Archeologienota Brancardiershof te Heusden-Zolder (Limburg).

Transcriptie

1 ADEDE ARCHEOLOGISCH RAPPORT 130 Archeologienota Brancardiershof te Heusden-Zolder (Limburg). DAVID JANSSENS & KATRIEN VAN DEN BERGHE

2 Colofon Uitgever ADEDE bvba Jaar van uitgave 2017 Plaats van uitgave Gent Redactie Bart De Smaele, Hadewijch Pieters ISSN Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ADEDE bvba.

3 Inhoudsopgave 1 Administratieve fiche Bureauonderzoek Archeologische voorkennis Aanleiding van het onderzoek Doel van het onderzoek Huidige situatie projectgebied Beschrijving geplande werken Randvoorwaarden Werkwijze Assessmentrapport Landschappelijke situering van het onderzoeksgebied Geo(morfo)logische en bodemkundige situering van het onderzoeksgebied Tertiair geologisch Quartair geologisch Bodem Bodemtypekaart Potentiële bodemerosie Erosiegevoeligheid Landgebruik Gewestplan Historische situering van het onderzoeksgebied Algemene historische situering De gemeente Heusden-Zolder werd gevormd op 1 januari 1977 door de fusie van de zelfstandige gemeenten Heusden en Zolder Historisch kaartmateriaal Fricx-kaarten (1712) Kaart van Ferraris ( ) Atlas der Buurtwegen (1840) Topografische kaart Vandermaelen ( ) Luchtfoto Luchtfoto Pagina - 3 -

4 Luchtfoto Archeologische situering van het projectgebied CAI locatie CAI locatie CAI locatie Besluit Besluit gespecialiseerd publiek Besluit breed publiek Bibliografie Lijst van plannen Lijst van figuren Bijlagen Pagina - 4 -

5 1 Administratieve fiche Projectcode 2017A307 Site Heusden-Zolder - Brancardiershof Projectsigle ADEDE HEU-BRA Brancardiershof Ligging 3550 Heusden-zolder Punt 1 (NO): X: ,166m Y: ,393m Bounding Box Punt 2 (ZW): X: ,006m Y: ,312m Topografische kaart Zie plannr. 1 (onderaan paragraaf) Afdeling 3, Sectie A, nr. 205/h18 deel Kadaster Zie plannummer 3 Soort onderzoek Bureauonderzoek Lenzo bvba Opdrachtgever Mijnwerkerslaan Heusden-Zolder Aard van de vervolgwerken Nieuwbouw van een bedrijfsgebouw Uitvoerder ADEDE bvba Erkenningsnummer ADEDE bvba 2015/00058 Hadewijch Pieters Erkend archeoloog 2017/00168 Tijdelijke bewaarplaats archief ADEDE bvba Janssens D., Van Den Berghe K., 2017, Archeologienota Brancardiershof te Heusden- Bibliografische referentie Zolder (Prov. Limburg), ADEDE Archeologisch Rapport 130, Gent. Grootte projectgebied m² Periode uitvoering Januari 2017 Thermen thesaurus Onroerend Erfgoed Archeologienota, bureauonderzoek Verstoorde zones Zie plannummer 4 Pagina - 5 -

6 2017A Pagina ADEDE Archeologisch Rapport 130

7 Pagina - 7 -

8 Pagina - 8 -

9 Pagina - 9 -

10 2 Bureauonderzoek 2.1 Archeologische voorkennis Binnen het projectgebied werd nog geen voorgaand archeologisch onderzoek uitgevoerd, er zijn echter wel enkele meldingen uit de ruimere omgeving van het onderzoeksgebied aangegeven in de Centraal Archeologische Inventaris (CAI). Deze zullen besproken worden in 3.4 Archeologische situering van het onderzoeksgebied. 2.2 Aanleiding van het onderzoek De archeologienota werd opgemaakt naar aanleiding van een geplande stedenbouwkundige vergunningsaanvraag waarbij de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 1000m² of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de aanvraag betrekking heeft 3000m² of meer bedraagt. De initiatiefnemer is daarom verplicht een bekrachtigde archeologienota toe te voegen aan de vergunningsaanvraag. 2.3 Doel van het onderzoek Deze archeologische nota heeft tot doel om door middel van de bestaande archeologische, geografische, geologische, en historische bronnen de mogelijkheid tot het aantreffen van archeologisch waardevolle sites binnen het projectgebied te onderzoeken. Aan de hand van de verzamelde informatie wordt vervolgens een programma van maatregelen opgesteld met het doel de archeologische kennis te bewaren voor de volgende generaties. Volgende onderzoeksvragen worden in deze archeologienota behandeld: - Welke aanwijzingen bevatten de bestaande bronnen over het archeologisch potentieel van het onderzoeksgebied? - Zijn er archeologische sites met relevante cultuurhistorische waarde gekend op of in de omgeving van het onderzoeksgebied? - Hoe evolueerde het historisch landgebruik van het onderzoeksgebied? - Hoe evolueerde de historische bebouwing van het onderzoeksgebied? - Wat is de potentiële impact van de geplande werken op het cultuurhistorisch en archeologisch erfgoed? Pagina

11 2.4 Huidige situatie projectgebied Het onderzoeksgebied bevindt zich aan het einde van het Brancardiershof en ligt in het ondernemerspark De Schacht. Het terrein ligt volledig braak. In het noordoosten bevindt er zich een bosgebied. Het industriegebied strekt zich verder uit naar het zuiden en westen van het onderzoeksgebied. In het westen, vlak naast het onderzoeksgebied is er een veld met zonnepanelen aangelegd. Na de sluiting van de mijn heeft de gemeente de hele site gesaneerd en omgevormd tot industriezone. Voor de sanering werd het resterend mijnpuin en slib afgegraven en in een centraal slibbekken, aan de achterzijde aansluitend op ons perceel, gestockeerd. In het BPA is opgenomen dat dit slibbekken ooit verder gesaneerd en opgekuist moet worden en dit zodra de saneringstechnieken voldoende ontwikkeld en betaalbaar zijn. Na de sanering werd heel de industriezone genivelleerd. Het hoogteverschil tussen de uiterste zones werd geleidelijk uitgevlakt. De hogere zones (waar ons perceel zich bevindt) werden afgegraven, de lagere zones (waar de bouwheer momenteel gevestigd is) werden opgehoogd. Over het hele terrein is dus een aanzienlijk grondverzet geweest. De precieze niveaus en hoeveelheden van het grondverzet zijn ons niet gekend; dit werd uitgevoerd nog voor de terreinen verkocht werden Beschrijving geplande werken Het onderzoeksgebied heeft een totale oppervlakte van m² waarvan m² bebouwd zal worden met bedrijfsgebouwen. Deze bedrijfsgebouwen zullen deel uitmaken van schaverij Lenzo en zodus verband houden met de houtindustrie. Naast de gebouwenblok komt er in het noordwesten een zone geschikt voor opslag in open lucht, in het zuidwesten wordt er een bufferbekken geplaatst. In het zuiden behoudt men een stuk open terrein als uitbreidingszone. Ten westen van het gebouw zal er een technische zone komen voor stofafzuiging. Voor het nieuwbouwproject wordt een nivellering van het eigen terrein (diepte uitgraving maximaal +/- 1,28m) voorzien vooraleer het bouwproces op te starten. De bouw zelf wordt opgevat als staalstructuur met klassieke zoolfunderingen Op basis van voorlopige informatie kunnen deze zolen op een diepte van +/- 1,2m onder het toekomstig maaiveld aangezet worden. De maximale ingreep in de bodem bedraagt bijgevolg +/- 2,5m 2. Naar inschatting van de verstoring van het potentieel archeologisch erfgoed dient uitgegaan te worden van een integrale verstoring van de bodem door de afwezigheid van sluitende informatie die 1 Mededeling MunA Architecten 2 Mededeling MunA Architecten Pagina

12 de diepte van de ingrepen weergeeft. De meegedeelde informatie door de opdrachtgever laat ook een integrale verstoring van potentiele restanten vermoeden. Voor een inplantingsplan van de bestaande toestand wordt verwezen naar plannr Randvoorwaarden Omwille van de veranderende regelgeving met betrekking tot de omgevingsvergunning vanaf 23 februari 2017 (decreet van 25 april 2014 betreffende de omgevingsvergunning) is het economisch onwenselijk om eventueel vervolgonderzoek voorafgaand aan het verkrijgen van de bouwaanvraag uit te voeren. 2.7 Werkwijze Dit bureauonderzoek heeft tot doel de aanwezigheid en de bewaringstoestand van de archeologische resten binnen het projectgebied in te schatten, alsook de impact van de geplande werken op het aanwezige archeologische erfgoed. Op basis van de verworven kennis kunnen concrete aanbevelingen geformuleerd worden voor een eventuele verder prospectie- /opgravingsstrategie. De archeologische verwachting van het projectgebied wordt gebaseerd op gekende geologische, landschappelijke, archeologische, historische en geografische bronnen. Hiervoor wordt beroep gedaan op gekende literatuur, de Centraal Archeologische Inventaris, het Geoportaal van Onroerend Erfgoed en de Databank Ondergrond Vlaanderen. Dit alles wordt vervolgens samengelegd met topografische kaarten, recente luchtfoto s, kadasterkaarten en plannen van de gekende/geplande toestand. Overzicht geconsulteerde kaarten: Onderzoeksgebied: - Inplantingsplan huidige toestand - Inplantingsplan geplande toestand - Doorsnede bestaande toestand - Doorsnede nieuwe toestand Geografische/geo (morfo)logische en bodemkundige situering: - Topografische kaart - Orthofoto - Kadasterkaart - Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II - Tertiair geologische kaart Pagina

13 - Quartair geologische kaart - Bodemtypekaart - Potentiële bodemerosiekaart - Erosiegevoeligheidskaart - Bodemgebruiksbestand Historische situering: - Cartes des Pays-Bas van Fricx, Kaart van Ferraris, Atlas der Buurtwegen, Vandermaelen kaarten, Luchtfoto s Archeologische situering: - Geoportaal Centraal Archeologische Inventaris - Inventaris Onroerend Erfgoed Pagina

14 Pagina

15 Pagina

16 3 Assessmentrapport 3.1 Landschappelijke situering van het onderzoeksgebied De gemeente Heusden-Zolder is gelegen op het Kempisch Hoogplateau en toont een vlak reliëf met zandgronden 3. Het onderzoeksgebied bevindt zich op een hoogte van 55 tot 70 m TAW. Na de sluiting van de mijn heeft de gemeente de hele site gesaneerd en omgevormd tot industriezone. Voor de sanering werd het resterende mijnpuin en -slib afgegraven en in een centraal slibbekken, aan de achterzijde aansluitend op het perceel gestockeerd. Na de sanering werd heel de industriezone genivelleerd. Het hoogteverschil tussen de uiterste zones is geleidelijk uitgevlakt. De hogere zones (waar het onderzoeksgebied zich bevindt) werden afgegraven, de lagere zones werden opgehoogd. Over het hele terrein is dus een aanzienlijk grondverzet geweest. De antropogene ingrepen zijn heel duidelijk waar te nemen op onderstaand hoogtemodel waarin duidelijk afgebakende percelen waar te nemen zijn. Figuur 1. Situering van het projectgebied op het DHMVII, digitaal terreinmodel 1m. 3 Pagina

17 Figuur 2. Situering van het projectgebied op het DHMVII, digitaal terreinmodel 1m (detail). Pagina

18 Figuur 3. Hoogteprofielen van het projectgebied. Echter, wanneer de Hoogtelijnen buiten de contouren van het onderzoeksgebied doorgetrokken worden, valt een duidelijke kom op te merken die een afgraving duidelijk aantoont. Het terrein is genivelleerd in de breedte, van west naar oost. Van noord naar zuid is er een helling waar te nemen met een hoogteverschil van 9 meter (2%). Pagina

19 Figuur 4. Situering van het projectgebied op de tertiair geologische kaart. Pagina

20 Figuur 5. Hoogtelijnen buiten het onderzoeksgebied met randen afgegraven zone aangeduid met pijlen 3.2 Geo(morfo)logische en bodemkundige situering van het onderzoeksgebied Tertiair geologisch De tertiair geologische kaart geeft de lithologie van de sedimenten net onder de quartaire afzettingen weer. Daaruit blijkt dat het onderzoeksgebied zich tertiair-geologisch gezien binnen de Formatie van Diest bevindt (Di). De Formatie van Diest bestaat uit groen tot bruin zand en bevat meerdere grindlagen. Typerend voor de Formatie van Diest zijn de (ijzer)zandsteenbanken en kleirijke horizonten. Voorts is er sprake van schuine gelaagdheid en is de formatie glauconietrijk. Er komen ook micarijke horizonten voor. Pagina

21 Figuur 6. Situering van het projectgebied op de tertiair geologische kaart Quartair geologisch De quartair geologische kaart geeft aan dat het projectgebied zich zowel in type 1 als in type 31 bevindt. - Type 1: Dit is een zone waar geen holocene en/of tardiglaciale afzettingen bovenop de pleistocene sequentie voorkomen. De pleistocene sequentie bestaat uit eolische afzettingen (zand tot silt) van het laat-pleistocene weichseliaan, mogelijk vroeg-holoceen. Het gaat om zand tot zandleem in het noordelijke en centrale gedeelte van Vlaanderen, waar het onderzoeksgebied is gesitueerd en silt (loess) in het zuidelijke gedeelte van Vlaanderen. Voorts komen er quartaire hellingsafzettingen voor. - Type 31: Dit is een zone waar geen holocene en/of tardiglaciale afzettingen bovenop de pleistocene sequentie voorkomen. De pleistocene sequentie bestaat uit eolische afzettingen van het laat-pleistocene weichseliaan en/of het saaliaan (middenpleistoceen). Er komen hellingsafzettingen voor uit het quartair en ook fluviatiele Pagina

22 afzettingen (Maassedimenten) van het cromeriaan (midden-pleistoceen) en het baveliaan. Figuur 7. Situering van het projectgebied op de quartair geologische kaart Bodem In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens de bodemtypekaart, potentiële bodemerosiekaart, erosiegevoeligheidskaart en het bodemgebruiksbestand besproken Bodemtypekaart - Het onderzoeksgebied bestaat uit bodemtype OB. Dit is een bebouwde zone waarbij het bodemprofiel door ingrepen van de mens sterk gewijzigd of vernietigd is. - Noordoostelijk van het onderzoeksgebied vinden we bodemtype Zbft terug. Dit is een droge zandbodem met weinig duidelijke ijzer en/of humus B horizont. De droge Podzolseries Zbf, ZbF en Zbg verschillen morfologisch niet van de zeer droge Podzolen tenzij door het voorkomen van roestverschijnselen tussen 90 en 120 cm diepte. Onder Pagina

23 bos is de bovengrond heterogeen en humusarm. Onder akkerland heeft men een dikkere humuslaag, terwijl de dikke humuslaag de betere droge zandgronden vertegenwoordigt. Het zijn arme gronden, veelal bebost met naaldhout (Pinus, Picea, Larix). Op de betere akkerlandpercelen teelde men rogge, soms aardappelen, thans vooral maïs. Figuur 8. Situering van het projectgebied op de bodemtypekaart Potentiële bodemerosie Op de potentiële bodemerosiekaart wordt het onderzoeksgebied niet gekarteerd. Het gebied ernaast aan de westkant wordt gekarteerd als zijnde lage erosie. In de omgeving rondom het onderzoeksgebied wordt de graad van erosie weergegeven als laag of verwaarloosbaar. Enkel in het noorden van het gebied wordt er hoge tot zeer hoge erosie weergegeven. Pagina

24 Figuur 9. Situering van het projectgebied op de potentiële bodemerosiekaart Erosiegevoeligheid De gemeente Heusden-Zolder wordt op de erosiegevoeligheidskaart van de Vlaamse gemeenten weergegeven als zeer weinig erosiegevoelig. Pagina

25 Figuur 10. Situering van het projectgebied op de erosiegevoeligheidskaart Landgebruik Het grootste gedeelte van het onderzoeksgebied bevindt zich op gronden die gekarteerd worden als andere bebouwing op het bodemgebruiksbestand. Het zuidwesten van het gebied wordt aangeduid als industrie- en handelsinfrastructuur. In het westen grenst het terrein aan weiland. Pagina

26 Figuur 11. Situering van het projectgebied op het bodemgebruiksbestand Gewestplan Op het gewestplan wordt het onderzoeksgebied volledig binnen industriegebied weergegeven. Pagina

27 Figuur 12. Situering van het projectgebied op het gewestplan. 3.3 Historische situering van het onderzoeksgebied Algemene historische situering De gemeente Heusden-Zolder werd gevormd op 1 januari 1977 door de fusie van de zelfstandige gemeenten Heusden en Zolder. Heusden In het begin van de 8 ste eeuw werd er in de streek rondom Heusden gepredikt door St.-Wilibrordus. Heusden vormde op dat moment nog geen parochie, maar het behoorde samen met Beringen en Paal tot de bezittingen van St.-Adelardus ( ), abt van de abdij van Corbe in Picardië. Gedurende de periode werd de plaats Husdinio genoemd, dit betekent gasthuis of hospitium. De benaming veranderde nog enkele keren doorheen de tijd, Hoesden ( ), Heusden (1371), Huysden (1386) en later terug Heusden. In de 14 de eeuw is Heusden dan tot parochie verheven, Heusden was toen tweeheerlijck. Het noordelijk gedeelte stond onder de Pagina

28 rechtsmacht van Beringen, onder Loons recht. Het zuidelijk gedeelte hoorde onder Hauweyken, dat afhing van de heerlijckheid Vogelsanck. De tweeheerlijkheid van Heusden bleef bestaan tot in 1559, toen de goederen verkocht werden aan Godfried van Bocholt en al de bezittingen onder één bestuur gebracht werden. Tijdens de Franse revolutie werden alle heerlijkheden afgeschaft en al de goederen aangeslagen. Heusden werd toen onafhankelijk. Door de ontdekking van steenkool en de daaropvolgende ontginning ervan in de naburige gemeenten Zolder en Beringen, veranderde vanaf het begin van de 20 ste eeuw de aanblik van Heusden volledig. De landelijke gemeente werd op korte tijd omgevormd tot een typische mijngemeente met talrijke woonwijken en een bloeiend handelscentrum 4. De oorspronkelijke bebouwing van langgestrekte hoeven in vakwerk ging vrijwel volledig verloren of werd volledig versteend 5. Zolder De vroegste benaming van Zolder was Sueire (zure zandgrond), later werd het Suylre. Tijdens de Franse overheersing werd de benaming Soire gebruikt om dan uiteindelijk over te gaan in Zolder. Omstreeks het jaar 1000 begon de geschiedenis van het graafschap Loon. Tot in 1241 was Zolder rechtstreeks afhankelijk van de abdij van Herckenrode, waar het tienden aan afstond. Later kwam Zolder onder de invloed te staan van de Norbertijnenabdij van Averbode. Arnold I, graaf van Loon, deed afstand van het patronaat van Zolder in 1304, ten voordele van Averbode. Volgens historische verhalen zou Hugo van Loon het kasteel van Vogelsanck gebouwd hebben en als bruidsschat gegeven hebben aan zijn dochter Mathilde van Loon. In 1335 ging Zolder behoren tot de heerlijckheid Vogelsanck. In 1366 ging het graafschap Loon over naar het prinsbisdom Luik en was Zolder afhankelijk van Luik. De Biest, het driehoekig plein bij de kerk, zou van oudsher het middelpunt van de gemeente geweest zijn. In 1793 werd de gemeente door de Franse bezetting in 6 secties verdeeld; het Dorp, Boekt, Bolderberg, Viversel, Stokrooi en Voort 6. De voornaamste economische bedrijvigheid was het huidvetten en de hennepteelt, bestemd voor visnetten (export naar Zeeland en Holland). Eveneens belangrijk waren schapen- en bijenteelt, op de heide, en visvangst op de vele vijvers, aangelegd door de abdijen van Herkenrode en Averbode. Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw tot 1930 werd ijzerertswinning belangrijk (ten oosten van het centrum), met uitvoer naar het Rijnland 7. Na 1900 veranderde de aanblik van Zolder volledig. In 1907 werd een naamloze vennootschap Kolenmijnen van Helchteren-Zolder opgericht. In 1923 werd de eerste kolenlaag op 600 m diepte aangeboord en de volledige exploitatie begon in De arme Pagina

29 landbouwgemeente kreeg een nieuw uitzicht met arbeiderswijken, winkelhuizen en een versnelde herziening van de urbanisatie drong zich op. Door de komst van vele buitenlandse werkkrachten in de mijn kreeg de gemeente op korte tijd een multiculturele bevolking. In 1992 kwam er een definitief einde aan de kolenontginning en hiermee sloot de laatste mijn uit de Benelux haar deuren 8. Mijnen Zoals eerder vermeld maakte het onderzoeksgebied vroeger deel uit van de steenkoolmijn Helchteren-Zolder. Vanaf 1912 vonden er vriesboringen plaats. De Eerste Wereldoorlog veroorzaakte echter een belangrijke vertraging bij het ontsluiten van het mijnenveld, zo werden een aantal machines van de koelcentrale en de gietijzeren bekuiping voor de schachten door de Duitse bezetter in beslag genomen. Door technische moeilijkheden (vb. een ondergelopen schacht) was schacht 1 pas eind 1928 afgediept. Schacht twee was klaar in 1930, op 15 april werden de eerste steenkolen bovengehaald. In 1939 werd de exploitatie van Zolder ondergronds samengevoegd met deze van Houthalen 9. De productieverdiepingen lagen op -720, -800 en -900 meter diepte. De mijn had twee metalen schachtbokken. In 1957 werden skips geplaatst in de productieschacht 2. Er kon toen 1200 ton steenkool per uur worden bovengehaald. Na de fusie met Houthalen in 1964 werkten er 9379 mensen. In 1967 werd het productierecord gehaald met bijna 2,4 miljoen ton steenkool. Een deel van de gebouwen zijn bewaard gebleven waaronder de badzalen, de elektriciteitscentrale en de administratiegebouwen. De terril behoort nu tot een natuurgebied. Eén metalen schacht bleef overeind. Het grootste deel van de mijnterreinen is nu een industriegebied Historisch kaartmateriaal Fricx-kaarten (1712) De projectie van het onderzoeksgebied op de kaart is waarschijnlijk niet correct. In werkelijkheid zou Lillo, hier Lille meer oostelijk naast het onderzoeksgebied moeten liggen Pagina

30 Figuur 13. Situering van het projectgebied op de kaart van Fricx Kaart van Ferraris ( ) Op de kaart van Ferraris bevindt het onderzoeksgebied zich percelen akker- en weiland die van elkaar gescheiden worden door hagen. Het noorden van het onderzoeksgebied wordt gekenmerkt door een afwezigheid van exploitatie. In het noordwesten is er een heuvel zichtbaar, in het oosten ligt Lillo met daarachter een bosgebied dat zich naar het zuiden uitstrekt. Ten zuidwesten van het onderzoeksgebied is de dorpskern van Heusden zichtbaar, meer zuidelijk ligt Zolder, hier Solder. Pagina

31 Figuur 14. Situering van het projectgebied op de kaart van Ferraris Atlas der Buurtwegen (1840) Op de Atlas der Buurtwegen is het onderzoeksgebied nog steeds onbebouwd, het wordt doorkruist door weg nr. 11:80. In het oosten ligt Lillo, in het westen Heusden en in het zuiden Zolder. Pagina

32 Figuur 15. Situering van het projectgebied op de Atlas der Buurtwegen Topografische kaart Vandermaelen ( ) Op de topografische kaart van Vandermaelen is zichtbaar dat het onderzoeksgebied nog steeds onbebouwd is en dat er nog steeds een weg door het gebied loopt van noord naar zuid. Op de kaart wordt aangeduid dat het terrein licht hellend is. Voorts wordt Lillo afgebeeld in het oosten, Zolder in het zuiden en Heusden in het zuidwesten. In het westen stroomt de Winterbeek. Pagina

33 Figuur 16. Situering van het projectgebied op de kaart van Vandermaelen Luchtfoto 1971 Op de luchtfoto uit 1971 is er binnen het onderzoeksgebied een strook bomen zichtbaar in het noordelijk gedeelte. Het onderzoeksgebied maakt hier deel uit van de kolenmijnen Helchteren-Zolder en ligt dus binnen het ontginningsgebied, er is geen bebouwing zichtbaar. Ten zuiden van het onderzoeksgebied zijn wel verscheidene gebouwen en installaties zichtbaar. In het noorden is er een bosgebied zichtbaar. Op deze foto zijn tal van graafwerken in de bodem waar te nemen. Pagina

34 Figuur 17. Situering van het projectgebied op de luchtfoto Luchtfoto Op de luchtfoto van ligt het onderzoeksgebied braak. De kolenmijn was toen reeds gesloten en veel van de installaties zijn reeds verdwenen. In het zuiden zijn er nog enkele industriegebouwen zichtbaar. Rondom het onderzoeksgebied valt op te merken dat de bebouwing toeneemt. De Mijnwerkerslaan en Brancardiershof zijn reeds aangelegd. Pagina

35 Figuur 18. Situering van het projectgebied op de luchtfoto uit Luchtfoto Op de luchtfoto uit is zichtbaar dat het onderzoeksgebied nog steeds braak ligt. In het zuiden is de industriezone deels uitgebreid, in het westen is er een veld met zonnepanelen aangelegd. Pagina

36 Figuur 19. Situering van het projectgebied op de orthofoto Pagina

37 3.4 Archeologische situering van het projectgebied Figuur 20. Situering van enkele CAI locaties in de omgeving van het projectgebied CAI locatie Het betreft hier verdedigingswerken uit de 16 de eeuw, namelijk een schans. Deze werd in 1975 op basis van luchtfotografie gelokaliseerd en geprospecteerd CAI locatie In 2009 is hier een archeologisch onderzoek uitgevoerd in de vorm van een veldprospectie. Ook hier bevindt er zich een schans, deze uit de 17 de eeuw. De oudste vermelding hiervan gaat terug tot Op de Atlas der Buurtwegen wordt deze rechthoekig afgebeeld met omgrachting. Via het proefsleuvenonderzoek is er een ophogingspakket aangetroffen in het westelijke deel. Er zijn onder andere kuilen, paalsporen, greppels en een gracht aangetroffen, eveneens heeft men bouwmateriaal 11 Pagina

38 zoals bakstenen teruggevonden. Enkele van de paalsporen vormen mogelijk de structuur van een schanshuisje. Tevens is er roodbakkend aardewerk met loodglazuur, witbakkend (Maaslands) aardewerk en fragmenten steengoed teruggevonden CAI locatie Hier werd eveneens een 17 de -eeuwse schans teruggevonden. Pagina

39 4 Besluit 4.1 Besluit gespecialiseerd publiek Archeologische waardering Het bureauonderzoek heeft aangetoond dat er een heel lage tot onbestaande verwachting bestaat naar archeologische restanten binnen de contouren van het onderzoeksgebied. Enerzijds schetsen de historische kaarten die beschikbaar zijn vanaf de 18 e eeuw het onderzoeksgebied in een omgeving die gekenmerkt wordt door een afwezigheid van bebouwing. De kaart van Ferraris schetst het studiegebied deels in een zone die niet geëxploiteerd werd en deels binnen akker- en weiland. De topografische kaart van Vandermaelen schetst dan weer een beboste zone, die ook vandaag nog waargenomen kan worden in de ruime omgeving. Dwars door het onderzoeksgebied loopt een noord-zuid georiënteerde weg die op de Atlas der Buurtwegen als Chemin 11:80 bestempeld wordt. Archeologisch onderzoek werd nog niet uitgevoerd, evenmin in de nabije omgeving. In de heel ruime omgeving komen een beperkt aantal meldingen voor, allen handelen over 17 e eeuwse schansen, ID zelfs uit de 16 e eeuw. Voor oudere periodes kan geen inschatting gemaakt worden naar de aanwezigheid van sporen, enerzijds door afwezigheid van relevante sites in de omgeving, anderzijds geven de bodemtypes uit de omgeving geen indicaties weer naar een goede bewaring. De afwezigheid van sites op zich mag geen argument zijn, maar in overeenkomst met een bodem die in het recente verleden sterk vergraven is zoals ook vast te stellen valt op de orthofoto uit 1971 en de hoogtelijnen, wordt het kennisvermeerderingspotentieel van het onderzoeksgebied onbestaande. Afweging verder onderzoek De afgravingen in het recente verleden hebben de bodem dermate verstoord dat de kans op het aantreffen van potentieel archeologische sites onbestaande is. Bijgevolg stelt ADEDE bvba dat de informatie die vergaard is tijdens het bureauonderzoek voldoende is en verder onderzoek niet kan leiden tot enige vorm van kenniswinst. Pagina

40 4.2 Besluit breed publiek De opdrachtgever wenst op het terrein gelegen te Heusden-Zolder, ter hoogte van de Mijnwerkerslaan op de percelen Afdeling 3, Sectie A, nr. 205/h18 deel een nieuwbouwproject op industrieterrein De Schacht te realiseren. De ingrepen in de bodem zijn hierbij intensief maar zullen plaatsvinden binnen een reeds vergraven bodem. Door de enorme ingreep in het recente verleden acht ADEDE bvba het potentieel op kennisvermeerdering bij vervolgonderzoek onbestaande waardoor dit toelaat te besluiten dat verder onderzoek niet wenselijk is. Pagina

41 5 Bibliografie Pagina

42 6 Lijst van plannen 0001 Onderzoeksgebied op de topografische kaart 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op orthofoto, :1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op kadasterkaart 1:1 digitaal 30/01/ Verstoorde zones 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op DHMVII, DTM met hoogtelijnen buiten gebied 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op geplande toestand 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op DHMVII, DTM, 1m 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op DHMVII, DTM, 1m (detail) 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op de tertiair-geologische kaart 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op de quartair-geologische kaart 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op de bodemtypekaart 1:1 digitaal 30/01/ Onderzoeksgebied op de potentiële bodemerosiekaart 1:1 digitaal 31/01/ Onderzoeksgebied op de erosiegevoeligheidskaart van de Vlaamse gemeenten 1:1 digitaal 31/01/ Onderzoeksgebied op het bodemgebruiksbestand 1:1 digitaal 31/01/ Onderzoeksgebied op het gewestplan 1:1 digitaal 31/01/ Onderzoeksgebied op de Frickx-kaart 1: analoog 31/01/ Onderzoeksgebied op de Ferrariskaart 1:11520 analoog 31/01/ Onderzoeksgebied op de Atlas der Buurtwegen 1:3000 analoog 31/01/ Onderzoeksgebied op de topografische kaart van Vandermaelen 1:20000 analoog 31/01/ Onderzoeksgebied op luchtfoto :1 digitaal 31/01/ Onderzoeksgebied op luchtfoto :1 digitaal 31/01/ Onderzoeksgebied op luchtfoto :1 digitaal 31/01/ Topografische kaart met CAI-meldingen 1:1 digitaal 31/01/2017 Pagina

43 7 Lijst van figuren Figuur 1. Situering van het projectgebied op het DHMVII, digitaal terreinmodel 1m Figuur 2. Situering van het projectgebied op het DHMVII, digitaal terreinmodel 1m (detail) Figuur 3. Hoogteprofielen van het projectgebied Figuur 4. Situering van het projectgebied op de tertiair geologische kaart Figuur 4. Hoogtelijnen buiten het onderzoeksgebied met randen afgegraven zone aangeduid met pijlen Figuur 4. Situering van het projectgebied op de tertiair geologische kaart Figuur 5. Situering van het projectgebied op de quartair geologische kaart Figuur 6. Situering van het projectgebied op de bodemtypekaart Figuur 7. Situering van het projectgebied op de potentiële bodemerosiekaart Figuur 8. Situering van het projectgebied op de erosiegevoeligheidskaart Figuur 9. Situering van het projectgebied op het bodemgebruiksbestand Figuur 10. Situering van het projectgebied op het gewestplan Figuur 11. Situering van het projectgebied op de kaart van Fricx Figuur 12. Situering van het projectgebied op de kaart van Ferraris Figuur 13. Situering van het projectgebied op de Atlas der Buurtwegen Figuur 14. Situering van het projectgebied op de kaart van Vandermaelen Figuur 15. Situering van het projectgebied op de luchtfoto Figuur 15. Situering van het projectgebied op de luchtfoto uit Figuur 15. Situering van het projectgebied op de orthofoto Figuur 16. Situering van enkele CAI locaties in de omgeving van het projectgebied Pagina

44 8 Bijlagen Bijlage 1: Ontwerpplan Pagina