Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Zitting Nadere wijziging van de Werkloosheidswet en de Wet Werkloosheidsvoorziening (samenloop van werkloosheidsuitkering met bepaalde andere inkomsten) Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN 1. Inleiding Op grond van de sociale verzekeringswetten is het mogelijk dat verschillende uitkeringen naast elkaar worden genoten of dat inkomen uit anderen hoofde naast uitkering wordt verkregen. Anticumulatiebepalingen in de diverse sociale verzekeringswetten beperken deze samenloop van inkomsten. In de praktijk is evenwel gebleken dat deze bepalingen niet altijd een redelijke uitkomst hebben. Soms leidt dit tot een onnodige c.q. ongewenste samenloop van inkomen. Dit is bij voorbeeld het geval bij de regeling van samenloop van werkloosheidsuitkering met pensioen. Ik ben van mening dat, zeker in de huidige economische situatie, het vraagstuk van de samenloop van sociale uitkeringen onderling en met andere inkomens aan een kritische beschouwing dient te worden onderworpen. Er zal dan ook een studie worden aangevangen naar de effecten van de thans geldende anticumulatiebepalingen in de sociale wetten, waarbij ook de regelingen voor ambtenaren en internationale regelingen zullen worden betrokken. Een dergelijke studie zal echter geruime tijd vergen; de problematiek van de samenloop is ingewikkeld en veelomvattend. Dit neemt niet weg dattussentijds maatregelen gewenst zijn om ongewenste c.q. onnodige cumulatie te beperken. Dit doet zich met name voor bij de samenloop van de uitkeringen krachtens de Werkloosheidswet en de Wet Werkloosheidsvoorziening met vervroegd ouderdomspensioen. Op grond van de huidige bepalingen is het mogelijk dat in bepaalde gevallen het vervroegd ouderdomspensioen en de werkloosheidsuitkering naast elkaar worden genoten terwijl in andere gevallen het ouderdomspensioen op de werkloosheidsuitkering in mindering wordt gebracht. Ook bij de parlementaire behandeling van het wetsontwerp tot nadere wijziging van een aantal sociale verzekeringswetten, enkele belastingwetten en de Wet Werkloosheidsvoorziening, houdende maatregelen ter bestrijding van oneigenlijk gebruik (gedrukte stukken, , nr ) is het samenloopvraagstuk aan de orde geweest. Naar aanleiding van de vragen van de leden van de Tweede Kamerfracties van de A.R.P., de K.V.P. en de C.H.U. deelde de toenmalige Regering mee dat zij geen reden zag om de anticumulatiebepalingen in regelingen voor ambtenaren, zo deze in gunstige zin afwijken van de werknemersvoorzieningen, ongewijzigd te handhaven. Tevens deelde de toenmalige Staatsse- Tweede Kamer, zitting , , nrs

2 cretaris van Sociale Zaken die ieden mee, dat over de samenloop van vervroegd pensioen met WW- of WWV-uitkering het advies van de SVR was gevraagd. Zoals uit de memorie van antwoord op het voorlopig verslag van de Eerste Kamer (gedrukte stukken, , nr ) naar aanleiding van vragen van de leden van de V.V.D.-fractie blijkt, kwam de SVR in zijn advies van 19 april 1979 tot de conclusie dat, in afwachting van het advies van de Stichting van de Arbeid over een algemene pensioenregeling voor werknemers, ter zake van samenloop van vervroegd ouderdomspensioen met WW- of WWV-uitkering maatregelen achterwege dienden te blijven. Aan de kwestie is verder geen uitvoering gegeven. Bij nader inzien is de Regering van mening dat hieraan geen argument kan worden ontleend om niet tot het treffen van een maatregel over te gaan. Immers, ook na invoering van een dergelijke voorziening moet het niet uitgesloten worden geacht, dat er regelingen bestaan die voorzien in de mogelijkheid om voor het bereiken van de 65-jarige leeftijd ouderdomspensioen te verlenen. Dit wetsontwerp beoogt die samenloop te regelen. Daarnaast worden de belangrijkste regels van anticumulatie van werkloosheidsuitkering en ander inkomen, die thans zijn opgenomen in de wachtgeldreglementen en in het reglement voor de werkloosheidsverzekering, in de Werkloosheidswet opgenomen. Ook in de andere sociale verzekeringswetten zijn dergelijke anticumulatiebepalingen in de wet opgenomen. Uit een oogpunt van uniformiteit alsook vanwege het belang van dergelijke anticumulatiebepalingen acht ik het gewenst de hoofdlijnen van de samenloopregeling in de wet zelf te regelen. 2. Huidige regeling in de WW en de WWV Tot goed begrip moge ik in het navolgende kort uiteenzetten hoe de samenloop van inkomen en werkloosheidsuitkering thans in de WW en de WWV is geregeld. Wat betreft de WW is die samenloop geregeld in de door de bedrijfsverenigingen, onder goedkeuring van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, op grond van artikel 28 vastgestelde wachtgeldreglementen en in het door het Algemeen Werkloosheidsfonds, onder goedkeuring van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, op grond van artikel 36 vastgestelde reglement voor de werkloosheidsverzekering. Als hoofdregel is in die reglementen bepaald dat loon uit een dienstbetrekking, zonder hiervoorte werken, evenals inkomsten wegens loonderving, inkomsten in verband met de beëindiging van een dienstbetrekking, en ouderdomspensioen, volledig op de uitkering in mindering worden gebracht voor zover dat loon of die inkomsten niet al werden genoten naast het loon uit de dienstbetrekking waaruit men werkloos is geworden. In dit laatste geval worden die inkomsten niet op de uitkering in mindering gebracht. Gaat het echter om loon uit tegenwoordige arbeid, dan wordt dat loon slechts ten dele op de uitkering in mindering gebracht. Ten aanzien van vervroegd ouderdomspensioen is in de reglementen op grond van de WW verder nog bepaald, dat dat ouderdomspensioen slechts op de uitkering wordt gekort indien de werknemer na de pensionering niet of op minder dan 65 dagen in een nieuwe dienstbetrekking heeft gewerkt. Is op 65 of meer dagen arbeid verricht, dan vindt bij werkloosheid geen anticumulatie plaats. Ook voor de WWV geldt, dat loon uit dienstbetrekking dat wordt genoten, zonder ervoor te werken, alsook inkomen in verband met een dienstbetrekking, volledig op de uitkering in mindering wordt gebracht, terwijl loon uit tegenwoordige arbeid ten dele op de uitkering in mindering komt. De korting van ouderdomspensioen vindt echter alleen plaats indien de werknemer na de vervroegde pensionering niet, of op minder dagen dan het aantal dagen dat voor hem voor een nieuw recht op uitkering is vereist, in een nieuwe dienstbetrekking heeft gewerkt. In de regel komt dit laatste erop neer, dat de uitkering wordt gekort indien het nieuwe dienstverband minder dan 130 dagen duurde. Tweede Kamer, zitting , , nrs

3 De oorzaak van het verschil in voorwaarde tussen de WW en de WWV is gelegen in het feit, dat het genoemde aantal dagen van 65 nog niet in overeenstemming werd gebracht met de gewijzigde gewerkte-dagen-eis voor de WW en de WWV. Door de wetssystematiek van de WWV werkt de gewijzigde gewerkte-dagen-eis wel door in de anticumulatieregeling voor pensioen. De achterliggende gedachte voor de regeling in de WW en de WWV is, dat indien men na de pensionering gedurende een zeker aantal dagen heeft gewerkt, sprake is van een nieuw beroep. Bij werkloosheid uit dat nieuwe beroep dienen in die opvatting inkomsten uit of in verband met een vorig beroep die reeds naast het loon in de nieuwe dienstbetrekking werden genoten, niet in mindering te worden gebracht. 3. Voorstel voor de anticumulatie van vervroegd pensioen De thans gepresenteerde regeling, met de toegezegde studie in het vooruitzicht, is slechts een eerste stap, vooruitlopend op een meer principiële en brede oplossing. Bij de opzet ervan heb ik mij mede laten leiden door een vergelijking met de situatie van 65-jarigen en ouderen. In de meeste gevallen bestaat het inkomen van die personen uit een AOW-pensioen met daarnaast een of meerdere uitkeringen uit een bedrijfs- of ondernemingspensioenregeling. Hoewel de 65-jarige of oudere naast het pensioeninkomen nog loon uit arbeid kan ontvangen bestaat bij arbeidsongeschiktheid of werkloosheid geen aanspraak op loonvervangende uitkering, omdat de sociale wetten voor werknemers niet op hem van toepassing zijn. Hieraan ligt de gedachte ten grondslag, dat men op die leeftijd verondersteld wordt het arbeidsleven te hebben beëindigd. In de inkomensderving voorziet de AOW. 65-Plussers zijn in het algemeen voor hun levensonderhoud niet langer in de eerste plaats aangewezen op arbeid. De vervroegd gepensioneerde verkeert in een vergelijkbare situatie. Ook hij wordt verondersteld zijn arbeidsleven te beëindigen. In zijn levensonderhoud voorziet het ouderdomspensioen. Op de vraag of niet ook de beneden-65-jarige gepensioneerde van de verzekeringsplicht voor de werknemersverzekeringen zou moeten worden uitgesloten, zal het antwoord slechts kunnen luiden dat zulks in het kader van de huidige regelingen niet redelijk is. Ook na zijn vervroegde pensionering kan hij aangewezen zijn op een, aanvullend, arbeidsinkomen. Het ouderdomspensioen kan immers door allerlei oorzaken aan de lage kant zijn. Dit kan bij voorbeeld een gevolg zijn van het feit dat geen AOW-vervangende uitkering wordt verstrekt en/of dat weinig voor ouderdomspensioen geldende diensttijd is opgebouwd. Wel acht ik het redelijk om, waar sprake is van samenloop van rechten ten aanzien van vervroegd ouderdomspensioen en WW- of WWV-uitkering, de WW- of WWV-uitkering een aanvullend karakter te verlenen. Nu de primaire inkomensvoorziening reeds uit anderen hoofde - nl. het pensioen - plaatsvindt, mogen de werknemersverzekeringswetten enigszins terugtreden. Deze gedachten hebben in het voorliggende wetsontwerp vorm gekregen door de bepaling dat de toe te kennen werkloosheidsuitkering niet meer bedraagt dan de, zo nodige geïndexeerde, uitkering zoals deze is of zou zijn vastgesteld op de eerste dag na de pensionering, verminderd met het ouderdomspensioen. 4. Regeling van samenloop van ander inkomen en werkloosheidsuitkering In het wetsontwerp zijn voorts de in de genoemde wachtgeldreglementen en het reglement voor de werkloosheidsverzekering neergelegde hoofdregels van anticumulatie in grote lijnen overgenomen. Dit brengt met zich dat deze reglementen alsook de dagloonregelen zullen moeten worden aangepast. Aan de Sociale Verzekeringsraad is verzocht om in verband hiermee het nodige te verrichten. De bedrijfsvereniging en het AWF blijven Tweede Kamer, zitting , , nrs

4 bevoegd om, met toestemming van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ter zake van de anticumulatie nadere regelen te stellen. Uit coördinatie-overwegingen is voorts de mogelijkheid voor de bedrijfsverenigingen en het AWF om afwijkende regelen te stellen beperkt. In tegenstelling tot de huidige situatie, waarin de bedrijfsvereniging en het AWF geheel vrij zijn in het treffen van anticumulatiebepalingen, zal slechts in door de minister aangewezen gevallen afgeweken kunnen worden van de wettelijke anticumulatiebepalingen. Mede in verband met de voorgenomen integratie van werkloosheidsvoorzieningen verdient het naar mijn mening de voorkeur de bepalingen van de WW en de WWV voor zo veel mogelijk op elkaar af te stemmen. Het wetsontwerp beoogt overigens niet op dit punt thans inhoudelijk verandering te brengen in de bestaande anticumulatiepraktijk; slechts de systematiek wordt gewijzigd. 5. VUT-uitkeringen Een aspect dat in verband met dit wetsontwerp nog de aandacht verdient is het verschijnsel van de VUT-uitkering. Het gaat hierbij om een uitkering in verband met de beëindiging van een dienstbetrekking. Op grond van de thans nog geldende tekst van de reglementen ingevolge de WW, volgens welke slechts bepaalde, met name genoemde uitkeringen in verband met de beëindiging van een dienstbetrekking op de uitkering in mindering kunnen worden gebracht, kan de VUT-uitkering niet van de uitkering worden afgetrokken. Het gestelde in het eerste lid van het voor de WW voorgestelde artikel 29a laat echter, evenals reeds thans ten aanzien van de WWV het geval is, deze aftrek wel toe, zij het, dat aftrek op grond van het voorgestelde vijfde lid weer niet mogelijk is, indien de VUT-uitkering reeds werd genoten naast het inkomen uit de dienstbetrekking waaruit men werkloos werd. In verreweg de meeste gevallen waarin de VUT-uitkering wordt genoten, zal het echter niet tot samenloop met WW- of WWV-uitkering komen. Er is in deze gevallen immers sprake van vrijwillige werkloosheid. Bovendien kent een groot aantal van de thans bestaande VUT-regelingen de bepaling dat indien na de uittreding inkomen uit of in verband met nieuwe arbeid wordt genoten, de VUT-uitkering geheel wordt ingetrokken. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING Artikel I A. De bedrijfsvereniging wordt met dit onderdeel de bevoegdheid gegeven nadere regelen te stellen ter zake van het in de WW op te nemen artikel 29a. Dit is onder meer nodig in verband met de samenloop van werkloosheidsuitkering en arbeidsongeschiktheidsuitkering en met niet betaalde produktieve arbeid. B. Dit onderdeel regelt middels het op te nemen artikel 29a de samenloop van vervroegd ouderdomspensioen en wachtgelduitkering. In het eerste lid van dit artikel is de hoofdregel opgenomen betreffende samenloop van wachtgeld met inkomen waar geen tegenwoordige arbeid tegenover staat. Hierbij kan bij voorbeeld worden gedacht aan schadeloosstellingen en VUT-uitkeringen. Dit brengt met zich mee dat de onderscheiden wachtgeldreglementen en de dagloonregelen zullen moeten worden aangepast. Aan de Sociale Verzekeringsraad is verzocht om in verband hiermede het nodige te verrichten. Overigens wordt verwezen naar hetgeen in het algemeen deel over deze hoofdregel is opgemerkt. Het tweede lid regelt de aftrek van vervroegd ouderdomspensioen van het wachtgeld. Basis voor de korting is in alle gevallen het op de datum van pensionering vastgestelde dagloon. Uitgangspunt is hierbij, dat aan Tweede Kamer, zitting , , nrs

5 wachtgeld en ouderdomspensioen niet meer wordt genoten dan men direct na de pensionering aan wachtgeld heeft of zou hebben kunnen ontvangen. Tevens is in dit lid een definitie van het begrip «ouderdomspensioen» opgenomen. Het derde lid regelt de aanpassing van het dagloon dat gold of zou hebben gegolden op de eerste dag waarop ouderdomspensioen werd genoten aan het niveau op de eerste dag van werkloosheid. Waar de twee bedoelde dagen geruime tijd uit elkaar liggen zou immers zonder deze bijstelling het dagloon op de eerstbedoelde dag geen juiste vergelijkingsmaatstaf meer zijn. Uit een oogpunt van systematiek, het gaat hier immers om werkloosheidsregelingen, heb ik voor de wijze waarop die bijstelling dient te geschieden aansluiting gezocht bij de wijze, waarop de uitkeringsdaglonen voor de WWV telkenmale worden herzien. In het vierde lid van artikel 29a is de hoofdregel opgenomen van samenloop van wachtgeld met inkomen uit tegenwoordige arbeid. De in dit lid opgenomen verwijzing naar artikel 29 is nodig, omdat thans enkele bedrijfsverenigingen in hun wachtgeldreglement hebben bepaald dat naast het wachtgeld, zijnde 80% van het dagloon, bepaalde emolumenten aan de betrokkene kunnen worden uitgekeerd. Artikel 29 van de WW biedt daartoe de ruimte. Bij de bedoelde emolumenten kan worden gedacht aan de werkgeversbijdrage in de pensioenpremie en aan vakantiebonnen. Het vijfde lid van dit artikel bevat een uitzondering op de anticumulatieregeling van het eerste en het vierde lid. Inkomsten uit tegenwoordige arbeid of inkomsten zonder hiervoor te werken die reeds werden genoten naast het loon uit de dienstbetrekking waaruit men werkloos is geworden worden niet op de uitkering in mindering gebracht. Deze regeling geldt echter slechts dan voor ouderdomspensioen, indien de betrokkene vóór zijn pensionering gewoon was, naast de dienstbetrekking waaruit hij is gepensioneerd, in één of meer andere dienstbetrekkingen werkzaam te zijn. In andere gevallen waarin sprake is van vervroegd ouderdomspensioen dient dit ouderdomspensioen, gezien het gestelde in het tweede lid van dit artikel, op de werkloosheidsuitkering in mindering gebracht te worden. Het zesde lid van artikel 29a verschaft de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, gehoord de Sociale Verzekeringsraad, de bevoegdheid om nadere en zo nodig afwijkende regelen te stellen, alsmede uitkeringen gelijk te stellen met ouderdomspensioen. Mochten zich bij de toepassing van de voorgestelde anticumulatieregeling kennelijke hardheden voordoen, dan biedt dit lid de mogelijkheid ter zake regelen te stellen. Te denken valt bij voorbeeld aan een situatie, waarin in een economische eenheid beide partners in deeltijd werken en daarmee samen het minimumloon verdienen. Of deze situatie in de praktijk zal voorkomen, is echter moeilijk te voorzien. C. Dit onderdeel beoogt artikel 29a op dezelfde wijze te laten werken ten aanzien van de werkloosheidsuitkering krachtens de WW als ten aanzien van de wachtgelduitkering. Artikel II De onder 1 en 2 voorgestelde wijzigingen behoeven, gezien de overeenkomst met het voor de WW in te voegen artikel 29a, geen toelichting. Ter toelichting op het voorgestelde zesde lid van artikel 17 zij opgemerkt, dat dit lid van artikel 17 van de WWV de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de bevoegdheid verschaft, nadere en zo nodig afwijkende regelen te stellen en uitkeringen gelijk te stellen met ouderdomspensioen. Hoewel artikel 17, vierde lid, onder b, van de WWV reeds thans daartoe de mogelijkheid biedt, leek het mij juister de bevoegdheid om uitkeringen gelijk te stellen met ouderdomspensioen uitdrukkelijk in de wet op te nemen. Bovendien is van de gelegenheid gebruik gemaakt om de redacties Tweede Kamer, zitting , , nrs

6 van de overeenkomstige bepalingen in de WW en de WWV op elkaar af te stemmen. Dit brengt tevens met zich, dat aan het voorgestelde zesde lid van artikel 17 van de WWV een ruimere strekking gegeven wordt door de thans nog geldende bevoegdheid om in bijzondere gevallen nadere en afwijkende regelen te stellen te vervangen door de bevoegdheid om nadere en «zo nodig» afwijkende regelen te stellen. Voorts zij verwezen naar hetgeen ter zake in de toelichting op het voorgestelde zesde lid van artikel 29a van de WW is opgemerkt. Artikel III Er zijn pensioenregelingen die reeds een anticumulatieregeling kennen voor de samenloop van uitkeringen in verband met arbeid. Ten einde te voorkomen, dat een op het tijdstip van inwerkingtreding van deze wetswijziging reeds toegepaste anticumulatie aan de kant van het pensioen - op grond van een bij de indiening van dit wetsontwerp reeds bestaande bepaling - ongedaan zou moeten worden gemaakt, is in een overgangsbepaling voorgesteld om in deze gevallen de anticumulatiebepaling van de WW en de WWV niet toe te passen. In verband met samenloopgevallen, die eerst na bedoelde inwerkingtreding ontstaan, zullen de anticumulatiebepalingen in de desbetreffende pensioenreglementen formeel wel aan de nieuwe situatie moeten worden aangepast. De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, L. de Graaf Tweede Kamer, zitting , , nrs