WELKE RECHTEN HEEFT JE PATIËNT?

Transcriptie

1

2 Werken volgens de letter van de wet WELKE RECHTEN HEEFT JE PATIËNT? 24 De wet betreffende patiëntenrechten is een saaie opsomming van moeilijk geformuleerde zinnen die op het eerste zicht weinig met de praktijk te maken hebben. Toch bepalen ze het dagelijkse werk in grote mate. Carrière ging voor jou op onderzoek en toetst theorie aan praktijk. Stel: je bent afgestudeerd en werkt als verpleegkundige in een groot ziekenhuis. Alles gaat goed. Alleen vandaag lijkt het even tegen te zitten. Je belandt van de ene in de andere uitzonderlijke situatie en moet daarbij telkens heel erg opletten om geen patiëntenrechten te overtreden. Een verslag van een hectische werkdag die je in werkelijkheid misschien nooit zal beleven, maar die wel aantoont wat patiëntenrechten in de praktijk betekenen. (Voor)recht Je komt s ochtends aan in het ziekenhuis, groet je collega s en begint aan je ronde. In kamer 240 ontmoet je een nieuwe patiënt, een islamitische man die vanuit zijn geloof vraagt om geen varkensvlees voorgeschoteld te krijgen. In de kamer daarnaast vraagt een andere patiënt of hij bij elk glas water twee ijsblokjes kan krijgen. En in nog een andere kamer vertelt een dame je dat ze strikt vegetarisch eet, en dus geen vlees op haar bord wil zien. Wat doe je dan? Natuurlijk wil je zoveel mogelijk aan ieders wensen tegemoet komen, maar waar ligt de grens, wat is een recht en wat niet? Heel eenvoudig: morele, culturele en religieuze waarden moet je als verpleegkundige respecteren. Iemand die geen vlees eet, hetzij vanuit een geloofsovertuiging, hetzij omdat die persoon vegetarisch eet, kan zich beroepen op zijn recht als patiënt (art.5: het recht op een kwalitatieve dienstverlening). Iemand die ijsblokjes wil omdat hij z n water graag koel drinkt, mag je uiteraard helpen, maar je bent het niet verplicht. Met andere woorden: de eerste en derde persoon beroepen zich op hun recht als patiënt. De tweede kan enkel hopen op het voorrecht een goede verpleegkundige te treffen. Tussen twee vuren Een uurtje later. Eén van je collega s vraagt je met een verhit hoofd om even mee te komen naar kamer 264, bij een patiënt die je al een tijdje verzorgt. Die collega en de patiënt hebben een meningsverschil waar ze niet uitkomen, en de patiënt wil niet langer door je collega verpleegd worden. Hij vraagt expliciet om enkel nog door jou te worden geholpen. Daar sta je dan. Wiens kant moet je kiezen? Steun je je collega of de patiënt? Hoe moeilijk dat soms ook is, in dergelijke situaties kies je steeds de kant van de patiënt en ga je in op zijn wensen: hij heeft het recht om zelf te kiezen door wie hij wordt behandeld (art. 6: het recht op vrije keuze van beroepsbeoefenaar). Een recht dat uitsluitend kan geweigerd worden wanneer de patiënt bijvoorbeeld vraagt naar een andere gynaecoloog, maar er slechts één aanwezig is in het ziekenhuis. En wat wanneer de gezondheid van de patiënt plots zodanig achteruit gaat dat hij niet meer in staat is om een eerder uitgedrukte weigering te herroepen? Dan blijft deze geldig tot wanneer de patiënt de weigering zelf opnieuw kan intrekken. Weten of net niet Een belangrijk onderdeel van de relatie tussen jou en je patiënt is de communicatie. De patiënt heeft uiteraard het recht op alle _Carriere_02.indd :23:37

3 Carrière R E C H T TEKST: Evelien Roels FOTOGRAFIE: Wim van Ophem, ANP informatie omtrent zijn gezondheid, en jij of de arts moet deze in duidelijke taal meegeven, op vraag van de patiënt zelfs schriftelijk. Meestal is het de arts die deze informatie meedeelt, maar uitgerekend vandaag zal jij een patiënt op de hoogte brengen van de resultaten van haar bloedproef. Die patiënte is een lieve, oudere dame, die erg huiverig staat tegenover ziektes. Jij vraagt vriendelijk hoe het met haar gaat en vertelt dat je straks de resultaten verwacht. Waarop ze je bij de hand neemt en je smeekt om haar niets over haar toestand te vertellen. Ze wil het liever niet weten. Dergelijke vragen krijg je niet frequent, maar het is inderdaad een recht van de patiënt om geen informatie over zijn of haar gezondheidstoestand te ontvangen (art. 7: het recht op (geen) informatie). In dat geval kan de patiënt ofwel een vertrouwenspersoon inschakelen die de informatie in zijn of haar plaats ontvangt, of ervoor kiezen dat de arts de informatie voor zichzelf houdt. De arts is verplicht hierop in te gaan, tenzij hij van mening is dat het niet geven van de informatie schadelijk is voor de gezondheid van de patiënt. Denk bijvoorbeeld aan een rugblessure, waarvoor de patiënt absoluut een bepaalde houding moet vermijden. Het omgekeerde kan ook: de patiënt wil informatie krijgen, maar de arts vindt het meedelen daarvan schadelijk voor de gezondheid van die patiënt. Dan kan de arts dit recht op informatie negeren. Hij moet hierover eerst De patiëntenrechten op een rij Wet betreffende de rechten van de patiënt (augustus 2002) Algemene bepaling Art. 1: deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet (zie onderstaande). Definities en toepassingsgebied Art. 2: de wet is bestemd voor patiënten en beroepsbeoefenaars binnen de gezondheidszorg. Art. 3: de wet is van toepassing op privaatrechtelijke en publiekrechtelijke rechtsverhoudingen inzake gezondheidszorg. Art. 4: de beroepsbeoefenaar leeft de bepalingen van deze wet na, binnen de perken van zijn bevoegdheden. Rechten van de patiënt Art. 5: het recht op een kwalitatieve dienstverlening Art. 6: het recht op vrije keuze van beroepsbeoefenaar Art. 7: het recht op (geen) informatie Art. 8: het recht op toestemming of weigering Art. 9: het recht op inzage van je patiëntendossier Art. 10: het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer Art. 11: het recht op klachtenbemiddeling Art. 11 bis: het recht op de meest aangepaste zorg om pijn te voorkomen Art : het recht op vertegenwoordiging Art. 16: bij het Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu wordt een Federale commissie Rechten van de patiënt opgericht. Het artikel 'Noodzakelijke kost voor allround verpleegkundigen', verschenen in Carrière, mei 2006, bevat meer inhoudelijke informatie over deze rechten. Je vindt dit artikel op > Carrière. overleggen met een tweede arts, en desnoods de vertrouwenspersoon van de patiënt inlichten. Zogauw de gezondheidstoestand van de patiënt het toelaat om alsnog de informatie te ontvangen, moet de arts dit doen. In geval van de oudere dame respecteer je haar wens en geef je deze door aan de arts. Hij zal beslissen wat er verder gebeurt. Ja-knikker Je zet je werk voort en gaat langs bij een patiënt van wie je een bloedstaal moet nemen. Hij strekt zijn arm en jij doet je werk. Kan dat zomaar? Heb je nu de patiëntenrechten niet geschonden? Patiënten moeten immers voor elke behandeling hun toestemming geven, zelfs voor eenvoudige dingen als een bloedafname (art. 8: het recht op toestemming of weigering)! Schrik niet, je hebt niets verkeerd gedaan. Een patiënt kan ook stilzwijgend zijn toestemming geven, en dat is hier gebeurd. Hij strekte zijn arm, wat voor jou betekende dat je bloed kon afnemen. Wat dan weer niet wil zeggen dat je op je lauweren kan rusten: deze toestemming mag steeds weer ingetrokken worden. Het is niet omdat de patiënt deze keer akkoord ging met een bloedafname, dat dat ook volgende keer zo moet zijn. Privacy Als er één recht is waar alle patiënten van eisen dat het wordt nageleefd, is het wel het recht op privacy. Alle informatie tussen arts en patiënt is vertrouwelijk, en tijdens onderzoeken en behandelingen zijn enkel de noodzakelijke personen _Carriere_02.indd :23:44

4 Nu verkrijgbaar: het activiteitenverslag van het NVKVV BEELD IS VEEL TE KLEIN Gratis te bestellen via: Telefoon: (02) of _Carriere_02.indd :23:44

5 Carrière R E C H T toegelaten (art. 10: het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer). Maar net vandaag trekt een zwangere dame aan je mouw met de vraag of, naast haar man, ook haar moeder bij de bevalling aanwezig mag zijn. Je kunt haar geruststellen: de patiënt beslist zelf wie bij het onderzoek of de operatie (of in dit geval, de bevalling) aanwezig is. De arts zal dit respecteren, tenzij de aanwezige persoon het onderzoek stoort. In de plaats van Het is intussen al namiddag, en je gaat even langs bij je favoriete patiënte: een meisje van zeven dat altijd lacht en steeds blij is je te zien. Uiteraard zijn de patiëntenrechten ook voor haar van toepassing. Maar gezien haar jonge leeftijd kan je, wanneer je bijvoorbeeld belangrijke informatie wil meedelen, je beter richten tot de ouders of voogd van het meisje. Zij fungeren als vertegenwoordiger, en zullen erop toekijken dat alle rechten van het meisje worden gerespecteerd. Hetzelfde gebeurt bij patiënten die wel meerderjarig zijn, maar die door bijvoorbeeld een mentale handicap of een coma niet in staat zijn om zelf voor hun rechten op te komen (art : het recht op vertegenwoordiging). Klacht Net voor je werkdag er op zit, roept een patiënt je bij zich. Hij zit in zak en as na een aanvaring met een arts. Je vraagt hem wat er is gebeurd, en hij vertelt je dat hij zijn dossier wilde inkijken, maar dat de arts dit heeft geweigerd. Je beseft dat dit een ernstige overtreding is van de patiëntenrechten (art. 9: het recht op inzage van je patiëntendossier), maar je blijft neutraal. Je was niet bij het conflict aanwezig, en weet dus niet precies wat er is gebeurd. Wanneer de patiënt je vraagt wat hij kan doen, kan je hem enkel adviseren om zich te wenden tot de ombudsdienst van het ziekenhuis. Deze dienst is speciaal opgericht om klachten van patiënten te noteren, en om te bemiddelen tussen patiënten en de tegenpartij om zo te trachten tot een oplossing te komen (art. 11: het recht op klachtenbemiddeling). 'Er is nog werk aan de winkel' Ilse Weeghmans van het Vlaams Patiëntenplatform werkt dagelijks rond patiëntenrechten. Zij juicht de rechten toe, maar ziet drie grote hiaten. 'Ten eerste: de rechten zijn niet gekend. Niet bij de patiënten, maar ook niet bij de artsen en verpleegkundigen. Zo weet de ene partij niet waar hij recht op heeft, en de andere partij niet waar hij zich aan moet houden. Een tweede groot probleem is het feit dat de ombudsdiensten, tot wie patiënten zich wenden bij klachten, niet onafhankelijk zijn. Hoe kunnen patiënten in vertrouwen een klacht neerleggen over een ziekenhuis, wanneer de ombudsman door datzelfde ziekenhuis wordt betaald? Hoe kan een ombudsman het onderste uit de kan halen, wanneer hij strijdt tegen zijn eigen werkgever? Een derde probleem situeert zich vooral in de opvolging van de patiëntenrechten. Ilse Weeghmans: 'Over het algemeen loopt er weinig fout en ontstaan er weinig conflicten tussen patiënten en zorgverstrekkers. Toch is er één knelpunt waar sterk aan moet gewerkt worden: de communicatie. Bijvoorbeeld: hoe vaak wordt bij een patiënt een nieuw infuus aangebracht, zonder dat hij wordt ingelicht welk medicijn daarin zit? Hoe vaak worden de pilletjes meegegeven met de maaltijd, zonder degelijke informatie over de werking en eventuele bijwerkingen? Hoe vaak gebeurt het dat tijdens een onderzoek een tweede arts of verpleegkundige de ruimte betreedt om de behandeling bij te wonen, zonder dat die zich even voorstelt, of zelfs maar hallo zegt tegen de patiënt? Drie aandachtspunten waar de volgende generatie verpleegkundigen jij dus! verandering in kan brengen! De communicatie met de patiënt moet plaatsvinden in duidelijke taal. Bij een minderjarige patiënt worden de rechten zoals vastgesteld in de wet uitgeoefend door de ouders of voogd _Carriere_02.indd :23:48