Bruikbaarheid nogmaals belicht

Transcriptie

1 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 57 N. DUITS, W. VAN DEN BRINK & TH.A.H. DORELEIJERS Bruikbaarheid nogmaals belicht 4 De rapportage pro Justitia van jongeren in de ogen van de rapporteurs Dit hoofdstuk is gepubliceerd in het Maandblad voor Geestelijke Volksgezondheid, 2003, 1,

2 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 58 Bruikbaarheid nogmaals belicht Samenvatting Dit artikel beschrijft wat 24 ervaren rapporteurs bepalend vinden in de bruikbaarheid van de rapportage pro Justitia van jongeren. Tevens is verduidelijkt hoe hun mening zich verhoudt tot de eisen van de gebruikers van de rapportage. Er is gebruik gemaakt van de methode van concept mapping. Rapporteurs vinden gedragswetenschappelijk en juridisch verklarende uitspraken (uitspraken die een verklaring vragen over het delict of het tenlastegelegde) waaronder de risicotaxatie van de recidive en de kennis en neutrale positie van de rapporteur naast een logisch tot stand gekomen en verduidelijkt advies het belangrijkst. Er zijn verschillen met de gebruikersgroepen, die relevant zijn voor de praktijk en die uitwerking behoeven. Op basis van dit onderzoek en het eerdere onderzoek onder gebruikers kan een kwaliteitsbeleid ontwikkeld worden voor de rapportage pro Justitia van jongeren. Inleiding Het onderzoek van jeugdige delinquenten door een forensisch psychiater en een psycholoog dient als grondslag voor soms verstrekkende beslissingen van de rechtbank. De noodzaak van een kwaliteitskader en van richtlijnen voor de rapportage pro Justitia van jongeren is eerder in dit tijdschrift beschreven (Duits, 2000). Elders wordt het kwaliteitskader van de rapportage belicht vanuit gebruikersperspectief (Duits e.a., 2003b). Het perspectief van de makers is echter ook van belang. De rapporteurs (kinder- en jeugdpsychiaters, psychologen en orthopedagogen) zijn immers degenen die de kwaliteit van de rapportage tot stand moeten brengen. Wat vinden zij het meest kenmerkend voor de bruikbaarheid van de rapportage en hoe verhoudt zich dat tot de eisen van de gebruikers? Op deze vragen geven we in dit artikel antwoord. Na een korte beschrijving van onze onderzoeksmethode komen de resultaten aan de orde. We besluiten met een discussie en aanbevelingen. Methode van onderzoek Het onderzoek borduurt voort op de concept mapping methode, zoals deze eerder is uitgevoerd bij de gebruikers van de rapportage. De keuze voor en de beschrijving van deze methode wordt in ditzelfde nummer uiteengezet. De eerste auteur heeft 25 rapporteurs geselecteerd op basis van hun ervaring als rapporteur (langer dan vijf jaar) en van hun positie als forensisch diagnostisch supervisor. Daarbij is gestreefd naar een landelijke spreiding, en naar vertegenwoordiging van de verschillende betrokken beroepsgroepen (psychologen, 58

3 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 59 hoofdstuk 4 orthopedagogen en kinder- en jeugdpsychiaters) en verschillende werksituaties. De groep rapporteurs bestond zodoende uit zestien psychologen en orthopedagogen en negen kinder- en jeugdpsychiaters. Ze zijn werkzaam bij of rapporteren via de Forensisch Psychiatrische Dienst (n=13) en rapporteren bij particuliere onderzoeksbureaus (n=4), in justitiële jeugdinrichtingen (n=7) en bij het Pieter Baan Centrum (n=1). De deelnemers ontvingen kaartjes met de 91 uitspraken uit de brainstorm onder de 46 gebruikers 1, op basis van de focuszin: een bruikbare pro Justitia rapportage van jongeren kenmerkt zich door, die ze vervolgens moesten prioriteren en clusteren. 2 Verwerking gegevens Van de 25 deelnemers stuurden 24 de gegevens retour 3 voor statistische analyse. Zoals elders is uitgelegd (Duits e.a., 2003b) kunnen via een meerdimensionale schaaltechniek en een hiërarchische analyse uitspraken geclusterd worden op een landkaart (cluster map). Deze clusters worden door de deelnemers benoemd aan de hand van een inhoudelijke analyse van de uitspraken. De clusters en hun naamgeving bleken vrijwel identiek te zijn met die uit het gebruikersonderzoek. Cluster 1 bevat bijvoorbeeld 18 uitspraken, en 15 komen overeen met de 16 uitspraken met dezelfde naam uit het gebruikersonderzoek. Cluster 1 hebben we daarom eveneens Inhoud (verklaring) genoemd, omdat het merendeel van de uitspraken gaat over inzicht en verklaring aangaande het (crimineel) gedrag en functioneren van de jongere. Zo zijn we ook omgegaan met de andere clusters. In figuur 1 zijn de 25 belangrijkste uitspraken beschreven (tot een score van 3.70) en hun verdeling over de diverse clusters. Deze uitspraken zijn ook afgezet tegen die van de hele gebruikersgroep. 1. Tijdens de brainstorm onder leiding van een voorzitter doen de deelnemers uitspraken als reactie op de focus(zin). Deze uitspraken moeten enkelvoudig, eenduidig en begrijpelijk zijn. Uitspraken worden niet ter discussie gesteld, reageren of aanvullingen geven is wel mogelijk. 2. Prioriteren gebeurt door het in orde van belangrijkheid leggen (van 1 tot 5) van de op kaartjes vermelde uitspraken, en bij het clusteren moeten de deelnemers de uitspraken indelen in door hen zelf te benoemen, inhoudelijk samenhangende categorieën. 3. Speciale dank gaat uit naar alle deelnemers die tijd en energie opbrachten om de opdracht te vervullen. 59

4 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 60 Bruikbaarheid nogmaals belicht Figuur 1 Naamgeving clusters en hoge uitspraken van rapporteurs Naam cluster (gem. waarde) n = aantal uitspraken Uitspraak Waarde uitspraken rapporteurs Waarde uitspraken gebruikers CL1 (3.98) n = 18 Inhoud (verklaring) Indien aanwezig, wordt een relatie gelegd tussen delict en persoonlijkheid De aangetroffen problematiek wordt inzichtelijk gemaakt en verklaard Het emotioneel, cognitief en sociaal functioneren van de jongere wordt beschreven De rapportage bevat een risicotaxatie van de recidivekans De rapportage beschrijft of er bij de jongere sprake was van een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis ten tijde van het tenlastegelegde De rapporteur is neutraal ten opzichte van de opdrachtgevers Er is een gewogen oordeel over de toerekeningsvatbaarheid van de jongere Het functioneren van de jongere op de levensgebieden wordt beschreven (thuis, school, 3e milieu) De rapportage beschrijft het moreel functioneren van de jongere (geweten) De persoonlijkheidsontwikkeling van de jongere wordt in kaart gebracht Er wordt een verklaring gegeven van het criminele gedrag De ontwikkelingsmogelijkheden en -onmogelijkheden van de jongere worden beschreven De rapportage beschrijft of en hoe de jongere wordt beïnvloed door de groep De kracht en de mogelijkheden van de jongere wordt duidelijk beschreven De pedagogische mogelijkheden en onmogelijkheden van de ouders worden beschreven De culturele aspecten waarin de jongere is opgegroeid worden beschreven CL2 (2.50) n = 31 Vorm (uitvoering) De rapportage is intern consistent (niet tegenstrijdig) In de rapportage wordt een onderscheid gemaakt tussen feiten en meningen De rapportage is doorgenomen met de jongere en de ouders De rapportage is objectief van karakter De rapportage beantwoordt alle gestelde vragen

5 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 61 hoofdstuk 4 (Figuur 1 vervolg) Naam cluster (gem. waarde) n = aantal uitspraken Uitspraak Waarde uitspraken rapporteurs Waarde uitspraken gebruikers CL3 (2.78) n = 12 Advies (haalbaar) De overwegingen van het advies worden verduidelijkt De rapportage dient als uitgangspunt voor behandeling en begeleiding De rapporteur heeft van tevoren overlegd met de uitvoerders of het advies uitvoerbaar is De keuze voor een eventuele behandelsetting wordt gemotiveerd Er wordt duidelijk omschreven wat de behandelmogelijkheden en onmogelijkheden zijn Er wordt een gefundeerd aanpak beschreven hoe recidive kan worden voorkomen CL4 (3.00) n = 18 Expertise rapporteur (en organisatie) De rapporteur heeft kennis van psychopathologie en persoonlijkheidspathologie De rapporteur rapporteert niet over een persoon die hij (eerder) behandelt(de) De rapporteur heeft voldoende kennis van potentiële behandelmogelijkheden De beginnende rapporteur wordt gesuperviseerd De rapporteur heeft voldoende kennis van het strafrecht en dat komt tot uiting in het rapport CL5 (3.02) n = 6 Vorm (inhoud) De rapportage gaat in op relevante vragen voor die casus Eventuele problemen in het onderzoek worden expliciet vermeld (bijvoorbeeld: bedreiging, weigering, communicatieproblemen) CL6 (3.23) n = 5 Advies ( eenduidig) De overwegingen van het advies worden verduidelijkt De rapportage bevat een ondubbelzinnig advies Het advies is gerelateerd aan de diverse tenlastegelegde feiten Cl 7 n = 1 Advies (logisch) Het advies vloeit logischerwijs voort uit de diagnostiek

6 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 62 Bruikbaarheid nogmaals belicht Evenals bij het gebruikersonderzoek, is bij de clusteranalyse gekozen voor zeven clusters. Dit geeft het meeste overzicht. Er staan zoveel mogelijk uitspraken in een cluster, er zijn zo weinig mogelijk losstaande uitspraken, en er zijn geen overlappende clusters (Trochim, 1989). Cluster 7 is weliswaar een losstaande uitspraak, maar dat werd pas opgelost bij het maken van vier clusters. Deze vier clusters overlapten echter zodanig dat er geen overzicht meer was. Het cluster expertise rapporteur (en organisatie) is in vergelijking met het gebruikersonderzoek een samenvoeging. Elke uitspraak en ook elk cluster heeft een (gemiddelde) waardering, die is ontstaan bij de prioritering (zie figuur 1). De gemiddelde en maximale prioriteitsscores zijn ook te zien in figuur 2. De verhouding met de clusters uit het gebruikersonderzoek is ook aangegeven. Resultaten van het onderzoek Interpretatie totale groep rapporteurs De rapporteurs zijn als groep van mening dat de bruikbaarheid van de rapportage het beste gekenmerkt wordt door een gedragswetenschappelijke verklaring van gedrag en functioneren van de jongere (cluster 1). De juridisch verklarende uitspraken (uitspraken die een verklaring vragen over het delict of het en laste gelegde) uit cluster 1 scoren zeer hoog. Dat geldt met name voor de mogelijke relatie tussen delict en persoonlijkheid (score 4.74) en de taxatie van de recidivekans (score 4.55). In de discussie komen we terug op deze risicotaxatie. De rapporteurs hebben in dit inhoudelijke cluster 1 de uitspraak ondergebracht dat de rapporteur neutraal is (moet zijn) ten opzichte van de opdrachtgevers. Ze achten dat van groot belang (score 4.22). Blijkbaar vinden ze dat hun neutraliteit direct in verband staat met de inhoud van de rapportage. De rapporteurs vinden hun expertise belangrijk (cluster 4): de rapporteur moet kennis hebben van psychopathologie, persoonlijkheidspathologie en van potentiële behandelmogelijkheden, en een beginnend rapporteur moet gesuperviseerd worden. De rapporteurs vinden het zeer belangrijk dat het advies logisch voortvloeit uit de diagnostiek ( alleenstaand cluster 7). Andere belangrijke vereisten zijn in figuur 1 te zien: dat de rapportage intern consistent is en dat een onderscheid wordt gemaakt tussen feiten en meningen (cluster 2), dat de overwegingen van het advies worden verduidelijkt, en dat de rapportage als uitgangspunt dient voor begeleiding en behandeling (cluster 3). 62

7 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 63 hoofdstuk 4 Figuur 2 Cluster namen en prioritering CL 1 Inhoud (verklaring) CL 2 Vorm (uitvoering) CL 3 Advies (haalbaar) CL 4 Expertise rapporteur (+ organisatie) CL 5 Vorm (inhoud) CL 6 Advies (logisch, eenduidig) CL 7 CL 7 Organisatie Advies (logisch, n=1) 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Clusterwaardering prioriteit (volgens Depla e.a., 1992) zeer laag < 2.8 laag redelijk hoog zeer hoog Gebruikersgroep hoogste waardering binnen clusters gebruikersgroep Groep rapporteurs hoogste waardering binnen clusters groep rapporteurs 63

8 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 64 Bruikbaarheid nogmaals belicht Verschillen met gebruikers De vergelijking van de gegevens uit het huidige onderzoek met de gegevens uit het gebruikersonderzoek (Duits e.a., 2003b) levert enkele opvallende overeenkomsten en verschillen op. Deze vergelijking is mogelijk doordat de clusters van de gebruikersgroep in zijn geheel en die van de groep rapporteurs bestaan uit vrijwel dezelfde uitspraken, en de gemiddelden redelijk overeen komen (zie figuur 2). We maken hier een vergelijking op clusterniveau en ten behoeve van het inzicht een uitgebreidere kwalitatieve vergelijking op uitspraakniveau. 4 De rapporteurs vinden de juridisch verklarende uitspraken van cluster 1 belangrijker dan de gebruikersgroep in zijn geheel. Ze komen wel overeen met de subgroep opdrachtgevers (rechters-commissarissen en officieren van Justitie). De positie van de rapporteur (neutrale positie, cluster 1; geen vermenging rol rapporteur en behandelaar, cluster 4) is van groot belang voor de rapporteurs. Maar met name de opdrachtgevers kennen dat een redelijke tot zeer lage prioriteit toe (respectievelijk 3.10 en 2.20). De rapporteurs vinden het belangrijker dan de gebruikers dat de overwegingen van het advies worden verduidelijkt (cluster 3). Met name officieren van justitie vinden dat niet belangrijk. Zij willen (zie het gebruikersonderzoek) voornamelijk een ondubbelzinnig en uitvoerbaar advies, op tijd voor de zitting, met een gefundeerde aanpak om recidive te voorkomen en met een gemotiveerde keuze voor een behandelsetting. Dat de rapportage als uitgangspunt moet dienen voor behandeling en begeleiding (cluster 3) vinden rapporteurs en gebruikers belangrijk, maar de opdrachtgevers vinden dit van weinig belang (3.00). Rapporteurs en gebruikers achten het van groot belang dat de rapporteur van tevoren overlegt met de uitvoerders of het advies uitvoerbaar is (cluster 3). Rapporteurs vinden de juridische aspecten veel belangrijker dan de gebruikerssubgroep begeleiders (raadsmedewerkers en jeugdreclasseerders). Rapporteurs willen wel overleggen over de uitvoerbaarheid van het advies, maar ze vinden het veel minder belangrijk om begeleiders altijd te betrekken bij de rapportage, te vermelden wat de jongere en ouders van het rapport vinden of dat de rapportage is gebaseerd op meerdere contacten met de jongere (cluster 2). 4. De gemiddelde uitspraken van de verschillende gebruikersgroepen zijn niet in de figuren weergegeven. 64

9 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 65 hoofdstuk 4 De verschillen met de gebruikerssubgroep behandelaars betreffen opnieuw de juridische verklarende aspecten. Rapporteurs vinden de weging van behandel(on)mogelijkheden (cluster 3) minder belangrijk dan de GGZ-behandelaars. Rapporteurs hechten wel evenveel belang als behandelaars aan een advies dat logisch moet voortvloeien uit de diagnostiek (cluster 7), aan de kennis van de rapporteur over psychopathologie en persoonlijkheidspathologie en aan de noodzakelijke kennis van de rapporteur van potentiële behandelmogelijkheden (cluster 4). Rapporteurs vinden het in tegenstelling tot de gebruikerssubgroep ouders en advocatuur van zeer weinig belang dat het onderzoek gebaseerd moet zijn op meerdere contacten met de jongere, dat in het rapport wordt vermeld wat de ouders, jongere en begeleiding van het rapport vinden, en dat de rapportage beschikbaar wordt gesteld aan de ouders. Rapporteurs vinden het even belangrijk als de ouders dat de rapportage, de conclusie en het advies met hen worden doorgenomen (cluster 2). Conclusie We stelden in dit onderzoek vast wat 24 ervaren rapporteurs uit verschillende werksituaties bepalend vinden voor de bruikbaarheid van de rapportage pro Justitia van jongeren. Tevens is verduidelijkt hoe hun mening zich verhoudt tot de eisen en verwachtingen van de gebruikers van de rapportage. Dit inzicht in de bruikbaarheid is een noodzakelijke stap op weg naar een kwaliteitskader voor de rapportage pro Justitia van jongeren. De rapporteurs lijken zich gebonden te voelen aan hun opdracht en aan de vraagstelling van de rechtbank. Ze achten de juridisch verklarende uitspraken van groot belang en komen daarin (alleen) overeen met de opdrachtgevers. De belangrijkste vragen van de rapportage pro Justitia zijn immers: waarom heeft deze persoon op dat moment dat ten laste gelegd feit begaan, en is er een kans dat hij dat op een later moment nog een keer doet? Deze vragen (b)lijken voor de andere gebruikers van de rapportage minder van belang; zij willen (of moeten) behandelen of begeleiden ná het ten laste gelegde en ná de rechtszitting. De rapporteurs vinden de risicotaxatie van recidive van groot belang. Hoe deze moet geschieden wordt uit dit onderzoek natuurlijk niet duidelijk. De discussie over de actuariële en klinische risicotaxatie bij de rapportage pro Justitia is actueel en levendig (Harte, 2000; 2001; De Ruiter, 2001). Voor wat betreft jongeren kan deze discussie straks plaatsvin- 65

10 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 66 Bruikbaarheid nogmaals belicht den aan de hand van lopend onderzoek. Dit gebeurt met een in het Nederlands vertaald instrument voor risicotaxatie (Lodewijks, 2003). Rapporteurs vinden hun kennis en expertise belangrijker dan de gebruikers dat vinden. Dat is niet verbazend: rapporteurs moeten die immers op peil houden, en gebruikers vinden het mogelijk vanzelfsprekend dat de rapporteurs erover beschikken. Het lijkt dat kwaliteitsvoorwaarden en richtlijnen in de ogen van rapporteurs meer een zorg zijn van henzelf dan van gebruikers. Rapporteurs maken zich namelijk opvallend meer zorgen over hun positie dan de gebruikers. De neutraliteit ten opzichte van de opdrachtgever plaatsen ze hoog in het cluster inhoud, in tegenstelling tot de gebruikers, die het laag indelen in het cluster expertise rapporteur. De rapporteurs vinden kennelijk dat hun neutraliteit direct raakt aan de inhoud van de rapportage. Niet rapporteren over iemand die men behandelt of eerder behandelde (wat gestoeld is op de WGBO achten de rapporteurs zeer belangrijk. Dit heeft een zeer lage prioriteit bij de gebruikers. Spanningsveld Er is een spanningsveld tussen opdrachtgevers en rapporteurs. Dat lijkt met name te gelden als de officier van justitie de rapportage aanvraagt. Rapporteurs willen de overwegingen van hun advies verduidelijken, en de rapportage als uitgangspunt laten dienen voor de behandeling en begeleiding. Dat hoeft niet zo van de opdrachtgevers. Officieren van justitie vinden een ondubbelzinnig en uitvoerbaar advies belangrijker dan de inhoud, in vergelijking met rechters en zeker in vergeljking met rapporteurs. Dat komt waarschijnlijk doordat de officier partij is in een rechtszaak en de eis formuleert, maar ook verantwoordelijk is voor de uitvoering ( executie ) van het advies. De officier wil daarom zaken afdoen ; een jongere moet een straf of een maatregel krijgen en ergens terechtkomen. Het spanningsveld tussen begeleiders en rapporteurs betreft het moment en de wijze waarop begeleiders betrokken moeten worden bij de rapportage. Rapporteurs vinden het niet zo nodig begeleiders altijd te betrekken bij de totstandkoming van de rapportage. Buiten dat vinden rapporteurs de juridische aspecten belangrijker dan de begeleiders, wat ook strubbelingen kan geven. Afstemming is gewenst, maar bij duidelijke indicaties lijkt het een kwestie van uitvoeren. 66

11 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 67 hoofdstuk 4 De (on)behandelbaarheid van jeugdige delinquenten en de (on)mogelijkheden van behandeling in de ogen van rapporteurs, zijn andere aandachtspunten. Behandelaars in de GGZ en bij Justitie willen bouwen op de diagnostiek en het advies van de rapportage, mits de rapporteur de nodige expertise heeft. De behandelaars willen echter duidelijkheid over behandel(on)mogelijkheden en willen de keuze voor hun behandelsetting gemotiveerd zien. Dat vinden rapporteurs minder belangrijk. Dit verschil illustreert mogelijk de zorg van GGZ-behandelaars dat sommige rapporteurs niet weten wat de (on)mogelijkheden van behandeling zijn. Dit is actueel; een verbeterde aansluiting tussen Justitie en GGZ heeft namelijk op beide ministeries beleidsprioriteit. Maar let wel: opdrachtgevers vinden het niet zo nodig dat de rapportage uitgangspunt is van behandeling en begeleiding. Daarentegen vindt men het wel belangrijk dat de keuze voor een behandelsetting wordt gemotiveerd. Het doornemen van de rapportage met de jongere en ouders vinden rapporteurs even belangrijk als de ouders. Deze bevinding werd ook al gedaan in eerder onderzoek (Doreleijers e.a., 1993). Rapporteurs vinden het echter van uiterst gering belang dat de rapportage gebaseerd is (moet zijn) op meerdere contacten met de jongere; dat in het rapport wordt vermeld wat de ouders, de jongere en de begeleiding van het rapport vinden en dat de rapportage beschikbaar wordt gesteld aan de ouders. Dit laatste is formeel niet nodig, want voor de rapportage pro Justitia is wettelijk (nog) niets geregeld over inzage en afschrift. Het is echter zeer de vraag of een eenmalig contact met een jongere voldoende kan zijn voor een rapportage pro Justitia, als basis voor de (soms) verstrekkende adviezen. Kanttekening Bij het hier gepresenteerde onderzoek moeten enkele kanttekeningen worden gezet. Allereerst is ervoor gekozen om de rapporteurs geen eigen items over kwaliteit en bruikbaarheid aan te laten leveren. Men moest de door de gebruikers gegenereerde uitspraken wegen. Dit is gedaan omdat het gebruikersperspectief bepalend is in de overwegingen inzake product en kwaliteit (Duits e.a., 2003b), en omdat deze methode vergelijking mogelijk maakt tussen gebruikers en rapporteurs. Het is theoretisch mogelijk dat voor rapporteurs wezenlijke items nu niet zichtbaar zijn geworden. Ten tweede hebben we gestreefd naar een representatieve selectie van rapporteurs, 67

12 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 68 Bruikbaarheid nogmaals belicht maar daar kan geen uitsluitsel over worden gegeven (zoals dat ook bij de gebruikers niet voor 100% zeker was). Ten derde is er geen uitgebreide clustervergelijking gedaan (Depla e.a., 1992) en zijn hiervoor geen statistische technieken gebruikt. Dat heeft te maken met de opvallende inhoudelijke overeenkomsten van de (slechts) zeven clusters uit beide onderzoeken. Daarom, en ten behoeve van de inzichtelijkheid, is er gekozen voor een kwalitatieve vergelijking tussen rapporteurs en gebruikers op uitspraakniveau. Hoe nu verder? Door het gebruikersonderzoek en het huidige onderzoek bij rapporteurs zijn de inhoudelijke criteria verduidelijkt voor de bepaling van de gebruikswaarde (als belangrijkste kwaliteitsaspect) van de rapportage pro Justitia van jongeren. Verschillende zaken vragen om uitwerking, zoals de positie en kwaliteit van de rapporteur (richtlijnen en een rapporteurregister lijken primair de zorg en verantwoording van de rapporteurs); het belang en de wijze van taxatie van de recidivekans, eventueel met gebruikmaking van een instrument; de relatie van rapporteur met de begeleiders en de jongere en ouders; en de behandelingsmogelijkheden en -onmogelijkheden van de jeugdige delinquent. Ook in dit onderzoek komt de plaats van de jeugdrapportage binnen het strafproces als essentieel punt aan de orde: in hoeverre kan en mag het advies voorafgaand aan de rechtszitting een eigen leven leiden? De rechtbank geeft de opdracht tot de rapportage, en besluit tijdens de zitting of het advies van de rapportage al of niet wordt bekrachtigd. Het moet duidelijk zijn welke gebruikers (inclusief de gerapporteerde jongeren en hun ouders) voor of na de rechtszitting over de rapportage kunnen en mogen beschikken, en in hoeverre de vaak uitgebreide rapportage als startpunt van behandeling en begeleiding kan en mag dienen. Het komt nu aan op de organisatorische aspecten. De ministeries van Justitie en VWS hebben medio 2002 besloten dat er per een landelijk (kwaliteits)kader operationeel moet zijn voor de forensische diagnostiek in de jeugdzorg. Dit betreft zowel de strafrechtelijke als de civielrechtelijke rapportages (respectievelijk ongeveer 2300 en 1900 rapportages per jaar). De Forensische Psychiatrische Dienst (FPD) krijgt middels een te ontwikkelen jeugdafdeling een centrale taakstelling in dat landelijk kader. De FPD dient een adviserende functie te vervullen in de indicatiestelling van de rapportage pro Justitia van jongeren (in afstemming met de Raad voor de Kinderbescherming). De FPD dient de 68

13 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 69 hoofdstuk 4 bemiddelingsfunctie te vervullen tussen opdrachtgever en uitvoerder van de rapportages van jongeren, en zal zorg gaan dragen voor de kwaliteitstoetsing van de rapportage met inbegrip van de opleiding en supervisie van rapporteurs en het opzetten van een rapporteurregister. 69

14 04_hoofdstuk (57 t/m 70) :27 Pagina 70 Bruikbaarheid nogmaals belicht 70