ZITTING

Transcriptie

1 ZITTING / Betalingsbalans BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN No. 1 's-gravenhage, 4 November. Onder verwijzing naar de brief van mijn ambtsvoorganger dd. 23 November 1951, Directie Buitenlands Betalingsverkeer, no. 84, doe ik u in vouwe dezes toekomen een tweetal bijlagen, bevattende gegevens omtrent de betalingsbalans over het eerste halfjaar. Bijlage I bevat het cijfermateriaal onder toevoeging van de cijfers over de twee voorafgaande halve jaren, terwijl in bijlage II een korte toelichting is gegeven. Evenals vorige jaren zijn ook ditmaal geen beleidsvragen behandeld, aangezien deze naar mijn mening beter ter sprake kunnen worden gebracht in de jaarlijks aan te bieden Deviezennota. De Minister van Financiën, VAN DE KIEFT. Aan de Heer Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal I

2 BIJLAGE I BETALINGSBALANS VAN NEDERLAND Samenvatting van de door de Nederlandsche Bank geregistreerde buitenlandse betalingen Periode: 1 Januari t/m 30 Juni ( voorlopige cijfers) 1 in millioenen guldens) Ontvangsten lebj. Totaal U.S.A. $ E.B.U. Overige Uitgaven Totaal U.S.A. * E.B.U. Overige 1 1 Goederenuitvoer... Dienstenverkeer.... Coupons, dividenden e.a. kapitaalopbrengsten Lopende rekening Goedereninvoer. Dienstenverkeer. Overheidsdiensten (netto).... Coupons, dividenden e.a. kapitaalopbrengsten Overschot lopende rekening Kapitaal rekening Overschot lopende rekening.... Particulier kapitaalverkeer e.d ECA/MSA hulp (netto) a. schenkingen... b. leningen Deviezenomzettingen Aflossingen op langlopende overheidscredieten Aflossingen op kortlopende overheidscredieten Verleende overheidscredieten (netto) en overheidsbijdragen. Vermeerdering van: a. goudvoorraad.. b. deviezenvoorraad Ned. Bank... c. deviezenvoorraad Dev. banken e.a

3 BIJLAGE II KORTE TOELICHTING OP DE 3 BETALINGSBALANSCIJFERS A. Inleiding Ten einde de ontwikkeling van de betalingsbalanscijfers op kasbasis over het eerste halfjaar in een ruimer verband te kunnen beoordelen, is het dienstig een vergelijking te maken met de overeenkomstige cijfers over het eerste en tweede halfjaar. Hiertoe is in bijlage I over de genoemde drie perioden een vergelijkend overzicht gegeven. Dit overzicht is onderverdeeld in een lopende rekening en een kapitaalrekening en geeft voorts naast de totaalcijfers een onderverdeling in drie valutagroepen, nl. U.S.A.-dollars, E.B.U.- en overige. Bij een vergelijking van de drie halve jaren moet rekening worden gehouden met seizoensinvloeden. Voor zover deze aantoonbaar en van belang zijn geweest, zal hierop bij de nadere toelichting op de'onderscheidene posten worden gewezen. B. Lopende rekening Nadat het overschot op lopende rekening in het eerste halfjaar nog 950 min in het tweede halfjaar was gedaald tot 331 min, steeg dit over het eerste halfjaar weer tot 8 min. De afneming met 619 min van het overschot in het tweede halfjaar, vergeleken bij het eerste halfjaar, is voor bijna 400 min het gevolg geweest van een sterkere stijging van de invoerbetalingen dan van de uitvoerontvangsten en voor ruim 200 min het gevolg van een daling van de netto-ontvangsten uit hoofde van coupons, dividenden en andere kapitaalopbrengsten. Deze laatste daling moet grotendeels worden toegeschreven aan de invloed in deze sector van de data van overmaking, waardoor de ontvangsten zich meer concentreerden in het eerste halfjaar en de uitgaven in het tweede halfjaar. De toeneming met 137 min van het overschot op lopende rekening over het eerste halfjaar, vergeleken bij het tweede halfjaar, valt nu uitsluitend toe te schrijven aan een stijging met ruim 200 min van de netto-kapitaalopbrengsten tot het niveau van het eerste halfjaar, een stijging, welke weer grotendeels te verklaren is uit de invloed der data van overmaking. Het saldo van de invoerbetalingen en uitvoerontvangsten vertoonde hiertegenover een geringe verdere achteruitgang. Wat de onderverdeling naar betreft, ontwikkelde zich het overschot op de lopende rekening in E.B.U.- en in de categorie overige in dezelfde richting als het resultaat in alle. De lopende rekening in U.S.A.-dollars vertoonde daarentegen in het eerste halfjaar een afwijkend en ongunstiger beeld doordat het overschot omsloeg in een tekort, grotendeels als gevolg van het verloop van de in- en uitvoer in deze valuta. De uitvoer De ontvangsten uit hoofde van de uitvoer stegen in het tweede halfjaar en het eerste halfjaar telkens ten opzichte van het daaraan voorafgaande halve jaar met respectievelijk 326 min en 43 min. De overeenkomstige toenemingen van de door het Centraal Bureau voor de Statistiek (C.B.S.) geregistreerde uitvoer bedroegen respectievelijk 414 min en 48 mlh. De mutaties in de ontvangsten vertonen dus een grote mate van parallelliteit met die in de werkelijke uitvoer. Tabel I Uitvoer van 1 Januari t/m 30 Juni Periode Ontvangsten vlgs. Ned. Bank Uitvoer vlgs. C. B. S.j Volume-index (1948 = 100) Prüs-index (1948 == 100) Uit tabel I blijkt voorts, dat de toeneming van de door het C.B.S. geregistreerde uitvoer in het tweede halfjaar de resultante is geweest van enerzijds een aanzienlijke stijging van de uitgevoerde hoeveelheden en anderzijds een minder grote daling van de uitvoerprijzen. In het eerste halfjaar traden daarentegen geen grote wijzigingen op; tegenover een geringe daling van de uitgevoerde hoeveelheden stond een geringe stijging der uitvoerprijzen. Voor het verwerven van een inzicht in de ontwikkeling is mede tabel II van belang. Deze toont aan, dat de uitvoer van niet-agrarische producten regelmatig is toegenomen. Dat dit in het eerste halfjaar slechts ten dele doorwerkte in de totale uitvoer, werd veroorzaakt door een daling van de agrarische export, waarbij ongetwijfeld seizoensfactoren een rol hebben gespeeld. Tabel II Uitvoer volgens C.B.S. Land- en Tuinbouw- Overige producten e halfjaar Totale uitvoer Ter zake van de uitvoerontvangsten in U.S.A.-dollars kan worden opgemerkt, dat, in afwijking van de ontwikkeling in alle, de stijgende trend hier ontbreekt. Vertoonde het tweede halfjaar onder invloed van seizoensfactoren nog een toeneming, het resultaat van het eerste halfjaar viel terug beneden het niveau van het eerste halfjaar. De invoer De betalingen uit hoofde van de invoer stegen in het tweede halfjaar en het eerste halfjaar telkens ten opzichte van het daaraan voorafgaande halve jaar met respectievelijk 705 min en 93 min. De overeenkomstige toenemingen van de door het C.B.S. geregistreerde invoer bedroegen respectievelijk 475 min en 250 min. De mutaties in de betalingen liepen dus niet geheel parallel met die in de werkelijke invoer. Periode Tabel IH Invoer van 1 Januari t/m 30 Juni Betalingen vlgs. Ned. Bank Invoer vlgs. C. B. S Volume-index ( ) Prüs-index (1948 m 100) De in tabel III opgenomen indexcijfers geven over de betrokken drie halve jaren voor de ingevoerde hoeveelheden een belangrijke stijging te zien, waardoor de waarde van de invoer voortdurend toenam ondanks een geringe daling van het prijsniveau van de invoer. Wat in het bijzonder het eerste halfjaar betreft, blijkt inmiddels het tempo van de stijging der ingevoerde hoeveelheden iets te zijn vertraagd. De toeneming van de ingevoerde hoeveelheden kan worden verklaard uit de, vooral in het tweede halfjaar, toegenomen productie en de in verhouding tot de productiestijging meer dan evenredig toegenomen voorraden. De indruk bestaat, dat de toeneming van de voorraden in de loop van het eerste halfjaar geringer is geworden. Ter zake van de invoerbetalingen in U.S.A.-dollars valt op het belangrijk hogere niveau in het tweede halfjaar en het

4 4 eerste halfjaar, vergeleken met het eerste halfjaar. Enerzijds kan dit worden toegeschreven aan het feit, dat de dollarinvoer in laatstgenoemde periode door bijzondere omstandigheden abnormaal laag was. Anderzijds speelt in deze ontwikkeling mede een rol de halverwege het tweede halfjaar van kracht geworden gedeeltelijke dollarliberalisatie. Zoals bekend, zijn sinds 1 Juni jl. de dollarinvoermogelijkheden nog aanmerkelijk verder verruimd en praktisch op het niveau van de O.E.E.S.-liberalisatie gebracht. Voor een definitieve beoordeling van de gevolgen van de laatste verruiming zijn nog onvoldoende gegevens beschikbaar. Wel vertonen de C.B.S.-cijfers voor de invoer uit de Verenigde Staten in Juli en Augustus jl. enige stijging. Dienstenverkeer De inkomsten zowel als de uitgaven in zake het particuliere dienstenverkeer vormen het gezamenlijke resultaat van vele categorieën transacties met het buitenland. Bij de inkomsten is, zoals gebruikelijk, het saldo van het transitoverkeer opgenomen. Uit de cijfers over de betrokken drie halve jaren blijkt, dat zowel de ontvangsten als de uitgaven een geringe en nagenoeg gelijke schommeling hebben vertoond, zodat het nettoresultaat steeds gelijk is gebleven. Tegenover de posten, welke in het eerste halfjaar een gunstiger resultaat vertoonden, stonden andere posten, die minder gunstige resultaten opleverden. De belangrijkste wijzigingen waren hogere ontvangsten uit het reisverkeer en lagere ontvangsten uit hoofde van overmakingen uit het buitenland voor levensonderhoud (voornamelijk uit Indonesië) en uit bedrijfsuitoefening in het buitenland. In de onderverdeling naar traden geen belangrijke verschuivingen op. Overheidsdiensten (netto) De netto-uitgaven in deze op zich zelf weinig belangrijke sector vertonen over de drie halve jaren een stijging. Hierbij zij echter opgemerkt, dat het lage cijfer over het eerste halfjaar gunstig is beïnvloed door tijdelijke factoren. Coupons, dividenden e.a. kapitaalopbrengsten De schommelingen zowel in de ontvangsten als in de uitgaven zijn, zoals reeds opgemerkt, in sterke mate beïnvloed door de data van overmaking. Als gevolg van normale en vervroegde aflossingen zullen overigens de onder deze post opgenomen rentelasten op Overheidskredieten in de toekomst een daling ondergaan. Hiertegenover moet echter rekening worden gehouden met een ongunstig effect als gevolg van de verkoop van binnenlandse en buitenlandse effecten naar het buitenland. C. Kapitaalrekening Particulier kapitaalverkeer e.d. De grote stijging in de netto-ontvangsten onder deze post vond vooral plaats in U.S.A.-dollars. De verklaring ligt o.m. in de toegenomen netto-verkopen naar het buitenland van binnenlandse effecten. Hiertoe zij verwezen naar tabel W, waarin tevens cijfers zijn opgenomen voor de netto-verkopen van buitenlandse effecten. Mede omdat sinds 22 Maart jl. door de Nederlandse deviezenautoriteiten in het algemeen nog slechts kapitaalimport wordt toegestaan, indien convertibele valuta wordt ingebracht, vonden de netto-verkopen overwegend in U.S.A.-dollars plaats. Tabel IV Netto-opbrengst verkoop effecten naar het buitenland van 1 Januari t/m 30 Juni Binnenlandse effecten. Buitenlandse effecten. " 5 mr. 49 2e halfjaar Totaal Ook de netto-ontvangsten in E.B.U.- vertoonden een toeneming. Verkopen van effecten speelden hierbij een ondergeschikte rol. De ontwikkeling valt voor een belangrijk deel te verklaren uit de aankoop door enkele grote banken in het eerste halfjaar van Belgische schatkistpromessen voor een bedrag van 50 min, welke promessen in het eerste halfjaar weer werden afgelost. Zonder deze transactie zouden de cijfers voor de drie halve jaren praktisch op hetzelfde niveau hebben gelegen. Hieraan kan tevens de opmerking worden verbonden, dat in de verslagperiode geen effect merkbaar was van de sinds 22 Maart van dit jaar voor ingezetenen van E.B.U.-landen geopende mogelijkheid tot repatriëring van hun hier te lande geinvesteerd kapitaal. Dezelfde indruk bestaat trouwens voor het tot nu toe verstreken gedeelte van het tweede halfjaar. Overigens zal het cijfer voor het tweede halfjaar o.m. worden beïnvloed door het via de E.B.U. overgemaakte provenu van de Belgische staatslening van 100 min. Aflossingen op langlopende Overheidskredieten Bedroegen de aflossingen op langlopende Overheidskredieten in de beide halve jaren van telkens ruim 100 min, in het eerste halfjaar stegen deze, als gevolg van vervroegde aflossingen in E.B.U.- op het Britse Settlement en het Belgische krediet, welk laatste krediet hiermede geheel werd afgelost, tot 262 min. Er kan reeds thans op worden gewezen, dat ook het tweede halfjaar een hoog cijfer voor de onderhavige post zal vertonen, en wel met name doordat in Augustus jl. aan de Interbank een vervroegde aflossing van rond 200 min plaats vond. In tegenstelling tot de vervroegde aflossing in het eerste halfjaar betreft het hier nagenoeg geheel een betaling in U.S.A.-dollars. Aflossingen op kortlopende Overheidskredieten Nadat door de betaling van min in het eerste halfjaar aan de laatste aflossingsverplichting tegenover het I.M.F. was voldaan, vonden in de beide volgende halve jaren geen betalingen in deze sector meer plaats. Kortlopende Overheidsschuld aan het buitenland bestaat momenteel praktisch niet meer. Verleende Overheidskredieten (netto) en Overheidsbijdragen De onder deze post voorkomende geringe bedragen hebben betrekking op de netto-kredietverlening aan Indonesië en de bijdragen aan Nieuw-Guinea en het Welvaartsfonds Suriname. E,C.A./M.S.A.-hulp (netto) Onder deze post werd in de betrokken drie halve jaren netto telkens nog rond 40 min ontvangen. De afwikkeling van de E.C.A./M.S.A.-hulp is hiermede praktisch tot een einde gekomen; per 1 Juli bedroeg het te ontvangen restbedrag nog slechts rond 25 min. Deviezenomzettingen Deze post omvat in hoofdzaak de gedeeltelijke verrekeningen in U.S.A.-dollars van de overschotten of tekorten met de Europese Betalings Unie, de opnemingen in E.B.U.- door Indonesië, alsmede de afdekkingen in U.S.A.-dollars of andere, welke plaats vinden ten gevolge van het overschrijden van in bilaterale betalingsakkoorden vastgelegde kredietlimites. Uiteraard vallen deze transacties in de totaalkolom tegen elkaar weg. Terwijl de deviezenomzettingen in het eerste halfjaar een aanzienlijk positief saldo in U.S.A.-dollars opleverden, ligt dit saldo voor de volgende twee halve jaren telkens belangrijk lager. Deze ontwikkeling valt in hoofdzaak toe te schrijven aan de volgende oorzaken. De dollarverrekeningen met de E.B.U. werden ongunstig beïnvloed, zowel ten gevolge van een geringer netto-resultaat van het lopende en kapitaalverkeer in E.B.U.- als zodanig als vanwege de toegenomen reser-

5 5 ves in E.B.U.- van deviezenbanken en anderen (deze reserves vallen nl. buiten de onderhavige dollarverrekeningen). Voorts deed zich ter zake van de dollarontvangsten in het kader van de afdekking van bilaterale akkoorden de invloed gelden van de achteruitgang van de betalingsbalanspositie van Indonesië. Er zij op gewezen, dat in het cijfer voor het eerste halfjaar nog niet is opgenomen een bedrag van 160 min in U.S.A.- dollars, hetwelk contant werd ontvangen in het kader van de per 30 Juni jl. met de E.B.U. gesloten consolidatieregeling. Deze verrekening zal dus een gunstige invloed hebben op het resultaat in U.S.A.-dollars van de deviezenomzettingen in het tweede halfjaar. Vermeerdering van de goud- en deviezenvoorraad De gezamenlijke goud- en deviezenreserves van de Nederlandsche Bank en van de deviezenbanken en anderen stegen over de betrokken drie halve jaren met respectievelijk 582, 326 en 479 min. Vergelijkt men deze bedragen met de respectieve overschotten op de lopende rekening, dan blijken, in tegenstelling tot het eerste halfjaar, toen de toeneming der reserves bijna 400 min minder bedroeg dan het overschot op de lopende rekening, in de twee volgende halve jaren de aanwas der reserves en de overschotten op lopende rekening praktisch even groot te zijn geweest. Anders uitgedrukt is in de laatstgenoemde perioden van het totaal der transacties in de kapitaalsector in het bijzonder het particulier kapitaalverkeer en de aflossingen van Overheidsschuld geen netto-invloed, op de goud- en deviezenreserves uitgegaan. Wat de onderverdeling naar van de vermeerdering van de goud- en deviezenvoorraad betreft, blijkt, dat de reserves in goud- en U.S.A.-dollars in de betrokken drie halve jaren stegen met respectievelijk 585, 475 en 298 min. Ook in het eerste halfjaar zijn de goud- en dollarreserves dus nog belangrijk gestegen, al nam het relatieve aandeel van deze reserves in de totale reserves iets af. Met betrekking tot de verdeling van de goud- en deviezenreserves over de Nederlandsche Bank enerzijds en de deviezenbanken en anderen anderzijds, trekt het grote aandeel van laatstgenoemde categorie in de stijging van de reserves in het eerste halfjaar de aandacht. Hierin komt mede tot uiting de voortschrijdende verruiming van het deviezenregime, waardoor de concentratie van reserves bij de Nederlandsche Bank tendeert te verminderen. D. Conclusies De algemene ontwikkeling in de lopende rekening over het eerste halfjaar in vergelijking met de ontwikkeling gedurende werd vooral gekenmerkt door de omstandigheid, dat na de aanzienlijke toeneming van het invoeroverschot op kasbasis in de loop van dit overschot in het eerste halfjaar ondanks de ongunstige seizoensinvloed nog slechts een geringe verdere stijging vertoonde. De lopende rekening in U.S.A.-dollars heeft in de eerste helft van dit jaar een minder bevredigend verloop te zien gegeven door het ontstaan van een overigens gering tekort. Dit is in het bijzonder veroorzaakt door een achterblijven van de uitvoer enerzijds en een stijging in de invoerbetalingen anderzijds, het laatste mede als gevolg van de liberalisatie van de dollarinvoer. Het beeld van de kapitaalrekening werd in het eerste halfjaar vooral beheerst door aanzienlijke netto-ontvangsten uit het particulier kapitaalverkeer, o.m. toe te schrijven aan verkoop van binnenlandse effecten. Aan de andere kant vonden echter ook omvangrijke vervroegde aflossingen op Overheidskredieten plaats. De goud- en deviezenreserves van het land stegen hierdoor praktisch met hetzelfde bedrag als het overschot op de lopende rekening bedroeg, te weten met 479 min. Een belangrijk gedeelte van deze toeneming betrof de goud- en dollarreserves, welke een stijging vertoonden met 298 min. Hoewel ter zake van de ontwikkeling in het tweede halfjaar nog slechts een zeer voorlopige indruk kan worden gevormd, kunnen in verschillende opzichten minder gunstige resultaten worden verwacht. Het overschot op de lopende rekening in totaal zal eerder lager.dan hoger liggen dan in het eerste halfjaar. Voorts lijkt de indruk gewettigd, dat het tekort op de lopende rekening in U.S.A.-dollars iets groter zal worden. In de kapitaalsector valt een daling van de netto-ontvangsten uit het particulier kapitaalverkeer te verwachten. Deze ontwikkelingen sluiten echter de mogelijkheid niet uit, dat de gouden deviezenreserves van het land per saldo zullen blijven stijgen, hetgeen ook geldt voor de goud- en dollarreserves.