OPGRA VINGEN OP DE MICHELSBERGNEDERZETTING VAN ASSENT-HERMANSHEUVEL

Transcriptie

1 NOTAE PRAEmSTORICAE 12, OPGRA VINGEN OP DE MICHELSBERGNEDERZETTING VAN ASSENT-HERMANSHEUVEL C. CASSEYAS & P.M. VERMEERSCH Katholieke Universiteit Leuven In het Noordelijk Hageland is het Neolithicum in vindplaatsen rijk vertegenwoordigd. Uit het Midden-Neolithicum is de Hermansheuvel te Assent de belangrijkste (VERMEERSCH 1976:52-70). 1 LEGENDE ~ Afr1rt!n~intJ l) opperv/aktemateriaaf f"jm li) Opgrwingen '71... \ "'-'"'-""- \ S _---..;::... =-c::;-:::-:- - 3 ~ ;~~~~~~ ~-= _. \ Fig. 1 - Geografische inplanting van de Hermansheuvel en ligging van de opgravingssleuven

2 NOTAE PRAEHISTORICAE 12, Het site bevindt zich op de zuidwestelijke kant van een heuvel en wordt daar door steile hellingen afgegrensd (fig. 1). De top van de heuvel is sarhengesteld uit glauconiethoudend kleüg zand en zandstenen uit het Diestiaan. Discontinu worden deze afzettingen bedekt door een mantel van zandig leem. Fig. 2 - Keramiek 4.::..,0 -',1_~2_~3 5 6 \'...:... 1, 11 :~ ~' 12 -/--...', \ ~ ~ -:;.,~ ( 15 In 1972 werden enkele kleine sleuven uitgezet (VERMEERSCH 1972). Omdat er geen prehistorische structuren werden gevonden, werd in de zomer van 1992 de plaats aan een

3 NOTAE PRAEHISTORICAE 12, grootschaliger archeo10gisch onderzoek onderworpen. Dit gebeurde door het Laboratorium voor Prehistorie van de K. U. Leuven in samenwerking met het Interfacultair Centrum voor Archeologisch Onderzoek. Door de v.z.w. Jeugd en Kultureel Erfgoed (1) werden jongeren ter schilling gesteld en de gemeente Bekkevoort verleende haar hulp. Ongeveer 2300 m2 werden onderzocht (2). De keuze van de inplanting van de sleuven binnen het prospectieareaal werd bepaald door de toegankelijkheid van de percelen, zodat enkel het zuidelijk gedeelte van de site kon worden opgegraven. Na het machinaal verwijderen van de bouwlaag dagzoomde het Tertiair substraat op vele plaatsen. Dit was niet het geval in het oostelijk gedeelte van S 1, S la en 6 en ook niet in de lange dwarssleuf S 5, waar onder de bouwvoor colluvium voorkwam (fig. 1). In dit colluvium en voornamelijk aan de basis ervan werd heel wat archeologisch materiaal aangetroffen. In het oostelijk deel van S 6 werd een nagenoeg volledige pot aangetroffen. In de vulling ervan werden een aantal vuurstenen artefacten aangetroffen en ook een haive verkoolde hazelnootschelp. Over het ganse. opgegraven terrein kon het bestaan vantalrijke meestal ondiepe kuilen worden vastgesteld. De meeste zijn evenwel waarschijnlijk niet van prehistorische oorsprong. Ben aantal veelal ronde of vierkante vergravingen hebben een vulling die hoofdzakelijk bestaat uit een afwisseling van zandig lemige lehzen en houtskoolasse. Waarschijnlijk zijn dit resten van houtskoolbranders. Ben aantal sikkelvormige boomwortelkuilen waren rijk aan archeologische resten. Opmerkelijk hierbij is het feit dat de vulling een diversivicatie in de ruimtelijke spreiding van de archaeologica suggereert. Inderdaad, in sommige kuilen werd voornamelijk keramiek gevonden terwijl andere bijna uitsluitend lithische artefacten hebben opgeleverd. Keramiek Er werden een achthonderdtal scherven ingezameld. Bij een eerste inspectie lijkt de pasta met haar zandige onzuiverheden van lokale oorsprong te zijn. AIs magering werd voornamelijk verbrand vuursteen gebruikt. Ook organisch materiaal werd veel gebruikt, evenwel voorai in combinatie met vuursteen. Het betreft meestal fijne haimvormige (gehakt hooi?) bijmengingen. Er werden evenwel ook talrijke verkoolde zaadjes van voornamelijk Chenopodiaceën aangetroffen (3). Soms werden fragmenten van de lokale zandsteen ais magering aangewend. Chamotte en kwarts werden slechts zelden ais magering gebruikt. VeelaI is de binnenkant van de scherf bruin tot zwart terwijl de buitenkant rood tot bruin is. De wanddikte bedraagt 5 tot 8 mm. Het keramisch materiaal is verregaand gefragmenteeerd. Slechts een paar scherven zijn in de grootte-orde van 25 cm2 Vormen zijn dan ook moeilijk te herkennen. In enkele scherven is een karakteristieke S-vorm te herkennen. De volledige pot, die nog steeds in restauratie is, lijkt tot de klasse van de tulpbekers te horen. Bij de potranden kan men volgende types onderscheiden: uitgerokken en omgeslagen rand (fig. 2: 6); afgeplatte rand (fig. 2: 4 en 7); aan de binnenzijde afgeronde rand (fig. 2: 8); aan binnen- en buitenzijde afgeronde rand (fig. 2: 9); naar buiten gebogen afgeronde rand (fig. 2: 12) en ten slotte afgeplatte rand met uitstaande lip (fig. 2: 13). Er werden twee versierde scherven aangetroffen. De eerste (fig. 2: 5) werd voorzien van vingertopindrukken. (1) We zijn Mevr. Chris Peleman oprecbt dankbaar voor baar bezielende en efficiente begeleiding. (2) Financiering van bet project was mogelijk door een krediet aan navorsers van bet N.F.W.O. en bet IUAP 28. (3) Determinatie door Mevr. L. Huysmans die we gaame danken voor baar medewerking.

4 NOTAEPRAEmSTORICAE 12, T ! 11 'n -+ Fig. 3 - Werktuigen in vuursteen

5 NOTAE PRAEHISTORICAE 12, Wellicht hoort zij in de Uzertijd thuis. De andere (fig. 2: 4) is een randscherf met bruine buitenkant, rode binnenkant en zwarte kem, gemagerd met verbrand. vurusteen. Zij vertoont een zigzagversiering die evenwijdig aan een rij driehoeken onder de rand verloopt. De motieven zijn opgevuld met schuin ingezette puntvormige indrukken. Lithisch materiaal Alle stenen artefacten, op een afslag in verbrand Wommersom-kwartsiet na, zijn uit vuursteen vervaardigd. Debitage geschiedde op onregelmatige of schijfvormige kemen (fig. 3: 1). Het aantal werktuigen is groot ten opzichte van he totaal aantal artefacten. De eindschrabbers van het type van de grote hoefschrabber (fig. 3: 2-5) vormen, binnen de werktuigen, de grootste groep. Pijlpunten (fig. 3: 6-7) zijn uit mijnbouwvuursteen vervaardigd en van het bladvormlge type met vlakke, maar niet dekkende, retouche. Mijnbouwklingen (fig. 3: 8) met twee geretoucheerde boorden zijnook aanwezig. Ben smalle kling (fig. 3: 9) uit vers vuursteen is distaal gerètoucheerd. Er werd slechts een afslagbijl (fig. 3: 10) aangetroffen. Enkele afslagen van gepolijste bijl bevestigen het bestaan van dergelijke werktuigen. Gekerfden (fig. 3: 12) en getanden maar ook geretoucheerde afslagen (fig. 3: 13) zijn aanwezig. Besluit Het ingezameld archeologisch materiaa1 kan hoofdzakelijk aan de Michelsberg worden toegeschreven. Hiervoor pleiten zowel het keramisch materiaa1, met een waarschijnlijke tulpbeker en met de typische vuursteenmagering (VERMEERSCH ) alsook het geheel van het lithisch materiaa1. Op grond van het vorig onderzoek was VERMEERSCH (1972, 1976) reeds tot dit besluit gekomen hoewel deze toewijzing toentertijd bijna uitsluitend op de typologie van het lithisch materiaal geschied was. Opmerkelijk is het voorkomen van een versierde scherf die het best kan ondergebracht worden in een Rôssen omgeving. Spijtig genoeg konden ook hier, net zoals op vele andere plaatsen in ons land, geen Michelsberg woonstructuren bloot gelegd worden. Men moet zich evenwel realizeren dat de Assentheuvel zeer uitgestrekt is. Bibliografie VERMEERSCH P.M Un site néolithique à Assent, Brabant. Bulletin de la Société royale belge d'anthropologie et de préhistoire 83: VERMEERSCH P.M Steentijdmateriaal uit het Noordelijk Rageland. Oudheidkundige Repertoria B Il. Brussel. VERMEERSCH P.M Le Michelsberg en Belgique. Acta Archaeologica Lovaniensia 26-27: 1-20.