FATF evaluatieverslag: gevolgen voor België. Cel voor Financiële Informatieverwerking (CTIF-CFI)

Transcriptie

1 FATF evaluatieverslag: gevolgen voor België Cel voor Financiële Informatieverwerking (CTIF-CFI)

2 FATF evaluatieverslag: gevolgen voor België 1. Inleiding 2. Wat zijn de algemene conclusies? 3. Wat zijn de gevolgen? Toegespitst op het financiële en preventieve luik? 4. Conclusies 2

3 1. Inleiding 3

4 1. Inleiding Vierde wederzijdse evaluatie van België: proces dat in september 2013 van start ging. België is een van de vier landen die als eerste geëvalueerd werden, samen met Spanje, Noorwegen en Australië. Hierna is Italië aan de beurt. Zeer lang en tijdrovend proces dat in februari 2015 werd beëindigd. Bij het evaluatieproces worden twee verschillende aspecten beoordeeld: de technische naleving van de veertig aanbevelingen van de FATF enkel het juridische stelsel wordt beoordeeld de doeltreffendheid van het stelsel ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme 4

5 Technische naleving De methodologie voor de evaluatie van technische naleving is gebaseerd op de nieuwe veertig aanbevelingen van de FATF van februari De nieuwe 40 aanbevelingen van de FATF besteden meer aandacht aan een benadering gebaseerd op het risico dan voorheen. Aanbevelingen 1 en 2 van de FATF over een (nationale) risicobeoordeling en coördinatie op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme zijn volkomen nieuw. Een nationale risicobeoordeling op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme opstellen is verplicht. Ook financiële instellingen en nietfinanciële ondernemingen en beroepen moeten hun eigen risico s op het gebied van witwassen en financiering van terrorisme beoordelen. 5

6 Technische naleving Om aan de vereisten van aanbevelingen 1 en 2 te voldoen richtte België in juli 2013 twee nationale coördinatieorganen op (het ene orgaan beoordeelt de witwasrisico s en het andere die van financiering van terrorisme), om de gepaste beleidslijnen op het vlak de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme uit te werken en de strijd tegen witwassen en financiering te coördineren. België keurde in december 2013 en februari 2014 de twee eerste nationale risicobeoordelingen goed. België zette de nieuwe aanbevelingen niet om in Belgische wetgeving voor het bezoek ter plaatse, maar besloot op de vierde Europese richtlijn ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme te wachten, die nog niet door het Europees Parlement werd goedgekeurd. 6

7 Technische naleving De FATF stelde voor elke aanbeveling een lijst op met vereisten waaraan moet worden voldaan of wettelijke bepalingen waarover een land moet beschikken om aan de aanbevelingen te voldoen (en vragen die de evaluatoren moeten beantwoorden en hen helpen het juridische stelsel van het land te beoordelen). De evaluatoren kennen vervolgens voor elke aanbeveling een beoordeling toe volgens de mate waarin het land aan deze vereisten voldoet. Compliant volledig nageleefd Geen wijzigingen noodzakelijk. Largely compliant Partially compliant Non- Compliant grotendeels nageleefd gedeeltelijk nageleefd niet nageleefd Slechts kleine wijzigingen noodzakelijk. Grote wijzigingen noodzakelijk. Het juridische stelsel voldoet niet aan de aanbevelingen / normen van de FATF. 7

8 Doeltreffendheid Doeltreffendheid = resultaten die door het land werden behaald. De methodologie om de doeltreffendheid te beoordelen is gebaseerd op 11 onmiddellijke resultaten (te behalen resultaten). De evaluatoren beoordelen de resultaten die door de verschillende bevoegde instanties en de private sector samen werden behaald op het vlak van 11 specifieke resultaten. Onderstaande tabel beschrijft de 11 onmiddellijke resultaten en de instanties die voor elk resultaat bevoegd zijn. Een welbepaald onmiddellijke resultaat kan een invloed hebben op een ander resultaat (bijvoorbeeld: de doeltreffendheid van de gerechtelijke overheden kan gevolgen hebben voor de doeltreffendheid van de financiële inlichtingeneenheid en de doeltreffendheid van het Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en de Verbeurdverklaring, COIV). 8

9 11 onmiddellijke resultaten 1 Risicobeoordeling op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme en nationale coördinatie 2 Internationale samenwerking 3 4 Toezicht (financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen) Preventieve maatregelen (financiële instellingen en nietfinanciële ondernemingen en beroepen) alle bevoegde instanties verantwoordelijk voor de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme financiële inlichtingeneenheid, gerechtelijke overheden, rechtshandhavingsinstanties, toezichthouders van financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen toezichthouders van financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen 5 Uiteindelijke begunstigde en juridische constructies FOD Justitie 6 Gebruik van financiële inlichtingen opgesteld door de financiële inlichtingeneenheid financiële inlichtingeneenheid, gerechtelijke overheden, rechtshandhavingsinstanties, inlichtingendiensten en FOD Financiën 7 Vervolging van witwassen gerechtelijke overheden, rechtshandhavingsinstanties 8 Inbeslagneming en verbeurdverklaring 9 Vervolging van financiering van terrorisme 10 Bevriezing van tegoeden van terroristen en misbruik van nonprofitorganisaties Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en de Verbeurdverklaring Federaal Procureur, rechtshandhavingsinstanties en inlichtingendiensten FOD Financiën, douane, inlichtingendiensten 11 Bestrijding van financiering van proliferatie FOD Financiën, douane, inlichtingendiensten 9

10 Doeltreffendheid De beoordeling die een land krijgt voor een onmiddellijk resultaat kan ook voortvloeien uit een (aantal) resultaten behaald door verschillende bevoegde instanties of partners uit de private sector. (bijvoorbeeld: onmiddellijk resultaat 4 preventieve maatregelen toegepast door financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen, onmiddellijk resultaat 3 toezichtmaatregelen toegepast door de toezichthouders van de financiële instellingen en de toezichthouders van de niet-financiële ondernemingen en beroepen). High Substantial Moderate Low Het land is in hoge mate doeltreffend. Het land is in aanzienlijke mate doeltreffend. Het land is in gemiddelde mate doeltreffend. Het land is in lage mate doeltreffend. Het resultaat is in zeer grote mate bereikt. Kleine verbeteringen zijn noodzakelijk. Het resultaat is in grote mate bereikt. Matige verbeteringen zijn noodzakelijk. Het resultaat is in zekere mate bereikt. Aanzienlijke verbeteringen zijn noodzakelijk. Het resultaat werd niet bereikt of in verwaarloosbare mate bereikt. Fundamentele verbeteringen zijn noodzakelijk. 10

11 Praktische gevolgen van de nieuwe methodologie Eerste vier wederzijde evaluaties met de nieuwe methodologie uit 2013 (technische naleving en doeltreffendheid). Volledig nieuw voor het secretariaat van de FATF, de evaluatoren en het geëvalueerde land. Vereist veel personeel (niet altijd beschikbaar bij het secretariaat van de FATF) technische naleving + doeltreffendheid slechts vier evaluatoren observatoren moesten als evaluatoren optreden. De evaluatoren moeten veel informatie verzamelen (en het land moet veel informatie verstrekken) over het juridische stelsel van het land, statistieken en voorbeelden van procedures en succesverhalen om de doeltreffendheid van het stelsel ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme te beoordelen. 11

12 Praktische gevolgen van de nieuwe methodologie De evaluatoren moeten alle statistieken en documenten (naargelang het land wordt informatie soms anders gepresenteerd) begrijpen en in korte tijd verwerken. Het is niet eenvoudig voor evaluatoren om technische naleving en doeltreffendheid te scheiden. In de eerste versie van het verslag bevatten de beoordelingen voor technische naleving aspecten die op doeltreffendheid betrekking hadden. België drong aan om de beoordelingen op het vlak van technische naleving en die op het vlak van doeltreffendheid te scheiden, om te vermijden dat doeltreffendheid op de technische naleving een invloed zou hebben. Er bestaan vrijwel geen richtlijnen over hoe de beoordelingen op het vlak van technische naleving en doeltreffendheid worden toegekend. De beoordelingen verschillen van land tot land en volgens de evaluatoren ( hoge mate van subjectiviteit bij het toekennen van de beoordelingen). De vier mogelijke beoordelingen zijn zeer ruim en niet nauwkeurig genoeg om een land correct te beoordelen (waarom niet Moderate+ of Moderate- of met een cijfer van 1 tot 10). 12

13 Praktische gevolgen van de nieuwe methodologie De CFI was het aanspreekpunt dat de vragen en antwoorden centraliseerde van alle bevoegde instanties die bij het wederzijdse evaluatieproces betrokken waren. Meer dan twaalf maanden voor de evaluatie van start ging werden er bewustmakingsmaatregelen genomen. De CFI stelde een tabel op die voor elke aanbeveling en onmiddellijk resultaat vermeldde welke bevoegde instantie(s) verantwoordelijk is / zijn. Elke instantie stelde ook een eigen hoofdcoördinator aan. 13

14 2. Wat zijn de algemene conclusies? 14

15 2. Wat zijn de algemene conclusies? België begrijpt de risico s op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme zeer goed. De coördinatie van de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme in België verloopt goed, alsook de internationale samenwerking, de werking van de financiële inlichtingeneenheid en de vervolging van financiering van terrorisme. België dient het stelsel ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme echter op verschillende vlakken te verbeteren (zie volgende dia s). Welke beoordelingen werden er toegekend? 15

16 Technische naleving aantal beoordelingen Compliant Largely Compliant Partially Compliant Non- Compliant Totaal % 27,5 % 45 % 27,5 % % De vierde Europese richtlijn ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme moet nog door het Europees Parlement worden goedgekeurd (wellicht in juni 2015). De aanbevelingen van de FATF van februari 2012 werden nog niet in Belgische wetgeving omgezet. geen enkele aanbeveling werd niet nageleefd (Non-Compliant) slechts 11 aanbevelingen werden gedeeltelijk nageleefd (Partially Compliant) Subjectiviteit van de beoordelingen: België is van mening dat sommige Partially Compliant beoordelingen overdreven streng zijn. Sommige aanbevelingen werden in 2005 als Compliant beoordeeld en zijn in 2015 Partially Compliant, hoewel er in februari 2012 slechts kleine wijzigingen aan de normen van de FATF werden aangebracht. Een Largely Compliant zou een meer passende beoordeling zijn geweest in plaats van Partially Compliant. 16

17 Doeltreffendheid High in hoge mate doeltreffend Substantial in aanzienlijke mate doeltreffend Moderate in gemiddelde mate doeltreffend Low in lage mate doeltreffend Totaal aantal beoordelingen Substantial : onmiddellijk resultaat (OR) 1 (risicobeoordeling en nationale coördinatie), OR 2 (internationale samenwerking), OR 6 (financiële inlichtingeneenheid) en OR 9 (vervolging financiering van terrorisme) Moderate : OR 3 (toezicht), OR 4 (preventieve maatregelen), OR 5 (uiteindelijke begunstigde en juridische constructies), OR 7 (vervolging van witwassen), OR 8 (inbeslagneming en verbeurdverklaring), OR 10 (bevriezing van tegoeden van terroristen) en OR 11 (bestrijding van financiering van proliferatie) 17

18 Substantial Onmiddellijk resultaat (OR) Vereisten van de FATF België OR 1 risicobeoordeling en nationale coördinatie Het land moet de risico s op het gebied van witwassen en financiering van terrorisme bepalen, beoordelen en begrijpen. Nationale coördinatie om deze risico s te beperken. De bevoegde instanties werken ook samen en coördineren het beleid in de strijd tegen financiering van proliferatie. België beoordeelt de risico s op het gebied van witwassen en financiering van terrorisme. België begrijpt de risico s op het vlak van financiering van terrorisme. Meer proactieve aanpak vereist voor het opsporen van nieuwe trends (kwetsbaarheden). Meer instanties en de private sector betrekken. OR 2 internationale samenwerking Tijdig en op constructieve wijze informatie verstrekken of bijstand verlenen aan andere landen (verzoeken die verband houden met uitlevering; het opsporen, in beslag nemen, verbeurd verklaren van tegoeden of informatie met betrekking tot witwassen, terrorismefinanciering of onderliggende misdrijven). Goede internationale samenwerking. Geen problemen vastgesteld bij de uitwisseling van informatie. 18

19 Substantial Onmiddellijk resultaat (OR) Vereisten van de FATF België OR 6 financiële inlichtingeneenheid De bevoegde instanties verzamelen en gebruiken financiële en andere relevante informatie bij onderzoeken in verband met witwassen, onderliggende misdrijven en financiering van terrorisme (betrouwbare, correcte en bijgewerkte informatie). De bevoegde instanties beschikken over de nodige middelen en kennis om de informatie te gebruiken om hun analyse uit te voeren, tegoeden op te sporen en operationele analyse uit te voeren. België beschikt over vele middelen om financiële en andere relevante informatie te verkrijgen met betrekking tot onderzoeken in verband met witwassen, onderliggende misdrijven en financiering van terrorisme (CFI: hoogstaande informatieverzameling, nut van nationale en internationale samenwerking). Door een gebrek aan middelen bij de gerechtelijke overheden kan niet alle informatie optimaal worden benut. OR 9 vervolging financiering van terrorisme Terrorismefinanciering wordt onderzocht, personen die terrorisme financieren worden vervolgd en krijgen doeltreffende, evenredige en ontradende sancties opgelegd. Alle elementen (onderzoek, vervolging, veroordeling en sancties) vormen een coherent geheel dat de risico's met betrekking tot financiering van terrorisme beperkt. De gebruikte methodes zijn niet enkel gericht op de financiële aspecten van terroristische dreigingen. Optreden stemt overeen met de werkelijkheid en dreigingen (opsporing, actieve rol). Reeds verschillende vonnissen voor terrorismefinanciering. 19

20 Waar schiet België tekort en wat moeten we verbeteren? Onmiddellijk resultaat (OR) Vereisten van de FATF België OR 3 Toezicht financiële instellingen en nietfinanciële ondernemingen en beroepen De toezichthoudende overheden moeten controles op afstand en controles ter plaatse uitvoeren volgens het risico van elke instelling. De toezichthoudende overheden moeten ontradende en evenredige sancties opleggen. Onvoldoende controles ter plaatse, zowel bij financiële instellingen als bij niet-financiële ondernemingen en beroepen. Geen sancties. OR 4 Preventieve maatregelen Uitvoering van de verplichtingen ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme door financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen zoals bepaald in de aanbevelingen van de FATF. Bepaalde niet-financiële ondernemingen en beroepen komen hun verplichtingen ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme onvoldoende na. Bepaalde betalingsinstellingen passen de onderzoeksmaatregelen voor verrichtingen niet correct toe (automatische meldingen). OR 5 Uiteindelijke begunstigde en juridische constructies Het land moet de risico s op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme in verband met rechtspersonen en juridische constructies beoordelen, en maatregelen nemen om deze risico s te verminderen. Sancties opleggen aan rechtspersonen die hun transparantieverplichtingen niet naleven. Geen uitvoerige risicobeoordeling van rechtspersonen. Er werden maatregelen genomen, maar deze zijn te recent om de doeltreffendheid ervan te beoordelen. Er werden een reeks sancties opgesteld, maar deze werden nog niet toegepast. 20

21 Waar schiet België tekort en wat moeten we verbeteren? Onmiddellijk resultaat (OR) Vereisten van de FATF België OR 7 vervolging van witwassen Vervolging van witwassen moet doeltreffend en ontradend zijn. Het werk van de gerechtelijke overheden werd als toereikend beoordeeld, de gerechtelijke overheden krijgen echter onvoldoende middelen toegewezen dit tast de doeltreffendheid aan. OR 8 inbeslagneming en verbeurdverklaringen De overheden moeten doeltreffende maatregelen nemen voor inbeslagneming en verbeurdverklaring en het beheer van de in beslag genomen goederen. Nog niet alle magistraten en onderzoeksrechters in België doen een beroep op het COIV. De statistieken van het COIV zijn ontoereikend. Er worden verbeteringen aangebracht. OR 10 gerichte sancties terrorisme en financiering van terrorisme De sancties van de Verenigde Naties moeten onverwijld worden omgezet. Toezicht en doeltreffende en ontradende sancties bij niet-naleving. Te lange termijn op Europees niveau. Geen toezichthoudende overheid en geen sancties. OR 11 sancties financiering van proliferatie Bestrijding van financiering van proliferatie. Te lange termijn op Europees niveau. 21

22 3. Wat zijn de gevolgen? Toegespitst op het financiële en preventieve luik? 22

23 Kwesties ter overweging Gebrek aan passende en nauwkeurige statistieken België beschikt over onvoldoende passende en nauwkeurige statistieken met betrekking tot internationale samenwerking, waaronder de uitlevering van verdachten, inbeslagnemingen en verbeurdverklaringen op vraag van buitenlandse instanties, vervolging van witwassen, vonnissen inzake witwassen en financiering van terrorisme en inbeslagnemingen en verbeurdverklaringen. De preventieve maatregelen door verschillende niet-financiële ondernemingen en beroepen moeten worden verbeterd. Het merendeel van de financiële instellingen begrijpt de risico s op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme, en neemt gepaste maatregelen ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme. Bepaalde betalingsinstellingen melden vermoedens niet op gepaste wijze, maar geven in plaats hiervan de voorkeur aan automatische meldingen. Het toezicht op financiële instellingen en niet-financiële ondernemingen en beroepen moet worden verbeterd (controles ter plaatse en sancties zijn ontoereikend). De nauwkeurigheid van informatie in de Kruispuntbank van Ondernemingen moet worden verbeterd, alsook de toegankelijkheid van informatie over de uiteindelijke begunstigde van juridische constructies. 23

24 Kwesties ter overweging De gerechtelijke overheden en rechtshandhavingsinstanties moeten meer middelen toegewezen krijgen om hun doeltreffendheid verder te verbeteren. Het verslag vermeldt duidelijk dat de gerechtelijke overheden en rechtshandhavingsinstanties goed werk leveren, maar ze meer middelen nodig hebben om volledig doeltreffend te zijn. De doeltreffendheid van het Centraal Orgaan voor de Inbeslagneming en de Verbeurdverklaring (COIV) moet worden verbeterd, in het bijzonder inzake de statistieken die het COIV opstelt. Met betrekking tot de bevriezing van tegoeden van terroristen en de bestrijding van financiering van proliferatie wordt de doeltreffendheid van België negatief beïnvloed door de lange termijn voor de omzetting van de sancties van de Verenigde Naties inzake terrorisme en financiering van proliferatie door de Europese Unie. Een termijn van vijf tot zes maanden is ontoereikend. 24

25 Kwesties ter overweging Voor België zal een uitgebreidere opvolgingsprocedure worden ingesteld. Te veel Partially Compliant beoordelingen 1 Moderate beoordeling te veel Na een overgangsperiode van twaalf maanden zal België (elk jaar) een opvolgingsverslag moeten indienen. 25

26 4. Conclusies 26

27 4. Conclusies 1. De FATF en Europa De Europese Commissie is als lid van de FATF niet echt actief. Lidstaten van de Europese Unie zijn individuele leden van de FATF (Europa spreekt niet eensgezind tijdens vergaderingen van de FATF, zoals de Verenigde Staten). De FATF beoordeelt lidstaten, niet de gehele Europese Unie (behalve voor aanbeveling 32 inzake geldkoeriers). 27

28 4. Conclusies Er werd door de evaluatoren niet op positieve wijze rekening gehouden met het bindende karakter van de Europese regelgeving voor alle 28 lidstaten en de degelijkheid van het bestaande stelsel. Er werd enkel rekening gehouden met de negatieve aspecten van de Europese regelgeving. (Er werd bijvoorbeeld te veel belang gehecht aan de lange termijn om sancties van de Verenigde Naties om te zetten, de evaluatoren hielden echter geen rekening met de strengere Europese regels voor de bevriezing van tegoeden en de bestrijding van financiering van proliferatie.) 28

29 4. Conclusies 2. Aanbeveling 1 en aanbeveling 2 zijn nieuw, maar zeer belangrijk Aan de hand van de nationale risicobeoordeling op het vlak van witwassen en financiering van terrorisme kan een land de risico s op het gebied van witwassen en financiering van terrorisme beter begrijpen. Het coördinatiemechanisme van aanbeveling 1 helpt bevoegde instanties en de private sector om samen te werken. 29

30 4. Conclusies 3. Wederzijdse evaluaties zijn belangrijk om de doeltreffendheid van stelsels ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme te versterken Als dit eerlijk en onpartijdig gebeurt. Als de wederzijdse evaluatie objectief is en op werkelijke verklaringen gebaseerd is. Als er voldoende personeel ter beschikking is. Als de evaluatoren voldoende en gepaste vaardigheden hebben om de verschillende delen van het stelsel ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme te beoordelen (juridische en operationele vaardigheden voor alle domeinen die worden geëvalueerd). Als er geen politieke kwesties of beweegredenen de technische naleving van het land beïnvloeden. 30

31 4. Conclusies 4. De doeltreffendheid van België moet op vele vlakken worden verbeterd We aanvaarden deze conclusie De beschikbare statistische instrumenten in België moeten worden verbeterd. Meer middelen voor toezicht (niet-financiële ondernemingen en beroepen). Meer middelen of herverdeling van de middelen voor een betere bestrijding en vervolging van witwassen. De doeltreffendheid van maatregelen voor inbeslagneming en verbeurdverklaring moet worden verbeterd. De bevriezing van tegoeden van terroristen en de bestrijding van financiering van proliferatie moeten worden verbeterd, de verbeteringen beperken zich echter tot enkele kleine wetswijzigingen (bijvoorbeeld: in de Belgische wetgeving vermelden dat sancties van de Verenigde Naties onmiddellijk moeten worden toegepast zonder op de Europese omzetting te wachten, Belgische lijst met terroristen wiens tegoeden moeten worden bevroren ten uitvoer brengen). 31

32 Bedankt voor uw aandacht Vragen? 32