PENSIOENEN ONDER DRUK

Transcriptie

1 PENSIOENEN ONDER DRUK Ronald Beelaard rbeelaard<at>gmail<dot>com

2 Lang geleden

3 Onderwerpen Introductie pensioenstelsel Hoe bouwt een pensioen op Dekkingsgraad, rente en inflatie Oorzaken van het zware weer voor de pensioenen Pauze? Vergrijzing

4 De drie Pijlers van het Pensioenstelsel Individuele Voorzieningen lijfrentes enz. Basispensioen AOW omslagstelsel Aanvullend Pensioen kapitaalstelsel

5 Het gaat om bijna 55 miljard totaal per jaar Pensioenuitkeringen Nabestaandenpensioen Ouderdomspensioen AOW 25 in miljarden Euro

6 Soorten Pensioenfondsen/regelingen Bedrijfstakpensioenfondsen ABP, PFZW, PMT, PME, PFBouw Ondernemingspensioenfondsen Philips, Shell, Rabo, enz. Beroepspensioenfondsen Notarissen, Tandartsen, enz. Verzekerde regelingen

7 Fictief Pensioenfonds in 1970 Pensioen volgens Spaarvarkenmethode Pensioen van per jaar, gebaseerd op levensverwachting in Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 0% Rente: 0% Premie: 22,5% Kapitaal Opbouw 225 / jaar, gedurende 40 jaar Uitkering / jaar, gedurende 9 jaar Leeftijd

8 Rente en Inflatie Geld in oude sok of spaarvarken levert niets op verliest waarde door inflatie Rente is een vergoeding aan de uitlener 1. Als compensatie voor de inflatie/geldontwaarding 2. Als vergoeding voor het risico Vergoeding voor risico en dus rente is hoger als naarmate dat risico groter is Rente is dus (meestal) hoger dan inflatie

9 Historisch Rendement Staatsleningen Rendement eeuwigdurende staatsleningen 8% 6% 4% 2% 0% Naar verwachting (in 1970) zal het fictieve pensioenfonds minimaal het rendement op de risicovrije staatsleningen moeten kunnen halen

10 1970: Aannames bij start van het fictieve Pensioenfonds Modale deelnemer Man, 25 jaar bij toetreding Verzekerd pensioen in 1970: per jaar en volgt de loonontwikkeling (eindloonregeling!) Ingang pensioen: 65 jaar CBS (1970) Levensverwachting 25,5 jarige man: 47,5 jaar, dus modale deelnemer wordt gemiddeld 73 jaar Analyse van historische gegevens Verondersteld zeker rendement: 4% Veronderstelde inflatie/loonontwikkeling: 3%

11 Pensioen- en Kapitaalopbouw v.a rekening houdend met loonontwikkeling en rente Pensioen van per jaar (basis 1970), gebaseerd op statistische gegevens van Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 4% Premie: 17,7% Kapitaal Leeftijd

12 Hogere rente leidt tot lagere benodigde premie Pensioen van per jaar op 25-jarige leeftijd, bij constante inflatie en andere renteniveau's Kapitaal Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 4% Premie: 17,7% Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 5,5% Premie: 13,7% Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 7% Premie: 8,1% Leeftijd

13 Veel variabelen Er zijn veel "knoppen" waaraan gedraaid kan worden in dit rekenmodel Die hebben allemaal effect op de gezondheid van een pensioenfonds Die gezondheid wordt uitgedrukt in de dekkingsgraad

14 Dekkingsgraad Is de verhouding van huidige bezittingen en de contante waarde van de toekomstige verplichtingen van het pensioenfonds In formulevorm: PV DG = x 100 VPV waarin DG = DekkingsGraad PV = PensioenVermogen VPV = Voorziening PensioenVerplichtingen

15 Contante Waarde De Contante Waarde (CW) van een toekomstig bedrag is het bedrag NU dat door rentetoevoegingen (samengestelde interest) aangroeit tot dat toekomstige bedrag Voorbeeld (toekomstig bedrag = 1000) Rente 4% 4% 2% Looptijd 20 jaar 10 jaar 10 jaar CW (afgerond)

16 Berekening VPV van een pensioenfonds Jaar % % % % % Rekenrente Deelnemer 1 Deelnemer 2 Deelnemer 3 Uitkering CW in 2012 Uitkering CW in 2012 Uitkering CW in % % % % % % % Jaar % % % % % Rekenrente Deelnemer 1 Deelnemer 2 Deelnemer 3 Uitkering CW in 2012 Uitkering CW in 2012 Uitkering CW in % % Cruciale vraag: Welke rente?? % % % % % Totaal Stijging 4% 21% 47% Totaal

17 Rente bij VPV berekening Tot 2006: 4% vast voor alle looptijden Vanaf 2006: Rente Termijn Structuur Gebaseerd op marktrente Looptijd afhankelijk passend in z.g. Financieel ToetsingsKader (FTK) Marktrente gebaseerd Wereldwijd "Dagkoersen" Afgeleid van z.g. rente swaps (opties om rentestijgingen en/of dalingen af te dekken) Veel kritiek (na 2008) Er wordt nu nagedacht over een FTK1 en een FTK2

18 Aanpassingen in afgelopen 40 jaar (1) Eindloonsysteem Nu: Middelloonsysteem Inflatiecorrectie Nu: Conditionele indexering Vaste rekenrente Nu: Marktrente Vanaf : Diverse (nood)reparaties

19 De rente vertoont sinds de piek van jaren '80/'90 een dalende trend 12% Rendement op Staatsleningen * * Bronnen: : CBS 1984 e.v. DNB 10% 8% Stijging CPI Vijf langstlopende Jongste tienjarige 6% 4% 2% Stijging kosten van levensonderhoud bleef (meestal) daaronder 0%

20 Prestaties van fictieve (1970) pensioenfonds met de kennis van vandaag Kapitaalopbouw volgens veronderstellingen van 1970, vergeleken met realiteit achteraf (2010) Kapitaal Sterfte Lftd: 73 Inflatie: werkelijk Rente: werkelijk Premie: 17,7% Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 4% Premie: 17,7% Pensioen (op pensioenleeftijd) Leeftijd

21 Prestaties van fictieve (1970) pensioenfonds met de kennis van vandaag Kapitaalopbouw volgens veronderstellingen van 1970, vergeleken met realiteit achteraf (2010) Kapitaal Afwijking Aanname Realiteit t.o.v. van prognose Pensioen op 65 jaar % Opgebouwd kapitaal % Sterfte Lftd: 73 Inflatie: werkelijk Rente: werkelijk Premie: 17,7% Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 4% Premie: 17,7% Pensioen (op pensioenleeftijd) Leeftijd

22 Aanpassingen in afgelopen 40 jaar (2) Eindloonsysteem Nu: Middelloonsysteem Inflatiecorrectie Nu: Conditionele indexering Vaste rekenrente Nu: Marktrente Vanaf : Diverse (nood)reparaties Premies Premievakanties/Terugstortingen in jaren '80/'90

23 Levensverwachting naar Leeftijd Levensverwachting in Resterende levensverwachting (M) Resterende levensverwachting (V) 80 Leeftijd (van overlijden) Leeftijd

24 Levensverwachting naar Leeftijd Levensverwachting in Resterende levensverwachting (M) Resterende levensverwachting (V) 80 Leeftijd (van overlijden) Leeftijd

25 Levensverwachting in afgelopen 40 jaar neemt sterker toe voor jongeren dan voor ouderen Stijging Levensverwachting nu 65-jarigen 90 Leeftijd + Resterende levensverwachting jarige (V) 65-jarige (M) 25-jarige (V) 25-jarige (M) 3,9 4,

26 Levensverwachting in afgelopen 40 jaar neemt sterker toe voor jongeren dan voor ouderen Stijging Levensverwachting nu 65-jarigen 25-jarigen jarige (V) 65-jarige (M) Leeftijd + Resterende levensverwachting jarige (V) 25-jarige (M) 5,0 3,9 4,1 6,

27 Voor starters op de arbeidsmarkt is het stelsel nu al onbetaalbaar Pensioen van per jaar op 25-jarige leeftijd, gebaseerd op levensverwachting 25-jarige man in 1970 en Kapitaal Sterfte Lftd: 80 Inflatie: 3% Rente: 4% Premie: 30,4% Sterfte Lftd: 73 Inflatie: 3% Rente: 4% Premie: 17,7% Leeftijd

28 Aanpassingen in afgelopen 40 jaar (3) Eindloonsysteem Nu: Middelloonsysteem Inflatiecorrectie Nu: Conditionele indexering Vaste rekenrente Nu: Marktrente Vanaf : Diverse (nood)reparaties Premies Premievakanties/Terugstortingen in jaren '80/'90 Levensverwachting Nu: Gestegen, beduidend meer voor jongere generaties Toekomst: Tijdbom onder het hele systeem

29 Het principe van Solidariteit Jong en oud zijn solidair Echter Jongeren hebben een hogere levensverwachting Zullen dus langer pensioen genieten Er zal dus een veel hoger kapitaal nodig zijn op pensioenleeftijd Een lagere rente Geeft een hogere CW voor de toekomstige verplichtingen Daardoor een lagere dekkingsgraad Effect is groter voor een "jong" dan voor een "oud" fonds

30 Vergrijzing 1950 Vrouwen Mannen Twee oorzaken 95 jaar of ouder 90 tot 95 jaar 85 tot 90 jaar n = 10,0M Naoorlogse geboortegolf 80 tot 85 jaar 75 tot 80 jaar 70 tot 75 jaar Stijging levensverwachting 65 tot 70 jaar 60 tot 65 jaar 55 tot 60 jaar 50 tot 55 jaar 45 tot 50 jaar 40 tot 45 jaar 35 tot 40 jaar 30 tot 35 jaar 25 tot 30 jaar 20 tot 25 jaar 15 tot 20 jaar 10 tot 15 jaar 5 tot 10 jaar 0 tot 5 jaar 15% 10% 5% 5% 10% 15%

31 Gedurende een eeuw: Potentiële beroepsbevolking is 50% ± 5% Demografische ontwikkeling (relatief) 100% 80% 60% 47% 47% 46% 45% 45% 47% 49% 51% 53% 55% 56% 56% 55% 53% 52% 51% 49% 48% 47% 47% 48% 40% 20% 65 jaar of ouder 25 tot 65 jaar 0 tot 25 jaar 0%

32 Nederlands Pensioensysteem (toch) nog steeds beste van de wereld maar het moet wel op de schop