Molendijkzaal Tussenbalans Noordvleugel Utrecht en integrale gebiedsuitwerking Eemland Peiling

Transcriptie

1 OVERZICHT De Raad Aanvang: 18:30 Tijd Zandfoort aan de Eem 18:30 Slotparade GA :30 Tijd Raadzaal 1.02 Molendijkzaal 0.01 Vermeerzaal :45 Taskforce Armoede Voorbereiding besluit Tussenbalans Noordvleugel Utrecht en integrale gebiedsuitwerking Eemland Peiling Algemene Subsidie-verordening Voorbereiding besluit 21:45 Tijd Raadzaal :00 Besluiten met debat 1. Amersfoort Vernieuwt: Afweging stedenbouwkundige modellen Hogewegzone (Voortgezette behandeling) Vastgesteld besluit - afwegingsnotitie - overzicht ingediende amendementen en moties - Reactie op ingediende amendementen en moties 3 juni Speeplekken - Financiën 22:55 Besluiten zonder debat 2. Vaststelling Verordening staangeld Toelichting: Jaarlijks wordt het staangeld per 1 juli verhoogd om de tarieven voor de huur en de retributies voor de woonwagenstandplaatsen met elkaar in overeenstemming te laten blijven. 23:00 Einde 1

2 De Ronde Datum: dinsdag 24 juni 2008 Aanvang: 20:45 Taskforce Armoede Voorbereiding besluit

3 Taskforce Armoede Voorbereiding besluit Reg.nr.: Van: Taskforce Armoede Ambtelijk contact: Bekkers ( ) Portefeuillehouder: Kruyt Opsteller: De Korte Samenvatting: Op 26 juni 2007 heeft de gemeenteraad een Taskforce armoede in het leven geroepen met de opdracht om creatieve en effectieve voorstellen te doen die leiden tot maatregelen ten behoeve van Amersfoortse burgers die in Armoede leven. De taskforce heeft een rapport met aanbevelingen uitgebracht. Hierin is een inventarisatie opgenomen van huidige knelpunten en problemen in het huidige armoede beleid opgenomen en worden aanbevelingen gedaan. Naast algemene aanbevelingen worden aanbevelingen gedaan rondom: Netwerken en sociaal isolement Armoederisicomomenten Regelgeving Werk als oplossing voor armoede Reden van aanbieding: De taskforce Armoede is door de raad ingesteld en rapporteert aan de raad. Van de raad wordt gevraagd: *Kennis te nemen van de resultaten Het college te verzoeken een reactie te geven met een expliciete uitspraak over de haalbaarheid en uitvoerbaarheid inclusief financiele consequenties. Na reactie college een besluit te nemen over de aanbevelingen De taskforce op te heffen. Vervolgtraject: Na reactie van het college worden de aanbevelingen ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. Doel activiteit: Voorbereiding besluit Soort activiteit: Raadsvoorstel Soort verslag: Verslag Bijbehorende documenten: Raadsvoorstel (/smartsite.shtml?ch=&id=191471) : /smartsite.shtml?ch=&id= Een mozaïek van problemen en oplossingen - Rapport van Aanbevelingen : /smartsite.shtml?ch=&id= Achtergrondrapport : Initiatiefvoorstel: instelling Taskforce 26 juni 2007 (pdf) Bijlage : Armoede in Amersfoort (pdf) Armoede in Amersfoort (pdf)

4 Gemeente Amersfoort INITIATIEFVOORSTEL Van : Grace Tanamal (PvdA), Reg.nr. : Daniëlle van Wijngaarden (VVD) en Ruud Schulten (BPA) Aan : Gemeenteraad Datum : 12 juni 2007 Portefeuillehouder : Arriën Kruyt Agendapunt : HB-1 TITEL Taskforce armoede Amersfoort BESLISPUNTEN 1. Een Taskforce armoede in het leven roepen 2. Deze Taskforce de volgende opdracht mee te geven: a. actief voor de periode van een jaar; b. bij de kadernota 2009 wordt een voorstel aan de Raad aangeboden; c. er wordt periodiek aan de Raad gerapporteerd; d. opdracht om creatieve en effectieve voorstellen te doen die leiden tot maatregelen ten behoeve van Amersfoortse burgers die in armoede leven. e. de adviezen dienen om armoede te voorkomen, het bieden van ondersteuning wanneer er al sprake is van armoede en het aanreiken van mogelijkheden om hieruit te komen; f. de Taskforce dient zijn informatie uit diverse gremia te halen en hiertoe een plan van aanpak te maken; g. de Taskforce bestaat maximaal uit 12 personen onder wie een voorzitter (onafhankelijk) vier gemeenteraadsleden, twee Amersfoortse burgers die bekend zijn met armoede, een lid met een kerkelijke achtergrond, een lid dat actief is binnen de moskee, een lid uit het bedrijfsleven, een lid uit de woningbouwcorporatie; deze leden worden benoemd door de gemeenteraad h. de Taskforce krijgt ambtelijke ondersteuning in de vorm van een secretaris die notuleert en de eindrapportage maakt, ondersteuning van O&S en van de ambtelijke organisatie waar dat nodig is. 3. De Taskforce vergadert in beslotenheid, voorzover het vergaderingen van intern beraad betreft. 4. Het budget voor de Taskforce vast te stellen op AANLEIDING Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies (inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving), waarin het toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is, vooral in situaties waarin niet of nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede in deze brede betekenis is sociale uitsluiting. Armoede in enge zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen. (Bron: notitie gemeentelijk armoedebeleid, Stimulansz/SGBO, april 2006) Het Amersfoortse beleid is goed, maar kan nog beter. Om dit te realiseren hebben we degelijke informatie nodig. Ook de Raad heeft de laatste jaren diverse initiatieven genomen, maar de grote samenhang is niet voor iedereen helder. We moeten kritisch naar ons beleid kijken om uiteindelijk met een plan te komen om de armoede in Amersfoort zoveel mogelijk te beperken. Wij stellen dan ook voor om in Amersfoort een Taskforce Armoede in het leven te roepen Amersfoort kent een jarenlang en uitgebreid armoedebeleid. Een armoedebeleid dat van de FNV een 8 mocht ontvangen. Dat is een prachtig cijfer, maar niet genoeg. In Amersfoort kennen wij nog steeds Inlichtingen bij:

5 raadsvoorstel pagina 2 Gemeente Amersfoort mensen die te maken hebben met armoede. Mensen die door hun beperkte middelen zijn uitgesloten van minimaal aanvaardbare levenspatronen. Men is niet alleen arm door te weinig geld, maar ook omdat men niet kan meedoen aan de samenleving. Het ontstaan van een voedselbank en een kledingbank zijn veelzeggend. De toename van het aantal daklozen en huisuitzettingen zijn schrikbarend. Het thema armoede staat hoog op de politieke agenda. Armoede is een maatschappelijk verschijnsel. Hulp en ondersteuning zijn noodzakelijk voor mensen die in armoede leven. Dezelfde ondersteuning kan mensen in kwetsbare en financiële achterstandsituaties onbedoeld nog meer afhankelijk maken. Zelfredzaamheid raakt hiermee verder weg; de paradox van de verzorgingsstaat. Arbeid en het activeren van mensen bevordert zelfredzaamheid. Daar zou de ondersteuning dan ook in eerste instantie op gericht moeten zijn. Betaalde arbeid kan voorzien in een inkomen boven het bijstandsniveau. De aantrekkende economie geeft meer mensen kansen. Kansen die ondersteund moeten worden door scholing. DOEL EN TOEGEVOEGDE WAARDE De Taskforce heeft tot doel om op basis van de grote diversiteit aan verkregen informatie, creatieve en effectieve voorstellen te doen ter vermindering van de armoede in Amersfoort. De op te richten Taskforce heeft door haar brede en diverse samenstelling een duidelijke en toegevoegde waarde; met het oprichten van de Taskforce wordt dus geen instantie gecreëerd die meer van hetzelfde doet. BEOOGD EFFECT Verbeterd armoedebeleid ARGUMENTEN Armoede als sluitstuk van de sociale zekerheid Het sluitstuk van de sociale zekerheid is het armoedebeleid. Het is bedoeld als vangnet voor mensen die niet in staat zijn zonder hulp een fatsoenlijk bestaan te leiden. Onderzoek in Amersfoort laat zien dat het met name de huishoudens met kinderen tussen de 12 en 18 jaar zijn die tekort komen en alleenstaanden onder de 65 jaar. Het college kiest ervoor om de gezinnen met kinderen meer ondersteuning te bieden. Alleen en in armoede leven kan een ander probleem doen ontstaan, namelijk eenzaamheid en isolement. Dit kan ontstaan wanneer wij ervoor kiezen de ene groep boven een andere stellen. Wij zullen ons moeten afvragen of wij dergelijke keuzes willen maken. Armoedebestrijding Niet alleen de gemeente is actief op het gebied van armoedebestrijding. Er zijn tal van maatschappelijke organisaties die actief zijn op dit terrein. Religieuze instellingen, vrijwilligersorganisaties en professionals, allen hebben hetzelfde doel en dat is de nood verlichten, daar waar dit noodzakelijk is. Armoede in kaart Om armoede in Amersfoort in kaart te brengen hebben we meer nodig dan een beperkt onderzoek. Om echt in kaart te brengen wie er arm is en de effecten daarvan op iemands leven te doorgronden, zullen we veel meer moeten doen. We zullen daarvoor met mensen moeten spreken die arm zijn en naar hun verhalen en hun belevingen luisteren. Wat zijn hun verwachtingen en hoe ervaren zij het Amersfoortse armoedebeleid. Ook experts, professionals en vrijwilligers die mensen bijstaan moeten worden gehoord. Het is ook van belang om de onderzoeken die al gedaan zijn mee te nemen. Het Nibud, de rekenkamer en de afdeling onderzoek en statistiek hebben al veel in kaart gebracht. Voorzieningen In Amersfoort kennen we ter ondersteuning van het armoedebeleid: bijzondere bijstand; witgoedregeling; langdurigheidstoeslag; sociale participatieregeling; Amersfoort 65 plus regeling;

6 raadsvoorstel pagina 3 Gemeente Amersfoort kwijtschelding gemeentelijke belastingen. ziektekostenverzekering Er bestaan nog een aantal regelingen die in Amersfoort niet helder staan beschreven. De extra ondersteuning voor chronisch zieken en de sinds vorig jaar bestaande mogelijkheden om gezinnen in de bijstand collectieve bijzondere bijstand te geven. KANTTEKENINGEN Armoede kent veel verschillende oorzaken. Er zijn ook veel verschillende oplossingen. Het vraagt om durf en creativiteit om armoede te bestrijden op een manier waar zoveel mogelijk mensen bij betrokken zijn. Het moet een probleem zijn dat de hele maatschappij aangaat en niet alleen de gemeente. Ook de provincie, het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen kunnen gesprekspartner zijn en met hun ideeën en kennis een bijdrage leveren. COMMUNICATIE - FINANCIËN Het bedrag van zal worden meegenomen in de lentebrief Ook zal het college worden gevraagd om te onderzoeken welke financiële mogelijkheden er aanwezig zijn bij de provincie. VERVOLG Na behandeling in De Ronde zal dit voorstel worden aangeboden ter besluitvorming in Het Besluit. Grace Tanamal (PvdA) Daniëlle van Wijngaarden (VVD) Ruud Schulten (BPA) Bijlagen - ontwerp-raadsbesluit

7 raadsbesluit pagina 1 Gemeente Amersfoort RAADSBESLUIT Reg.nr De raad van de gemeente Amersfoort; op basis van het voorstel van raadsfracties PvdA, VVD en BPA van 12 juni 2007, (nr ); b e s l u i t 1. Een Taskforce armoede in het leven roepen 2. Deze Taskforce de volgende opdracht mee te geven: a. actief voor de periode van een jaar; b. bij de kadernota 2009 wordt een voorstel aan de Raad aangeboden; c. er wordt periodiek aan de Raad gerapporteerd; d. opdracht om creatieve en effectieve voorstellen te doen die leiden tot maatregelen ten behoeve van Amersfoortse burgers die in armoede leven. e. de adviezen dienen om armoede te voorkomen, het bieden van ondersteuning wanneer er al sprake is van armoede en het aanreiken van mogelijkheden om hieruit te komen; f. de Taskforce dient zijn informatie uit diverse gremia te halen en hiertoe een plan van aanpak te maken; g. de Taskforce bestaat maximaal uit twaalf personen onder wie een voorzitter (onafhankelijk) vijf gemeenteraadsleden, twee Amersfoortse burgers die bekend zijn met armoede, een lid met een kerkelijke achtergrond, een lid dat actief is binnen de moskee, een lid uit het bedrijfsleven, een lid uit de woningbouwcorporatie; deze leden worden benoemd door de gemeenteraad h. de Taskforce krijgt ambtelijke ondersteuning in de vorm van een secretaris die notuleert en de eindrapportage maakt, ondersteuning van O&S en van de ambtelijke organisatie waar dat nodig is. 3. De Taskforce vergadert in beslotenheid, voorzover het vergaderingen van intern beraad betreft. 4. Het budget voor de Taskforce vast te stellen op ,- Vastgesteld in de openbare vergadering van 26 juni de griffier, de voorzitter,

8 ARMOEDE IN AMERSFOORT Achtergrondrapport Bijlage bij rapport van aanbevelingen Taskforce Armoede Amersfoort Mei 2008

9 Inhoud Hoofdstuk 1 Armoede in beeld 1.1 Definitie van armoede Armoede in Nederland Risicogroepen en risicofactoren Armoede in Amersfoort 6 Hoofdstuk 2 Inventarisatie van huidige oplossingen 2.1 Europees en landelijk beleid Minimabeleid gemeente Amersfoort Recente beleidsontwikkelingen gemeente Amersfoort Activiteiten intermediaire organisaties 17 Hoofdstuk 3 Taskforce Armoede Amersfoort 3.1 Samenstelling Taskforce Armoede Amersfoort Initiatiefvoorstel Taskforce Armoede gemeenteraad Amersfoort 23 Literatuur en bronnen 2

10 Hoofdstuk 1 Armoede in beeld 1.1 Definitie van armoede `Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies (inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving) waarin het toekomstperspectief een onderscheidend kenmerk is, vooral in situaties waarin niet of nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede is in deze brede betekenis sociale uitsluiting. Armoede in enge zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen 1. De Taskforce Armoede kiest voor bovenstaande brede definitie van armoede. Ze kiest ervoor armoede te beschouwen als een mozaïek van problemen. Desondanks is het wenselijk een aantal indicatoren te kiezen waarmee een situatie van armoede kan worden herkend. Een laag opleidingsniveau of een verminderde gezondheid of een onprettige leefomgeving zijn op zichzelf geen indicatie voor armoede. Ze zijn dat wel wanneer ze voorkomen in combinatie met een aantal andere factoren. En in dat samenstel van factoren is het hebben van een laag inkomen de belangrijkste. Een andere definitie van armoede wordt gegeven door Jan Vranken (1998): Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zicht uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen. Met deze definitie wordt armoede nagenoeg gelijkgesteld met sociale uitsluiting. Maatregelen ter bestrijding van armoede zullen dan vooral betrekking moeten hebben op het bestrijden van uitsluitingsprocessen Laag inkomen als indicator voor armoede Er wordt een aantal methoden gehanteerd voor het bepalen van het inkomen als indicator voor armoede: 1. Lage inkomensgrens: deze inkomensgrens wordt afgeleid van het bijstandsniveau van een alleenstaande in 1979, vermeerderd met een jaarlijks prijsindexcijfer. De lage inkomensgrens wordt met name toegepast bij vergelijkingen in de tijd. 2. Budgetgerelateerde grens: deze inkomensgrens wordt veel toegepast in Nederland om vast te stellen welk inkomen nodig is voor het doen van de onvermijdelijke uitgaven (het basisbehoeftencriterium), dan wel voor de onvermijdelijke uitgaven vermeerderd met bescheiden uitgaven voor sociale participatie en recreatie (niet-veel-maar-toereikendgrens). 1 Deze definitie van armoede is oorspronkelijk afkomstig uit het nationaal Actieplan ter bestrijding van armoede en sociale uitsluiting 2003, Ministerie SZW, De definitie wordt breed gebuikt en onderschreven in verschillende hedendaagse publicaties en vormt ook het uitgangspunt voor de Taskforce armoede Amersfoort (zie ook initiatiefvoorstel). 3

11 3. Sociaal minimum: deze inkomensgrens betreft een inkomen van op of onder de 105 % van het bijstandsniveau en wordt in Amersfoort gehanteerd om het percentage lage inkomens te meten. 4. Aanvullende indicatoren: Landelijk wordt een aantal financiële aanvullende indicatoren voor armoede gehanteerd: verblijfsduur onder de inkomensgrens, de aanwezigheid van schulden en betalingsachterstanden en het oordeel over de eigen financiële positie. Hoogte van armoedegrenzen voor enkele huishoudenstypen, 2005 (netto maandbedrag in euro s) 2 alleenstaande paar eenoudergezin zonder kind 1 kind 2 kinderen 3 kinderen 1 kind 2 kinderen lage-inkomensgrens a budgetgerelateerde grens: - niet-veel-maar-toereikendvariant a basisbehoeftenvariant Overige factoren als indicator voor armoede Behalve financiële factoren kunnen nog andersoortige indicatoren worden gehanteerd: maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving Armoedeval Het geringe verschil tussen het minimumloon en een minimumuitkering en het verlies van het recht op inkomensafhankelijke regelingen bij het overgaan van uitkering naar (minimum)loon kan tot gevolg hebben dat gaan werken na een uitkeringssituatie per saldo niet leidt tot inkomensverbetering. Dit verschijnsel wordt armoedeval genoemd. Onderzoek is gedaan naar de vraag of het verkrijgen van inkomensafhankelijke subsidies een negatief effect heeft op het zoeken en vinden van betaald werk. Daar blijken nauwelijks aanwijzingen voor te bestaan. Het zoekgedrag naar een baan blijkt veel meer samen te hangen met factoren als leeftijd, gezondheid en opleidingsniveau. 1.2 Armoede in Nederland Omvang van armoede De meest recente cijfers over armoede in Nederland zijn gepubliceerd in de Armoedemonitor 2007 (december2007), betreffende realisatiecijfers t/m 2005 en ramingen t/m In Nederland (cijfers 2005) leeft 10 % van de huishoudens onder de lageinkomensgrens. 6,4 % leeft onder de niet-veel-maar-toereikendgrens. 3,7 % leeft onder 2 Bron: 4

12 de basisbehoeftengrens ( huishoudens). Volgens deze strenge basisbehoeftenvariant was in op de 27 huishoudens arm. Op het niveau van individuele personen zijn de cijfers als volgt: 8,9 % van de personen leeft onder de lage-inkomensgrens, 6,1 % leeft onder de niet-veel-maartoereikendgrens, 3,7 % leeft onder de basisbehoeftengrens. Volgens de armoedemonitor 2007 is armoede in 2005 ten opzichte van eerdere jaren eerst gestegen, maar zal die volgens de ramingen t/m het jaar 2008 gaan dalen. Deze daling wordt vooral veroorzaakt door een aantal overheids- en belastingmaatregelen. Ten gevolge hiervan is de verwachting dat het aandeel huishoudens volgens de drie genoemde inkomensgrenzen gaat dalen naar 7,9 % (lage inkomensgrens), respectievelijk 5,6 (niet-veel-maar-toereikendgrens) en 3,4 (basisbehoeftenvariant). Deze ramingen blijken na vergelijking historische laagtepunten te zijn: nooit was de (gemeten) armoede in Nederland zo laag. Een aspect van armoede is de armoededuur. Een op de drie huishoudens met een laag inkomen leeft al vier jaar of langer onder de armoedegrens. Tegelijk is zichtbaar dat de jaarlijkse in- en uitstroom uit armoede groot is, ligt in beide gevallen rond de 38 %. 1.3 Risicogroepen en risicofactoren Uit de armoedemonitor blijkt dat er binnen de groep mensen met een laag inkomen een aantal risicogroepen zijn: - Kinderen - Eenoudergezinnen - Niet-westerse allochtonen - Huishoudens met een uitkering - Zelfstandigen - Deel van de niet-werkenden Armoede bij kinderen In de armoedemonitor wordt geconstateerd dat het wenselijk is om beleidsmatig aandacht te besteden aan armoede bij kinderen. Kinderen zijn duur. Gemiddeld kost een kind zo n 390 Euro per maand per kind. Volgens het basisbehoeften-criterium leeft in Nederland 5,4 % van de kinderen in armoede. Volgens het niet-veel-maartoereikendcriterium leeft 9,1 % van de kinderen in armoede. De betekenis van deze armoede is voor de betrokken gezinnen groot: In 30 % van de gevallen is er onvoldoende geld voor dagelijks warm eten, 41 % kan niet regelmatig nieuwe kleren kopen. 30 % is om financiële redenen nergens lid van en 43 % heeft geen internet vanwege de kosten. Langdurige armoede is het grootst bij kinderen in eenoudergezinnen. Zo leeft bijvoorbeeld 7 % van de kinderen in een eenoudergezin langdurig in armoede (langer dan 5 jaar). Ook lijkt er sprake van een zekere overerfbaarheid van armoede. Kinderen 5

13 uit gezinnen met een laag inkomen hebben 17 jaar later een 6 procentpunt grotere kans op armoede dan andere kinderen. Volgens de armoedemonitor is nog aanvullend onderzoek nodig naar de effectiviteit van maatregelen Overige risicogroepen en risicofactoren Een aantal cijfers over de overige risicogroepen: - Ruim 40 % van de eenoudergezinnen met uitsluitend minderjarige kinderen heeft een laag inkomen - Van de huishoudens met een niet-westerse hoofdkostwinner had 30 % een laag inkomen. Dat is driemaal zoveel als gemiddeld. Daarbinnen vormen de Marokkaanse en Antilliaans/Arubaanse huishoudens de belangrijkste risicogroep. - Driekwart van de huishoudens met een bijstandsuitkering leeft onder de lageinkomensgrens. Dat geldt ook voor een kwart van de mensen met een WW- of WIA-uitkering. - Van de werkende zelfstandigen heeft 14 % een inkomen onder de lageinkomensgrens (Armoedemonitor 2007, p. 33). - Van de niet-werkenden lopen drie groepen een hoger risico op langdurige armoede omdat zij minder actief naar werk (kunnen) zoeken of verminderde kansen hebben op de arbeidsmarkt: ouders, mensen met een slechte gezondheid en mensen met een laag opleidingsniveau. 1.4 Armoede in Amersfoort De inkomenssituatie in Amersfoort De meest recente cijfers over inkomen en armoede in Amersfoort zijn gepubliceerd in Amersfoort in cijfers 2007, een uitgave van de afdeling Onderzoek & Statistiek van de gemeente. Amersfoort is een relatief welvarende stad. Dit blijkt onder andere uit het inkomensniveau. Het gemiddeld besteedbaar inkomen van een huishouden in Amersfoort bedroeg in per jaar. Dit is zo'n 5% boven het landelijke gemiddelde. De wijken in het noorden en het zuiden van de stad kenmerken zich veelal door een inkomen dat boven het stedelijk gemiddelde ligt. Uit de Stadspeiling blijkt dat ruim tweederde (70%) van de huishoudens een betaalde baan heeft. Bijna de helft van hen is tweeverdiener (34%). Het opleidingsniveau in Amersfoort is relatief hoog. 8 % van de Amersfoortse huishoudens leeft van een inkomen op of rond het sociaal minimum. In Nederland is dat gemiddeld 9 %. 6

14 Type huishoudens in Amersfoort 6% Alleenstaand 30% 26% 38% Echtpaar zonder kinderen Echtpaar met kinderen Eenoudergezin 3 % van de Amersfoorters maakt gebruik van de bijstand (2380 personen). Amersfoort onderscheidt zich daarmee in positieve zin binnen Nederland. Van de gemeenten kennen slechts 4 gemeenten een lager percentage bijstandsgerechtigden. Profiel gemeenten thema: Werken % zakelijke werkzoekenden inkomen huishouden gebruik bijstand diensten rangorde totaal rangorde % rangorde in euro rangorde % Almere 1 23,8 12 7, ,8 Amersfoort 3 22,3 17 5, ,0 Amsterdam 2 22,6 7 8, ,3 Apeldoorn 19 12,6 18 5, ,4 Arnhem 6 20,9 3 10, ,6 Breda 14 15,1 10 7, ,7 Dordrecht 21 11,2 14 6, ,1 Ede 20 11,4 24 4, ,3 Eindhoven 5 21,2 11 7, ,1 Emmen 25 9,6 4 10, ,7 Enschede 18 12,9 2 10, ,0 Groningen 8 18,7 6 8, ,8 Haarlem 11 17,0 21 5, ,4 Haarlemmermeer 16 14,0 25 3, ,3 Leiden 23 11,0 23 5, ,5 Maastricht 12 16,6 9 8, ,5 Nijmegen 22 11,2 8 8, ,1 Rotterdam 10 17,6 1 12, ,7 's-gravenhage 15 14,6 5 9, ,7 's-hertogenbosch 9 18,0 13 6, ,1 Tilburg 24 10,0 22 5, ,7 Utrecht 4 21,4 15 6, ,5 Zaanstad 13 16,3 19 5, ,2 Zoetermeer 7 19,0 20 5, ,2 Zwolle 17 13,4 16 6, ,5 Nederland 14,3 6, ,1 bronnen: 7

15 % banen in de zakelijke dienstverlening: ETIN/LISA medio 2005 werkzoekenden (=Niet Werkende Werkzoekenden, in % van de bevolking jaar): CWI inkomen huishouden (=besteedbaar inkomen particuliere huishoudens): CBS Spreiding van lage inkomens en armoede over de stad Op basis van gegevens uit `Amersfoort in cijfers 2007 een publicatie van de afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amersfoort is gezocht naar een beeld van de spreiding van armoede over de stad. Gekeken is naar een aantal indicatoren: - aandeel niet-werkende werkzoekenden per wijk - aandeel huishoudens met een Wwb-uitkering per wijk - aandeel huishoudens met een inkomen op of rond sociaal minimum per wijk - aandeel huishoudens met een inkomen op of rond sociaal minimum per wijk - gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen per wijk - aandeel niet-westerse allochtonen per wijk - aandeel 1-oudergezinnen per wijk Achtereenvolgens wordt hiervan in staafdiagrammen een beeld gegeven. aandeel niet-werkende werkzoekenden aandeel huishoudens met uitkering wwb Liendert Schuilenburg De Kruiskamp De Koppel Randenbroek Soesterkw artier Schothorst Zuid Stadskern De Berg Zuid Vathorst Amersfoort Rustenburg Leusderkw artier Schothorst Noord Vermeerkw artier Kattenbroek Zonnehof Zielhorst Nieuw land Hoogland Hooglanderveen De Berg Noord 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 De Kruiskamp Liendert Schuilenburg Randenbroek De Koppel Soesterkw artier Stadskern Schothorst Zuid De Berg Zuid Leusderkw artier Zonnehof Amersfoort Schothorst Noord Vermeerkw artier Rustenburg Kattenbroek Zielhorst Nieuw land Hooglanderveen Vathorst Hoogland De Berg Noord 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 aandeel huishoudens met inkomen rond sociaal minimum Gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen De Kruiskamp De Koppel Schothorst Zuid Stadskern De Berg Zuid Randenbroek Liendert Soesterkw artier Schuilenburg Schothorst Noord Amersfoort Vathorst De Berg Noord Nieuw land Vathorst Hoogland De Berg Zuid Kattenbroek Zielhorst Vermeerkw artier Rustenburg Amersfoort Schothorst Noord Hooglanderveen Leusderkw artier Stadskern Schothorst Zuid 8

16 aandeel niet-westerse allochtonen aandeel 1-oudergezinnen De Kruiskamp Liendert Schuilenburg De Koppel Randenbroek Schothorst Zuid Vathorst Amersfoort Rustenburg Vermeerkw artier Nieuw land Soesterkw artier Kattenbroek Zielhorst Schothorst Noord Stadskern Leusderkw artier De Berg Zuid Hoogland Zonnehof De Berg Noord Hooglanderveen Liendert De Koppel Schuilenburg Schothorst Noord Randenbroek Soesterkw artier Schothorst Zuid De Berg Zuid Kattenbroek De Kruiskamp Leusderkw artier Amersfoort Zielhorst Vermeerkw artier Nieuw land Rustenburg Hoogland Vathorst Stadskern Hooglanderveen De Berg Noord Zonnehof 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Met behulp van bovenstaande gegevens hebben we vervolgens een beeld per wijk gemaakt. De 5 slechtst scorende wijken per aspect zijn gemarkeerd. Daardoor wordt zichtbaar dat in een aantal wijken een cumulatie van problemen die gerelateerd zijn aan armoede zichtbaar worden. Indicatoren van armoede Hoogste aandeel nietwerkende werkzoekenden Hoogste aandeel Wwbuitkeringen Hoogste aandeel huishoudens met inkomen op of onder minimum inkomen Laagste besteedbaar inkomen Hoogste aandeel nietwesterse allochtonen Hoogste aandeel 1- oudergezinnen Liendert x x x x x Kruiskamp x x x x x Schuilenburg x x x x De Koppel x x x x x Randenbroek x x x x x Stadskern Schothorst-Z x x Soesterkwartier x De Berg-Z x Schothorst-N x Zonnehof x 9

17 1.4.3 Kunnen rondkomen in Amersfoort Uit de minima-effectrapportage van het NIBUD (november 2006) kunnen Amersfoortse huishoudens met een minimuminkomen (tot 110 % van het bijstandsniveau) technisch gesproken over het algemeen rondkomen. Nadere beschouwing hiervan levert verschillen tussen bepaalde groepen op: Van de huishoudens onder de 65 jaar profiteert het eenoudergezin met jonge kinderen het beste van landelijke en lokale inkomensondersteuning. Dit type gezin heeft relatief hogere inkomsten uit (combinaties van) vergoedingen en heeft lagere uitgaven. Daarentegen hebben (eenouder)gezinnen met kinderen tussen 12 en 18 jaar zeer beperkte bestedingsmogelijkheden. De kosten voor het basispakket zijn zo hoog dat er nauwelijks iets overblijft voor bekostiging van het restpakket. Huishoudens van 65 jaar en ouder hebben in Amersfoort de beste bestedingsmogelijkheden Schuldenproblematiek en schuldhulpverlening Het hebben van een laag inkomen en armoede is gerelateerd aan het hebben van schulden. Huishoudens met een laag inkomen hebben vaker financiële problemen dan huishoudens met een hoog inkomen. Zij hebben vaker betalingsachterstanden en kunnen zich bepaalde uitgaven niet veroorloven. Van de groep mensen met een laag inkomen zag 5,6 % zich in 2006 genoodzaakt schulden te maken. Het aantal aanmeldingen voor schuldhulp in Amersfoort bedroeg in Het betrof hier in totaal 738 mensen (sommige mensen deden meerdere keren een aanvraag). Dat is een stijging van 9 % ten opzichte van Ten dele lijkt deze stijging te worden veroorzaakt door een verhoogde inzet op preventie. Mensen met financiële problemen lijken zich in een vroeger stadium te melden dan voorheen. Over de groep mensen die in 2007 financiële hulpverlening ontving van Stadsring 51 is het volgende bekend: 42% Aanmeldingen financiële schuldhulpverlening % 57% man vrouw meerdere personen/groep Aanmeldingen naar leeftijd Tot 25 jr 25 tot 35 jr 35 tot 45 jr 45 tot 55 jr 55 tot 65 jr 65 jr en ouder onbekend Aanmeldingen naar etniciteit Nederland Surinam... Europa Turkije Marokko Overige... 10

18 Hoofdstuk 2 Inventarisatie van huidige oplossingen In dit hoofdstuk aandacht voor de voorzieningen en maatregelen die er al zijn ter voorkoming en bestrijding van armoede in Amersfoort. Eerst het landelijk en Europese perspectief; welke trends en beleidsontwikkelingen zijn er op dat schaalniveau? Vervolgens het beleid van de gemeente Amersfoort en de ontwikkelingen bij intermediaire en particuliere organisaties in de stad. 2.1 Europees en landelijk beleid In Europa ligt de focus van het armoedebeleid op het voorkomen en bestrijden van sociale uitsluiting. Daarbij worden de volgende prioriteiten benoemd: - verbeteren van toegankelijkheid van voorzieningen - elimineren van armoede bij kinderen en jongeren - tegengaan discriminatie chronisch zieken en mensen met niet-westerse achtergrond. Perspectief van het landelijke armoedebeleid is vooral de participatie van het individu: maatregelen zijn gericht op het verbeteren van de kwalificaties van minima. Daarvoor zijn er de volgende instrumenten: - Wet Werk & Bijstand (WWB) - Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) - Nationale actieplannen gericht op 4 doelstellingen: Bevordering maatschappelijke participatie Garanderen inkomenszekerheid Toegankelijkheid van voorzieningen Stimuleren van actieve inbreng betrokkenen 2.2 Minimabeleid gemeente Amersfoort Het Amersfoortse minimabeleid heeft tot doel het voorkomen van isolement en het bevorderen van participatie en rust op een aantal pijlers: - Beleid werk & inkomen - Minimaregelingen - Premiebeleid - Schuldhulpverlening Beleid werk & inkomen: Het beleid werk & inkomen van de gemeente Amersfoort is primair gericht op het verkrijgen van werk. Daarbij ligt de verantwoordelijkheid voor het zoeken naar en vinden van werk bij de betrokkene zelf. Als dat niet lukt biedt de gemeente mogelijkheden om de kansen op werk te vergroten of ondersteuning te krijgen bij dat proces. Stapsgewijs omvat het traject Op weg naar werk : 11

19 - Zelf op zoek naar werk - Centrum voor Werk & Inkomen - Begeleiding en ondersteuning naar werk: Arbeidsintegratie (arbeidstoeleiding en activering, Amersfoort werkt met de reïntegratieladder), Reïntegratie arbeidsgehandicapten, Hulp voor startende ondernemers Minimaregelingen: Het gebruik van de bijstand is, overeenkomstig met de landelijke trend, de afgelopen jaren sterk afgenomen. Aanvullend op de bijstand kent de gemeente Amersfoort de volgende minimaregelingen: - Bijzondere bijstand - Langdurigheidstoeslag - Regeling sociale participatie - Witgoedregeling - Amersfoort 65+-regeling - Kwijtschelding gemeentelijke belastingen - Collectieve ziektekostenverzekeringen voor minima - Regeling schooltas In 2006 is onderzoek gedaan naar het bereik en de effectiviteit van minimaregelingen. Naar aanleiding van dit onderzoek is een tweetal aanvullende regelingen voorgesteld: jeugdsportfonds en financiële steun voor minima met oudere kinderen (12-18 jaar), beiden inmiddels ingesteld. Financiële minimaregelingen Inkomensgrens Gebruik 2007 Bijzondere bijstand 130 % van sociaal minimum 3035 Witgoedregeling 100 % Kwijtschelding gemeentelijke 100 % 12

20 belastingen Langdurigheidstoeslag 100 % 1357 Amersfoort-plustoeslag (65 +) 110 % 1845 Coll. ziektekostenverzekering 110 % 4850 Regeling sociale participatie 100 % 2329 Regeling schooltas (gezinnen met schoolgaande kinderen jr) 120 % (wettelijk minimumloon) 252 (m.i.v. sept. 2007) Premiebeleid: In een aantal situaties kunnen bijstandsgerechtigden in aanmerking komen voor een premie: Premie Wie Bedrag Toelichting Uitstroompremie Uitstromers naar regulier werk (ook naar WSW, ook zelfstandig ondernemerschap), vanuit de WWB en vanuit een traject met een arbeidscontract 900 eenmalig, na één jaar een reguliere baan Stimuleert uitstroom naar werk en vangt de armoedeval enigszins op Scholingspremie Uitstromers naar een opleiding met studiefinanciering 900 eenmalig. Premie wordt vooraf, bij aanvang opleiding betaald. Stimuleert uitstroom opleiding. Doorstroompremie (gewijzigd) Deelnemers aan de Doorstroompool (DSP) 600 eenmalig, bij het positief afronden van het traject. Bij uitstroom naar werk dan wel terugkeer in de WWB (niet verwijtbaar) binnen één jaar na start DSP premie naar rato duur traject. Motiveert deelnemers Premie Pluswerk en leerwerkbanen (arbeidscontract) (nieuw) Deelnemers aan Pluswerk, leerwerkbaan of vergelijkbaar 600 eenmalig, bij het positief afronden van het traject, inclusief het behalen van het leerdoel. Bij uitstroom naar werk dan wel terugkeer in de WWB (niet verwijtbaar) binnen één jaar na start Pluswerk premie naar rato duur traject. Motiveert deelnemers Deeltijdpremie WWB-cliënten voor wie het hebben van een deeltijdbaan het maximaal haalbare is Overeenkomstig de vrijlatingregeling (25% van de inkomsten); maximaal 900, minimaal de hoogte van de LDT Bij beperking met structureel karakter; jaarlijks opnieuw vaststellen; compensatie voor het verlies LDT 13

21 Premie vrijwilligerswerk 3 varianten Premie werk mee Vrijwilligerswerk naast het traject Vrijwilligerswerk = onderdeel traject Vrijwilligerswerk = eindpunt (maximaal haalbare) WWB-cliënten in het project werk mee (werken met behoud van uitkering) Geen premie Geen premie 600 per jaar Minimum van 16 uur per week deelname aan goedgekeurd of (door SZ) daaraan gelijkgesteld vrijwilligerswerk; jaarlijks opnieuw vaststellen. 600 per jaar. Bij beëindiging binnen één jaar naar rato. Stimuleert deelname aan werk mee ; jaarlijks opnieuw vaststellen Premie werkstage (nieuw) Cliënten die een werkstage volgen (werken met behoud van uitkering) 600 eenmalig, bij het positief afronden van het traject door uitstroom naar betaald werk. Bij uitstroom binnen één jaar (niet verwijtbaar) premie naar rato duur traject. Motiveert deelnemers Uitvoering schuldhulpverlening Elke gemeente in Nederland is verplicht om kostenloze schuldhulpverlening aan burgers aan te bieden, maar is vrij in de wijze van organisatie ervan. In Amersfoort is de schulphulpverlening ondergebracht bij Stadsring 51. Stadsring 51 biedt financiële hulpverlening, sociale raad, formulierenhulp en hulp bij thuisadministratie. Speerpunt in het werk van Stadsring 51 is het voorkomen en bestrijden van schulden. Schulden ontstaan makkelijker als het inkomen niet compleet is, bijvoorbeeld door nietgebruik van inkomensvoorzieningen. Het voorkomen en bestrijden van schulden gaat dus hand in hand met het terugdringen van niet-gebruik van regelingen. Schuldhulpverlening volgt een aantal stappen: - analyse inkomsten en uitgaven, evt. aanvragen van inkomensvoorzieningen (ontbrekende toeslagen, heffingskortingen en kwijtscheldingen) - Administratie uitzoeken en ter beoordeling inleveren - Schuldsaneringsplan - Schuldregeling via de bank - Schuldregeling via de rechter Daarnaast heeft Stadsring 51 aandacht voor preventie in de vorm van: - Budgetcursussen - Activiteiten gericht op jongeren - Persoonlijk advies over inkomensvoorzieningen - Informatiepakket Eerste hulp bij Schulden - Voorlichtingsactiviteiten - Samenwerking met woningcorporaties (ter voorkoming van huurschulden, huisuitzetting etc. 14

22 In het kader van armoedebestrijding is de financiële hulpverlening door Stadsring 51 een belangrijk instrument. Over de resultaten van Stadsring 51 met betrekking tot schuldhulpverlening in 2007 is de volgende informatie beschikbaar (bron: jaarverslag 2007, Stadsring 51): Werkvoorraad en uitstroom Stadsring 51 in 2007 De resultaten van de hulpverlening door Stadsring 51 op basis van de geregistreerde uitstroom van 1502 cliënten waren als volgt: Resultaten financiële hulpverlening Stadsring 51 in Recente beleidsontwikkelingen gemeente Amersfoort De gemeente Amersfoort heeft de laatste jaren geïnvesteerd in (onderzoek naar) armoedebestrijding. Achtereenvolgens zijn de volgende ontwikkelingen vermeldenswaard: 1. 0-Meting minimabeleid (afdeling O&S, 2006): onderzoek naar gebruik van inkomensondersteunende maatregelen in Resultaat van dit onderzoek is een beeld van het huidige gebruik van de verschillende inkomensondersteunende regelingen door de doelgroep. Daaruit blijkt dat het bereik van sommige regelingen nog aanmerkelijk verhoogd zou kunnen worden door gerichte voorlichting. Dit geldt met name voor de groep niet-uitkeringsgerechtigden. Een ander instrument om het niet-gebruik terug te dringen is het uitvoeren van bestandskoppelingen. Inmiddels is een deel van de bestandkoppelingen ingevoerd en doet amersfoort mee aan een pilot bestandskoppeling met de Belastingdienst. 15

23 2. Minima-effectrapportage 1 (NIBUD, nov. 2006): De invloed van gemeentelijke maatregelen op de financiële positie van inwoners met een laag inkomen. Resultaten: Over het algemeen voldoen gemeentelijke regelingen met het oog op het kunnen rondkomen. Ten gevolge van een ongunstige combinatie van regelingen wordt echter een relatief slechte positie van gezinnen met kinderen jaar geconstateerd. Een aantal maatregelen wordt voorgesteld en gedeeltelijk uitgevoerd, waaronder de Regeling Schooltas per september Rekenkameronderzoek Uitgaven Minimabeleid (2006). Dit onderzoek richtte zich op de omvang en de ontwikkeling van de gemeentelijke uitgaven aan het minimabeleid. In de jaren zijn de gemiddelde uitgaven per gezin gelijk gebleven en is de totale besteding van gemeentelijke middelen aan minima ruim boven het landelijk gemiddelde en boven het budget dat door het rijk ter beschikking is gesteld. Aanbevelingen uit dit onderzoek: - Aandacht voor mogelijke efficiencyverbeteringen bij de uitvoering van de minimaregelingen - minimabeleid actualiseren en heldere en meetbare doelstellingen over het kwantitatieve en kwalitatieve bereik van het beleid opnemen - in jaarverslag meer uitgebreide verantwoording over minimabeleid opnemen. 4. Rapport effectiever minimabeleid (Verwey Jonker Instituut, oktober 2007): Effectiever minimabeleid in Amersfoort. Dit onderzoek was gericht op de vraag of het brede minimabeleid een antwoord is op de algemene doelstelling het voorkomen van sociale uitsluiting en het bevorderen van zelfredzaamheid, zelfstandigheid, activering en participatie. Het Verwey Jonker Instituut deed kwalitatief onderzoek onder minima en intermediaire organisaties. Het onderzoek leverde een breed palet van adviezen op: - Adviezen gericht op een verbetering van de samenwerking tussen partijen en het versterken van de regierol van de gemeente - Adviezen gericht op het voorzieningenaanbod: uitbreiding van het pakket of het aanbod, uitbreiding van bestaande activiteiten naar nieuwe doelgroepen (m.n. budgetbeheer en training) - Adviezen gericht op preventie. Door samenhangend beleid te voeren op verschillende beleidsterreinen en de integratie tussen die beleidsterreinen te versterken is winst te behalen - Adviezen gericht op de versterking van de client: empowerment, maar ook ondersteuning krijgen in ruil voor een bijdrage aan de samenleving 5. Taskforce Armoede Begin juli 2007 is de Taskforce Armoede ingesteld door de gemeenteraad van Amersfoort (zie opdracht etc.). In de Raadsinformatiebrief nr 115 (oktober 2007) wordt voorgesteld dat de gemeente in haar minimabeleid pas op de plaats maakt in afwachting van de resultaten van de Taskforce Armoede. De voorzitter van de Taskforce heeft vervolgens laten weten dat de verschillende activiteiten beter naast elkaar kunnen worden uitgevoerd. Het lijkt weinig zinvol om, in afwachting van het eindrapport van de taskforce, de uitvoering van goede voorstellen uit te stellen. 6. Raadsinformatiebrieven Na de instelling van de taskforce zijn nog vier raadsinformatiebrieven betreffende armoedebestrijding verschenen: : Rapportage onderzoeken minimabeleid 16

24 Een beschrijving van de verschillende onderzoeken en maatregelen in 2006 en 2007 ten aanzien van armoedebeleid en een voorstel voor het vervolg : Initiatieven voor minima Informatie en overwegingen m.b.t. het verstrekken van computers en minima en het verstrekken van een energiebox aan mensen met een minimuminkomen. Uitkomst is dat de verstrekking van de computer (o.b.v. Nibud-advies) niet noodzakelijk is. De kosten van een internetabonnement worden vergoed via de Sociale Participatieregeling, een computer kan worden bekostigd vanuit het basispakket : Premies en maatregelen in schuldhulpverleningstraject Informatie m.b.t. nieuw beleid waarbij deelnemers aan een schuldhulpverleningstraject bij het afmaken van een traject worden beloond in de vorm van een premie : Iedereen is nodig Informatie over bemiddeling van niet-uitkeringsgerechtigden vanwege de toenemende vraag naar arbeid. 7. Aanpak Amersfoort Vernieuwt/AV-teams: In maart 2008 is het startsein gegeven voor de AV-teams (aanspreken en vooruithelpen). De AV-teams bestaan uit medewerkers van de gemeente Amersfoort, woningbouwcorporaties, politie en sociale instellingen. Zij gaan op huisbezoek om verborgen vragen en problemen op te sporen en aan te pakken. Ook willen zij de bewoners meer te betrekken bij wat er in hun buurt gebeurt. Tijdens de gesprekken kunnen de volgende onderwerpen aan bod komen: wonen en woonomgeving, werk en dagbesteding, inkomen, leren en opgroeien, gezondheid en zorg en samenleven en sociale contacten. De teams gaan van start in de wijk Liendert, daarna staan Randenbroek-Schuilenburg, Kruiskamp, Ganskuijl (Vermeerkwartier) en het Soesterkwartier op de rol. Nieuw in de aanpak is de samenwerking met lokale partners van de gemeente en de inzet van het Buurttoezichtteam. Het Buurttoezichtteam is een samenwerking tussen de gemeente en de corporaties Alliantie Eemvallei en Portaal Eemland. Deze samenwerking is gericht op het handhaven en aanspreken op het gedrag van mensen in hun eigen leefomgeving. 2.4 Activiteiten intermediaire organisaties Intermediaire organisaties zijn alle organisaties, al of niet gesubsidieerd, die opereren op het maatschappelijk middenveld en die zich op een of andere manier richten op de bestrijding en voorkoming van armoede. Intermediaire organisaties leveren financiële hulp, hulp in natura en/of begeleiding. Daarnaast hebben zij een bredere taak(opvatting): signaleren, opsporen, doorverwijzen geven van beleidsadviezen. Preventie neemt hierbij meestal een beperkte plaats in. Het is niet mogelijk om in dit document een uitputtende opsomming te geven van alle organisaties en activiteiten op het gebied van armoede in Amersfoort. Zo veel mogelijk is dat wel geprobeerd, maar graag wordt daarnaast verwezen naar de Diaconale Wegwijzer, 17

25 in 2007 geheel herzien, waarin allerlei organisaties met adresgegevens staan opgenomen Gesubsidieerde instellingen Stadsring 51 Zie Ravelijn Ravelijn is een organisatie voor vrijwilligerswerk, mantelzorg en maatschappelijk ondernemen. GGD Eemland De GGD speelt een rol op het terrein van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg. Tot deze taken behoort onder meer de vangnetfunctie. De GGD levert een belangrijke bijdrage aan het bevorderen van de afstemming tussen de verschillende betrokken hulpverleners en organisaties in de regio. GGD Eemland houdt zich bezig met de volgende OGGZ-activiteiten: - Aanpak veelplegers GGZ - Aanpak huiselijk geweld - ViA, bemiddeling bij (dreigende) huisuitzetting - Voorkoming huisuitzettingen ouderen - Woonhygiëne / woningvervuiling - Sociaal medisch spreekuur dak- en thuislozen Amant Divisie maatschappelijke zorg en dienstverlening Amant is een professionele organisatie die in haar werkgebied vele vormen van zorg en ondersteuning biedt. Een van die vormen van hulpverlening is maatschappelijk werk. Daar kunnen mensen terecht met vragen en problemen van allerlei aard, o.a. op het gebied van relaties, financiële problemen, problemen met werk of gezondheid. Het maatschappelijk werk van Amant wordt o.a. gesubsidieerd door de gemeente Amersfoort. Stichting Welzijn Amersfoort Stichting Welzijn Amersfoort biedt een breed scala aan welzijnsactiviteiten in de stad en is o.a. betrokken bij de aanpak Amersfoort Vernieuwt (AV-teams) NVA Centrum voor duurzame inburgering Het NVA is een dienstverlenende organisatie die zich ten doel stelt om inburgering en integratie te bevorderen. Doel is te bevorderen dat mensen zo snel mogelijk zelfstandig kunnen functioneren in de Nederlandse samenleving. De wijze waarop het NVA hieraan werkt is afhankelijk van de mogelijkheden en behoeften van het individu en van de weten regelgeving die op het individu van toepassing is. Naast de kerntaken trajectbegeleiding en maatschappelijke begeleiding biedt NVA ook diverse inburgeringsprojecten, inloopspreekuur en een maatjesproject waarbij nieuwkomers in Amersfoort door een vrijwilliger wegwijs worden gemaakt in Amersfoort. 18

26 Dak- en thuislozenzorg en crisisopvang Stichting IKS, straatadvocaten en Riagg houden zich bezig met de zorg voor en opvang van dak- en thuislozen en andere inwoners in een crisissituatie. Iks streeft naar laagdrempelige en kleinschalige opvang waarbij respect voor de eigenheid van elk individu en het stimuleren van diens ontwikkeling hoog in het vaandel staan. Ons ondersteuningsaanbod is breed en aaneensluitend. Zowel in de hulpverlening als op beleidsniveau werkt Stichting Iks nauw samen met andere dienst- en hulpverleningsinstellingen in Amersfoort en omgeving. Ook particuliere, vrijwillige organisaties bieden nog hulp aan dak- en thuislozen, zoals De Oliekruik, Diaconaal centrum t Dak etc Professionele organisaties (niet gesubsidieerd door gemeente) Riagg Riagg biedt hulp bij geestelijke of emotionele problemen. Riagg biedt niet primair en niet direct hulpverlening bij armoede, maar armoede kan in het hulpverleningstraject wel een rol spelen of aan het licht komen. In dat verband werkt Riagg ook samen met andere hier genoemde instellingen. Woningcorporaties In toenemende mate richten woningcorporaties zich naast het bouwen op leefbaarheid van wijken, integratie van wonen, welzijn en zorg en het tegengaan van verpaupering. Hierin werken de corporaties naar eigen zeggen samen met de gemeente, onder andere in de wijken Kruiskamp/Koppel, Liendert/Rustenburg en Randenbroek/Schuilenburg. Onder het thema "de Alliantie neemt de wijk" investeert De Alliantie, de grootste corporatie in Amersfoort, de komende jaar intensief in deze wijken Organisaties vanuit particulier initiatief Straatadvocaten: Amersfoort kent twee straatadvocaten, zelf ervaringsdeskundigen, die de belangen van de dak- en thuislozen behartigen. De schatting is dat er 175 mensen dakloos zijn in Amersfoort. De straatadvocaten werken onder de naam Motiva, wat onderdeel is van Stichting Banenplan. Motiva werkt zonder subsidie. Het kantoor is dagelijks geopend. Er wordt informatie verstrekt, mensen krijgen ondersteuning bij problemen op het gebied van wonen, zorg, of schulden en vinden een luisterend oor voor alle denkbare zorgen die een dak- of thuisloze op zijn of haar pad tegenkomt. Voedselbank: De voedselfocus in Amersfoort verstrekt wekelijks voedselpakketten aan zo n 300 Amersfoortse gezinnen/personen die in armoede leven. De hulp is in principe van tijdelijke aard, er is een permanente uitstroom (en instroom) van rond de 50 huishoudens per maand. De Voedselfocus is aangesloten bij Stichting Voedselbanken Nederland, is geheel aangewezen op giften en voert de hulpverlening uit met mensen die een reïntegratietraject volgen bij Reafors of Carefors. Veel mensen die gebruik maken van de Voedselfocus hebben te maken met een financiële overgangssituatie (scheiding, uitkering nog niet geregeld, vanuit buitenland aangekomen etc.). Daarnaast is er een groep mensen die in een schuldhulpverleningstraject zit. 19

27 Kledingbank Sinds 2006 geeft De Kledingbank herbruikbare kleding aan mensen die het hard nodig hebben, maar het zelf niet (meer) kunnen betalen. In 2006 gaf de kledingbank hulp aan 193 mensen, in 2007 aan 482 mensen. Inwoners van Amersfoort komen in aanmerking voor kleiding na doorverwijzing door een hulpverlener. De Kledingbank draait geheel op vrijwilligers en op vrijwillige kledinggiften. Burgerweeshuis De stichting het Burgerweeshuis te Amersfoort verleent financiële hulp aan Amersfoortse, of uit Amersfoort afkomstige wezen of jongeren uit onvolledige gezinnen ter bevordering van hun lichamelijke, geestelijk, cultureel en/of maatschappelijk welzijn. Om in aanmerking te komen wordt de aanvraag aan een aantal voorwaarden getoetst. Raad van Kerken De samenwerkende kerken in Amersfoort ontplooien verschillende activiteiten gericht op de bestrijding en voorkoming van armoede: - straatpastoraat - kledinginzameling - financiële hulpverlening - diverse praktische dienstverlening Stichting Leergeld Amersfoort Steun aan schoolgaande kinderen die door armoede onvoldoende kunnen deelnemen aan schoolse en buitenschoolse activiteiten. 20

28 Hoofdstuk 3 Taskforce Armoede Amersfoort 3.1 Samenstelling Taskforce Armoede Amersfoort De taskforce bestaat uit twaalf leden: een aantal Amersfoorters die bekend zijn met armoede, leden van kerkelijke organisaties, welzijnsorganisaties en bedrijfsleven en enkele gemeenteraadsleden. De taskforce wordt voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter. Samenstelling Taskforce Armoede mw. M. Benschop (voorzitter) Als zelfstandig ondernemer en verandermanager ben ik werkzaam op het snijvlak tussen de professionals en hun klanten. Belangrijke bouwstenen van mijn werk zijn communicatie, doorzettingsvermogen en blijven vertrouwen in het resultaat. mw. B. Beltman Raadslid voor de SP, daarnaast werkzaam als stafmedewerker financiën bij het ROC De Amerlanden. Ik vind armoede zeker in een rijk land als Nederland onaanvaardbaar en hoop dat de taskforce op kleine schaal wat kan bewerkstelligen en armoede doet afnemen. mw. N. Groenendijk Deeltijdstudent, werkzoekend en moeder van 2 thuiswonende tieners. Als deelgenoot was mijn deelname in de Taskforce Armoede leerzaam, creatief, opbouwend en goed voor m'n gevoel van eigenwaarde. dhr. P. Joosten In mijn dagelijkse werk richt ik mij op de overgang van de diensten- naar een belevingseconomie. Appelleren aan emotie wordt daarbij de onderscheidende productiefactor in de ogen van de klant. Mijn betrokkenheid voor de taskforce is ontstaan omdat ik graag wil werken aan sociale uitsluiting (door armoede). dhr. R. Ouahalou Werkzaam bij Ravelijn. Drijfveer is dat ik iets goeds wil doen. Er zijn veel mensen die leven in stille armoede. Mensen wier problemen niet lijken te bestaan. Door bewustwording te scheppen kun je verder kijken naar oplossingen. 21

29 mw. M. Paffen-Zeenni Raadslid voor het CDA. Projectmanager bij Arcadis. Mijn drijfveer en uitdaging is om mensen die verzanden in hun problemen weer hoop te bieden en te laten zien dat het leven meer is dan armoede en ellende. De situatie van met name allochtone vrouwen en ouderen wil ik verbeteren. dhr. R. Schulten Raadslid voor de BPA. Onderzoek alles. En behoud het goede. dhr. J. Steentjes Ik werk als projectleider voor vrijwilligersorganisatie Ravelijn en schuldhulpverleningsorganisatie Stadsring 51. Vanuit beide rollen ervaar ik dagelijks daadwerkelijke armoede in Amersfoort. Mijn eigen persoonlijke ervaring met het hebben van schulden, het oplossen ervan, maar vooral het beleven en doorvoelen van financiële en sociale armoede maakt het voor mij niet meer dan logisch om een creatieve rol te willen invullen voor het oplossen, dan wel verbeteren van elke vorm van armoedebeleving. mw. G. Tanamal Raadslid voor de PvdA. Daarnaast senior bestuurder Vakbond De Unie. Medeinitiatiefnemer Taskforce Armoede. Het vraagt om durf en creativiteit om armoede te bestrijden op een manier waar zoveel mogelijk mensen bij betrokken zijn. Het moet een probleem zijn dat de hele maatschappij aangaat en niet alleen de gemeente. Wij willen met een plan komen om de armoede in Amersfoort zoveel mogelijk te beperken. dhr. C. Wassink Voorgedragen door de Christen Unie en geacht inbreng van de kerken te leveren. Diaken en de laatste 10 jaar betrokken bij hulpverlening aan o.a. dak- en thuislozen. mw. D. van Wijngaarden Raadslid voor de VVD. Manager Fortis Utrecht. Wil me naast commerciële activiteiten inzetten voor mensen die het minder goed hebben. Mede-initiatiefnemer Taskforce Armoede en daarbinnen vooral benieuwd naar creatieve oplossingen om de armoede te bestrijden. mw. M. Bekkers (secretaris) Beleidsadviseur Wmo bij het Gewest Eemland. Drijfveer: met plezier werken en daarin een wezenlijke bijdrage aan de samenleving leveren. Als ondersteuner van de taskforce zorgen voor een goed product waarin ieders bijdrage tot zijn recht komt. 22

30 3.2 Initiatiefvoorstel en raadsbesluit tot instellen Taskforce Armoede Amersfoort INITIATIEFVOORSTEL Van : Grace Tanamal (PvdA), Daniëlle van Wijngaarden (VVD) en Ruud Schulten (BPA) Reg.nr. : Aan : Gemeenteraad Datum : 12 juni 2007 Portefeuillehouder : Arriën Kruyt Agendapunt : HB-1 Titel TASKFORCE ARMOEDE AMERSFOORT Beslispunten 1. Een Taskforce armoede in het leven roepen 2. Deze Taskforce de volgende opdracht mee te geven: a. actief voor de periode van een jaar; b. bij de kadernota 2009 wordt een voorstel aan de Raad aangeboden; c. er wordt periodiek aan de Raad gerapporteerd; d. opdracht om creatieve en effectieve voorstellen te doen die leiden tot maatregelen ten behoeve van Amersfoortse burgers die in armoede leven. e. de adviezen dienen om armoede te voorkomen, het bieden van ondersteuning wanneer er al sprake is van armoede en het aanreiken van mogelijkheden om hieruit te komen; f. de Taskforce dient zijn informatie uit diverse gremia te halen en hiertoe een plan van aanpak te maken; g. de Taskforce bestaat maximaal uit 12 personen onder wie een voorzitter (onafhankelijk) vier gemeenteraadsleden, twee Amersfoortse burgers die bekend zijn met armoede, een lid met een kerkelijke achtergrond, een lid dat actief is binnen de moskee, een lid uit het bedrijfsleven, een lid uit de woningbouwcorporatie; deze leden worden benoemd door de gemeenteraad h. de Taskforce krijgt ambtelijke ondersteuning in de vorm van een secretaris die notuleert en de eindrapportage maakt, ondersteuning van O&S en van de ambtelijke organisatie waar dat nodig is. 3. De Taskforce vergadert in beslotenheid, voorzover het vergaderingen van intern beraad betreft. 4. Het budget voor de Taskforce vast te stellen op

31 Aanleiding Armoede is een complex verschijnsel met veelal samenhangende dimensies (inkomen, maatschappelijke participatie, opleidingsniveau, gezondheid, zelfredzaamheid, wonen en leefomgeving), waarin het toekomstperspectief een belangrijk onderscheidend kenmerk is, vooral in situaties waarin niet of nauwelijks uitzicht is op werk of verandering van leefsituatie. Armoede in deze brede betekenis is sociale uitsluiting. Armoede in enge zin wordt beschouwd als een tekort aan financiële middelen. (Bron: notitie gemeentelijk armoedebeleid, Stimulansz/SGBO, april 2006) Het Amersfoortse beleid is goed, maar kan nog beter. Om dit te realiseren hebben we degelijke informatie nodig. Ook de Raad heeft de laatste jaren diverse initiatieven genomen, maar de grote samenhang is niet voor iedereen helder. We moeten kritisch naar ons beleid kijken om uiteindelijk met een plan te komen om de armoede in Amersfoort zoveel mogelijk te beperken. Wij stellen dan ook voor om in Amersfoort een Taskforce Armoede in het leven te roepen Amersfoort kent een jarenlang en uitgebreid armoedebeleid. Een armoedebeleid dat van de FNV een 8 mocht ontvangen. Dat is een prachtig cijfer, maar niet genoeg. In Amersfoort kennen wij nog steeds mensen die te maken hebben met armoede. Mensen die door hun beperkte middelen zijn uitgesloten van minimaal aanvaardbare levenspatronen. Men is niet alleen arm door te weinig geld, maar ook omdat men niet kan meedoen aan de samenleving. Het ontstaan van een voedselbank en een kledingbank zijn veelzeggend. De toename van het aantal daklozen en huisuitzettingen zijn schrikbarend. Het thema armoede staat hoog op de politieke agenda. Armoede is een maatschappelijk verschijnsel. Hulp en ondersteuning zijn noodzakelijk voor mensen die in armoede leven. Dezelfde ondersteuning kan mensen in kwetsbare en financiële achterstandsituaties onbedoeld nog meer afhankelijk maken. Zelfredzaamheid raakt hiermee verder weg; de paradox van de verzorgingsstaat. Arbeid en het activeren van mensen bevordert zelfredzaamheid. Daar zou de ondersteuning dan ook in eerste instantie op gericht moeten zijn. Betaalde arbeid kan voorzien in een inkomen boven het bijstandsniveau. De aantrekkende economie geeft meer mensen kansen. Kansen die ondersteund moeten worden door scholing. DOEL EN TOEGEVOEGDE WAARDE De Taskforce heeft tot doel om op basis van de grote diversiteit aan verkregen informatie, creatieve en effectieve voorstellen te doen ter vermindering van de armoede in Amersfoort. De op te richten Taskforce heeft door haar brede en diverse samenstelling een duidelijke en toegevoegde waarde; met het oprichten van de Taskforce wordt dus geen instantie gecreëerd die meer van hetzelfde doet. Beoogd effect Verbeterd armoedebeleid 24

32 Argumenten Armoede als sluitstuk van de sociale zekerheid Het sluitstuk van de sociale zekerheid is het armoedebeleid. Het is bedoeld als vangnet voor mensen die niet in staat zijn zonder hulp een fatsoenlijk bestaan te leiden. Onderzoek in Amersfoort laat zien dat het met name de huishoudens met kinderen tussen de 12 en 18 jaar zijn die tekort komen en alleenstaanden onder de 65 jaar. Het college kiest ervoor om de gezinnen met kinderen meer ondersteuning te bieden. Alleen en in armoede leven kan een ander probleem doen ontstaan, namelijk eenzaamheid en isolement. Dit kan ontstaan wanneer wij ervoor kiezen de ene groep boven een andere stellen. Wij zullen ons moeten afvragen of wij dergelijke keuzes willen maken. Armoedebestrijding Niet alleen de gemeente is actief op het gebied van armoedebestrijding. Er zijn tal van maatschappelijke organisaties die actief zijn op dit terrein. Religieuze instellingen, vrijwilligersorganisaties en professionals, allen hebben hetzelfde doel en dat is de nood verlichten, daar waar dit noodzakelijk is. Armoede in kaart Om armoede in Amersfoort in kaart te brengen hebben we meer nodig dan een beperkt onderzoek. Om echt in kaart te brengen wie er arm is en de effecten daarvan op iemands leven te doorgronden, zullen we veel meer moeten doen. We zullen daarvoor met mensen moeten spreken die arm zijn en naar hun verhalen en hun belevingen luisteren. Wat zijn hun verwachtingen en hoe ervaren zij het Amersfoortse armoedebeleid. Ook experts, professionals en vrijwilligers die mensen bijstaan moeten worden gehoord. Het is ook van belang om de onderzoeken die al gedaan zijn mee te nemen. Het Nibud, de rekenkamer en de afdeling onderzoek en statistiek hebben al veel in kaart gebracht. Voorzieningen In Amersfoort kennen we ter ondersteuning van het armoedebeleid: - bijzondere bijstand; - witgoedregeling; - langdurigheidstoeslag; - sociale participatieregeling; - Amersfoort 65 plus regeling; - kwijtschelding gemeentelijke belastingen. - ziektekostenverzekering Er bestaan nog een aantal regelingen die in Amersfoort niet helder staan beschreven. De extra ondersteuning voor chronisch zieken en de sinds vorig jaar bestaande mogelijkheden om gezinnen in de bijstand collectieve bijzondere bijstand te geven. Kanttekeningen Armoede kent veel verschillende oorzaken. Er zijn ook veel verschillende oplossingen. Het vraagt om durf en creativiteit om armoede te bestrijden op een manier waar zoveel mogelijk mensen bij betrokken zijn. Het moet een probleem zijn dat de hele maatschappij aangaat en niet alleen de 25

33 gemeente. Ook de provincie, het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen kunnen gesprekspartner zijn en met hun ideeën en kennis een bijdrage leveren. Communicatie - Financiën Het bedrag van zal worden meegenomen in de lentebrief Ook zal het college worden gevraagd om te onderzoeken welke financiële mogelijkheden er aanwezig zijn bij de provincie. Vervolg Na behandeling in De Ronde zal dit voorstel worden aangeboden ter besluitvorming in Het Besluit. Grace Tanamal (PvdA) Daniëlle van Wijngaarden (VVD) Ruud Schulten (BPA) 26

34 RAADSBESLUIT Reg.nr De raad van de gemeente Amersfoort; op basis van het voorstel van raadsfracties PvdA, VVD en BPA van 12 juni 2007, (nr ); b e s l u i t 1. Een Taskforce armoede in het leven roepen 2. Deze Taskforce de volgende opdracht mee te geven: a. actief voor de periode van een jaar; b. bij de kadernota 2009 wordt een voorstel aan de Raad aangeboden; c. er wordt periodiek aan de Raad gerapporteerd; d. opdracht om creatieve en effectieve voorstellen te doen die leiden tot maatregelen ten behoeve van Amersfoortse burgers die in armoede leven. e. de adviezen dienen om armoede te voorkomen, het bieden van ondersteuning wanneer er al sprake is van armoede en het aanreiken van mogelijkheden om hieruit te komen; f. de Taskforce dient zijn informatie uit diverse gremia te halen en hiertoe een plan van aanpak te maken; g. de Taskforce bestaat maximaal uit twaalf personen onder wie een voorzitter (onafhankelijk) vijf gemeenteraadsleden, twee Amersfoortse burgers die bekend zijn met armoede, een lid met een kerkelijke achtergrond, een lid dat actief is binnen de moskee, een lid uit het bedrijfsleven, een lid uit de woningbouwcorporatie; deze leden worden benoemd door de gemeenteraad h. de Taskforce krijgt ambtelijke ondersteuning in de vorm van een secretaris die notuleert en de eindrapportage maakt, ondersteuning van O&S en van de ambtelijke organisatie waar dat nodig is. 3. De Taskforce vergadert in beslotenheid, voorzover het vergaderingen van intern beraad betreft. 4. Het budget voor de Taskforce vast te stellen op ,- Vastgesteld in de openbare vergadering van 26 juni de griffier, de voorzitter,

35 Bronnen Raadsvoorstel Taskforce Armoede Amersfoort Amersfoort in cijfers 2007, gemeente Amersfoort, Onderzoek & Statistiek. Armoedebericht 2006, SCP/CBS, Den Haag Armoedemonitor 2007, SCP/CBS, Den Haag Prepost, Nieuws over Preventie, jaargang 9, nummer 29 (juni 2007), sociaal economische gezondheidsverschillen, ZonMw Resultaten Armoede enquête Amersfoort, juli 2007, Diaconie van de Protestantse Gemeente Amersfoort Rapportage onderzoeken minimabeleid Amersfoort, 2006 Rapportage onderzoeken minimabeleid Amersfoort, 2007 Gemeentelijk armoedebeleid, april 2006, SGBO/Stimulansz Rapport van de Taskforce Armoede gemeente s Hertogenbosch, oktober 2006 Amsterdamse armoedemonitor, Gemeente Amsterdam, juli 2006 De betekenis van bijstand, Leiden, april 2007 Diaconale Wegwijzer 2007 Sociale Kaart Zorgloket Amersfoort Stadsring 51, jaarverslag 2006 Stadsring 51, jaarverslag 2007 Signaleringsrapportage sociaal-juridische dienstverlening jan-jun 2007, Stadsring 51 (sociaal raadslieden) Meer over leergeld, brochure van Vereniging van Stichtingen Leergeld in Nederland, Mirjam Pool, Alle dagen schuld, Praktijkverhalen over armoede, Uitgeverij Augustus, 2007 K. Driessens en T. van Regenmortel, Bind-kracht in Armoede - leefwereld en hulpverlening, Lannoo Campus, Leuven,

36 Een mozaïek van problemen en oplossingen ARMOEDE IN AMERSFOORT Rapport van aanbevelingen Taskforce Armoede Amersfoort Mei 2008

37 Een mozaïek van problemen en oplossingen Armoede in Amersfoort De Taskforce Armoede Amersfoort werkt in opdracht van de gemeenteraad van Amersfoort. Aangeboden aan de Raad op 24 juni

38 Voorwoord In juli 2007 is een groep enthousiaste Amersfoorters van start gegaan met de opdracht om creatieve en effectieve voorstellen te doen, die leiden tot maatregelen ten behoeve van bewoners van Amersfoort die in armoede leven. En dat was een uitdaging. De samenstelling van de groep uit alle geledingen van het maatschappelijk, sociaal en politiek leven in Amersfoort leverde een keur aan ideeën, plannen, mogelijkheden en onmogelijkheden op. Veel gesprekken met belangengroeperingen, professionals, vrijwilligersorganisaties, ambtenaren, en iedereen die vanuit idealisme of pragmatisme met het onderwerp armoede bezig is, maakten het beeld completer. Centrale thema s zijn informatieverstrekking, informatievinding, samenwerken, netwerken, en misschien wel het meest essentieel, houdt in het oog waar het allemaal om gaat; die burger die in armoede leeft, en er op zijn manier ook iets van wil maken. De taskforce had zelf ook te maken met tegenwind. Ziekte van leden, overvolle planningen van leden, wisseling van rollen en taken. Het hier aangeboden rapport is dan ook te danken aan de inspanningen van de overgebleven leden en de secretaris van de taskforce, die alles op alles gezet hebben om alle informatie en ideeën op een geordende manier te kunnen presenteren. Het is dan ook met gepaste trots dat ik de resultaten van de taskforce aan u voorleg. Amersfoort, 21 mei 2008 Mariëtte Benschop 3

39 Inhoud Voorwoord 3 Inleiding 5 I. Inventarisatie van knelpunten en problemen in het huidige armoedebeleid 7 II. Aanbevelingen 11 III. Uitgewerkte aanbevelingen 16 IV. Conclusie 22 Bijlage: Armoede in Amersfoort achtergrondrapport 4

40 Inleiding De Taskforce Armoede Amersfoort is geen groep wetenschappers of professionals op het gebied van armoede. De taskforce bestaat uit mensen die op een of andere manier een relatie hebben met armoede: uit eigen ervaring, via werk of vrijwilligerswerk. De taskforce zal daarom geen wetenschappelijk verantwoorde uitspraken of aanbevelingen doen, zij kan zelfs niet garanderen dat haar aanbevelingen nieuw zijn of nooit eerder vertoond. De uitspraken die de Taskforce doet zijn tot stand gekomen op grond van ervaringen, uit creatieve discussies en door het kijken in de Amersfoortse samenleving. Daarnaast door verkenning van het begrip armoede, armoede in Nederland en in Amersfoort. De taskforce presenteert u hierbij een rapport dat een weerslag is van een jaar bezig zijn met het thema armoede. Die weerslag is een reeks aanbevelingen van allerlei aard: haalbaar en niet-haalbaar, concreet en abstract, nooit eerder vertoond of allang bekend, onderbouwd of op grond van ervaring en intuïtie. Een ding is de taskforce duidelijk geworden: er is niet één oplossing voor armoede, er zijn er vele. Zoals er ook niet één soort armoede is. En ook niet één oorzaak voor armoede. De taskforce beschouwt armoede als een mozaïek. Een mozaïek van problemen en oplossingen. En als het licht anders op het glas valt dan worden andere problemen zichtbaar. En ook andere oplossingen. Dat laat zien dat bestrijding van armoede voordurend aandacht verdient en dat ook voortdurend opnieuw gekeken moet worden waar de armoede vandaan komt en wat nodig is om de situatie van mensen te verbeteren. Bescheidenheid is gepast. De aanbevelingen werpen soms een nieuw licht op armoedebestrijding in Amersfoort, maar soms ook niet. De gemeente Amersfoort is al heel actief en succesvol op dit gebied en vele creatieve initiatieven zijn al tot stand gekomen. De taskforce realiseert zich ook dat het doen van aanbevelingen slechts de eerste stap is, het uitvoeren ervan is vele malen moeilijker. De taskforce hoopt dat deze rapportage weer een nieuw licht werpt op armoede in Amersfoort en hoopt dat dat zal leiden tot nieuwe oplossingen ten behoeve van burgers in Amersfoort. Werkwijze Taskforce Armoede Amersfoort De Taskforce Armoede Amersfoort is in juli 2007 gestart 1. In de eerste periode vond kennismaking en brainstorm plaats. Dat leidde tot een lange lijst van ideeën, die vervolgens is geclusterd in 4 thema s: - netwerken en sociaal isolement - armoederisicomomenten - regelgeving - werk als oplossing voor armoede Rond deze 4 thema s zijn werkgroepen aan de slag gegaan. De werkgroepen deden onderzoek, voerden gesprekken met betrokken organisaties en personen en werkten 1 Voor een lijst van deelnemers aan de taskforce verwijzen wij naar de bijlage 5

41 gaandeweg de aanbevelingen uit. In november 2007 werd tijdens een presentatie op Het Plein voorafgaand aan de raadsvergadering gesproken met geïnteresseerde betrokkenen. Ook de ideeën die toen naar voren kwamen zijn door de werkgroepen uitgewerkt tot aanbevelingen. De meeste aanbevelingen zijn uiteindelijk in dit rapport opgenomen zonder verdere waardering. Het is aan de Raad om deze waardering te geven en vervolgens een keuze te maken welke aanbevelingen verdere uitwerking en uitvoering verdienen. De taskforce heeft tijdens haar onderzoek contact gelegd, gesproken met of gebruik gemaakt van de inbreng van een aantal personen en instanties: - Afdeling Sociale Zekerheid gemeente Amersfoort, meerdere personen en afdelingen - Cliëntenraad Sociale Zekerheid, meerdere gesprekken - Straatadvocaat - Voedselbank - Ravelijn (via taskforceleden) - Kerken (via taskforceleden) - Stadsring 51 - AV-teams Leeswijzer De rapportage start (I) met het benoemen van de knelpunten die de taskforce heeft gesignaleerd ten aanzien van preventie en bestrijding van armoede in Amersfoort. Deze knelpunten zijn geordend naar de vier genoemde thema s. Vervolgens doet de taskforce op basis van de knelpunten aanbevelingen (II), ook weer geordend naar de vier thema s. Ten slotte worden zes aanbevelingen nader uitgewerkt (III). Waarom deze zes? De gekozen zes aanbevelingen zijn naar de mening van de taskforceleden concreet en relatief eenvoudig uit te voeren, zeker wanneer gekozen wordt voor uitvoering in de vorm van een pilot. De bijlage bij het rapport bevat informatie over het begrip armoede, armoede in Nederland, armoede in Amersfoort en geeft een beeld van de huidige armoedemaatregelen en oplossingen in Amersfoort. 6

42 I. Inventarisatie van knelpunten en problemen in het huidige armoedebeleid De Taskforce Armoede signaleert op basis van onderzoek en inventarisatie een aantal knelpunten in het armoedebeleid in Amersfoort: Algemene knelpunten Aanbodgericht werken Het risico bestaat dat mensen die vanwege een situatie van armoede een beroep doen op hulpverlening, ingepast worden in een hulpverleningsaanbod dat niet aansluit bij hun individuele situatie, behoeften en mogelijkheden. Bovendien bestaat het risico dat zij door hulpverlening onvoldoende worden uitgedaagd hun eigen oplossingsstrategieën in te zetten, dan wel hun eigen keuzes te maken bij het gaan participeren in de samenleving Samenwerking niet optimaal Samenwerking tussen instellingen en partijen die zich richten op de preventie en bestrijding van armoede is in Amersfoort niet optimaal. De regie in de hulpverlening is vaak onvoldoende duidelijk of aanwezig. De zorgketen en het systeem van onderlinge doorverwijzing van cliënten vertoont hiaten. Regie gemeente niet helder Bij samenwerking tussen partijen is regie vereist. De gemeente heeft volgens van toepassing zijnde wetgeving (Wet werk & bijstand, Wet maatschappelijke ondersteuning) de regierol, maar vult die nog onvoldoende helder in. Daardoor ontstaan lacunes of dubbelingen in hulpverlening en werken partijen langs elkaar heen of raken in conflicten verzeild. Signaal: probleem afsluiten leningen De taskforce geeft het signaal af dat mensen met een laag inkomen relatief gemakkelijk leningen kunnen aangaan en aankopen doen via internet en postorderbedrijven. In de praktijk leidt dit tot stapeling van schulden en (onnodige) toename van schuldsaneringstrajecten. Netwerkontwikkeling en sociaal isolement Mensen die in armoede leven leiden vaak een geïsoleerd bestaan. Geen vanzelfsprekende ontmoetingen via werk, participatie kost geld, armoede veroorzaakt een kloof tussen mensen. Dit kan tot eenzaamheid leiden. Andersom beperkt het sociaal isolement de mogelijkheden voor mensen om uit hun situatie te raken. 7

43 Ontmoeting minder makkelijk De mogelijkheden voor ontmoetingen zijn voor mensen met een minimuminkomen nog beperkt, mensen weten elkaar nog onvoldoende te vinden. Mensen praten weinig over hun inkomen en de zorgen die er bij komen, waardoor ze ook nauwelijks lotgenoten treffen. Het missen van deze contacten maakt het leven soms eenzaam. Wegwijzers ontbreken Mensen met een minimuminkomen weten niet altijd goed de weg te vinden in de verschillende mogelijkheden die er zijn om inkomensondersteuning te krijgen, een opleiding of de weg naar werk. Zij beschikken over onvoldoende informatie of weten de weg naar die informatie niet te vinden. Met name voor asielzoekers en mensen met een allochtone afkomst vormt dit een bijzonder probleem. Armoederisicomomenten Bepaalde momenten in het leven van mensen brengen een verhoogd risico op armoede met zich mee (echtscheiding, werkloosheid, faillissement, studie, asiel, huiselijk geweld, psychische problematiek).ook de periode na (positieve afronding van een schuldhulpverleningstraject wordt door de Taskforce Armoede aangemerkt als risicomoment (het risico op terugval blijkt in de praktijk groot). Acute armoede De groep mensen in een tijdelijke acute situatie van armoede is nog relatief hoog (zie cijfers schuldhulpverlening en voedselbank). Voor deze groep voldoen de bestaande gemeentelijke voorzieningen niet altijd. Rondkomen moeilijk Voor veel mensen met een minimuminkomen is het lastig om het rondkomen met beperkte financiële middelen te managen. Dit geldt nog sterker in situaties van plotselinge armoede. Bruto/nettoverschillen Mensen met schulden of andere financiële verplichtingen hebben vaak een acceptabel bruto-inkomen, maar hebben een zeer laag besteedbaar (netto-inkomen) inkomen. Dit is een veel voorkomend, maar nog onderbelicht probleem. Overerven van armoede Gebleken is dat kinderen die opgroeien in een gezin met een minimuminkomen een veel grotere kans hebben op armoede in hun latere leven dan andere kinderen. Geboren worden in een arm gezin is dus een ongunstige opvoedingssituatie. Preventie onvoldoende Er is nog onvoldoende aandacht voor preventie van armoede bij genoemde risicomomenten. De zorgverlening reageert veelal te laat en te traag en te weinig proactief, mensen weten hulpverlening onvoldoende te vinden. 8

44 Regie matig Soms is onduidelijk wie of welke partij de regie heeft in hulpverlening bij armoederisicomomenten. Regelgeving De inhoud, het bereik en de uitvoering van inkomensondersteunende maatregelen zijn van invloed op de financiële situatie van mensen met een laag inkomen. In Amersfoort wordt regelgeving over het algemeen positief beoordeeld. Desondanks zijn er nog knelpunten. Computer is nodig Kinderen en met name kinderen in de middelbare schoolleeftijd, kunnen eigenlijk niet meer zonder computer. Met een inkomen op bijstandsniveau is het lastig om een computer te bekostigen. Ook de aanvullende regelingen bieden hiertoe nauwelijks mogelijkheden. Regeling kinderopvang De werking van de Regeling Kinderopvang is zodanig dat het lastig is de realisatie van kinderopvang te laten samenvallen met de overgang van uitkering naar werk. Folders te moeilijk De folders en aanvraagformulieren voor inkomensondersteunende voorzieningen zijn op onderdelen nog te ingewikkeld. Regeling Zelfstandig Ondernemerschap Er is onvoldoende zicht op de werking en de effectiviteit van de Regeling Zelfstandig Ondernemerschap vanuit het oogpunt van betrokkenen. aar aanleiding van een rapport van de Inspectie Werk & Inkomen (IWI) en signalen over externe begeleiding helpen om de Regeling Zelfstandig Ondernemerschap te verbeteren? Doorlooptijd aanvragen De doorlooptijd van de uitvoering van sommige regelingen is nog te lang. Hierdoor wachten mensen te lang op een (aanvullende) uitkering en raken daardoor in acute financiële nood. Bekendheid regelingen Inwoners van Amersfoort, met name uit specifieke doelgroepen (Nietuitkeringsgerechtigden [NUG-ers], allochtonen, ouderen), zijn niet altijd voldoende bekend met de mogelijkheden van inkomensondersteunende regelingen. De groep NUGers lijkt onvoldoende afgebakend en het bestand vervuild. Werk als oplossing voor armoede Werk wordt algemeen gezien als een van de oplossingen voor armoede. De uitdaging is dan ook het bevorderen van arbeidsintegratie en het wegnemen van belemmeringen die 9

45 er wellicht voor mensen nog zijn. Maar ook: als mensen niet kunnen werken, hoe kunnen dan toch participatie en inkomenszekerheid worden bevorderd? Opvang kinderen in middelbare schoolleeftijd Vormen van opvang voor kinderen in het middelbaar onderwijs zijn nauwelijks beschikbaar, maar soms wel wenselijk. Bovendien is de beschikbare opvang voor mensen met een minimuminkomen niet betaalbaar. Arbeidsparticipatie allochtone vrouwen Arbeidsparticipatie van vrouwen van allochtone afkomst is nog relatief laag, maar (parttime werk) zou een belangrijk positief effect kunnen hebben op de inkomenssituatie van hun gezinnen. Anderzijds is de beschikbaarheid van met name parttime banen en laaggeschoold werk nog gering. 10

46 II. Aanbevelingen De gesignaleerde knelpunten leiden tot de volgende aanbevelingen: Algemene aanbevelingen Vraaggericht werken In de hulpverlening aan mensen in armoede moet vraaggericht werken centraal staan. Dat betekent dat bij de hulpverlening de situatie van de belanghebbende voorop staat en de oplossing wordt gevonden in de vorm van maatwerk. Daarvoor is nodig dat de situatie van de belanghebbende voldoende duidelijk is en dat integraal naar alle levensgebieden wordt gekeken: inkomen, maatschappelijke participatie opleiding, gezondheid, zelfredzaamheid wonen en leefomgeving. De maatschappelijke kwetsbaarheid van mensen vereist actieve hulpverlening, maar ook een actieve betrokkenheid van mensen zelf om hun situatie te verbeteren. Die actieve betrokkenheid, empowerment, kan alleen tot stand komen in respectvolle, op maat gesneden hulpverleningsrelaties. Samenwerking versterken Mensen in armoede die een beroep doen op hulpverlening hebben door de complexiteit van hun problematiek vaak te maken met meerdere vormen van hulpverlening. Op grond van de gedachte van het vraaggericht en integraal werken moeten deze hulpverleningsrelaties vanuit het perspectief van het individu op elkaar worden afgestemd. Daarvoor is nodig dat organisaties samenwerken zodat een integraal, op het individu toegesneden hulpverleningstraject tot stand komt. Regie door gemeente Voor een goede samenwerking tussen instellingen is regie noodzakelijk. Deze regie moet niet liggen bij een van de uitvoerende partijen, maar bij de verantwoordelijke partij: de gemeente. Vanuit haar regierol moet de gemeente partijen bij elkaar brengen, taken en verantwoordelijkheden verdelen, lacunes en dubbelingen signaleren, verstoorde samenwerking oplossen, en nagaan of de samenwerking voor het individu leidt tot resultaat. Deze regierol verdient de gemeente enerzijds door de haar in wetgeving toebedeelde verantwoordelijkheid, maar vooral door een zeer goede kennis van het beleidsgebied, de activiteiten van partijen en de landelijke ontwikkelingen op het beleidsgebied (kennisontwikkeling en praktijkervaringen). Pas dan kan de gemeente als regisseur op betekenisvolle wijze haar rol vervullen. Empowerment Mensen die in armoede leven hebben net als ieder ander een eigen verantwoordelijkheid om hun situatie te optimaliseren. Sterker nog, vooral de eigen kracht van mensen is nodig om de negatieve spiraal te keren en uit de situatie van armoede te raken. 11

47 Hulpverlening moet erop gericht zijn deze eigen kracht van mensen te helpen vinden en te versterken en mensen zelf hebben een verantwoordelijkheid deze te benutten. Wijkgericht werken, goede inbedding van activiteiten Sluit met armoedebestrijding aan bij het wijkgericht werken. De wijk is een goede plek om aanbevelingen die de taskforce doet in te bedden. Daarmee blijf je dicht bij de leefomgeving van mensen, maar zorg je ook dat specifiek op armoedebestrijding gerichte activiteiten geen stigmatiserend karakter krijgen. Overweeg de organisatie van een armoedeconferentie Een van de problemen van armoede is de onzichtbaarheid. Mensen die in armoede leven zullen er alles aan doen om hun armoede te verbergen zodat zij meetellen en kunnen meedoen. Toch is er armoede, ook in Amersfoort. Het erkennen van dit probleem en zichtbaar maken ervan is een deel van de oplossing. Met het instrument armoedeconferentie, georganiseerd door het European Anti Poverty Network Nederland (EAPN) krijgt armoede een gezicht en een stem. Zie verder uitwerking in Deel III. Netwerkontwikkeling en sociaal isolement Mensen die in armoede leven leiden vaak een geïsoleerd bestaan. Geen vanzelfsprekende ontmoetingen via werk, participatie kost geld, armoede veroorzaakt een kloof tussen mensen. Dit kan tot eenzaamheid leiden. Andersom beperkt het sociaal isolement de mogelijkheden voor mensen om uit hun situatie te raken. Creëer ontmoetingsmogelijkheden Creëer een ontmoetingsplek voor mensen met een minimuminkomen. Koppel aan deze ontmoetingsplek eventueel de mogelijkheid voor het oprichten van zelfhulpgroepen, het inrichten van een informatiepunt, en het opzetten van een maatjesproject. waak daarbij wel voor stigmatisering. Onderzoek of en hoe dit initiatief door mensen met een minimuminkomen tot stand kan worden gebracht en beheerd. Onderzoek welke vorm daarvoor het meest geëigend is, bijvoorbeeld een huiskamerproject met de functies: gespreksruimte, netwerkomgeving, inloop, lunchruimte, koffiecorner, kennis- en informatie omgeving. Kijk daarvoor bij vergelijkbare projecten in andere gemeenten. Houd als gemeente wel de regie: zorg voor continuïteit in middelen en beheer. Zie verder uitwerking in Deel III. Zorg voor informatiepunt en wegwijzer Koppel aan de ontmoetingsplek een informatiepunt. Zorg ook voor goede schriftelijke en digitale informatie: een wegwijzer voor mensen met een minimuminkomen. Denk daarbij aan de mogelijkheid van een op de doelgroep gerichte website en een poster die her en der in de stad opgehangen wordt. Maatjesproject Creëer ontmoetingsmogelijkheden door een maatjesproject: Mensen met een minimuminkomen worden met elkaar in contact gebracht en vormen een koppel gericht op contact, uitwisseling van ervaringen en het zoeken naar wegen om uit de situatie van 12

48 armoede te raken. De overeenkomstige situatie en gelijkwaardigheid van de relatie worden hierbij van belang geacht. Onderzoek hoe het vormen van maatjes het beste kan worden georganiseerd. Bijvoorbeeld via de afdeling Sociale Zaken van de gemeente of door een andere vorm van matching: speeddaten, informatiebijeenkomst, website (zie boven). Kies voor uitvoering in de vorm van een of meerdere pilots. Zie verder uitwerking in Deel III. Schakel mensen in Bij mensen in de bijstand ligt vaak de nadruk op wat er niet lukt (geld verdienen, werk krijgen, meedoen). Draai het om en schakel mensen in bij dingen die ze goed kunnen. Bijvoorbeeld door mensen die een beroep doen op de bijstand in te schakelen bij het coachen van andere mensen in de bijstand. Een concreet idee is mensen in de bijstand een budgetteringscursus aan te bieden zodat ze andere mensen kunnen coachen in het managen van hun financiële situatie. Armoederisicomomenten Bepaalde momenten in het leven van mensen brengen een verhoogd risico op armoede met zich mee (echtscheiding, werkloosheid, faillissement, studie, asiel, huiselijk geweld, psychische problematiek). Erken het bestaan van acute armoede en onderneem actie De gemeente biedt voorzieningen voor mensen in acute financiële armoede. Desondanks zijn er mensen die hiervan geen gebruik kunnen of willen maken. Het is van belang dat de gemeente het bestaan van acute armoede erkent en blijft zoeken naar wegen om een vangnet te creëren voor deze bijzondere groep mensen. Bovendien blijft zoeken naar wegen om de desperate situatie waarin de betreffende mensen zich bevinden, te keren. De groep mensen die het betreft vindt vaak incidentele opvang voor hun acute nood via kerken en voedselbank. De gemeente kan, mits op respectvolle wijze, deze instellingen als vindplaats beschouwen van burgers die hulpverlening nodig hebben. De gemeente kan hier niet direct hulpverlenend optreden, maar wel indirect door het inzetten van maatschappelijk werk, het regisseren van de samenwerking met andere instellingen, het ondersteunen/subsidiëren van de Stichting Voedselfocus en het faciliteren van het hulpverlenende werk van kerken door bijvoorbeeld een cursusaanbod voor vrijwilligers. Aandacht voor preventie Breng risicomomenten in kaart, identificeer de risico s op armoede daarbij, zoek naar wegen om de doelgroepen te bereiken en informeer mensen. Creëer de gelegenheid voor mensen om op het juiste moment op de juiste plek voor hulp aan te kloppen. Ondersteun gezinnen met een minimuminkomen met het doorbreken van de armoedespiraal: richt preventie op het vergroten van de kansen van kinderen door bijvoorbeeld sociale vaardigheidstraining, extra ondersteuning in de schoolloopbaan, leren budgetteren, mogelijkheden voor participatie op het gebied van sport en cultuur etc. 13

49 Aandacht voor budgettering en financieel management In Amersfoort worden al budgetteringscursussen aangeboden. Breid de mogelijkheden hiertoe uit door deze cursussen bij meerdere instellingen en gericht op verschillende doelgroepen (jongeren, ouderen, allochtonen, studenten) aan te bieden. Hoe laagdrempeliger, hoe beter. En geef ze een andere naam of bied mensen een alibi om deel te nemen. Breng bruto/netto-verschil in beeld Wees alert op het verschil in bruto- en netto inkomen. Breng dit in beeld voor mensen en stem hierop de (financiële) hulpverlening af. Regelgeving De inhoud, het bereik en de uitvoering van inkomensondersteunende maatregelen zijn van invloed op de financiële situatie van mensen met een laag inkomen. In Amersfoort wordt regelgeving over het algemeen positief beoordeeld. Desondanks zijn er nog knelpunten. Vergoeding voor computer Verstrek, bijvoorbeeld via de Regeling Schooltas, een computer aan gezinnen met een minimuminkomen en kinderen in de middelbare schoolleeftijd. Het is de taskforce onvoldoende gebleken dat een computer door deze gezinnen bekostigd kan worden vanuit het reguliere basispakket (zoals dat gehanteerd wordt door NIBUD), noch via de bijzondere bijstand of de regeling Schooltas. De taskforce adviseert de raad daarom om haar onlangs genomen besluit hieromtrent te heroverwegen. Regeling kinderopvang Onderzoek hoe tegemoetkomingen voor kinderopvang toegankelijker worden; onderzoek hoe de procedures rond de betreffende regelingen kunnen worden vereenvoudigd of versneld, zodat kinderopvang geen belemmering meer is bij het aan werk gaan van mensen met een minimuminkomen. Zie verder uitwerking in Deel III. Doorlooptijd aanvragen met name bijzondere bijstand Er zijn aanwijzingen dat een sneller en eenvoudiger procedure bij aanvragen voor bepaalde vormen van bijzondere bijstand tot resultaten kan leiden. Onderzoek deze mogelijkheid. Zie verder uitwerking in Deel III. Maak folders eenvoudiger Zorg ervoor dat folders en aanvraagformulieren voor inkomensondersteunende voorzieningen nog eenvoudiger worden van inhoud en taalgebruik. Zorg dat inhoud en vorm mensen niet afschrikt een voorziening aan te vragen. Betrek in dit verbeterproces mensen uit de doelgroep en mensen uit het veld. Zorg er vervolgens ook voor dat mensen voldoende op de hoogte zijn van het bestaan van de voorzieningen (en de folders), besteed daarbij aandacht aan bijzondere doelgroepen: Nietuitkeringsgerechtigden (NUG-ers), allochtonen, ouderen. 14

50 Werk als oplossing voor armoede Werk wordt algemeen gezien als een van de oplossingen voor armoede. De uitdaging is dan ook het bevorderen van arbeidsintegratie en het wegnemen van belemmeringen die er wellicht voor mensen nog zijn. Maar ook: als mensen niet kunnen werken, hoe kunnen dan toch participatie en inkomenszekerheid worden bevorderd? Regeling Zelfstandig Ondernemerschap De taskforce heeft signalen dat de uitvoering van de Regeling Zelfstandig Ondernemerschap verbeterd zou kunnen worden, met name wat betreft de begeleiding tijdens het traject. Onderzoek of dit het geval is. Zie verder uitwerking in Deel III. Opvang kinderen middelbare schoolleeftijd Bij de overgang van een uitkeringssituatie naar werk is voor ouders de opvang van kinderen cruciaal. Voor kinderen in de basisschoolleeftijd zijn er mogelijkheden via de regeling Kinderopvang. Onderzoek de wenselijkheid en de mogelijkheid om ook voor kinderen in de middelbare schoolleeftijd (bijvoorbeeld gedurende de eerste twee jaar) een tegemoetkoming in de kosten voor naschoolse opvang te realiseren, eventueel in de vorm van huiswerkbegeleiding. Arbeidsparticipatie allochtone vrouwen Stimuleer dat allochtone vrouwen, van wie de man werkt, gaan deelnemen aan het arbeidsproces. Door het aangaan van kleine arbeidscontracten in de jaren dat zij jonge kinderen verzorgen, vergroten zij het gezinsinkomen direct en vergroten zij tevens hun kansen op betaald werk in de toekomst. Vergroot arbeidskansen laaggeschoolden Een deel van de mensen in de bijstand heeft weinig opleiding en komt daardoor moeilijk aan het werk. In Amersfoort is weinig laaggeschoold werk beschikbaar. Onderzoek mogelijkheden om de arbeidsmarkt juist voor deze groep laaggeschoolden te verruimen, bijvoorbeeld door het aantrekken van grote bedrijven. Een ander voorbeeld komt uit Rotterdam waar de gemeente bij aanbestedingen boeven de Euro de voorwaarde in het bestek opneemt dat 5 % van de loonsom van het bedrijf besteed dient te worden aan de inzet van langdurig werklozen. In Rotterdam is dit met name succesvol in de sector haven & transport, alsmede in de zorg en bouw & installatiebranche. 15

51 III. Uitgewerkte aanbevelingen Armoedeconferentie in 2009 Het EAPN, Europees Anti Armoede Netwerk is in 1989 op initiatief van Jacques Delors, toenmalige voorzitter van de Europese Commissie opgericht. Het doel is om armoede en sociale uitsluiting steeds weer onder de aandacht van zowel politiek als samenleving te brengen en om samen met de mensen in armoede te zoeken naar nieuwe wegen en oplossingen. In de kern wil men armoede een stem en gezicht geven door met name de inbreng van de mensen zelf. Het EAPN, is een organisatie van 15 personen, die ervaringsdeskundigen zijn of zijn geweest, Zij weken samen en staan in nauw contact met ca. 120 organisaties, zoals bijv. de locale cliëntenraden. Uit de ervaringen van de afgelopen 20 jaar weet men dat de werkelijke strijd tegen armoede en sociale uitsluiting op lokaal niveau wordt gevoerd. Daarom is men vanaf 2006 gestart met armoedeconferenties, waarbij alle groepen actief deelnemen, de doelgroep, het maatschappelijke middenveld, politieke beleidsmakers en de gemeenteraad. Ze brengen daarmee eenieder aan tafel die betrokken is bij het zoeken naar oplossingen voor armoede en sociale uitsluiting. Met name omdat men tijdens een armoedeconferentie de dialoog aangaat met alle betrokkenen, lijkt het de taskforce een mooi initiatief dat past binnen de kaders van de stad Amersfoort in het 750 jaar-perspectief. Een stad met een hart van, voor en door iedereen. Daarmee laten we in ieder geval zien (met name binnen de Amersfoort750 omgeving) dat armoede en sociale uitsluiting ook in Amersfoort bestaat. Het resultaat van zo'n conferentie is samenwerking tussen betrokkenen, bestaande initiatieven versterken alsmede publiciteit en aandacht vanuit alle geledingen die betrokken zijn bij armoede. Het fenomeen armoede in onze stad wordt daarmee beter bespreekbaar en bekender, waardoor ondersteuning kan ontstaan vanuit nu nog onbekende organisaties of individuen. 16

52 Ontmoetingspunt/Huiskamerproject Het inrichten van een ontmoetingspunt voor Amersfoorters die in armoede leven. Het ontmoetingspunt heeft het laagdrempelige karakter van een woonkamer. Een woonkamer waarin vanzelfsprekende ontmoetingen met lotgenoten kunnen plaatsvinden. De woonkamer heeft een drietal hoofdfuncties: - Het verminderen van sociaal isolement; - Het bieden van steun en inspiratie door lotgenotencontact; - Het laagdrempelig toegankelijk maken van informatie over leven in armoede en vooral het zo prettig mogelijk leven in armoede en bij voorkeur het bieden van handreikingen om de ontwikkelingen naar volwaardig inkomen te stimuleren. Het idee Het inrichten van een ruimte met de inrichting en uitstraling van een woonkamer met de functie van: ontmoetingsplek voor Amersfoorters met een laag inkomen, bemenst door vrijwilligers uit deze doelgroep zelf. Functies: gespreksruimte; netwerkomgeving; inloop; lunchruimte; koffiecorner; kennis- en informatie omgeving. Waarom?/Hoezo? Voor veel Amersfoorters met een laag inkomen is het motief: netwerken, weer ergens bij willen horen, een zinnige bijdrage leveren aan onze Amersfoortse wereld, laagdrempelig informatie vergaren over omgaan met een laag inkomen en mogelijkheden om hier uit te raken. Heel basaal de weg vinden in de wereld van een laag inkomen en inspireren tot verbetering. In ieder geval verbetering door de situatie te kunnen hanteren. Met een woonkamerfunctie kan een bijdrage worden geleverd. Met de inrichting van een woonkamer kunnen we een statement maken: Praten over armoede/laag inkomen/schulden toegankelijker maken, maar ook onderstrepen dat laagdrempelig lotgenotencontact en het gemakkelijker vergaren van informatie kan leiden tot een verbeterende leefsituatie. Realisatie Met hulp van kringlooporganisaties en sponsoren is eenvoudig een inrichting te realiseren. Vrijwilligers kunnen de woonkamer beheren en onderhouden, samen met de inzet van scholieren vanuit maatschappelijke stages, medewerking van de voedsel- en kledingbank, Stadsring51, Ravelijn en mogelijk te onderzoeken andere partijen. De woonkamer als prettig verlengstuk in ons leven: geen kantooromgeving, geen zorgomgeving, geen omgeving waarin je op je hoede hoeft te zijn. Met een laagdrempelige toegang, de inzet van vrijwilligers en het bespreekbaar maken van laag inkomen en schulden als taboedoorbreking onderstrepen. De sponsoren kunnen door middel van een fotolijstje op een wand in de woonkamer deel uitmaken van de woonkamer. Multifunctioneel Voor diverse preventie-activiteiten en laagdrempelige informatie aan Amersfoorters met een laag inkomen ontstaat overleg-/gespreksruimte. Diverse Amersfoortse initiatieven kunnen zich presenteren en verbinden aan de woonkamer met behoud van de eigen identiteit. 17

53 Maatjesproject Het doel Door gelijk gesitueerden aan elkaar te koppelen, kan een sociaal isolement worden voorkomen en persoonlijke groei en ontwikkeling (weer) worden gestimuleerd. De middelen Er zijn verschillende middelen mogelijk om dit te bereiken, bijvoorbeeld; 1. Er wordt een coördinator aangesteld die aan de hand van de persoonlijke informatie uit de dossiers van SZW mensen selecteert en uitnodigt voor een informatief/intake gesprek. De coördinator beoordeelt een match en houdt contact met de beide maatjes. 2. Gelijk gesitueerden, bijv. alleenstaande ouders, worden uitgenodigd voor een ontmoetingsbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst wordt eerst informatie gegeven over het doel, dit kan op ludieke wijze. Daarna wordt er een soort speed date ronde gedaan waarin mensen zelf op zoek kunnen naar hun maatje. Voor- en nadelen van de bovenstaande voorbeelden: 1. Voordelen voor de klant: direct en persoonlijk contact, maatwerk. Voordelen voor de gemeente: men zal zich eerder geroepen voelen om gehoor te geven aan de oproep/ uitnodiging, en daardoor eerder bereidt mee te werken. Nadeel voor de klant: kan als bedreigend/ verplichtend ervaren worden. Nadeel voor de gemeente: Er moet een coördinator aangesteld en betaald worden. 2. Voordelen voor de klant: ontspannen sfeer, vrijblijvend, meer eigen verantwoordelijkheid. Voordelen voor de gemeente: geen coördinator aan te stellen (financieel goedkoper), per gesitueerde groep maar een ontmoetingsdag(deel) te organiseren. Nadelen voor de klant: het missen van een aanspreekpunt bij ongeregeldheden (in de ruimste zin van het woord). Nadeel voor de gemeente: door de vrijblijvendheid kan het doel mogelijk niet bereikt worden. Het resultaat Het project slaagt wanneer meerdere gelijk gesitueerden aan elkaar gekoppeld worden en dit een langdurige relatie oplevert. Een gelijkwaardige relatie waarbinnen allerlei zaken bespreekbaar zijn, zoals; de administratie, financiën, opvoeding van kinderen, huishoud- en eettips uitgewisseld worden, en vacatures getipt. De Taskforce beveelt aan om het maatjesproject als pilot (of meerdere pilots met een verschillende opzet) op te starten. 18

54 Bijzondere Bijstand Achtergrond In Amersfoort zijn in de eerste 11 maanden van aanvragen voor Bijzondere Bijstand afgehandeld. Hiervan zijn er 1231 (49%) binnen 2 weken afgehandeld; 461 (18 %) binnen 4 weken; 312 (12 %) binnen 6 weken en 240 (9 %) binnen 8 weken. In 289 gevallen (11 %) duurde de afhandeling van de aanvraag langer dan 8 weken. De afdeling Sociale Zekerheid van de gemeente geeft als reactie op onder andere deze doorlooptijden: Bij het aantal afhandelingen van algemene en bijzondere bijstandsaanvragen wordt iets minder dan driekwart van de aanvragen binnen 4 weken afgehandeld. Dit heeft te maken met het feit dat een aantal algemene en bijzondere bijstandsaanvragen, in verband met het individuele karakter en het daarmee samenhangende maatwerk, een langere afhandelingstermijn vergt. Zo is het bijvoorbeeld regelmatig nodig een onafhankelijk medisch advies op te vragen of een fraudeonderzoek te doen, alvorens een besluit op aanvraag kan worden genomen. Ook kan de afhandelingstermijn langer worden als de belanghebbende om aanvullende informatie wordt gevraagd. Ervaring elders In Apeldoorn en Houten kunnen bijstandsgerechtigden bepaalde vormen van bijzondere bijstand veel sneller ontvangen. In Apeldoorn werkt de gemeente sinds 1 september 2007 met een vereenvoudigde afhandelingsprocedure. In totaal komen twintig verschillende soorten aanvragen voor de verkorte aanvraag in aanmerking. Vergoedingen (tot een maximum van 250,-) die binnen de nieuwe procedure vallen zijn onder andere kosten voor de tandarts, orthodontist, mondhygiënist, fysiotherapie, pedicurekosten, bepaalde kosten voor bewindvoering en maaltijdvoorziening bij sociale indicatie. De nieuwe procedure maakt het mogelijk om aanvragen voor bijzondere bijstand binnen 10 tot 15 minuten af te handelen. Voor cliënten betekent dit dat zij een paar dagen na afhandeling en toekenning van de aanvraag over hun geld kunnen beschikken. Vooralsnog geldt deze nieuwe werkwijze alleen voor bestaande cliënten van de gemeente, omdat van hen de meeste gegevens al bekend en getoetst zijn. Aanbeveling Onderzoek of bepaalde onderdelen van de bijzondere bijstand vereenvoudigd kunnen worden, waardoor cliënten mogelijk eerder over hun vergoeding kunnen beschikken en het proces minder bewerkelijk en efficiënter wordt. Kijk daarbij naar voorbeelden elders. 19

55 Regeling Kinderopvang Achtergrond Begin 2008 heeft de afdeling Arbeidsintegratie de resultaten bekend gemaakt van de evaluatie van de reïntegratie-inspanningen ten behoeve van de Wet Werk en Bijstand. Hieruit kwam onder andere naar voren dat bij nagenoeg alle cliënten met kinderen die waren uitgestroomd er in het begin sprake was van een belemmering in de vorm van problemen met de kinderopvang. Ook andere signalen die de Taskforce bereikt hebben, geven aan dat het wenselijk is om de betalingen voor de kinderopvang te vereenvoudigen: het duurt minimaal 8 weken voordat de regelingen voor betaling van kinderopvang in werking kunnen treden, terwijl de kinderopvang zelf wil dat de rekeningen vooraf betaald worden. In Amersfoort zijn er twee regelingen voor tegemoetkoming van kosten voor kinderopvang en twee bijzondere voorzieningen voor de opvang van kinderen. Tegemoetkoming kosten kinderopvang: 1. Iedereen die werkt of een traject naar werk volgt en een laag inkomen heeft, heeft recht op een kinderopvangtoeslag die rechtstreeks via de Balstingdienst moet worden aangevraagd. Als er nog een eigen bijdrage overblijft, is daar eventueel Bijzondere Bijstand voor mogelijk, afhankelijk van de draagkracht en andere factoren: voor ouders die op sociaal-medische gronden opvang voor hun kinderen nodig hebben, voor vergoeding van oppas thuis (valt niet onder de wet kinderopvang). 2. Daarnaast is er sinds september 2007 de Regeling Schooltas (zie bijlagerapport. Bijzondere voorzieningen voor opvang van kinderen: 1. Er is tevens een voorziening BSO+ voor ouders of kinderen met een sociaal medische indicatie. Deze BSO+ vindt plaats in het Soesterkwartier en Schuilenburg en is bedoeld voor kinderen van 8-12 jaar die problematisch gedrag vertonen. 2. Er is een mogelijkheid tot oppas in het Vrouw en Kind Centrum (VKC) en Buurthuis Scala voor mensen die een taalcursus volgen, aan het inburgeren zijn of een traject naar werk volgen, waarvoor reguliere oppas geen passende voorziening is. De oppas sluit aan bij de tijden waarop de cursussen worden gevolgd. Dit project is een werkervaringsproject voor vrouwen vanuit het VKC, zij doen dit als vrijwilligerswerk. Aanbeveling Onderzoek of de twee hierboven vermelde tegemoetkomingen zodanig kunnen worden vereenvoudigd of versneld, dat kinderopvang geen belemmering meer is bij het aan het werk gaan van mensen met een minimuminkomen. 20

56 Regeling Zelfstandig Ondernemerschap Inventariseer of er verbeteringen mogelijk zijn bij de regeling voor zelfstandig ondernemerschap Achtergrond De Inspectie Werk en Inkomen (IWI) concludeerde in december 2007 in haar onderzoek Zaak van belang, dat er nog een wereld te winnen is als door het CWI, UWV en gemeenten de handen in elkaar worden geslagen bij het inrichten van het hulpaanbod aan starters vanuit een uitkering. Steeds meer mensen met een uitkering kiezen namelijk voor het ondernemerschap. Wetten en regels sluiten echter niet altijd op elkaar aan, de samenwerking komt nog niet overal van de grond en het hulpaanbod is veelal niet geïntegreerd. In Amersfoort wordt de regeling voor zelfstandig ondernemerschap voor mensen met een WWB-uitkering uitgevoerd door het Team Zelfstandigen van de gemeente. Indien er beperkte begeleiding (enkele gesprekken) nodig is bij het opstellen van het ondernemersplan voert het Team Zelfstandigen deze begeleiding zelf uit. Indien er meer begeleiding nodig is (cursussen, coach, workshops) dan vindt dit plaats door één van de drie door de gemeente hiervoor geselecteerde externe partijen. Ongeacht de doorlooptijd van het traject krijgen deze bedrijven een vast bedrag per te begeleiden potentiële ondernemer. Per kwartaal en per afgesloten traject wordt er gerapporteerd aan het Team Zelfstandigen. Vanuit een aantal mensen die het traject voor zelfstandig ondernemerschap (niet succesvol) hebben beëindigd, bereikte de Taskforce Armoede het signaal dat de (externe) begeleiding gedurende het traject verbeterd zou kunnen worden. Aanbeveling Onderzoeken of er op basis van het IWI-rapport en de ontvangen signalen over de (externe) begeleiding verbeteringen aangebracht kunnen worden in het traject voor zelfstandig ondernemerschap. Onderzoek de signalen, voer eventueel een klanttevredenheidsonderzoek uit en kijk met betrokkenen samen waar procesverbeteringen mogelijk zijn. 21

57 IV. Conclusie Er is niet één oorzaak van armoede, er zijn er vele vormen en oorzaken van armoede. Er is niet één oplossing voor armoede, er zijn er vele. In dit rapport heeft de taskforce Armoede Amersfoort laten zien dat armoede kan worden beschouwd als mozaïek van problemen en oplossingen. De gemeente Amersfoort heeft armoedebestrijding hoog op de agenda staan, getuige de vele initiatieven en maatregelen die de laatste jaren zijn genomen. Amersfoort zoekt ook naar creatieve oplossingen en probeert burgers daarbij te betrekken. De instelling van een Taskforce Armoede is daarvan een van de voorbeelden. De taskforce heeft gekeken of en waar nog knelpunten en mogelijkheden voor verbetering in het armoedebeleid liggen. Dit heeft een breed palet aan aanbevelingen opgeleverd. Sommige van die aanbevelingen zijn nog vaag, andere aanbevelingen zijn concreter gemaakt. Sommige aanbevelingen zijn relatief eenvoudig in te voeren, andere vergen nader onderzoek. Het belangrijkste advies wat de taskforce kan geven is het armoedeprobleem voortdurend opnieuw tegen het licht te houden. Kies steeds een ander perspectief, zoek voortdurend naar nieuwe oplossingen, blijf steeds de betrokken mensen uitdagen hun mening en ideeën te geven. De bestrijding van armoede is nooit af. 22

58 Armoede in Amersfoort Het Besluit Datum: dinsdag 24 juni 2008 Aanvang: 22:00 Besluiten met debat 1. Amersfoort Vernieuwt: Afweging stedenbouwkundige modellen Hogewegzone (Voortgezette behandeling) Vastgesteld besluit - afwegingsnotitie - overzicht ingediende amendementen en moties - Reactie op ingediende amendementen en moties 3 juni Speeplekken - Financiën Besluiten zonder debat 2. Vaststelling Verordening staangeld Toelichting: Jaarlijks wordt het staangeld per 1 juli verhoogd om de tarieven voor de huur en de retributies voor de woonwagenstandplaatsen met elkaar in overeenstemming te laten blijven. Einde

59 Besluiten met debat Armoede in Amersfoort

60 Armoede in Amersfoort 1. Amersfoort Vernieuwt: Afweging stedenbouwkundige modellen Hogewegzone (Voortgezette behandeling) Vastgesteld besluit - afwegingsnotitie - overzicht ingediende amendementen en moties - Reactie op ingediende amendementen en moties 3 juni Speeplekken - Financiën /smartsite.shtml?ch=&id=191477: SP /smartsite.shtml?ch=&id=191478: PvdA, GrL en CDA /smartsite.shtml?ch=&id=191479: VVD /smartsite.shtml?ch=&id=191481: SP /smartsite.shtml?ch=&id=191482: JA /smartsite.shtml?ch=&id=191484: JA /smartsite.shtml?ch=&id=191486: VVD /smartsite.shtml?ch=&id=191488: GrL en PvdA /smartsite.shtml?ch=&id=191490: SP /smartsite.shtml?ch=&id=191485: SP Reg.nr.: Reg.nr.: Speeplekken (pdf) Reactie op ingediende amendementen en moties 3 juni 2008 (pdf) Financiën (pdf) afwegingsnotitie (pdf) (pdf) (pdf)

61 Besluiten zonder debat Armoede in Amersfoort

62 Armoede in Amersfoort 2. Vaststelling Verordening staangeld Reg.nr.: Reg.nr.: (pdf) (pdf)

63 Armoede in Amersfoort Toelichting: Jaarlijks wordt het staangeld per 1 juli verhoogd om de tarieven voor de huur en de retributies voor de woonwagenstandplaatsen met elkaar in overeenstemming te laten blijven.

64 Einde Armoede in Amersfoort

65 0,4 ha Speelplaats 10 ha Woongebied

66 MEMO Reactie op de ingediende moties en amendementen over de Hogeweg, 3 juni juni 2008 Een aantal moties en amendementen worden hieronder schriftelijk beantwoord. De rest wordt dinsdag 24 juni mondeling door de wethouder J. Hekman beantwoord. SP: Motie Alles kids voor de Hogeweg Motie: kan Het college onderschrijft de wens dat er voldoende speelruimte voor kinderen dient te zijn. Zeker in de Amersfoort Vernieuwt wijken is dit van groot belang. In het Groene Poort model is op diverse plekken ook rekening gehouden met speelplekken: langs het Valleikanaal, tussen de bouwblokken aan de Liendertzijde, in de groene strook tussen Liendert en de nieuwbouw en het groene plein aan de Schuilenburgzijde. Uit een globale beoordeling blijkt voor het woongebied (zie onderstaand kaartje) dat aan de norm van 3% wordt voldaan. Als we alleen rekening houden met de twee speelplekken aan de Schuilenburgzijde dan zit het Groene Poortmodel al op 4%. Aan de Liendertzijde komen op diverse plekken ook nog speelplekken. Bij de uitwerking van het Stedenbouwkundig Programma van Eisen (SPvE) zal worden aangegeven welke speelplekken waar komen en aan welke eisen deze speelplekken voldoen (o.a. voor welke leeftijdcategorie). Gewezen wordt wel dat deze norm niet overal toepasbaar is en dat maatwerk voorop staat (afhankelijk van de behoefte in de desbetreffende wijk). Zie bijlage Vraag VVD: Financiering parkeervoorziening Zwembad Binnen het budget voor het nieuwe zwembad bestaat enige ruimte voor het parkeren. Dit zal echter beperkt zijn. De kosten van de parkeer voorziening kan derhalve niet volledig uit het investeringsbedrag van 21.9 miljoen bekostigd worden. Als opdracht voor de komende tijd zal gelden voor het parkeren adequate oplossingen te vinden. Dat kan geschieden door bijv. voor een goedkope parkeervoorziening in het ontwerp te kiezen, door het invoeren van betaald parkeren, te bezien of de exploitatie van het zwembad een deel van de kosten kan dragen en door verwerving van bijdragen van derden. Bijlage: 1. Overzicht ruimte speelplekken 2. Notitie financiën Hogewegzone BEANTWOORDING MOTIES EN AMENDEMENTEN HOGEWEGZONEversieraad

67 Financiën Hogewegzone Aan: de Raad Van: Het College Betreft: Hogewegzone, Grond- en vastgoedexploitatie D.D: 20 juni 2008 Samenwerking In het kader van Amersfoort Vernieuwt zijn met de Alliantie afspraken gemaakt over samenwerking op de verschillende locaties. De Alliantie is, mede vanwege het feit dat de Alliantie eigenaar is van de Hoven, de aangewezen ontwikkelende partij voor de gebiedsontwikkeling Hogewegzone. De specifieke samenwerkingsafspraken zijn een nadere uitwerking hiervan. In de traditionele gebiedsontwikkelingen draagt de gemeente zorg voor de grondexploitatie. Van aankoop van gronden tot het uitgeven van bouwrijpe gronden. De ontwikkelende partij draagt zorg voor de vastgoedexploitatie. Vooralsnog wordt voor de Hogeweg nu gewerkt aan een model waarbij de Alliantie de grond- en vastgoedexploitatie zal uitvoeren. Het in een hand brengen van de grond- en vastgoedexploitatie biedt de mogelijkheden van verevening tussen beide exploitaties en het spreiden van de risico s over deze beide exploitaties. Dit betekent dat binnen de randvoorwaarden die nu over het model worden vastgelegd de financiële gevolgen van nadere uitwerkingen, faseringen etc. geheel voor rekening en risico van de Alliantie zullen komen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat de Alliantie extra kosten moeten maken voor bijvoorbeeld waterberging. Daar tegenover staat voor de Alliantie de kans van optimalisatie door een aantrekkende markt voor appartementen, gebouwde parkeervoorzieningen etc. Hierbij dient aangetekend te worden dat in de huidige markt de kans hierop gering is. Indien er buiten de vastgestelde randvoorwaarden wordt getreden dienen gemeente en Alliantie opnieuw in overleg te treden. De vastgoedexploitaties van de sporthal en het zwembad blijven bij de gemeente evenals de verdieping van de Hogeweg. Grondexploitatie Vanaf het begin van de planontwikkeling is gezamenlijk een extern bureau ingeschakeld, dat zowel voor de grond- als de vastgoedexploitatie de berekeningen heeft opgesteld. In de grondexploitatie worden kosten voor verwerving (incl. verhuiskostenvergoedingen), bouw- en woonrijpmaken, voorbereidings- en faseringskosten opgenomen. Tegenover deze kosten staan de opbrengsten van het verkopen van bouwrijpe gronden (de residuele grondwaarde) en mogelijk subsidies en bijdragen. De grondexploitatie Groene Poort heeft een tekort van 6,7 (afgerond 7) mln. De Alliantie neemt op voorhand het risico van dit tekort en ziet mogelijkheden dit terug te verdienen door optimalisatie binnen de randvoorwaarden van het voorliggende model. De Alliantie heeft voldoende vertrouwen in de kwaliteiten van de locatie en het stedenbouwkundige model Het groene poort model kent de volgende grondexploitatie: Grondexploitatie Hogeweg Groene poort model Kosten -verwerving (incl. planschade)-sloop 16,4 mln -bouw- en woonrijpmaken 21,0 mln -planvoorbereindingskosten 5,3 mln Opbrengsten -grondopbrengsten 22,7 mln -bijdrage subsidies (zie de tabel 13,3 mln hieronder voor de uitsplitsing) Saldo (tekort) voor rekening Alliantie 6,7 mln Saldo voor rekening gemeente 0

68 Gemeentelijke investeringen / risico s in de gebiedsontwikkeling Hogeweg Groene poort model Garantie externe subsidiering 3 Opgenomen bij de bijdrage-subsidies in de grex Bijdrage gebouwde parkeervoorzieningen sociale 1.25 Opgenomen bij de bijdrage-susbsidies in de grex woningbouw Infrastructuur Hogeweg 9 Kosten en bijdrage meegenomen in de grex. Bijdrage komt uit rsvbereikbaarheid Vastgoedexploitatie Zwembad/Sporthal Investeringen vallen buiten de exploitatie, Toelichting kosten In de verweringskosten is rekening gehouden met kosten voor de inbrengwaarde van de sporthal schuilenburg. De inbrengwaarde (die de Alliantie betaalt aan de gemeente) is dusdanig dat de nieuwbouw van de sporthal volledig gefinancierd is. In de kosten voor bouw- en woonrijpmaken zijn alle kosten opgenomen voor het realiseren van bouwrijpe grond en de aanleg van het openbaar gebied. Hierin zijn ook de aanleg van groen en water, evt. bodemsanering etc. opgenomen. De investeringen in de reconstructie Hogeweg zijn in deze berekeningen niet meegenomen. Hiervoor was reeds dekking voorzien in het rsv compartiment bereikbaarheid. Toelichting opbrengsten De grondwaarde van de woningen is residueel bepaald. Ten behoeve van leefkwaliteit in het gebied wordt gekozen voor gebouwd parkeren. De residuele grondwaarde wordt negatief beïnvloed door deze keuze. De kosten voor een gebouwde parkeervoorziening zijn niet altijd geheel terug te verdienen in de vrij op naam prijs van een woning, of in de huurprijs. In deze ontwikkeling neemt de onrendabele top toe naarmate er meer parkeervoorzieningen per woning moeten worden gebouwd. Dit is vaak anders in binnensteden en gebieden waar een parkeerregime heerst omdat bewoners dan meer geneigd zijn te willen betalen voor een gebouwde parkeervoorziening. In de berekening van het groene poort model is uitgegaan van 800 tot 870 woningen. Voor een project als de Hogeweg zijn een aantal subsidiemogelijkheden aanwezig. Ingeschat is dat een bedrag van 3 mln haalbaar moet zijn o.a. EFRO-gelden. De gemeente stelt zich garant voor een subsidie-bedrag van 3 mln euro. De gemeente levert een (isv)bijdrage in de kosten van gebouwde parkeervoorzieningen voor sociale huurwoningen conform de financiele afspraken op hoofdlijnen AV. Risico s Belangrijke risico s voor de grondexploitatie zijn de verwervingskosten, de faseringskosten (eerst investeren, zie bijvoorbeeld de bovengenoemde kosten voor verwervingen, en later de opbrengsten realiseren) en te realiseren grondwaarde (marktrisico voor zowel kosten als opbrengsten) Vastgoedexploitatie In de vastgoedexploitatie (waarvoor het externe bureau de berekeningen eveneens heeft opgesteld) worden de bouwkosten, bijkomende kosten en de residueel bepaalde grondwaarde opgenomen. De belangrijkste risico s hierin zijn met name de mogelijke toename van bouwkosten en de afzetrisico s. Conclusie: De grond- en vastgoedexploitatie van deze complexe stedelijke vernieuwingsopgave kent een tekort en nog vele risico s. Tegenover deze risico s staan ook potentiële kansen zoals eerder genoemd. Hierdoor is de Alliantie bereid de risico s op zich te nemen. Wij zijn van mening dat met de afspraken een goed evenwicht van kansen en risico s aanwezig is. Nb: de samenwerking wordt nog nader getoetst op juridische en fiscale aspecten.

69 Afwegingsnotitie Hogewegzone 23 april 08

70 Inhoud 1. Inleiding Achtergrond Doel afwegingsnotitie Inhoud 3 2. Hogewegzone en Amersfoort Vernieuwt Toegevoegde waarde van de Hogewegzone Het proces tot nu toe 5 3. De stedenbouwkundige modellen Stedenbouwkundige analyse en ontwerpmatig onderzoek De Groene Poort Het Stadspark Samenvattend Beoordeling en advies Inleiding Stedenbouw: de Hogeweg als stadsentree Wonen Voorzieningen Verkeer en ontsluiting Milieu Beheeraspecten Financiële haalbaarheid Samenvattend Participatie Het gelopen proces Evaluatie modellen en proces door de participatiegroep Evaluatie Hogewegzone stadsbrede consultatie De binnengekomen reacties Vervolgtraject Participatie in het vervolgtraject Uitwerking participatie vervolgfase Eerder opgedane ervaring en expertise participatiegroep Bijlagen 49 # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

71 1. Inleiding 1.1 Achtergrond De Hogewegzone is één van de drie gebieden waarvoor in het kader van Amersfoort Vernieuwt een ontwikkelingsplan wordt uitgewerkt. Het gebied ligt tussen de wijken Liendert/Rustenburg en Randenbroek/Schuilenburg en biedt door het realiseren van woningen en voorzieningen kansen voor de opwaardering van deze wijken. Het biedt ook kansen voor het opwaarderen van één van de belangrijkste entrees naar de stad. Op 23 mei 2006 is de Startnotitie voor de Hogewegzone in de gemeenteraad behandeld. In deze Startnotitie zijn de uitgangspunten vastgelegd, op basis waarvan de projectgroep is gestart met de uitwerking van twee stedenbouwkundige modellen voor het gebied. Bij deze uitwerking is een brede participatiegroep van bewoners en andere belanghebbenden betrokken geweest. In de Startnotitie worden de volgende ambities genoemd: Ingezet wordt op een Stadsentree met allure; Een optimale verkeerskundige doorstroming op de Hogeweg; Het woonprogramma gaat uit van een stedelijk woonmilieu met een zo hoog mogelijke dichtheid. Daarmee wordt het principe van eerst vervangend bouwen, dan pas slopen ook gewaarborgd; De kwaliteit van de bebouwing zal hoog zijn. Het zwembad wordt een blikvanger bij de entree van de stad. Uit de behandeling in de gemeenteraad kwamen onder meer de volgende aandachtspunten: Over hoge dichtheid wordt wisselend gedacht (minimaal twee varianten worden uitgewerkt). De verkeerskundige doorstroming van de Hogeweg moet verbeteren. Geen (woon)bebouwing in het waterwingebied. 1.2 Doel afwegingsnotitie Voor Amersfoort Vernieuwt is het volgende traject afgesproken. Allereerst is een plan van aanpak geschreven, daarna volgden de Startnotities van de verschillende wijken/gebieden. Voordat uiteindelijk voor deze wijken/gebieden een ontwikkelingsplan voor de komende jaren wordt opgesteld en ter besluitvorming voorgelegd, wordt eerst een afwegingsnotitie uitgewerkt. In deze afwegingsnotitie wordt de weerslag gegeven van de discussie tot dit moment en worden twee mogelijke modellen gepresenteerd als invulling voor de Hogewegzone. De afwegingsnotitie dient houvast te geven in de besluitvorming om te komen tot een voorkeursmodel. Het voorkeursmodel wordt dan in de volgende fase uitgewerkt in het ontwikkelingsplan c.q. stedenbouwkundig programma van eisen en is de basis voor de ruimtelijk planologische procedures. 1.3 Inhoud De inhoud van deze afwegingsnotitie is op hoofdlijnen als volgt. Allereerst wordt in hoofdstuk 2 kort het kader geschetst en ingegaan op het proces vanaf de zomer van In hoofdstuk 3 volgt een beschrijving van de twee stedenbouwkundige modellen. Deze twee modellen worden in hoofdstuk 4 beoordeeld op een aantal inhoudelijke criteria. In hoofdstuk 5 geven we een korte beschrijving van het participatietraject in de afgelopen fase. Tevens schetsen we op hoofdlijnen een aantal standpunten en conclusies vanuit dat traject. In de bijlage zijn alle verslagen van de participatiebijeenkomsten en reacties vanuit de stadsconsultatie gevoegd. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

72 In hoofdstuk 6 gaan we in op het vervolgtraject om te komen tot een stedenbouwkundig programma van eisen. Hierin wordt ook onze visie op de participatie in die fase beschreven. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

73 2. Hogewegzone en Amersfoort Vernieuwt 2.1 Toegevoegde waarde van de Hogewegzone Zoals in de inleiding al beschreven is, maakt de Hogewegzone deel uit van Amersfoort Vernieuwt. We willen dat het in elke wijk prettig wonen is, maar in een aantal Amersfoortse wijken staat dat woonplezier onder druk. Het woningaanbod is eenzijdig, bewoners ervaren overlast en voelen zich onveilig. De betrokkenheid bij de buurt is beperkt en de sociaal-economische positie van de bewoners is gemiddeld zwakker dan in de rest van de stad. De wijken hebben geen goed imago; bewoners verhuizen meer dan gemiddeld hun wijk uit. Met Amersfoort Vernieuwt willen we deze situatie verbeteren. We willen dat de wijken weer vitaal zijn, zodat mensen hier prettig leven en kansen hebben. Kans op ontwikkeling, op werk, op een goede opleiding, op een betere woning. We willen tevreden bewoners, trots op hun woning en hun buurt. In de ontwikkelingsplannen voor de wijken staan 6 thema s met ieder een eigen doelstelling centraal: Samenleven: de sociale samenhang bevorderen. Zorgen dat er meer mensen mee (kunnen) doen. Wonen: de differentiatie van het woningaanbod vergroten. Werken: de sociaal-economische positie van bewoners en de wijkeconomie verbeteren. Onderwijs: een ABC-school realiseren in elke wijk. Het aantal vroegtijdige schoolverlaters verlagen. Leefbaarheid: een veilige, schone en goed onderhouden woonomgeving realiseren. Voorzieningen: het voorzieningenniveau in de wijk op het gebied van detailhandel, zorg en welzijn, sport en spel op peil brengen en houden. Zoals al in de Startnotitie voor de Hogewegzone is aangegeven, kunnen hier kansen worden benut ter verbetering van de leefbaarheid in de aanpalende wijken. Het gaat hierbij om: het toevoegen van nieuwe woningen en woonmilieus; de komst van een nieuw stedelijk zwembad en voorzieningen en met de mogelijkheid om werkgelegenheid te creëren; een betere verbinding tussen de wijken tot stand te brengen; plekken voor ontmoeting, sport en spel te realiseren. We kunnen de wijken bij binnenkomst in de stad een nieuw gezicht geven dat mogelijk op termijn het imago ervan kan verbeteren. 2.2 Het proces tot nu toe Na de behandeling van de Startnotitie in mei 2006 zijn we gestart met de planvorming. We hebben een participatiegroep van bewoners, omwonenden en diverse belangenverenigingen samengesteld; we hebben een projectgroep met medewerkers van de gemeente en de Alliantie opgericht en diverse adviseurs geselecteerd. Voor de ontwikkeling van de stedenbouwkundige modellen is als stedenbouwkundig bureau het ontwerpbureau KCAP uit Rotterdam gekozen. Na de zomer zijn we, met de participatiegroep als adviseur, gestart met de uitwerking van minimaal 2 stedenbouwkundige modellen. Deze modellen en het proces met de participatiegroep worden in de volgende hoofdstukken beschreven. Eind vorig jaar zijn raadsleden uitgenodigd om zich te laten informeren over de stand van zaken van de modellen op dat moment en de wijze waarop het participatieproces verliep. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

74 Tijdens het uitwerken van de modellen hebben we telkens op hoofdlijnen de gevolgen voor luchtkwaliteit, verkeer, financiën e.d. getoetst en mede daarop de planvorming bijgesteld. De 2 modellen die in deze notitie beschreven worden, zijn in de Stuurgroep Amersfoort Vernieuwt en het College behandeld. Hiervoor is het participatieproces voor deze projectfase afgerond met de Twee weken van de Hogeweg. Tijdens deze twee weken zijn de modellen gepresenteerd, waarbij iedere inwoner van de wijken en de stad de gelegenheid heeft gekregen kennis te nemen van de modellen en daarop te reageren. Deze reacties zijn als bijlage bij de afwegingsnotitie opgenomen. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

75 3. De stedenbouwkundige modellen 3.1 Stedenbouwkundige analyse en ontwerpmatig onderzoek De Hogeweg is een belangrijke invalsweg van de A28 naar het stadscentrum. Tussen A28 en Valleikanaal bevindt zich langs deze route het projectgebied Hogeweg, dat de ambitie heeft deze stadsentree allure te geven. De stadsentree zet zich door tussen Valleikanaal en centrum waar het straatprofiel smaller wordt en de aangrenzende bebouwing bestaat uit relatief kleine stadsvilla s. Het plan dient rekening te houden met deze overgang in de stadsentree als geheel. Het plangebied Hogeweg kan geïnterpreteerd worden als een opeenvolging van gebieden met een uiteenlopend ruimtelijk karakter. Het plangebied kan daardoor opgedeeld worden in een aantal deelgebieden met specifieke stedenbouwkundige eigenschappen die een aanpak op maat behoeven. We geven kort aan welke potenties voor deze deelgebieden en aanbevelingen voor omliggende gebieden uit analyse en modellenonderzoek naar voor kwamen. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

76 Snelwegoksel Tussen de kruispunten met de afritten van de A28 wordt de Hogeweg gekenmerkt door een snelweglandschap met brede asfaltstroken, een snelwegviaduct en een korte opeenvolging van drukke kruispunten. De ruimte wordt gedomineerd door het autoverkeer en een aarde geluidswal die de aangrenzende wijk Rustenburg van de Hogeweg scheidt. Aan de zuidzijde van de Hogeweg ligt een geïsoleerd agrarisch gebiedje met groen karakter, enkele bedrijfsloodsen en woningen die zijn ingesloten tussen de taluds van de snelweg en zijn afritten. Binnen het plangebied kreeg deze locatie de werknaam Snelwegoksel : een zichtlocatie die veel potentie heeft en beeldbepalend is bij de inrit van Amersfoort, maar die zich vanwege de geluids- en milieubelasting niet leent voor een woonprogramma. In het modellenonderzoek is overwogen het zwembad hier te plaatsen als icoon, goed zichtbaar vanaf de A28. Uit verkeersonderzoek bleek echter dat de bereikbaarheid voor auto s moeilijk is door de al drukke opeenvolging van kruispunten en de beperkte mogelijkheid tot uitbereiding van de infrastructuur vanwege de beperkte breedte van het A28 viaduct. De locatie is ook verafgelegen van de binnenstad en moeilijk per fiets bereikbaar. Ook zorgt het vervoer van gevaarlijke stoffen over de A28 voor een hoog groepsrisico waardoor de locatie zich niet leent voor programma s met een grote concentratie van mensen. Een andere overwogen invulling is recreatief en/of ecologisch groen, maar omdat de gronden nog moeten verworven worden is deze optie niet financieel haalbaar. Mogelijk leent deze zichtlocatie zich voor markante kantoorgebouwen, maar omdat er al een ruim aanbod bestaat van kantoorlocaties binnen Amersfoort is deze potentie niet verder onderzocht. In de twee modellen is bijgevolg geen invulling gegeven aan de snelwegoksel. Waterwingebied Tussen het kruispunt met de A28 oprit en het kruispunt met de Operaweg doorsnijdt de Hogeweg het Waterwingebied. Dit langgerekte groengebied is ca. 150 m breed en 2 km lang en krijgt een bijzondere recreatieve en ecologische waardering. Het maakt onderdeel uit van de Groen Blauwe Structuur binnen Amersfoort. De Hogeweg vormt een barrière tussen het Waterwingebied en de groengordel Randenbroek-Schuilenburg, zowel op recreatief als ecologisch vlak. Via de doorsteek van de Barneveldsebeek bestaat de potentie een doorlopende ecologische en recreatieve route te creëren tussen het Waterwingebied en de Gelderse Vallei. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

77 Al vroeg in het planproces is besloten de kwaliteiten van het Waterwingebied te vrijwaren en er niet te bouwen. Onduidelijk is echter wat de toekomstvisie is voor het Waterwingebied en met welk ambitieniveau de barrière die de Hogeweg vormt moeten worden overbrugd. Ook is onduidelijk of de recreatieve of ecologische potentie van het waterwingebied met de huidige landschappelijke invulling volledig wordt benut en of daartoe een herinrichting moet worden onderzocht. Het ecologische parklandschap wordt gewaardeerd door stiltezoekers, maar er leeft ook een vraag in de wijk voor recreatie en sportvoorzieningen voor jongeren. Daarvoor is een visie nodig over het hele waterwingebied, wat het projectgebied Hogeweg overstijgt. Tot het projectgebied hoort enkel een zone van ca. 230 m ten noorden van de Hogeweg. Niet de zone ten zuiden van de Hogeweg waar het Hydron pompstation ligt. Het pompgebouw aan de Hogeweg is een waardevol monument, maar het achterliggend terrein maakt een verwaarloosde indruk die negatief afstraalt op het omliggende gebied. Het modellenonderzoek heeft voorstellen gedaan om het Hydron terrein bij het groengebied te betrekken door het een publieke functie te geven als park met een educatief centrum rond het thema Water. Zeker in combinatie met een zwembad in de nabijheid kan dit een sterke ecologisch-recreatieve cluster vormen rond Waterwingebied en Hogeweg. Omdat dit niet binnen het plangebied valt is deze potentie niet verder onderzocht, maar het dient aanbeveling dit in de volgende planfase mee te nemen. Ecologisch is het gewenst met een ecoduct of -tunnel beide zijden van de Hogeweg met elkaar te verbinden 1. De ecologische verbinding is vooral bestemd voor kleine dieren en amfibieën, waardoor een kleine wildtunnel de meest planeconomische oplossing vormt. Recreatief zou een ecoduct een meerwaarde kunnen bieden in combinatie met een fietsbrug op een doorgaande fietsroute. Deze ambitie is echter financieel moeilijk haalbaar zonder extra budget en daarom niet in de finale modellen opgenomen. Het dient aanbeveling deze mogelijkheid in combinatie met de budgetten voor Groen Blauwe Structuur in de volgende planfase nader te onderzoeken. Schuilenburg De Operaweg vormt een belangrijke toegangsweg tot de wijk Schuilenburg, gelegen ten zuiden van de Hogeweg. Net als Liendert een naoorlogse wijk, kenmerkt Schuilenburg zich door een functionalistisch stedenbouwkundig concept met grote stempels langs de rand van de wijk. Dit betekent dat er erg veel van dezelfde woningen in dat gebied staan, met dezelfde kwaliteit en dezelfde huurprijzen. In de relatief goedkope woningen, wonen voor een groot deel bewoners met een laag inkomen. Omdat het om relatief goedkope woningen gaat, heeft een groot deel van de bewoners een laag inkomen. 72% van de woningen in de wijk betreft huurwoningen. In de Woonvisie 2006 is aangegeven dat er een verschuiving moet plaatsvinden naar meer koopwoningen. Hiermee worden kansen gecreëerd voor de zogenaamde stijgers in de wijk. Bewoners die een wooncarrière willen maken, kunnen dan voor de wijk behouden blijven. Om deze verschuiving te kunnen bereiken dienen er veranderingen plaats te vinden in de woningvoorraad. Dit kan door verkoop van huurwoningen of door sloop en vervangende nieuwbouw. Het verkopen van huurwoningen is een instrument dat al enige jaren is ingezet en waarvan de mogelijkheden begrensd zijn. 1 Rapport nr Het Waterwin(st)gebied te Amersfoort, Bureau Waardenburg, november 2006 # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

78 Luchtfoto van de wijk Schuilenburg Er is daarom gekeken naar de zwakke plekken in de wijk. Er wordt dan gedoeld op woningen met een slechte kwaliteit, leefbaarheidproblemen en gebrek aan uitstraling. Wanneer Schuilenburg op die manier wordt verkend komen we automatisch bij de portiekflats en een galerijflat aan de noordzijde van de wijk, de zogenaamde Hoven. Het gaat hier om 120 portiekflats en 42 galerijflats. De woningen kenmerken zich door een achterhaald kwaliteitsniveau, een hoge doorstroomsnelheid, erg veel culturele verschillen en veel leefbaarheidproblemen. De leefbaarheidproblemen doen zich in dit gebied significant meer voor dan elders in de wijk. Om tot verandering te komen van het woningaanbod in Schuilenburg is voorzien in de sloop van deze 162 woningen en vervangende nieuwbouw. Met de nieuwbouw wordt een verschuiving bereikt in de woningvoorraad binnen Schuilenburg naar meer koopwoningen en meer variatie. Het gebied van de Hoven kent nu uitsluitend sociale huurwoningen. In de planvorming is voorzien dat de noordzijde van Schuilenburg straks een programma kent in een mix van huur en koopwoningen en in een mix van grondgebonden woningen en meergezins. Het programma moet een perspectief bieden voor bewoners die in de wijk willen blijven wonen, maar wel een kwalitatief betere woning wensen, waarbij een keuze ontstaat uit huren of kopen. In het programma komen ook sociale huur- of koopwoningen. Herhuisvesting behoort tot de mogelijkheden. De ontwikkeling van de Hogeweg biedt daarom een bijzondere kans voor Schuilenburg om de noordzijde van de wijk te herontwikkelen en verandering te realiseren in de uitstralingen van de wijk en in de kwaliteit van het wonen. De grootschaligheid van de flatwoningen aan de rand van Schuilenburg wordt hiermee doorbroken. Dit levert een belangrijke bijdrage aan een ander imago van Schuilenburg. Deze locatie leent zich het best voor woningbouw met publieke ruimte op buurtniveau (speelplekken, buurtparkjes, ). De woningen liggen op korte afstand van de Hogeweg, maar de geluidsoverlast is goed oplosbaar door de oriëntatie van de woningen: de Hogeweg ligt namelijk aan de noordzijde, zodat de zuidzijde geluidsluw is. Een inplanting van woningen dwars en open naar de Hogeweg, zoals bij de Hoven het geval is, is echter ongunstig omdat beide gevels geluidsbelast zijn. Schuilenburg is niet geschikt als zwembadlocatie omdat het plangebied wordt ontsloten door de bestaande woonstraten. Wel ligt er een grote potentie voor de buurt in een nieuw levendig profiel voor de Operaweg met parallelle bebouwing en buurtvoorzieningen in de plinten. Daar kan niet enkel de herontwikkeling van de Hoven aan bijdragen, maar de potentie ligt vooral in de laagbouwstrip tussen Operaweg en Ariaweg, de bejaardenflats en het Operaplein, die dwars liggen op de Operaweg en zich daardoor van de wijkontsluitingsweg afkeren. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

79 In het ontwikkelingsplan Randenbroek Schuilenburg (d.d. 11 december 2007) zijn voorstellen opgenomen voor de herontwikkeling van dit gebied. Binnen de regiegroep Amersfoort Vernieuwt vindt afstemming plaats met de ontwikkeling van de Hogewegzone. Door het wooncomplex de Hoven presenteert Schuilenburg zich niet met allure aan de Hogeweg, wel is er kwaliteit in de bomenrijke groenzone tussen de Hoven en de Hogeweg. In de modellen is deze (grotendeels) behouden. Liendert De meningen over de houten gevel van de flats aan de Spreeuwenstraat lopen uiteen, maar het gebouw heeft wel een duidelijk front naar de Hogeweg. De bebouwing langs de Zwaluwenstraat is te klein of staat dwars op de Hogeweg om echt van een stedenbouwkundig geheel te spreken, het lijkt alsof de randbebouwing van Liendert wacht op een voltooiing, de Zwaluwenstraat is een open einde. Luchtfoto van de wijk Liendert Tussen Liendert en de Hogeweg ligt een strip van ca. 120 m diep met tuinbedrijven, ponyweides, werfjes, loodsen en af en toe een woning. Het heeft een groene uitstraling, maar het karakter heeft meer van een weg in het buitengebied dan van een stadsentree met allure. Het groen is ook niet publiek toegankelijk en wordt vooral gewaardeerd als uitzicht voor de flats van de Spreeuwenstraat. De afmetingen van deze deellocatie bieden veel kansen voor de stad. Het is relatief eenvoudig hier binnenstedelijk te verdichten en woningen toe te voegen. Dit biedt mogelijkheden voor herhuisvesting, waardoor elders in de wijken Liendert en Schuilenburg sloopnieuwbouw of renovatie kan plaatsvinden en doorstroming bevorderd wordt. Daarnaast zorgt het toevoegen van woningen dat het woningaanbod in de wijk meer gedifferentieerd kan worden. Meer differentiatie in het woningaanbod is wenselijk. Bewoners hebben dan meer mogelijkheden om wooncarrière te maken in hun eigen wijk. De schaal van de locatie kan ook benut worden om publiek groen te bieden aan de wijk, met een stedelijk recreatief karakter en met grootstedelijke voorzieningen zoals het zwembad. Deze kansen zijn uitgewerkt in beide modellen. Valleikanaal Het Valleikanaal en de Ringweg vormen een sterke stedelijke structuur binnen Amersfoort. De Hogewegzone zal richtinggevend zijn voor het stedenbouwkundig kader langs het Valleikanaal en de Ringweg. Voor het kanaal is een ecologisch - recreatief project gedefinieerd dat langs de oevers een ecologische verbindingszone tot stand wil brengen. In beide modellen is daar plaats voor gereserveerd. In de vervolgfase is de # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

80 ambitie om de ecologische doelstellingen ook op een kwalitatieve landschappelijke manier vorm te geven, met recreatieve waarde door een wandelpad. De strip van bebouwing langs het Valleikanaal verbijzondert zich. De bebouwing is vaak anders in vorm en programma dan in de achterliggende wijken. Aan de Schuilenburgzijde ligt bijvoorbeeld een sporthal. De hal kent een levendig gebruik, maar binnen een gesloten doos, waardoor het uitzicht over het Valleikanaal niet wordt benut en de wandelroute langs het Valleikanaal niet wordt verlevendigd. De modellen gaan uit van sloop van de sporthal om deze in een sportcluster met het zwembad te herhuisvesten. Ook het tuinbedrijf en de woning aan de Liendertzijde benutten de potentie van het Valleikanaal ondermaats. De stedenbouwkundige modellen gaan uit van een verbijzondering van de bebouwing aan het Valleikanaal. Hierbij wordt getracht ook de structuur van Ringweg en Valleikanaal meer stedelijke allure te geven en meer woningen het kwalitatieve uitzicht over het Valleikanaal te bieden. Ook de oversteek van de Hogeweg over het Valleikanaal kan meer allure krijgen door bv. een markante renovatie van de brug. 3.2 De Groene Poort Stedenbouwkundig concept Dit model neemt de diverse identiteit van de deelgebieden als uitgangspunt en zet het karakter van de deelgebieden door in de plannen voor de Hogewegzone. Daardoor ontstaat een opeenvolging van ruimtelijke sferen, als een sjasliek, waar de Hogeweg doorheen prikt. Deze ruimtelijke eenheden zijn de buurtas, de sportcluster aan het waterwingebied, de groene laan en het Valleikanaal. Buurtas Het model heeft de ambitie om de wijken Liendert en Schuilenburg beter met elkaar te verbinden door de Operaweg over de Hogeweg heen door te trekken. Deze structurerende ingreep kreeg de naam Buurtas. Om de barrière van de Hogeweg letterlijk te overbruggen, wordt het kruispunt Operaweg ongelijkvloers. Dit verbetert zowel de oversteekbaarheid voor de buurtbewoners als de doorstroming op de Hogeweg. Door inen uitvoegstroken behoudt Schuilenburg de verbinding met de Hogeweg en wordt ook het plandeel Liendert aangekoppeld. Autoverkeer van de bestaande wijk Liendert krijgt echter geen verbinding met de Hogeweg omdat dit sluipverkeer door de wijk zou genereren. Wel ontstaat een hoogwaardige route voor fietsers en voetgangers in de verbinding van Wiekslag en Operaweg. Als ontmoetingspunt tussen de wijken kan de Buurtas zich ontwikkelen als publieke ruimte met voorzieningcentrum en zo ook de wijkeconomie versterken. De buurtas wordt langs de westzijde architecturaal begeleid door een wand van woningen dwars op de Hogeweg. Deze wand krijgt levendige plinten en staat als een poort dicht op de Hogeweg. De knik in de Hogeweg ter plaatse van de Buurtas is aanleiding voor een architecturaal accent in de vorm van een woontoren. Ook de brug van de Buurtas verdient een hoogwaardige architecturale uitwerking om bij te dragen tot de allure van de stadsentree. Sportcluster aan Buurtas en Waterwingebied De locatie tussen Buurtas, Waterwingebied, Hogeweg en flats aan de Spreeuwenstraat is erg geschikt voor de sportcluster met zwembad en sporthal. De locatie ligt prominent bij de entree van de stad en is goed bereikbaar voor auto s, fietsers en openbaar vervoer via het ongelijkvloers kruispunt Hogeweg-Buurtas. De parking, die onder het sportgebouw ligt, kan eventueel dienst doen als stadsrandparking, in combinatie met een frequente busverbinding met het centrum. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

81 Het stedenbouwkundig concept van De Groene Poort Mogelijke uitwerking van het stedenbouwkundig concept van De Groene Poort # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

82 De sportcluster vormt een motor in de ontwikkeling van een voorzieningencentrum rond het thema wellness en lifestyle 2. Deze functies versterken de stedelijke uitstraling en levendigheid van de Buurtas. Een plein aan de entree van het zwembad geeft de Buurtas een aangenaam verblijfsklimaat en langs het zwembad verbindt een parkachtig landschap de buurtas met het Waterwingebied. Het zwembad heeft ook de potentie het Waterwingebied te activeren en beter toegankelijk te maken voor wandelaars uit heel de stad. In de architectuur van het zwembad kan een ecoduct geïntegreerd worden die een verbinding legt met het Hydron terrein aan de overzijde van de weg. Deze verbinding is een sterke stimulans om het Hydron terrein te betrekken in een ontwikkeling van een ecologie- en recreatiepark rond het thema water. In de financiële berekeningen is met een dergelijk ecoduct geen rekening gehouden. De architectuur van het zwembad dient spraakmakend te zijn en zich sterk te profileren naar de Hogeweg. De zijde naar het Waterwingebied kan terughoudender en inspelen op ecologische thema s bv. door een vegetatiedak/wand. Een belangrijk aandachtspunt bij de architecturale uitwerking is het uitzicht en de bezonning van de flats aan de Spreeuwenstraat. De modeluitwerking suggereert daarvoor een groenstrip van minimaal 20 m. tussen de flats en het sportgebouw. Om de schaal van het gebouw te breken stelt de type-uitwerking een architectuur voor van verschillende volumes op een lagere plint. De architectuur en selectie van een architect voor de sportcluster is echter later te bepalen. Groene Boulevard Tussen de Buurtas en het plandeel aan het Valleikanaal krijgt de Hogeweg een symmetrisch profiel met een drietal forse bomenrijen langs beide zijden van de weg en eventueel nog een bomenrij in de middenberm. De bomen zijn beeldbepalend voor de identiteit van dit straatprofiel, zoals aan het Lange Voorhout in Den Haag. Waarschijnlijk kan een groot deel van de bestaande bomen behouden worden en kunnen nieuwe bomen worden toegevoegd. Langs de buitenzijde van dit profiel komt een laagbouw woonmilieu met hun adres langs een parallelweg van de Hogeweg. Daardoor wordt de Hogeweg ook een woonstraat. De Hogeweg kan niet ingesloten worden door hoge straatwanden omdat dit slecht is voor de luchtkwaliteit. Door laagbouw langs de groene boulevard wordt de relatie gelegd met de villa s langs de Hogeweg tussen Valleikanaal en centrum. Zijde Liendert Ten noorden van de groene boulevard ligt in plandeel Liendert een hoofdzakelijk laagbouwmilieu met een groot deel eengezinswoningen, speelveldjes en groen voor de buurt. De hoofdontsluiting loopt in een lus om de woningen heen en wordt via de buurtas gekoppeld aan de Hogeweg. Tussen de woningen zijn doorsteken met autovrije speelpleintjes, buurtgroen en fietsroutes die Liendert verbinden met de Hogeweg. Langs de Zwaluwenstraat, tussen de bestaande en nieuwe wijk ligt een doorlopende groen- en recreatiestrip als ontmoetingsruimte tussen de bestaande en de nieuwe buurt. Deze groenstrip verbindt het Waterwingebied met het Valleikanaal. De concrete invulling van de verkaveling, de uitwerking van de straatprofielen en de keuze van de type woningen is bij verdere uitwerking te bepalen. Zijde Schuilenburg Ook ten zuiden van de Hogeweg bevindt zich een hoofdzakelijk laagbouwmilieu met een groot deel eengezinswoningen. De bestaande wegenstructuur van de wijk wordt doorgetrokken tot aan een parallelweg met de Hogeweg, waardoor drie overmaatse bouwblokken ontstaan, met daarbinnen ook bestaande woningen. Door de overmaat in de bouwblokken is er binnen elk blok plaats voor wandelpaden, buurtpleintjes en speelplekken. In het middelste blok is plaats voor een groter groen buurtplein als 2 Rapport, Voorzieningen in de Hogewegzone, BRO # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

83 ontmoetingsplek tussen de bestaande en de nieuwe buurtdelen. De exacte indeling en verkaveling binnen de bouwblokken en de vormgeving van de openbare ruimte is nader te bepalen. Valleikanaal Het knooppunt tussen Hogeweg en Ringweg vraagt om markante bebouwing. In aansluiting bij de ecologische oevers van het Valleikanaal is er plaats voor een stedelijk, recreatief plein met een speelse compositie van slanke woontorens. Het plein kan in niveauverschillen worden aangelegd en met een markante fiets of voetgangersbrug de Hogeweg oversteken. Onder het plein wordt geparkeerd. De compositie van torens vormt een landmark bij het binnen- en buitenrijden van de stad. De architectuur van de torens, het totale aantal, de exacte plaatsing en hoogtes zijn onderwerp van verdere uitwerking. Ook de inrichting van het plein en de ecologische oevers zijn onderwerp van verder uitwerking. Stadsentree met allure Het zwembad, de bebouwingswand met toren aan de Buurtas en de torencompositie aan het Valleikanaal vormen de landmarks langs de Hogeweg. De laagbouw van de plandelen Liendert en Rustenburg zorgt voor het nodige contrast. Het groene karakter van het profiel met meerdere bomenrijen geven de Hogeweg karakter. Het model concentreert de stedelijkheid langs nieuwe publieke ruimtes dwars op de Hogeweg, waardoor de buurten sterker met elkaar worden verweven. 3.3 Het Stadspark Stedenbouwkundig concept Het bloembladmodel dat aan de basis lag van de naoorlogse stadsuitbreiding van Amersfoort voorzag in groenzones tussen de wijken en rond de hoofdwegen. Dit stedenbouwkundig basisidee wordt in dit model vertaald in een nieuw stedelijk park langs de stadsentree. Het park voorziet in recreatieve voorzieningen, sport en spel, voor jongeren in de wijk en de stad. Er is ook plaats voorzien voor het zwembad en de sporthal die het park activeren. Door deze invulling is het park complementair aan het Waterwingebied, dat eerder een rustig, ecologisch karakter heeft. De landschappelijke inrichting en het specifieke programma voor het park zijn in de uitwerking nog nader te bepalen. Net als in de Groene Poort wordt in dit model de Operaweg over de Hogeweg doorgetrokken en de Hogeweg verdiept. Hogeweg en Operaweg kruisen zo ongelijkvloers en blijven met parallelwegen met elkaar verbonden. Hierdoor ontstaat een vlottere doorstroming op de Hogeweg en is de Hogeweg beter oversteekbaar voor de wijken. Zo is ook het park goed toegankelijk vanuit Schuilenburg en is het projectgebied in Liendert te ontsluiten zonder het verkeer door de bestaande wijk te voeren. Woonwijk Liendert De wijk Liendert krijgt een nieuw gezicht aan het park door een strip nieuwbouw die de uitstraling van de wijk naar de Hogeweg verbetert. De strip ligt tussen de Zwaluwstraat en een nieuwe ontsluitingsweg langs de rand met het park. De woningen worden ontsloten door deze nieuwe weg die aansluit op de verlengde Operaweg. Zo komt er geen extra verkeer door de bestaande wijk en ontstaat er geen sluipverkeer omdat de nieuwe weg niet aansluit op de bestaande wijk voor autoverkeer. Voor voetgangers en fietsers krijgt Liendert wel een goede verbinding met het nieuwe park door in de woningstrip doorsteken en doorzichten te voorzien in het verlengde van de straten van de wijk. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

84 Het stedenbouwkundig concept van het Stadspark Mogelijke uitwerking van het stedenbouwkundig concept van het Stadspark # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

85 De strip nieuwbouw bestaat uit bijzondere woningtypes: de breedte van de strip is te beperkt voor een conventioneel bouwblok van rijwoningen met tuinen. Ook is het vereist dat de strip zowel adressen heeft langs de parkzijde als aan de zwaluwstraat, zodat de nieuwbouw niet met zijn rug naar de wijk gaat staan, maar juist van de Zwaluwstraat een volwaardige tweezijdige woonstraat maakt. De strip dient ook een representatieve gevel naar het park te hebben met voldoende hoogte en stedenbouwkundige samenhang. Daartoe is de strip ook voor de flats van de Spreeuwenstraat doorgezet. Samen met de flats vormt de nieuwbouw een open bouwblok, waar een binnenhof een nieuw uitzicht biedt voor de bestaande flats. Ook met de bezonning van de bestaande woningen wordt rekening gehouden. Op markante plekken in de strip zijn hoogteaccenten van meergezinswoningen gepland. De meest uitgesproken zijn een toren aan het Valleikanaal en een torenduo aan het Waterwingebied. Deze markeren het begin en einde van de parkstrip en de overgang naar bv. het Waterwingebied. In de plinten van de torens kunnen voorzieningen worden opgenomen. Woonwijk Schuilenburg Het stedenbouwkundig concept voor Schuilenburg is gelijkaardig aan dat van het andere model: een laagbouwmilieu dat aansluit op de wijkinfrastructuur met groen en speelpleintjes op buurtniveau. Wel is er iets meer ruimte gereserveerd tussen de Hogeweg en de woningbouw om het groen ook over de Hogeweg heen door te zetten. De woningen die aan de Operaweg grenzen krijgen een meer stedelijke uitstraling met voorzieningen in de plint, zodat de Operaweg, net als het concept van de buurtas, een stedelijke straat wordt voor Schuilenburg. Ook aan de zijde van Schuilenburg markeert een toren het Valleikanaal, Deze vormt samen met de torens aan de Liendertzijde (aan Valleikanaal en Waterwingebied) een stedenbouwkundige compositie die de Ringweg, Hogeweg en het park markeren. Naast de toren ligt een markant woningblok, dat aansluit bij de wijk, maar zich verbijzondert aan het kanaal. De architecturale uitwerking van dit blok en de toren zijn, net als de verkaveling van de wijk, onderwerp voor verdere uitwerking. Zwembad aan het Valleikanaal Op de hoek Hogeweg-Valleikanaal staat de sportcluster. De entree ligt aan een stedelijk plein langs het ecologische landschap van het Valleikanaal, maar ook de zijde naar het park, de Hogeweg en Liendert dient aantrekkelijk te worden vormgegeven. Het zwembad ligt dicht bij de binnenstad en is goed bereikbaar voor fietsers en voetgangers langs een markante brug over de Hogeweg. Voor de auto wordt het zwembad ontsloten via de ongelijkvloerse kruising Hogeweg- Operaweg, langs de nieuwe randweg langs Liendert. Hierdoor genereert het geen extra verkeer door de bestaande woonwijk. De voorzieningen rond het thema wellness en lifestyle die het zwembad aantrekt kunnen grotendeels mee opgenomen worden in het zwembadvolume of de plint van de toren aan het Valleikanaal. De architectuur van het zwembad en de soort bijkomende voorzieningen zijn onderwerp van verdere uitwerking. Stadsentree met allure Het park is beeldbepalend voor de stadsentree en sluit aan bij het groene imago van de stad Amersfoort. De Hogeweg loopt door een asymmetrisch straatprofiel met een brede stedelijke parkzone aan de Liendertzijde en een smalle parkzone langs de Schuilenburgzijde. Centraal in het park staat het zwembad als blikvanger en torens markeren het Waterwingebied en het Valleikanaal. Beide wijken presenteren zich aan de Hogeweg met een nieuw front van hoogwaardige bebouwing. Een ambitieuze architectuur van de gebouwen en het landschap moeten de allure van de stadsentree bekrachtigen. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

86 3.4 Samenvattend De twee modellen onderscheiden zich sterk door hun basisuitgangspunten. Het is op deze hoofdlijnen dat een keuze tussen de modellen moet gemaakt worden. De invulling van deze hoofdlijnen is een verdiepingsslag die volgt in de verdere uitwerking. De kernthema s van De Groene Poort zijn: De buurtas als voorzieningencentrum verbindt de wijken Liendert en Schuilenburg. Het zwembad versterkt de buurtas en vormt de entree tot het Waterwingebied. Een divers aanbod van woningen met een groot aandeel eengezinswoningen met tuin en een hoger woningbouwprogramma. Een gevarieerde opeenvolging van sferen en gebouwen bij de entree van de stad. De kernthema s van Het Stadspark zijn: Een recreatief sportpark voor heel de stad en ook de jeugd uit de buurt. Een zwembad met markante ligging aan park en Valleikanaal, dichter bij de binnenstad. Een lagere dichtheid en een lager aantal eengezinswoningen met tuin. Een entree voor de stad door het parklandschap, omrand door markante bebouwing. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

87 4. Beoordeling en advies 4.1 Inleiding Na de beschrijving in het voorgaande hoofdstuk van de beide modellen zoals die door KCAP in samenspraak met de participatiegroep en de projectgroep zijn ontwikkeld, volgt in dit hoofdstuk een beoordeling van beide modellen. Dit gebeurt aan de hand van onderstaande criteria, die zijn opgesteld op basis van de ambities zoals beschreven in de Startnotitie: Stedenbouw Wonen Voorzieningen (m.n. zwembad en sporthal) Verkeer Milieu Beheer Financiële haalbaarheid 4.2 Stedenbouw: de Hogeweg als stadsentree Inleiding De opgave voor de Hogewegzone heeft een hybride karakter: er is een sterke relatie met de stadsvernieuwingsoperaties in de aanliggende AV-wijken Liendert en Schuilenburg én er is, gegeven de wijkoverstijgende programmaonderdelen als het zwembad en de verkeersafwikkeling op de Hogeweg, sprake van een bovenwijkse, stedelijke opgave. In de Startnotitie voor de Hogewegzone wordt daarom ingezet op een stadsentree met allure. Markante punten zoals de kruising Hogeweg / Valleikanaal en nabij het knooppunt A28 krijgen een extra accent. De ontwikkeling biedt kansen om de ruimtelijke relatie tussen Liendert en Rustenburg te versterken. Het programma van de Hogewegzone gaat uit van een stedelijk woonmilieu met een zo hoog mogelijke dichtheid. Daarmee wordt een belangrijk AV-uitgangspunt mogelijk: eerst vervangend bouwen, dan pas slopen! Dit uitgangspunt sluit tevens aan bij een stedelijk beleid, gericht op woninggroei in de bestaande stad. Met het stedelijke woonmilieu onderscheidt deze zone zich van de relatief kleinschaliger milieus van Liendert en Schuilenburg. Een goede inpassing en het creëren van een overgang is voorwaarde. De ambitie ten aanzien van de dichtheid stelt ook hoge eisen aan de inrichting van het openbaar gebied, de wijze van parkeren (inpandig) en groen- en speelvoorzieningen in de directe leefomgeving. De kwaliteit van de gebouwen zal hoog zijn. Het zwembad wordt een blikvanger bij de entree van de stad, al dan niet gecombineerd met andere voorzieningen. Gebouwen op markante punten, zoals bij de kruising met het Valleikanaal kunnen door bijzondere architectuur een icoon worden voor het vernieuwende Amersfoort. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

88 Beide stedenbouwkundige concepten met links De Groene Poort en rechts Het Stadspark Beoordeling Stadsentree met allure Relatie met aanliggende wijken en wijken onderling De Groene Poort Van oost naar west is er sprake van een zekere tweedeling; het zwembad met woontoren, verweven met het park als autonome gebouwen langs de Hogeweg; dan vanaf de onderdoorgang bij de Operaweg een klassiek symmetrisch boulevardprofiel dat weer wordt begrensd door de fietsbrug en woontorens bij het kanaal. De onderdoorgang bij de Operaweg en de daarlangs gesitueerde, tot aan de Hogeweg doorgetrokken appartementblokken (en toren) markeren in principe een heldere entree van de stad (poort). Er is echter wel sprake van concurrentie met het zwembad en de woontoren op de rand van het waterwingebied die beiden op hun eigen manier de entree van de stad benadrukken. De wanden langs de boulevard worden voor een groot deel gevormd door grondgebonden woningen. Deze woningen zullen voldoende massa moeten krijgen i.r.t. de zeer ruime maat van het straatprofiel om het karakter van een stedelijke boulevard waar te maken. Aanhaking aan Schuilenburg is groot. De wijkstructuur wordt doorgezet in de Hogewegzone. Aan Liendertzijde is er een scherpere scheiding tussen bestaand en nieuw, gemarkeerd door de groene bufferzone, maar ook als gevolg van de verkeerskundige loskoppeling van de bestaande wijk. Het bestaansrecht van de doorgetrokken Operaweg naar Liendert wordt voor een belangrijk deel bepaald door de kwaliteit en levendigheid van het centraal gelegen Het Stadspark Dit model oogt als een hedendaagse invulling van het oorspronkelijke Amersfoortse bloembladmodel waarbij groene stadsentrees de schil van naoorlogse bebouwing geleden. Over de gehele lengte is in aanleg sprake van één samenhangend asymmetrisch profiel; aan de Liendertzijde de parkzone met gebouwde markeringen bij de overgang Waterwingebied en het kanaal; een laagbouwwand op de grens met de bestaande bebouwing van Liendert; aan de Schuilenburgzijde een op de Hogeweg georiënteerde wand van overwegend grondgebonden woningen. De woontorens bij het waterwingebied markeren, samen met de groene setting van het bestaande en nieuwe park, eenduidig de entree van de stad. De uit oogpunt van verkeersdoorstroming toegevoegde ongelijkvloerse kruising Operaweg doorbreekt de beleving van samenhang / continuïteit van het model enigszins. De ruimtelijke inpassing van het knooppunt, nu deels gelegen in de parkzone, is minder helder dan bij de Groene Poort. De begrenzing van de parkzone aan de Liendertzijde is met het vervangen van de oorspronkelijk ontworpen appartementenblokken door lagere eengezinswoningen minder sterk. Het park, maar ook de stadsentree, oogt minder stedelijk. Aan Schuilenburgzijde is dit model vergelijkbaar met de Groene Poort. Aan de kant van Liendert sluit de nieuwe woonbebouwing aan op de bestaande bebouwingsstructuur en vormt zo een nieuwe wand. Door de verkeerskundige ontkoppeling wordt de samenhang tussen bestaand en nieuw echter verzwakt. De nieuwe woningen ter hoogte van het zwembad vragen aandacht i.v.m. uitzicht. De doorgetrokken Operaweg maakt de nieuwe groene sport- en spelzone en het zwembad goed bereikbaar vanuit # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

89 voorzieningenplein, waaraan o.a. het zwembad wordt gekoppeld. Een voldoende aantrekkelijk publiek gericht programma is voorwaarde voor het functioneren. Afstemming op het programma voor het Operaplein is noodzakelijk. Schuilenburg. Uit oogpunt van sociale veiligheid verdient de doorsteek door het park aandacht Samenvattend De modellen geven op duidelijk verschillende wijze invulling aan het begrip stadsentree met allure. Het grootste onderscheid is zichtbaar aan de Liendertse kant; een parkzone met stedelijke uitstraling en enkele markante gebouwen of een uitbreiding van Liendert met een stedelijk (laagbouw)milieu. Voor beide modellen geldt dat het eindresultaat / de ambitie wordt bepaald door een zorgvuldige afstemming van het ruimtelijk concept op de programmatische mogelijkheden. In de Groene Poort zijn de kritische factoren m.n. het laagbouwprogramma langs de boulevard en het programma voor het centrale voorzieningenplein. In het Stadspark zijn de begrenzing van de parkzone (laagbouw) en de verdere uitwerking van de ontsluiting en ongelijkvloerse kruising Operaweg belangrijke aandachtspunten. Het zwembad neemt in beide gevallen een prominente plaats in als markering van de entree van de stad (Groene Poort) of als markering van een belangrijke stedelijke knoop (Stadspark). In alle gevallen vereist de positionering een alzijdige hoge architectonische kwaliteit. 4.3 Wonen Inleiding In de Startnotitie is aangegeven dat voor de Hogeweg wordt ingezet op een Stadsentree met allure en een hoogwaardige stedelijke vormgeving. Gestreefd wordt naar een stedelijk woonmilieu met een zo hoog mogelijke dichtheid. De Hogewegzone moet ook oplossend vermogen bieden voor de Amersfoort Vernieuwt ontwikkelingen in de aangrenzende wijken Liendert en Schuilenburg en passen binnen het stadsbrede woningbouwprogramma. In de ontwikkelingsplannen staan de ontwikkelrichtingen beschreven voor deze wijken Wat willen we bereiken Voor de Hogewegzone zijn op het gebied van wonen de volgende doelstellingen: Een grotere differentiatie van het woningaanbod. Dat betekent meer variatie in het woningaanbod voor wat betreft huur / koop, grootte, grondgebonden / gestapeld, specifieke doelgroepen. Doorstroming op wijkniveau mogelijk maken en maatschappelijke stijgers behouden voor de wijk. Eerst bouwen, dan slopen. Doelgroepen zijn ouderen, gezinnen met kinderen en startende kopers. Dit betekent een afname van de huurvoorraad, een toename van het aantal goedkope en middeldure koopwoningen en een toename van grondgebonden woningen (koop en huur). Toename van het aantal woningen dat geschikt is voor ouderen. We willen er voor zorgen dat mensen zolang mogelijk in hun eigen woning en woonomgeving kunnen blijven wonen. De fysieke en sociale infrastructuur willen we dusdanig verbeteren waardoor iedereen jong en oud- aan de samenleving kan deelnemen. Aangesloten wordt op de bestaande woonservice afspraken. Vooral de woningen dicht bij de te realiseren woonservicezone Operaplein en omstreken moeten zorggeschikt zijn. Dit geldt wellicht ook voor de nabijheid van de Liendert aan de noordzijde. Wonen is niet alleen het huis waarin je woont, het gaat ook over de omgeving. Met de ontwikkeling van de Hogeweg genereren we ook een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte, in het bijzonder op bijzondere centraal gelegen plekken en zones. Tegelijkertijd beter benutten van de plekken die al kwaliteit hebben. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

90 4.3.3 Beoordeling De Groene Poort Aantal Van 800 tot 870 woningen. De behoefte ligt bij het hogere aantal Het aantal meergezinswoningen varieert van 580 tot 650. Het aantal grondgebonden woningen is ca Woningdifferentiatie Ruim 25% van het aantal woningen is een grondgebonden woning (uitgaande van het gemiddelde aantal meergezinswoningen). Programma sluit goed aan bij de ontwikkelrichtingen zoals genoemd in de Woonvisie en het Woningbouwprogramma Amersfoort Vernieuwt (meer differentiatie gewenst door meer eengezins- en koopwoningen). Biedt kansen voor stijgers in diverse segmenten en voor herhuisvesting. De verhouding grondgebonden / meergezinswoningen is redelijk goed. Het model biedt uitstekende mogelijkheden om ook voor herhuisvesting een perspectief te bieden. Het idee van eerst bouwen dan slopen geeft in dit model volop mogelijkheden. Woonmilieu Zowel aan noord- als zuidzijde is in het middengebied een mix voorzien van grondgebonden en gestapelde bouw: stedelijk maar kleinschalig. Een goed woonmilieu waarin kleine plekken voor spelen e.d. kunnen worden opgenomen. Een goede aanvulling op de bestaande wijk. De inrichting van de buitenruimte met een klein groen plein (zijde Schuilenburg) is positief. De torenvormige gebouwen langs het Valleikanaal zorgt voor woningen met veel licht en uitzicht. De oever langs het Valleikanaal biedt een aantrekkelijk verblijfsgebied. De beide bouwblokken in het verlengde van de Operaweg zijn een kritische factor (lange blokken). Bij verdere ontwikkeling vergen deze extra aandacht (leefbaarheid). Het stedelijk plein nabij het zwembad vraagt aandacht bij de ontwikkeling. Het plein dient te zorgen voor levendigheid dat past bij een woonfunctie en de voorzieningen in de plint van het gebouw. Fasering Waar ook wordt gestart in dit project, er zal altijd een mix van grondgebonden/meergezins, koop/huur worden gebouwd waardoor nieuwe bewoners voldoende keuzemogelijkheden hebben. De Het Stadspark Van 660 tot van 720 woningen. De behoefte ligt bij het hogere aantal. Het lagere aantal zal leiden tot verdichting elders in de stad. Het aantal meergezinswoningen varieert van 480 tot 540. Het aantal grondgebonden woningen is ruim 180. Ruim 25% van het aantal woningen is een grondgebonden woning. Programma sluit goed aan bij de ontwikkelrichtingen zoals genoemd in de Woonvisie en het Woningbouwprogramma Amersfoort Vernieuwt (meer differentiatie gewenst door meer eengezins- en koopwoningen). Biedt kansen voor stijgers in diverse segmenten en voor herhuisvesting. De verhouding grondgebonden / meergezinswoningen is redelijk goed. Dit model bevat minder woningen dan in de Groene Poort. Aan de zijde van Liendert biedt dit model minder perspectief voor herhuisvestingmogelijkheden van bewoners van te slopen woningen. Het idee van eerst bouwen, dan slopen heeft met dit model minder effect. Vooral aan de zuidzijde is in het middengebied een mix voorzien van grondgebonden en gestapelde bouw: stedelijk maar kleinschalig. Een goed woonmilieu waarin plekken voor spelen e.d. kunnen worden opgenomen. Aan de zijde van Liendert wel erg veel groen, iets dat die wijk ook al typeert. De inrichting van de buitenruimte met een klein groen plein (zijde Schuilenburg) is positief. De invulling en bestemming van het park aan de noordzijde is erg bepalend voor de kwaliteit van het gebied. Goede sociale controle is vereist. Voor het parkgevoel is het jammer dat de ontsluitingsweg het gebied totaal doorkruist. Een deel van de woningen langs Liendert heeft vrij uitzicht en goede bezonning, een ander deel ligt echter naast (achter) het zwembad. De opzet van het blok met meergezinswoningen nabij het Valleikanaal (Schuilenburg zijde), met een gesloten binnengebied is minder positief. De gebruikswaarde is gering door gebrek aan privacy, lawaaigevoelig en veel schaduwwerking. Nieuwe bewoners hebben redelijke keuzemogelijkheden (grondgebonden/meergezins, koop/huur). De fasering in dit model biedt redelijke kansen. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

91 fasering in dit model biedt volop kansen. Afzetbaarheid De grote hoeveelheid appartementen maakt dat de afzet moeizaam kan verlopen. Er zal aandacht moeten zijn om voortdurend een gedifferentieerd aanbod in de markt te zetten. Zie de opmerking hiernaast Samenvattend Beide modellen geven voor wat betreft de differentiatie voldoende mogelijkheden voor stijgers uit de wijk en voor herhuisvesting. Een belangrijke wens vanuit de wijken is toevoeging van grondgebonden woningen. De Groene Poort scoort hier beter op. Dit model biedt door het hogere aantal woningen ook meer mogelijkheden om bewoners van de beide aangrenzende wijken perspectief te bieden. De Groene Poort biedt daardoor meer ruimte voor eerst bouwen en dan slopen. Bij het Stadspark zal elders in de stad compensatie moeten worden gevonden voor het lagere aantal eenheden. De Groene Poort verdient vanuit wonen een duidelijke voorkeur omdat het op meerdere terreinen beter aansluit bij de vraag / behoefte en de doelen die we willen bereiken. 4.4 Voorzieningen Inleiding Amersfoort Vernieuwt staat voor samen werken aan het opknappen van de wijken Randenbroek-Schuilenburg, Liendert-Rustenburg en het gebied rondom de Hogeweg. Het gaat daarbij om veel meer dan het toevoegen of vervangen van woningen en de woonomgeving. De aanpak richt zich ook op samenleven, werken, leefbaarheid en de daarbij behorende voorzieningen. Ingrediënten voor een vitale wijk, waar bewoners prettig leven. Wijken verschillen van elkaar op het punt van de bevolkingssamenstelling. Die samenstelling bepaalt in hoge mate de vraag naar voorzieningen. Factoren als demografische opbouw en sociaaleconomische samenstelling zijn van invloed. De met Amersfoort Vernieuwt gepaarde veranderingen in het draagvlak (omvang, leeftijdsopbouw, inkomenssituatie e.d.) vragen om een herbezinning op het programma aan commerciële en maatschappelijke voorzieningen. In dat kader is door het bureau BRO een rapport opgesteld omvattende de visie op de wenselijke voorzieningenstructuur (BRO, Amersfoort, Commerciële en maatschappelijke voorzieningen in Liendert, Randenbroek, Rustenburg en Schuilenburg, 1 december 2006). Het vormt een onderlegger voor de op te stellen ontwikkelingsplannen. Voor de Hogewegzone wordt een voorzieningencluster met een stedelijke functie en uitstraling naar de omliggende wijken (wijkoverstijgende bovenlokale verzorgingsfunctie) voorzien. Sport Centraal bij de ontwikkeling van de Hogewegzone staat de komst van het nieuwe stedelijke zwembad, waartoe de gemeenteraad juni 2005 heeft besloten. Dit ter vervanging van het verouderde sportfondsenbad. Amersfoort is een zwemstad en de verschillende clubs spelen op het hoogste niveau. De ambitie is er om wedstrijden op Europees niveau te kunnen organiseren voor wedstrijdzwemmen, waterpolo en schoonspringen. Destijds is onder meer voor de Hogeweg gekozen, omdat voor een samenhangend en kwalitatief stedelijk functioneren het van belang is om publieksaantrekkende stedelijke voorzieningen zo centraal mogelijk te situeren. Vooral als ze ook een sociale en gezondheidsbevorderende functie hebben. In die zin is een stedelijk zwembad vergelijkbaar met bijvoorbeeld stedelijke culturele voorzieningen. In Amersfoort Vernieuwt is als belangrijk aandachtspunt opgenomen dat de herstructurering van de Hogewegzone moet leiden tot nieuwe economische activiteiten en kansen. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

92 Het programma van het zwembad aan de Hogeweg zal bestaan uit een 50-meter bad, een 25 meter bad met duikkuil en 5 meter springplatform en een trainings/instructiebad tevens doelgroepenbad. Doelgroepen zijn bijvoorbeeld senioren, gehandicapten, vrouwen, zwangerschaps- en babyzwemmen. In het plangebied bevindt zich de verouderde sporthal Schuilenburg. Omdat een dergelijke sportvoorziening belangrijk is voor het gebied, ligt het voor de hand om in de nieuwe situatie het zwembad en de sporthal te combineren. Met de komst van dit sportcomplex en de goede bereikbaarheid liggen in de Hogewegzone uitstekende kansen voor de ontwikkeling van een cluster van sport en aanverwante voorzieningen binnen het thema wellness en lifestyle: Sport & gezondheid: enerzijds zorgverlening, zoals fysiotherapie, diëtiste, sportmassage, anderzijds om sportactiviteiten (een fitnesscenter is een interessante aanvulling op het zwembad en de sporthal). Beauty & care: luxe op het vlak van schoonheid en verzorging, zoals een schoonheidssalon, zonnestudio, pedicure, nagelstudio, kapsalon, diëtiste, figuurcorrecties, kleurconsulenten, schoonheidsinstituten etc. Ontspannen, relaxen, onthaasten: denk aan ontspanningstherapie, massages, stiltecentrum, sauna/thermen, Turks bad en aromatherapie. In aanvulling hierop zullen andere functies zoals kinderopvang en horeca onderdeel kunnen uitmaken van het programma. Voor detailhandel geldt dat het hoogstens om enkele tientallen meters kan gaan, met een assortiment dat past bij het thema, zoals zwemkleding, beautyproducten, gezondheidspreparaten e.d. Voor nieuwe detailhandel met een wijkverzorgende functie (zoals een supermarkt) of wijkoverstijgende functie (grootschalige detailhandel) is in de Hogewegzone geen plaats. Deze voorzieningen kunnen ten slotte een stimulans zijn voor de wijkeconomie. Wijkeconomie is zowel een middel als een doel. Het vergroten van de werkgelegenheid is een doel op zich, maar draagt ook bij aan andere sociaal-maatschappelijke doelstellingen. Een vitale wijkeconomie is een belangrijke stimulans voor revitalisering van de wijken. Kenmerken van wijkeconomie zijn menging van wonen en werken, kleinschaligheid en specialisme. De Hogewegzone kan ruimte bieden aan lokale, startende ondernemers (plinten), maar dit is in belangrijke mate afhankelijk van particuliere initiatieven. De fysieke samenhang van deze voorzieningen in de Hogewegzone heeft verschillende voordelen. Zoals meervoudig ruimtegebruik, er ontstaat ruimte voor faciliteiten die in een solitaire situatie niet haalbaar zijn, handig voor de klant, de ketensamenwerking wordt vergemakkelijkt. Daarnaast biedt het bundelen de mogelijkheid om iets van allure te realiseren. Juist de uitstraling die deze ontwikkeling in de Hogewegzone kan hebben voor de omliggende wijken is een belangrijk aspect. Enerzijds profiteren deze wijken mee van het positieve beeld dat van de Hogewegzone ontstaat, anderzijds kunnen inwoners uit de wijken profiteren van het uitgebreide aanbod. Hieronder wordt in beide modellen aangegeven waar voorzieningen mogelijk zijn. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt

93 Voorzieningen bij De Groene Poort Gebouwde voorzieningen Voorzieningen in de openbare ruimte Mogelijke speelplekken Voorzieningen bij Het Stadspark Hostel voor drugsverslaafden De raad heeft op 22 april 2008 de locatie Hogeweg 120 aangewezen als een definitieve locatie voor een hostel voor drugverslaafden. Er zal een tijdelijke voorziening worden gerealiseerd op het weitje naast het perceel Hogeweg 116. De permanente hostel zal meegenomen worden in de totale gebiedsontwikkeling van de Hogeweg. Hierover zullen nog concrete afspraken worden gemaakt met de Alliantie. In de bijlage is het zoekgebied voor beide modellen opgenomen. Ruimtelijke Programma van Eisen van het hostel: De hostel heeft een minimale vloeroppervlakte van m2 (mag in maximaal 2 lagen) Een gezamenlijke buitenruimte van ongeveer 80 m2, enigszins afgeschermd Drie parkeerplaatsen voor personeel. # Afwegingsnotitie Hogewegzone Vernieuwt