Causaliteitsdenken in het recht. Professioneel oordelen. Causale connecties. Cement medisch universum

Transcriptie

1 Handout lezing Raimond Giard, R'bank Rotterdam Causaliteitsdenken in het recht Raimond Giard informatieladder Causale connecties Causaliteit is het cement van het universum Zonder causaliteit is er geen morele verantwoordelijkheid Professioneel oordelen Basically there are two questions: how do doctors decide and how should doctors Descriptief - normatief decide? J. Dowie & A. Elstein 1988 Causaliteit is ook het cement van het juridische universum! Fundamentally there are only two significant questions in the field of law. One is, How do courts actually decide cases of a given kind? The other is, How ought they to decide cases of a given kind? F.S. Cohen, Columbia Law Review 1935 Cement medisch universum Geneeskunde, de patiënt Wat is de oorzaak van deze klachten? Wat is de oorzaak van deze ziekte? Zal deze behandeling de ziekte genezen? Geneeskunde, de bevolking Welke effecten heeft gezondheidszorg? Doet bevolkingsonderzoek naar kanker de ziektelast en de sterfte dalen? Causaal denken Empirie Empirisch onderzoek 1

2 Casus Casus Vrouw, 50+ neemt deel aan bevolkingsonderzoek borstkanker Uitslag radiologen: geen afwijkingen Zes maanden na deze foto: voelt afwijking in haar linker borst Onderzoek chirurg: borstkanker Grote tumor (19 cm), uitzaaiingen oksellymfeklieren Overlijdt na 2 ½ jaar aan uitzaaiingen borstkanker voor recht gevraagd dat de radiologen onzorgvuldig zijn geweest en dientengevolge mevrouw is overleden (art. 7:453 BW) Causale attributie: Door een onnodige misser van de radioloog is de tumor niet tijdig ontdekt causale framing Casus: procesverloop Echtgenoot/weduwnaar start procedure Deskundigenonderzoek gevraagd door de rechter i.c. herbeoordeling foto Deskundige: er is een triviale afwijking die tot nader onderzoek zou hebben geleid Oordeel rechter: radioloog was onzorgvuldig Werd deze casuspositie op de juiste wijze aangepakt? Causaal denken Empirie 9 Oordeel rechter Het effect verklaart niet de oorzaak De oorzaak verklaart het effect De radioloog handelde onzorgvuldig Onzorgvuldigheid leidt tot het missen van afwijkingen Er is een afwijking gemist Conclusie: de radioloog was onzorgvuldig Als het regent, wordt de straat nat De straat is nat Conclusie: het heeft geregend Werkprocestoetsing staat centraal 2

3 Causaliteit: 3 concepten Leken-a-ribu2eve causaliteit Geloof in een rechtvaardige wereld: dit mag toch niet gebeuren? Fundamentele a-ribu2efout: het is al3jd de schuld van iemand! De contrafeitelijke denkfout: dit had niet hoeven gebeuren! C. Hitchcock, Three concepts of causation, Philosophy Compass 2007 Oorzaak-gevolg rela2es Twee verschillende vragen 1. De rechtsvraag: Datgene waarover de rechter moet gaan beslissen (norma2ef) = OvE Op de juiste wijze wijs beslissen! 2. De onderzoeksvraag: De leidraad voor de zoektocht naar het begrijpen van een gebeurtenis (oorzaak)=evo Zoeken naar de juiste causale verklaring! Eerst vraag 1 beantwoorden, dan vraag 2 Empirische kennisvragen Is screening überhaupt wel bedoeld om ziekte uit te sluiten? Hoe vaak komt dit missen voor? Welke verklaringen bestaan daarvoor? Zijn die experimenteel getoetst? Hoe beoordeel je achteraf objectief het handelen van een radioloog? 18 3

4 Diagnostiek Bij symptomatische personen (patiënten): Aantonen/uitsluiten van ziekte Effect van behandeling beoordelen Bij asymptomatische personen: Mensen identificeren die nader onderzocht moeten worden omdat ze mogelijk de ziekte hebben Doel screening Screening is niet bedoeld om ziekte uit te sluiten De basisfrequentie (base rate) Intervalcarcinomen: hoe vaak? Frequentie intervalcarcinomen: 28 % 20 Frequentie Base rate fallacy/neglect Ignoring statistical information in favor of using irrelevant information, that one incorrectly believes to be relevant, to make a judgment. foto Geïnformeerd: de foto wordt beoordeeld met kennis van de afloop - je weet dan dat er iets te zien was - je weet waar er iets te zien was outcome bias (hindsight bias) Blind: zonder voorkennis opnieuw beoordelen debiasing Frequentie Blind herbeoordelen Herbeoordelen foto Any process using a human as a perceptor, rater, or interpreter should be as blind as possible for as long as possible Robert Rosenthal (1933), psycholoog, Professor of Psychology, Emeritus, Harvard University

5 mammografie Oslo confrontatie Blinde herbeoordeling 1 % Groep vrouwen met gemiste diagnose met voorkennis 38 % Geïnformeerde herbeoordeling: outcome bias 25 Geen contextuele beïnvloeding Low prevalence effect Tenminste 25% wordt gemist! Wordt de accuratesse van een test bepaald door de voorafkans op de ziekte? Eye tracking studies Diagnostiek borstkanker: mammografie Situa&e A priori kans foutnega&e2ans Symptoma2sch 30% 12-15% Screening <1% 28-35% Low prevalence effect Oorzaak 5

6 Stress - decision fa2gue Radiology 2001; 221: Gemist èherscreenen: er is toch iets zichtbaar! èblind herscreenen van deze foto s Factoren bij screeningsdiagnos2ek: De aard van het werk (monotoon) Dagritme/2jds2p van de dag Rela2e tot maal2jden (ontbijt) Persoonsgebonden factoren Situa2egebonden factoren Retrospectively identified cancers are intrinsically undetectable, because they do not draw prolonged visual attention during visual search for breast cancers PNAS 2011 Conclusies missers bij screenen Mental depletion Dit is geen incident, maar een structureel probleem: hoge base rate Fundamentele aspecten waarnemen: Diagnostische situatie: low prevalence effect Onderzoeksobject: intrinsieke eigenschappen Situatiegebonden: stress - decision fatigue Etcetera.. Herbeoordelen: alleen onder strikte voorwaarden 34 Het G2i-probleem Hoe oordeelt u nu met deze kennis over deze casus? 6

7 Oorzaak-gevolg rela2es Individu Populatie Oorzaak-gevolg denken Effecten van oorzaken Het realiseren van de doelstellingen van het vakgebied Waartoe zijn wij hier op aarde? Oorzaken van effecten Zoeken naar causale verklaringen: Causaliteitsillusie Illusion of explanatory depth = IED Wat is hier de juiste methode? Waarom zijn wij juristen hier op aarde? Ik moet het eerst begrijpen! 7