekstraat, In een aantal van deze rijkere sectoren is de inkomensongelijkheid bovendien groter (bv Eyssels, Zevendonk-kern, ) dan in een aantal armere sectoren (bv Broekstraat, de Warande, de Smiskens, Begijnhof-kastelein, ). Deze ruimtelijke verschillen kunnen ook afgeleid worden uit de indicatoren betalingsmoeilijkheden en woonquote. De stadsdelen Centrum, Stedelijk wonen west en Stedelijk wonen oost hebben het hoogste aantal bewoners met een woonquote boven de 30%. De laagste aantallen zijn te vinden in Schorvoort, Zevendonk en Blijkhoef. De meeste bewoners (zowel eigenaars als huurders) die aangeven het voorbije jaar betalingsmoeilijkheden te hebben ondervonden bij het betalen van de woonkosten, zijn terug te vinden in de stadsdelen Centrum, Schorvoort en Stedelijk Wonen-West. De stadsdelen waar minder betalingsmoeilijkheden worden gemeld zijn Stadsbos en Noorden, Zevendonk, Stedelijk Wonen-Oost en Blijkhoef 48. Zoals reeds meegedeeld in het voortgangsrapport 2010 zijn sociale huurwoningen gespreid over de stad, maar zijn historisch gezien sterker aanwezig in de stadsdelen Blijkhoef (met onder meer de Parkwijk), Schorvoort (met Schorvoort en den Brand) en Centrum. De koopwoningen waren in het verleden vooral gesitueerd in het stadsdeel Blijkhoef. 44 Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p De werkzaamheidsgraad (het aandeel werkenden uitgezet tegen de bevolking op beroepsactieve leeftijd) in Turnhout ligt lager dan die in het Vlaams gewest. De werkzaamheidsgraad in 2010 ligt hoger dan deze in 2003, maar er is opnieuw een afname sinds 2009, na een stijging tot Gemeentelijke profielschets Turnhout voorjaar 2013, p De kansarmoede in Turnhout neemt toe. Dit blijkt onder meer uit de stijging van het aandeel kansarme geboorten, dat in Turnhout steeg van 6,8 in 2001 tot 13,7 in Zie hiertoe: > Cijfers per domein > Welzijn & kansarmoede > Kant-en-klare rapporten > Kansarme geboorten 47 Gegevens tot en met inkomstenjaar 2009 terug te vinden op 48 Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p. 9. 9

10 c. Maatschappelijk effect 3 De tevredenheid van de inwoners over de nabije woonomgeving is verhoogd. De middelen stedenfonds werden in Turnhout in de loop van de lopende overeenkomst verschoven van woningen naar woonomgeving. Het verhogen van de kwaliteit van de woonomgeving is immers een hefboom om de leefbaarheid te verhogen, en om mensen aan de stad te binden of naar de stad te trekken. De tevredenheid van de burgers over hun buurt werd in het kader van de stadsmonitor 2011 expliciet bevraagd. 3/4 de van de bewoners is tevreden over hun buurt. Het grote deel van de bewoners is daarmee tevreden over de buurt. Toch scoort Turnhout hier laag ten aanzien van de andere centrumsteden, en is de tevredenheid gedaald ten aanzien van Deze trend is merkbaar in alle stadsdelen, met uitzondering van Stadsbos en Noorden. In een aantal stadsdelen is er een lichte daling, waarvan niet duidelijk is of de daling significant is. De grootste daling is op te merken in het stadsdeel Centrum. Het stadsdeel Centrum was ook het stadsdeel waar zowel in 2008 en in 2011 de laagste tevredenheid was. De hoogste tevredenheid in 2008 en 2011 is er in het stadsdeel Zevendonk. De duiding van deze indicator is vaak minder evident. De indicator is een subjectieve indicator, die beïnvloed wordt door zowel objectieve kenmerken van de woonomgeving en voorzieningen als de subjectieve beleving of de perceptie ervan 50. Uiteraard kan de tevredenheid ook mee worden beïnvloed door de individuele kenmerken van de bewoner (zoals bv leeftijd, socio-economische positie, gezondheid, ). Deze laatste invloeden zijn uiteraard niet altijd gekend of in kaart te brengen. In het kader van de voortgangsrapportering stedenfonds werden een aantal subjectieve indicatoren geselecteerd die betrekking hebben op de leefomgeving, waaronder indruk netheid in de buurt en groenindruk de buurt. Tevredenheid over leefomgeving: netheid en groendindruk Op de indicator netheid zegt 47,9 % van de bevraagden in te stemmen met de stelling dat de straten en voetpaden in de buurt over het algemeen netjes zijn. Turnhout scoort hiermee laag in vergelijking met andere centrumsteden. Ook in 2008 scoorde Turnhout hier laag 51. In het voortgangsrapport 2010 werd een mogelijke link gelegd met de indicator Rommel in de buurt die in 2011 in deze vorm niet meer behouden werd. Hierop werd door de stad ingezet, maar de impact hiervan kan momenteel niet via een gelijkaardige indicator gemeten worden. Dit neemt niet weg dat een grote groep burgers nog steeds aangeven de netheid van de straten, net zoals de uitstraling van de gebouwen, als probleem te ervaren. De stadsdelen Stadsbos en Noorden, Centrum, en stedelijke Wonen West zijn het minst tevreden over de netheid van de buurt. Enige nuance dient aangebracht te worden. De perceptie van de netheid kan verschillen afhankelijk van de waarnemer. In kader van een onderzoek door testaankoop werd gesteld dat het met de openbare netheid niet zo slecht gesteld was 52. Ook de visitatiecommissie erkende in 2011 dat de daadwerkelijke netheid in Turnhout niet zo slecht was 53. De subjectieve beleving van de netheid komt daarmee niet noodzakelijk overeen met de objectieve netheid. Op dit moment ontbreken objectieve indicatoren om naast de subjectieve indicatoren te plaatsen. 49 Eenzelfde trend is zichtbaar in de indicator Tevredenheid over de stad waar eveneens een daling zichtbaar is. Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p Zie ook verder, p.18 van dit rapport. 51 Een gelijkaardig beeld komt naar voor uit de indicatoren Tevredenheid over de uitstraling van de gebouwen in de buurt, Tevredenheid over de uitstraling, pleinen, parken, monumenten en gebouwen en Indruk van netheid in de stad, Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p. 198, p. 200 en p Openbare netheid in steden en gemeenten gaat erop vooruit. Persbericht Testaankoop, 26 september Over een jonge stad die zijn grenzen wil verleggen. Turnhout. Rapport van de visitatiecommissie stedenfonds 2011, p

11 62,3% van de inwoners van Turnhout zegt te vinden dat er voldoende groen is in de buurt. Dit is een significante daling ten aanzien van 2008 toen 73,2 % aangaf tevreden te zijn over de groendindruk. De tevredenheid is gestegen in het stadsdeel Blijkhoef, maar gedaald in de andere stadsdelen. De daling is het sterkst in het stadsdeel Centrum. In 2011 is de groenindruk het laagst in de stadsdelen Centrum, Stedelijk Wonen oost, en Stedelijk Wonen west, en het hoogst in de stadsdelen Stadsbos en Noorden, Blijkhoef, Zevendonk en Schorvoort. De hogere groenindruk in het groene Noorden en Zuiden is geenszins verassend. De laagste groenindruk is terug te vinden in de woonwijken binnen de ring. Ook hier lijkt een verschil te zijn tussen de subjectieve en de objectieve indicatoren. In 2011 woont 63,7% van de inwoners op 400 m wandelafstand van openbaar buurtgroen 54. Hoewel vergelijking met andere jaren is moeilijk, lijkt er geen sprake van afname van het bereikbaar openbaar groen. Op dit objectieve criterium scoort Turnhout in vergelijking met andere centrumsteden wel eerder gemiddeld. De reden voor de lage groenindruk is daarmee niet geheel duidelijk. Deel van de verklaring is mogelijk het referentiekader, indien de eigen buurt vergeleken wordt met bijvoorbeeld het groen in de randgemeenten. Een ander deel van de verklaring is mogelijk de staat en het onderhoud van het aanwezige groen. Een reden voor de daling is evenmin onmiddellijk gevonden. Mogelijk is er een verklaring te vinden door de (tijdelijke) aanwezigheid van een aantal grote werven, zoals bv. Grote Markt. Dit lijkt echter onvoldoende verklaring voor de dalende trend in bijna alle stadsdelen. De stijging in stadsdeel Blijkhoef vormt een uitzondering op deze trend. Mogelijk vormen een gedeeltelijke nieuwe aanplanting (zij het op een beperkte oppervlakte) en een actie die een buurt zelf de kans geeft om mee in te staan voor het groenonderhoud hiervoor een mogelijk verklaring 55. Tevredenheid over voorzieningen: speelvoorzieningen en activiteiten voor ouderen De aanwezigheid, bereikbaarheid en tevredenheid over voorzieningen bepaalt mee de beleefbaarheid en tevredenheid over de woonomgeving en de buurt. Gelet op de insteek om jonge gezinnen aan de stad te binden of aan te trekken, werd in het kader van de voortgangsrapportering stedenfonds een indicator omtrent tevredenheid over de speelvoorzieningen opgenomen. 44,3 % van de ondervraagde Turnhoutenaars zegt tevreden te zijn over de speelvoorzieningen in de buurt. Dit is ongeveer hetzelfde aantal als in De tevredenheid over de speelvoorzieningen ligt daarmee eerder laag in vergelijking met de andere centrumsteden. In de bevraging komt vooral het stadsdeel Centrum als zwakke plek naar voor 56. Deze eerder lage score is andermaal verrassend wanneer zij geplaatst wordt ten aanzien van de objectieve indicator Speelruimte in de wijk 57. In 2011 woonde 68,3 % van de bevolking binnen de 400 m loopafstand van speelruimte, dit is de op een na hoogste score onder de centrumsteden. Gekeken naar het aantal kinderen tussen van 0 tot 11 jaar dat woont binnen 400 m loopafstand van speelruimte, is dit 71,4%, opnieuw de op een na hoogste score onder de centrumsteden. Het cijfermateriaal roept vragen op. Indien het aanbod voldoend is, zijn er mogelijk knelpunten op vlak van kwaliteit. In het kader van de studie kindvriendelijke publieke ruimte werden kinderen via interviews zelf bevraagd over de kwaliteit van de speelomgeving. De meeste bevraagde kinderen waren redelijk tevreden over de meest bekende publieke speelvoorzieningen. Als aandachtspunten werden door de kinderen de nood aan meer groen (avontuurlijke speelmogelijkheden) en netheid meegegeven. 54 Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p Kanttekening die hierbij dient gemaakt te worden is dat een gelijkaardige actie in stadsdeel Zevendonk geen vertaling in de cijfers laat zien. 56 Ook het minder bevolkte stadsdeel Stadsbos en Noorden heeft een lage tevredenheid. 57 Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p

12 Een andere indicator die in het kader van het stedenfonds werd weerhouden is de indicator activiteiten voor ouderen. In Turnhout geeft 55,9 % van de 55-plussers tevreden te zijn met de activiteiten voor ouderen in de buurt 58. Dit is een gemiddelde score ten aanzien van de andere centrumsteden, en gelijk met de resultaten in De 55+ers zijn het meest tevreden in Zevendonk, en het minst tevreden in Stadsbos en Noorden. Sociale cohesie: sociale contacten en actieve betrokkenheid In Turnhout zegt 69,2 % van de bewoners tevreden te zijn over het contact in de buurt, hoewel er wel een daling is ten aanzien van Er is slechts een kleine groep die helemaal ontevreden is. Ook deze indicator laat heel wat verschillen zien binnen de stad: zo is de tevredenheid het laagst in het Centrum (die bovendien sterk is gedaald ten aanzien van 2008), en het hoogst in Zevendonk, Stadsbos en Noorden, en Stedelijk Wonen West. Er zijn 28 erkende buurtverenigingen in Turnhout die allemaal als hoofddoel hebben om mensen bij elkaar te brengen door het organiseren van allerlei activiteiten. Daarnaast voeren deze buurtverenigingen een signaalfunctie uit van de buurt naar de stad en andersom. Naast de erkende buurtverenigingen zijn er heel wat buurten en straten die op regelmatige basis iets organiseren van deelname aan speelstraten tot het organiseren van straatfeesten. Bovendien groeit de Dag van de Buren die jaarlijks de laatste vrijdag van mei georganiseerd wordt, jaarlijks. Dit ondersteunt de vaststelling dat er zeker sprake is van sociale cohesie in buurten. De score van Zevendonk is te verklaren doordat Zevendonk zich meer uit als dorpsgemeenschap, waar het verenigingsleven een grote rol speelt in het sociale gebeuren. In Stedelijk Wonen West is het buurtleven vrij actief 60 en zijn er wijken waar veel sociale cohesie is (zoals de Tuinwijk, vooral rond het Volksplein). Toch vallen er buurten buiten, buurten waar de samenhang en contact veel minder is. De oorzaken hiervan kunnen zeer divers zijn zoals een groter verloop door grote hoeveelheid huurwoningen (zoals bijvoorbeeld De Bossen in stadsdeel Blijkhoef), grotere culturele verschillen en andere achtergronden (zoals bijvoorbeeld De Blokken aan de Parkring in staddeel Blijkhoef), de typologie van bewoning die er soms mee voor zorgt dat het sociaal contact minder is 61, een gebrek van een centrum in wijken (zoals bijvoorbeeld Schorvoort),. Het aandeel Turnhoutenaars dat aangeeft het voorbije jaar actief te zijn geweest om iets in de stad of buurt te verbeteren is 11,6% 62. Er is geen significante daling ten aanzien van Een groter aandeel is bereid dit in de toekomst te overwegen. Ca 45% zegt dit niet te overwegen 63. De betrokkenheid van de burgers is in alle stadsdelen ongeveer even groot, en schommelt tussen 10,8 in Stedelijk wonen west en 14,7 in Zevendonk. 58 Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p In Stedelijk Wonen West vinden we buurtverenigingen t Stokt (oudste buurtvereniging van Turnhout), Gulden Vellekens (Gulden Sporenlei en omgeving), De Loteling t Pleintje (Lotelingenstraat Jozef Simonslaan en omgeving), Kamerode (de Merodelei en omgeving). 61 Een voorbeeld hiervan zijn de karakollen van Den Brand, oorspronkelijk wel gebouwd met de intentie om het sociaal contact te vergroten, maar dit heeft een averechts effect: mensen gebruiken daar hun voordeur (naar het centrale binnenplein toe) amper. De brievenbussen staan bijvoorbeeld ook allemaal aan de achterkant, de kant van de garages, de kant aan de straat. 62 Stedenfonds Turnhout Maatschappelijke effecten en indicatoren. Update 2012, p Stadsmonitor Een monitor voor leefbare en duurzame Vlaamse steden, p

13 1.1. Samengevat a. Maatschappelijk effect 1 Turnhout is een aantrekkelijke en betaalbare woonstad * Het inwoneraantal blijft stijgen, en Turnhout kent een positief migratiesaldo * Turnhout heeft ook een positief migratiesaldo voor jongvolwassenen en jonge gezinnen met kinderen. Het is niet duidelijk of het hier om een blijvende trend gaat * Het migratiesaldo is vooral positief ten gevolge van een positief extern migratiesaldo. Dit kan wijzen op een toenemende verkleuring. Dit is op zich geen knelpunt, tenzij het wijst op de instroom van een groep met een eerder zwak sociaaleconomisch profiel *De stadsvlucht blijft vermoedelijk nog sociaalselectief op vlak van inkomen * Er is een stagnatie van de vastgoedprijzen. Het is onduidelijk of het om een blijvende trend gaat. De betaalbaarheid voor eigenaars is de laatste jaren sterk afgenomen. * De betaalbaarheid voor huurders blijft een groot knelpunt. Betaalbaarheidsproblemen stellen zich hier scherper gelet op het zwakkere profiel van huurders. * Het aantal en aandeel sociale woningen blijft stabiel b. Maatschappelijk effect 2 De sociale mix is versterkt * Er is nog steeds sprake van een kloof tussen stad en rand. Op dit vlak is er onvoldoende sociale mix * De inkomensongelijkheid in de stad is toegenomen. De binnenstad heeft hierbij een zwakker profiel dan de wijken buiten de ring. c. Maatschappelijk effect 3 De tevredenheid van de inwoners over de nabije woonomgeving is verhoogd * 3/4 de van de bewoners is tevreden over de buurt. De tevredenheid is gedaald ten aanzien van 2008 * Uit tevredenheidsbevragingen blijkt dat netheid en groenindruk een knelpunt blijven. De verklaring hiervoor is niet eenduidig. Een aantal objectieve indicatoren geven gedeeltelijk een ander beeld. * De tevredenheid op vlak speelvoorzieningen en voorzieningen voor ouderen is gelijk gebleven met * 69,2% van de bewoners is tevreden over contact in de buurt. Er zijn verschillen van buurt tot buurt, die deels geduid kunnen worden. Het aantal bewoners dat actief is geweest of bereid is actief te zijn is gelijk gebleven met

14 1.2. Impact van de evaluatie op de strategische keuzes a. Enige kanttekeningen vooraf Uitgangspunten De uitgangspunten die reeds in het voortgangsrapport 2010 werden aangehaald, gelden nog steeds 64. De strategisch keuzes die in het kader van het stedenfonds werden gemaakt situeren zich op lange termijn, en uitspraken hierover zijn daarmee altijd uitspraken over een onvoltooid verhaal. Op dit moment is daarmee niet de impact van elke operationele keuze of actie duidelijk. Uit de gekozen omgevingsindicatoren blijkt dat de stad evolueert, maar de verklaring of appreciatie van de evolutie is niet altijd eenvoudig of eenduidig, mede door gebrek aan volledige data. De knelpunten inzake een analyse van de sociaalselectieve stadsvlucht kunnen hiervoor illustratief zijn. Bovendien heeft de stad als lokaal bestuur soms slechts beperkte tools in handen om te sturen. Zo is rechtstreeks sturen op bijvoorbeeld betaalbaar wonen geen evidentie gelet op de beschikbare instrumenten, maar meer nog gelet op de kleine schaal van de stad in vergelijking met de vele andere spelers op de markt samen. De stabilisatie van de woningprijzen heeft vermoedelijk meer te maken met de crisis, dan met het beleid van de stad. Dit betekent geenszins dat het lokaal bestuur geen rol te spelen heeft: de stad kan de spelers op de markt faciliteren en stimuleren, kan sensibiliseren en waar nodig corrigerend optreden. Bovendien kan de stad partnerschappen aangaan met private en publieke actoren, en een regierol opnemen. Het stedenfonds als onderdeel van een integraal verhaal De strategische keuzes die in de stad Turnhout in het kader van het stedenfonds en het woonbeleid heeft gemaakt zijn nooit geïsoleerde keuzes geweest. Om complexe samenlevingsproblemen zoals bijvoorbeeld de stadsvlucht tegen te gaan, is steeds een gedifferentieerde aanpak nodig geweest. Dit bleek ook reeds uit de keuze van de stad Turnhout, om middelen stedenfonds niet enkel in te zetten voor de versterking van het woonaanbod, maar ook voor de verbetering van de kwaliteit van de woonomgeving. Naast middelen stedenfonds werden er ook vaak gecofinancierd, hetzij vanuit reguliere middelen, hetzij via andere subsidiekanalen, hetzij via samenwerking met partners. Daarnaast bleef de stad ook inzetten op andere complementaire doelstellingen die, hoewel niet vervat in de beleidsovereenkomst stedenfonds zelf, evenzeer onderdeel vormden van de visie en aanpak van de stad. De keuze om toch niet al deze complementaire doelstellingen in het kader van het stedenfonds te benoemen was een bewuste keuze van de stad, om de middelen stedenfonds niet te versnipperen, en om met een aantal gerichte acties zoveel mogelijk effect proberen te bereiken. Deze integrale bril blijft ook voor de toekomst meer dan relevant. Het planlastendecreet en BBC geven de stad de kans om een integraal beleid te voeren, en om doelstellingen en acties zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen, en doelstellingen en acties zo te kiezen dat ze elkaar optimaal versterken. Los van de kansen die BBC biedt, probeert de stad vanuit de ambitie om de efficiëntie te verhogen, en uit budgettaire noodzaak, zo integraal mogelijk te werken. De middelen stedenfonds zullen daarmee in de toekomst, meer nog dan tot op heden het geval is, een instrument zijn om doelstellingen of onderdelen van doelstellingen van een integraal stedelijk verhaal (zoals vertaald in een Meerjarenplan) te financieren. Het meerjarenplan wordt momenteel opgemaakt. Op basis van het bestuursakkoord, de Inspiratienota (Interne en externe omgevingsanalyse van de stad en OCMW) en de hoger geschetste stand van zaken zijn toch reeds een aantal krijtlijnen duidelijk inzake de strategische keuzes. Deze strategische keuzes dienen uiteraard gemaakt te 64 Voortgangsrapport Stedenfonds Turnhout 2010, p