Taalverbeterplan Hilje Jordens en Peter Lomans

Transcriptie

1 Taalverbeterplan Hilje Jordens en Peter Lomans Het taalverbeterplan staat naast het vak Nederlands en is bestemd voor iedereen die werkt op Heldring VMBO

2 In dit document komen achtereenvolgens de volgende onderdelen aan de orde: Blz. 2 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 4 Blz. 5 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Blz. 9 Blz. 9 Blz. 9 Blz. 10 Blz. 10 Blz. 10 Blz. 10 Blz. 10 Noodzaak en aanleiding Visie op taal- en taalbeleid Speerpunten van het taalbeleid Posterproject woordenschatvergroting Boeken Boeien Leesstrategieën TOA toetsen Steunlessen 1 e & 2 e leerjaar Overzicht speerpunten taalbeleid Voorwaarden Coördinatie Implementatie & communicatie Inspectie Ouders Commissie Doorlopende leerlijn vmbo-mbo Evaluatie 1

3 Noodzaak en aanleiding Wij hebben vastgesteld dat bijna al onze leerlingen kampen met een taalachterstand die hun prestaties beïnvloedt. Om leerlingen goede begeleiding te kunnen bieden is het van belang eerst uit te zoeken op welk gebied een leerling achterstand heeft en hoe groot de achterstand precies is. Meten (middels de TOA-toetsen) is dus stap 1 van de begeleiding. Vervolgens wordt een steunlesplan voor uitvallers opgesteld. De forse taalachterstanden bij een substantieel deel van de populatie, waardoor het volgen van de, toch altijd talige, lessen is een probleem. De indruk bestaat, dat het taalniveau van de instromende leerlingen eerder verslechtert dan verbetert (zie hieronder). Daarnaast worden de taaleisen verzwaard. Vanaf 2014 moeten de uitstromende leerlingen voldoen aan niveau 2F. De leerlingen die vanaf schooljaar zijn ingestroomd in de brugklas zouden aan de eisen van Meijerink moeten voldoen (niveau 1F). Helaas moeten wij op dit moment ( ) vaststellen dat dit regelmatig niet het geval is. Het belang van de referentiekaders is, zo blijkt, nog niet in het hele basisonderwijs voldoende ingedaald. Instroom (scores begrijpend lezen): <1F: 42%, 1F: 54%, 2F: 4% <1F: 93,33%, 1F: 6,67% <1F: 65,98%, 1F: 34,02% Gemiddelde ontwikkelscore: 54,96 (60-79 = 1F) <1F: 76,04%, 1F: 23,96% Gemiddelde ontwikkelscore: 50, <1F: 83,15%, 1F: 16,85% Gemiddelde ontwikkelscore: 48,68 Deze taalachterstanden (gemeten met de TOA-toets) komen met name naar voren bij begrijpend lezen: Van de 88 geteste leerlingen uit het 1 e leerjaar ( ) haalde slechts 16,85% het vereiste startniveau 1F. Alle anderen zaten daaronder. Van de instroomleerlingen (97) in het 1 e leerjaar ( ) scoorden op het domein Techniek en woordenschat: 46 nog geen niveau aan te geven (= 47,4%) 43 op weg naar 1F (= 44,3%) 8 1F (= 8,3%) 2

4 Visie op taal en taalbeleid Taalbeleid behoort tot de speerpunten van Heldring VMBO. Taal is een van de belangrijkste instrumenten waarmee we communiceren. Met onvoldoende kennis kunnen geen optimale resultaten behaald worden. Heldring VMBO wil zijn leerlingen zodanig opleiden dat ze zich goed schriftelijk en mondeling kunnen uitdrukken en zich zodoende goed kunnen redden in de maatschappij. De door de overheid vastgestelde referentieniveaus zijn hierbij leidend. De mate waarin een leerling de Nederlandse (school-) taal beheerst, bepaalt in hoge mate het schoolsucces van de leerling. Niet alleen allochtone leerlingen, maar ook veel autochtone leerlingen hebben moeite met de schoolse taalvaardigheden, waardoor zij problemen hebben het onderwijs in het vastgestelde tempo te volgen. Voor allochtone leerlingen komt er nog als extra moeilijkheid bij, dat zij leren in een taal, die zij nog aan het leren zijn en waarbij zij vaak nauwelijks van huis uit worden gecorrigeerd en gesteund. Het is een illusie te veronderstellen dat taalproblemen alleen bij het vak Nederlands en met extra hulp zouden kunnen worden opgelost: in alle lessen wordt in het Nederlands lesgegeven. Daarom is een samenhangend taalbeleid een absolute noodzaak, aangezien alle docenten te maken hebben met tweede-taal-leerders en taalzwakke autochtone leerlingen en alle docenten zullen dus een bijdrage moeten leveren aan de taalverwerving van de leerlingen. In het verleden werd deze bijdrage geleverd door enkele docenten tijdens RT-, studie- en steunlessen. Maar sinds enkele jaren zijn meerdere docenten uit diverse vakgroepen betrokken bij de uitvoering van het taalbeleid In het schooljaar werd in de bbl/lwoo brugklassen gestart met een ipadpilot. De aangeschafte ipads worden gebruikt als extra studiemateriaal om de vaardigheden in het Nederlands te vergroten. 3

5 De speerpunten van het taalbeleid Posterproject woordenschatvergroting Boeken Boeien Leesstrategieën TOA-toetsing Hulplessen 1 e en 2 e leerjaar Posterproject woordenschatvergroting Doelstelling (Plan): Het vergroten van de (schooltaal-) woordenschat van de leerlingen, zowel receptief als productief. Het woordenschatproject wordt uitgevoerd door de docenten Nederlands. Iedere vakdocent gebruikt daarnaast de woorden van de week in de context van zijn of haar vak. Organisatie (Do): Het posterproject woordenschat-vergroting (WSP) is ontwikkeld voor het 1 e, 2 e en 3 e leerjaar. Er zijn aparte modules gemaakt voor: Het eerste leerjaar (geel) Het tweede leerjaar (groen) Het derde leerjaar Zorg & Welzijn (roze) Het derde leerjaar Economie en Ondernemen (blauw) Het derde leerjaar tl/mavo (paars) Vanaf het 2 e leerjaar wordt naast het WSP ook gebruik gemaakt van de methode Goed gebekt, niveau 2F. De Commissie Taalbeleid maakt een rooster voor het woordenschatproject en zorgt voor het kopiëren van de posters. Tevens worden de woorden door de Commissie wekelijks op de website gepubliceerd (ouderbetrokkenheid) De posters worden in de aangewezen lokalen opgehangen door het OOP. Toetsing (Check): Na iedere periode van vier weken volgt een toets die door de docent Nederlands wordt afgenomen. De toetsen zijn beschikbaar op het netwerk: J: Organisatie > Taalbeleid > Woordenschatproject > Toetsen De voor de toetsen behaalde cijfers tellen mee voor het vak Nederlands. (Act): Op basis van de analyse van de resultaten worden leerlingen van het eerste leerjaar, waar nodig, ingedeeld bij de steunlessen. Deze analyse en indeling worden verzorgd door de Commissie Taalbeleid, de vakgroep Nederlands en de Zorgcoördinator. Heldring VMBO is bezig om een doorlopende leerlijn te realiseren naar de bovenbouwprofielen Z&W en E&O. Hiervoor zijn woordenschatmodules ontwikkeld die speciaal gericht zijn op deze sectoren. 4

6 Tijdens schooljaar zullen de bovenbouwmodules door de Commissie Taalbeleid i.s.m. de beide beroepsprofielen, worden herzien en aangepast aan het actuele onderwijsaanbod. De Commissie Taalbeleid en de teamleiders monitoren het verloop van het woordenschatproject. Dit proces zal door de teamleiders ook in de functioneringsgesprekken met betrokken collega s worden besproken en geëvalueerd. Boeken Boeien (Verbeterplan Heldring VMBO , 7.1.2) Boeken boeien (stichting Eenvoudig Communiceren) biedt een pakket van goed leesbare, in de belevingswereld liggende boeken die aansluiten bij diverse vakgebieden. Zo wordt bijvoorbeeld bij wiskunde een boek gelezen waarbij, naast een aansprekende verhalende tekst, ook een wiskundig onderwerp aan de orde komt. Met Boeken boeien is in het schooljaar gestart. Voor ieder vak zijn er twee deeltjes per leerjaar, twee voor het eerste en twee voor het tweede leerjaar. Doelstelling (Plan): Dankzij Boeken Boeien hebben alle leerlingen aan het eind van de onderbouw 10 boeken gelezen (= ca. 800 bladzijden). Hebben zij hard gewerkt aan het bereiken van leesniveau 2F. Woordenschatvergroting: Hierdoor worden vakteksten voor leerlingen begrijpelijker. Hebben velen hopelijk meer plezier in lezen gekregen. Organisatie (Do): Het programma Boeken Boeien loopt in het 1 e en 2 e leerjaar. Per schooljaar onderscheiden we 5 leesperiodes, in elk waarvan één boek (volgens rooster) wordt gelezen: Periode 0: tot de herfstvakantie. De boeken worden in deze periode gelezen tijdens de lessen Nederlands. Zo leren de leerlingen hoe het boekverslag er uit hoort te zien. Periode 1: Tussen herfst- en kerstvakantie Periode 2: Tussen kerst- en voorjaarsvakantie Periode 3: Tussen voorjaars- en meivakantie Periode 4: Tussen mei- en zomervakantie De Commissie Taalbeleid beheert de boeken en maakt en publiceert de roosters voor de vijf leesperioden. In het rooster wordt aangegeven welk boek in welke periode bij welke docent gelezen wordt. De boeken worden tijdens de periodes 1 t/m 4 bij verschillende vakken klassikaal gelezen o.l.v. de vakdocent. Na afloop van een leesperiode geeft de vakdocent de boekverslagen door aan de volgende leesdocent. De boeken brengt hij terug naar de Commissie Taalbeleid. 5

7 Toetsing (Check): De vakdocenten moeten de woordenlijst achter in de boekjes doornemen en toetsen. Hierbij kunnen zij gebruik maken van de kruiswoordraadsels die de Commissie Taalbeleid heeft ontwikkeld. Deze kruiswoordraadsels (en de sleutels) zijn te vinden op: J: Taalbeleid > Boeken Boeien > Kruiswoordraadsels en sleutels De resultaten van deze toetsen kunnen als A-cijfer in de desbetreffende periode in het PTD van het betreffende vak worden meegenomen. Aan het eind van de leesperiode maken de leerlingen een boekverslag dat beoordeeld wordt door de betrokken vakdocent. Formats en beoordelingscriteria hiervoor zijn beschikbaar op: J: Organisatie > Taalbeleid > Boeken Boeien Het cijfer voor de boekverslagen telt als A of B-cijfer mee voor het vak van de vakdocent (zie PTD). De Commissie Taalbeleid en de teamleiders onderbouw monitoren het verloop van Boeken Boeien. Dit proces zal door de teamleiders ook in de functioneringsgesprekken met betrokken collega s worden besproken en geëvalueerd. Leesstrategieën Doelstelling: Leerlingen weten bij ieder leesdoel de juiste leesstrategie toe te passen. Leerlingen leren leesstrategieën om een tekst te kunnen begrijpen. Leesstrategieën aanleren is daarom slechts een middel en geen doel op zich. Organisatie: In alle lokalen hangt een poster met de leesstrategieën. Deze worden in alle leerjaren bij alle vakken geoefend met gebruikmaking van leerteksten en bronnen uit leerboeken en examens. Daarnaast heeft iedere docent de beschikking over een klassenstapel gelamineerde kaarten met leesstrategieën. Rol van de docent De manier om leerstrategieën aan te leren is het hardop-denkend-voordoen (modeling). Hierdoor krijgen leerlingen een idee hoe de leraar als ervaren lezer de strategieën toepast. Leerlingen kunnen baat hebben bij het aanleren van strategieën, maar het is niet zo dat hoe meer training in strategieën, hoe beter het is. Te vaak worden strategieën los van de inhoud geoefend. Het gaat niet om de strategieën, maar wel om de tekst. Leerlingen moeten kunnen leren van de tekst die wordt gelezen. 6

8 TOA-toetsen Afname van de TOA-toetsen in het 1 e t/m het 4 e leerjaar volgens de toetskalender (zie bijlage) die is samengesteld i.s.m. Bureau ICE, de makers van de TOA-toetsen. De eerste meting (nulmeting) vindt reeds plaats tijdens de introductiedagen van het 1 e leerjaar. Doelstelling (Plan): Het meten van de ontwikkeling van iedere individuele leerling op weg naar referentieniveau 2F. Organisatie (Do): De TOA-toetsen worden beheerd en vrijgegeven door de onderwijs- en kwaliteitsmedewerker. De roostermaker maakt een afnamerooster. De resultaten worden door de onderwijs- en kwaliteitsmedewerker gepubliceerd op: J: Organisatie > TOA De resultaten van de TOA-toetsen worden door de systeembeheerder, op aangeven van de Commissie Taalbeleid, in Magister geïmporteerd. (Check, Act): Op basis van de analyse van de resultaten (waarbij sterk gelet wordt op de ontwikkelscores voor de verschillende domeinen) worden leerlingen van het eerste en tweede leerjaar ingedeeld bij de hulplessen. Deze analyse en indeling worden verzorgd door de Commissie Taalbeleid, de vakgroep Nederlands en de Zorgcoördinator. Steunlessen 1 e en 2 e leerjaar Uitgangspunten (Plan): Bij Nederlands ligt de nadruk op begrijpend lezen en woordenschat. Spelling, tekstverzorging en grammatica wegen op het examen minder zwaar. Bij 1e jaars instromers wordt goed onderzocht welke ondersteuningsacties volgens het OKR in het PO zijn ingezet en met welk resultaat. Hierbij zijn ook de zorgcoördinator en de teamleider 1 e leerjaar betrokken. Zij leveren deze gegevens aan bij de Commissie Taalbeleid. Indien er sprake is van een (significante) discrepantie tussen het OKR en de TOAresultaten, dan volgt een nader onderzoek door de zorgcoördinator. De leerlingen worden bij de hulplessen in eerste en tweede leerjaar ingedeeld door de Commissie Hulplessen en de zorgcoördinator: Op basis van de TOA-scores (begrijpend lezen) die tijdens de introductiedagen zijn afgenomen, volgt de eerste indeling bij de hulplessen. Hierbij zijn de ontwikkelscores leidend. Ouders worden hiervan op de hoogte gesteld. Maatwerk is op zijn plaats bij ondersteuning van leerlingen die (al sinds het PO) weinig of geen vorderingen hebben gemaakt op de domeinen begrijpend lezen en 7

9 woordenschat. Het is wenselijk in zo n geval juist ook de sterke kanten van de leerling verder uit te bouwen. Organisatie (Do): De hulplessen Nederlands verlopen in de onderbouw in twee series (septemberjanuari en februari-juni). De eerste serie hulplessen begint z.s.m. nadat de eerste TOA-toetsen zijn geanalyseerd (september). Bij de rapportuitreikingen bespreekt de mentor de indeling met de betrokken ouders en stelt hen ook schriftelijk op de hoogte. Een hulplesgroep bestaat uit maximaal 12 leerlingen. Indeling in een hulplesgroep heeft een verplichtend karakter. De Commissie Taalbeleid heeft een docentenhandleiding ontwikkeld voor de twee domeinen: Begrijpend Lezen ( Werkschrift Begrijpend Lezen ) Woordenschat (oefeningen op Oefenplein.nl ) (Check): Aan het eind van iedere periode volgt een voortgangstoets, die inzicht geeft in het behaalde rendement. (Act): Voor leerlingen waarvan blijkt dat de vorderingen na afloop van een steunlesperiode nog onvoldoende zijn volgt een traject op maat. Dit is momenteel in ontwikkeling. Hulplesgroepen Nederlands 1e leerjaar: Uiteraard wordt het aantal steunlessen per vak mede bepaald door het aanbod van leerlingen! Periode 1: Nederlands lezen Periode 2: Nederlands lezen / woordenschat 2 groepen 2 groepen 2e leerjaar: Ook hier geldt: de eerste indeling bij de hulplessen vindt plaats op basis van de TOAscores (begrijpend lezen en woordenschat) die aan het begin van het schooljaar zijn afgenomen. Ouders worden hiervan op de hoogte gesteld. Periode 1: Nederlands lezen / woordenschat Periode 2: Nederlands lezen / woordenschat 2 groepen 2 groepen 8

10 Overzicht speerpunten taalbeleid: Leerjaar WSP Boeken Leesstrate Hulplessen TOA Boeien gieën 1 X X X X X 2 X X X X X 3 X X X 4 X X Voorwaarden Alle vakdocenten houden zich bewust bezig met het woordenschatproject en proberen de woorden van de week waar mogelijk in hun lessen te gebruiken. Zij kunnen ingezet worden in het WSP-rooster om op één of meerdere dagen posterwoorden te behandelen. Docenten hebben de taak zich te informeren over dit taalverbeterplan en zich met eventuele vragen te richten tot de Commissie Taalbeleid. De docenten Nederlands zijn verantwoordelijk voor de afname en correctie van de WSP-toetsen. Het aanstellen van een RT-er zien wij als een gewenste voorwaarde bij het succesvol uitvoeren van dit taalverbeterplan. Coördinatie Taalcommissie: Voorbereiding en analyse TOA-toetsen. Voorbereiding WSP en Boeken boeien. Indeling steunlessen. Roostermaker: rooster afname TOA-toetsen volgens het Planning TOA-toetsen , óók eventueel inhaalwerk. Teamleiders: Agenderen en bespreken in team-vergaderingen. Collega s controleren/aanspreken op naleving van de afspraken uit dit Taalverbeterplan (vast onderdeel van functioneringsgesprekken). (TL-onderbouw): ondersteuning bij indeling steunlessen. RT-er/ Zorgcoördinator: Bij ernstige uitval een tweede spoor ontwikkelen, eventueel in samenspraak met ambulante begeleiding. Ondersteuning bij indeling steunlessen OOP: Wekelijks ophangen van de WSP-posters in de aangegeven lokalen (zie Ophangrooster WSP ). Systeembeheerder: Levert inloglijsten aan voor de TOA-toetsen Neemt de TOA-scores over in Magister. 9

11 Implementatie en communicatie Deze versie van het Taalverbeterplan geldt m.i.v. het schooljaar Start schooljaar met presentatie update taalverbeterplan. Nulmeting 1 e leerjaar in week 34/35. Planning TOA-toetsen volgens Planning TOA-toetsen September 2016: Bijeenkomst docenten over gebruik WSP (vooraf docentenhandleiding verspreiden) door de Commissie Taalbeleid. Alle docenten Nederlands zijn hierbij aanwezig. September 2016: Introductie gebruik Boeken boeien door de Commissie Taalbeleid. Alle docenten van de onderbouw zijn hierbij aanwezig. Inspectie Het taalbeleidsplan vormt een onderdeel van het Schoolplan, dat zal worden gepubliceerd in Vensters voor Verantwoording. Directie en MT Docenten Ouders Er komt in september 2016 een ouderbrief over het woordenschatproject. De wekelijkse posterwoorden worden gepubliceerd op de website, zodat deze ook voor ouders toegankelijk zijn. Commissie Doorlopende leerlijn vmbo-mbo Hierin zijn diverse Haagse VO-scholen en het ROC Mondriaan vertegenwoordigd, vaak i.s.m. Spirit4You. Evaluatie Docenten ontvangen jaarlijks een evaluatieformulier over Boeken Boeien en het WSP. Directie en MT krijgen een evaluatieverslag. Naar aanleiding van de evaluatie gaan we het lopende WSP aanpassen en nieuwe actieplannen ontwikkelen. Elke 5 weken krijgen de leerlingen van de onderbouw een toets over WSP en Goed gebekt. De resultaten tellen mee bij het vak Nederlands. De leerlingen van de bovenbouw krijgen om de 10 weken een toets over Goed gebekt en daarnaast enkele verwerkingsopdrachten om te oefenen met de geleerde WSP-woorden. De resultaten hiervan worden als A-cijfer meegenomen in het schoolexamen Nederlands. De ouders worden via Magister op de hoogte gehouden van de resultaten. Een nieuw speerpunt wordt direct opgestart bij het begin van schooljaar : het betreft de inzet van steunlessen n.a.v. de TOA-(ontwikkel-)scores. 10

12 11