Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer. Databank Effectieve sociale interventies

Transcriptie

1 Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer Databank Effectieve sociale interventies

2 Deze methodebeschrijving is gemaakt door: E. Botjes Vereniging EigenKrachtWijzer Eef Botjes is manager van de Ontwikkeling & Beheer van de Vereniging EigenKrachtWijzer. Tevens ontwikkelaar van de methode. september 2013 Voor meer methodebeschrijvingen en eventuele vragen en/of reacties kun je terecht bij: Deze methodebeschrijving is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het werkblad dat gebruikt is voor het maken van deze methodebeschrijving, is deels gebaseerd op het Werkblad beschrijving interventie van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en het RIVM. 2 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

3 Inhoudsopgave Inleiding: leeswijzer 04 Samenvatting Beschrijving methode Probleemomschrijving Doel van de methode Doelgroep van de methode Indicaties en contra-indicaties Aanpak Materiaal Uitvoerende organisaties Benodigde competenties van de uitvoerder Overige randvoorwaarden Overeenkomsten en verschillen met andere interventies Contactgegevens ontwikkelaar Onderbouwing De ontwikkelgeschiedenis van de methode Onderbouwing van de probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Onderzoek naar praktijkervaringen Praktijkervaringen van de uitvoerder Praktijkervaringen van de cliënt/burger Praktijkvoorbeeld Effectonderzoek Directe aanwijzingen voor de effectiviteit Indirecte aanwijzingen voor de effectiviteit Conclusies Samenvatting werkzame elementen Samenvatting effectonderzoek 32 6 Verantwoording Zoeken en selecteren van literatuur Literatuur 33 Bijlage 1: Toelichting effectonderzoek 34 Bijlage 2: Overzicht onderzoeken en de hoofdkenmerken 36 Bijlage 3: Methodologische kenmerken en resultaten effectonderzoeken 38 Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 3

4 Inleiding: leeswijzer Professionals en burgers worden in de sociale sector geconfronteerd met een wirwar aan informatie waar ze een weg in moeten vinden. Die informatie is vaak versnipperd en daardoor weinig toegankelijk. In de Databank Effectieve sociale Interventies brengen wij methoden waarmee in de sociale sector gewerkt wordt, bij elkaar. De methodebeschrijvingen geven een zo volledig mogelijk beeld van alle beschikbare informatie over een methode. Als hulpverlener, actief burger of vrijwilliger kunt u hiermee vaststellen of de methode geschikt is voor de situatie waarin u of uw organisatie iets wil doen. Als gemeente kunt u zich op de hoogte stellen van de methoden die er zijn en wat er bekend is over de effectiviteit. Op basis daarvan kunt u met organisaties in uw gemeente in gesprek gaan over de inzet van deze methoden. Indien u besluit om met de methode aan de slag te gaan, verwijzen we u naar de ontwikkelaar voor het handboek en eventuele andere beschikbare materialen. De methodebeschrijving is opgebouwd langs vier lijnen. Onderdeel 1 van dit document beschrijft de methode zelf, zoals de doelen, de doelgroep en de aanpak. Onderdeel 2 laat de onderbouwing van de methode zien: de visies, theorieën en wetenschappelijke onderzoeken die de ontwikkelaar heeft gebruikt bij het ontwikkelen van de methode. Onderdeel 3 geeft zicht op de praktijkervaringen van de uitvoerder en de cliënt/burger met de methode. Onderdeel 4 geeft inzicht in wat er wetenschappelijk bekend is over de effectiviteit van de methode. De methodebeschrijving is in nauwe samenwerking met de ontwikkelaar van de methode tot stand gekomen. Zo levert de ontwikkelaar informatie aan en geeft deze feedback op het concept en toestemming voor publicatie. Soms schrijft de ontwikkelaar zelf de methodebeschrijving, dan biedt MOVISIE begeleiding en geeft zij feedback. De methode wordt uitgebreid in kaart gebracht. Dit kan de ontwikkelaar op zijn beurt een impuls geven voor verdere ontwikkeling van de methode. Een methode staat dus niet stil, de methodebeschrijvingen zullen dan ook regelmatig worden herzien. De methodebeschrijving is gebaseerd op een systematische zoektocht naar informatie. Bij die zoektocht werken de medewerker die de methodebeschrijving maakt en een informatiespecialist van de afdeling kennisstromen van MOVISIE intensief samen. Bij het zoeken van informatie over methoden zijn doorgaans de volgende zoekstrategieën toegepast: het inwinnen van informatie bij de ontwikkelaar, uitvoerende instanties en/of eventuele onderzoekers van de methode, het doorzoeken van Nederlandse en/of internationale databanken, het checken van referenties van reeds gevonden informatiemateriaal en een internet deskresearch. De verantwoording van de toegepaste zoekstrategieën is in beknopte zin terug te vinden in onderdeel 6.1. De zoekgeschiedenis is in uitgebreidere vorm vastgelegd in een hiertoe ontwikkelde flowchart, die is opgenomen in het archief van MOVISIE. Het relevante gevonden materiaal is terug te vinden in het literatuuroverzicht in onderdeel 6.2. Bij het effectonderzoek (onderdeel 4) wordt onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte aanwijzingen voor effectiviteit. Een toelichting op dit onderscheid vindt u in bijlage 1. Om de tekst in de methodebeschrijving zelf laagdrempelig te houden, worden de belangrijkste onderzoekskenmerken en resultaten zoveel mogelijk in woorden beschreven. De achterliggende cijfers vindt u in bijlage 3 en verder. 4 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

5 Wij wensen u veel inspiratie bij het lezen van deze methodebeschrijving. Wij hopen dat u zich hiermee een goed beeld kunt vormen van wat deze methode u te bieden heeft. Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 5

6 Samenvatting 1. Beschrijving methode Doel Het doel van de EigenKrachtWijzer (EKW) is het ondersteunen van burgers en hulpverleners bij vraagverheldering over wonen, werken, welzijn en zorg en het zelfstandig vinden van oplossingen voor hun vraag. Doelgroep De EigenKrachtWijzer is primair bedoeld voor alle burgers van een gemeente. De secundaire doelgroep bestaat uit hulpverleners/professionals. Aanpak De EigenKrachtWijzer is een digitaal instrument voor vraagverheldering op de terreinen wonen, werken, welzijn en zorg. Het instrument bestaat uit een vragenlijst en oplossingssuggesties die burgers helpen bij het vinden van oplossingen voor het verbeteren van hun leefsituatie. De EKW bevat een sociale kaart voor een specifieke gemeente. De methode EKW bestaat uit twee onderdelen: (1) de wijze waarop primair de burger maar tevens hulpverleners/professionals de EKW kunnen gebruiken en (2) de implementatie van de EKW bij een gemeente. De burger doorloopt de vragenlijst zelfstandig of met hulp. De EKW bestaat uit vijftien modules op het gebied van wonen, werken, welzijn en zorg. Na het doorlopen van de vragenlijst kan de burger zelf met de oplossingen van zijn of haar keuze aan de slag gaan. Dat kan soms betekenen dat zij zelf actie moeten ondernemen om contact te zoeken met een organisatie. De burger kan bij sommige organisaties dat contact al direct in de EKW initiëren door het invullen van een contactformulier dat per naar de betreffende organisatie wordt verstuurd. De implementatie van de EKW bij een gemeente vindt gefaseerd plaats: (1) implementatie EKW voor burgers; (2) implementatie EKW voor professionals; (3) doorgeleidingsmogelijkheid naar organisaties voor burgers; (4) integratie in werkprocessen en andere backoffice systemen. Het pakket wordt specifiek op de behoefte van de gemeente afgestemd. Iedere gemeente die lid is van de Vereniging EigenKrachtWijzer krijgt een eigen URL waarop de applicatie beschikbaar is, in de vormgeving van de EigenKrachtWijzer. In de regel zal dit zijn: Materiaal Er zijn gemeentespecifieke EKW-websites voor de leden van de Vereniging EKW. Voor leden is ook de volgende informatie beschikbaar. 6 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

7 Implementatieplan EKW bij Gemeenten (2012) (zie 1.5). Gemeente specifieke websites EigenKrachtWijzer. Promotiemateriaal voor burgers in een gemeente bestaande uit een flyer, posters, een advertentietekst en een button voor gebruik op een website. Op de website van de Vereniging EigenKrachtWijzer ( is de volgende informatie beschikbaar (en te downloaden). Informatie over de Vereniging EKW, waaronder de statuten, uitleg over het instrument en nieuws. Brochure van de Vereniging EigenKrachtWijzer. Uitvoerende organisaties De uitvoerende organisaties van de EigenKrachtWijzer zijn gemeenten. Zij zetten de EKW in voor hun burgers. Ontwikkelaar Vereniging EigenKrachtWijzer Contactpersoon Dhr. E. (Eef) Botjes Onderbouwing De methode EigenKrachtWijzer is ontstaan uit een beleidsvisie die gebaseerd is op het stimuleren van zelfredzaamheid (eigen kracht) van burgers. Deze beleidsvisie is vooral door het project De Kanteling van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) uitgewerkt. Kenmerkend voor deze nieuwe visie/benadering is dat professionals in gesprek gaan met burgers en dat zij in dat gesprek gezamenlijk bepalen wat de behoefte aan ondersteuning is en in hoeverre de burger ondersteuning vanuit het eigen netwerk kan inzetten. Het (opnieuw) stimuleren van burgerkracht vormt hierbij een belangrijk motief (zie ook de RMO-publicatie Burgerkracht: De toekomst van het sociaal werk in Nederland, De Boer & Van der Lans, 2011). De EKW volgt deze gedachtegang. De vraagverheldering via de vragenlijst functioneert als het ware als een gesprek met een professional/hulpverlener en daagt de burger uit na te denken over zijn/haar situatie en mogelijke oplossingen. Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 7

8 3. Onderzoek naar praktijkervaringen Praktijkervaringen van de uitvoerder 1. Uit onderzoek in de gemeente Almere naar de kosten en baten van De Kanteling blijkt dat de EKW een sterk en bij de inwoners populair instrument is in De Kanteling en ook substantieel bijdraagt aan de realisatie van de noodzakelijke bezuinigingen. De EKW helpt inwoners hun eigen mogelijkheden te verkennen (Botjes, 2012). Praktijkervaringen van de burger 2. Uit wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van de EKW bij ouderen in 2011 (Portegijs, De Rooij & Scheffer, nog te publiceren) blijkt dat de onderwerpen die in de EKW worden aangeboden aansluiten bij de problematiek van ouderen. De EKW wordt gebruiksvriendelijk bevonden en de vragen over het algemeen duidelijk. De geboden oplossingen konden veel deelnemers zich niet meer herinneren of ze waren minder tevreden over de geboden oplossingen. 3. Uit een enquête onder gebruikers van de EKW (Vereniging EigenKrachtWijzer, 2012) komt naar voren dat de EKW vooral via verwijzing door een professional gevonden wordt (61%). Een ruime meerderheid beoordeelt de EKW als uitstekend of goed (65%), 28% geeft het oordeel matig en 7% oordeelt slecht. Eenzelfde oordeel wordt gegeven over de geboden oplossingssuggesties: 60% oordeelt verrassend of nuttig, 28% oordeelt matig of te beperkt en 12% oordeelt slecht. 4. Uit de implementaties in enkele gemeenten blijkt dat de EKW vooral voor de burgers en de consulenten (Wmo / Schuldhulpverlening, Sociale zaken) van de gemeente toegevoegde waarde heeft. Ketenpartners vinden het een nuttige aanpak, maar zijn minder geneigd de aanpak toe te passen omdat zij vaak al een eigen methode hanteren (Botjes, ongepubliceerd). 4. Effectonderzoek In 2011 heeft het Academisch Medisch Centrum Amsterdam in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg een wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de EigenKrachtWijzer bij ouderen (Portegijs et al., nog te publiceren). Het merendeel van de deelnemers is positief over de EKW. Het gemiddelde rapportcijfer is een 7. Samenvattend kan gesteld worden dat de EKW helpt bij de bewustwording van problemen en behoeften van ouderen en een goed middel is om specifieke behoeften en problemen van ouderen vast te stellen. Ondersteuning door welzijns- of vrijwilligersorganisaties bij het invullen van de EKW maakt het voor ouderen gemakkelijker om het instrument te gebruiken en via de EKW gezamenlijk tot oplossingen te komen. De onderzoekers hebben niet kunnen vaststellen of het gebruik van de EKW de kwaliteit van leven van de deelnemers heeft verbeterd. Dit geldt ook voor de verbeteringen in het doen van dagelijkse activiteiten en voor de afname van gevoelens van eenzaamheid. Na zes maanden blijkt dat het gebruik van voorzieningen niet is afgenomen. Bij de deelnemers die de EKW 8 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

9 hebben ingevuld is wel het aantal problemen afgenomen. 5. Samenvatting werkzame elementen De EigenKrachtWijzer is via internet 24/7 beschikbaar. Een breed scala aan onderwerpen gericht op participatie: de EKW bevat vijftien onderwerpen die alle relevant zijn voor het stimuleren van participatie van burgers in de samenleving. Laagdrempelig en een duidelijke vraagstelling: de EKW is goed zelfstandig in te vullen en de vragen in de EKW worden als duidelijk ervaren. De EKW stimuleert zelfredzaamheid en helpt problemen oplossen: door de opbouw en de vraagverheldering worden gebruikers aan het denken gezet over hun situatie en staan ze open voor meerdere oplossingsrichtingen. Generiek toepasbaar: de vraagverheldering en de landelijke oplossingssuggesties zijn generiek toepasbaar voor iedere gemeente. De oplossingssuggesties zijn op regioniveau. Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 9

10 1. Beschrijving methode De beschrijving van de methode is gebaseerd op de volgende informatie: de website van de Vereniging EigenKrachtWijzer ( de gemeentespecifieke websites (zie bijvoorbeeld Implementatieplan EKW bij Gemeenten, geschreven door E. Botjes in samenwerkingmet ZoomBIM, uitgegeven in 2012 door Vereniging EigenKrachtWijzer en ZoomBIM. Als voor specifieke onderdelen in de beschrijving aanvullende informatiebronnen van de ontwikkelaar worden gebruikt, dan worden verwijzingen opgenomen in de tekst. 1.1 Probleemomschrijving Vele jaren zijn de beperkingen van burger en het opheffen van die beperkingen door hulpverleners als uitgangspunt genomen in de aanpak van zorg en welzijn. Hierdoor is een claimgerichte en afhankelijke attitude ontstaan bij burgers en is de aanspraak op bijvoorbeeld gemeentelijke voorzieningen de afgelopen jaren sterk toegenomen. Een gevolg hiervan is dat enerzijds de zelfredzaamheid van de burger is afgenomen en anderzijds de kosten van de hulpverlening (onder andere Wmo, AWBZ) sterk zijn toegenomen. Deze ontwikkeling is aan het einde van het vorige decennium politiek onderkend en heeft geleid tot beleidsvisies in het kader van een meer participatieve insteek van de Wmo, AWBZ en sociaal beleid. Centraal hierbij staat een omslag van claim- en aanbodgericht werken (gericht op het verstrekken van voorzieningen en hulpmiddelen) naar vraag- en resultaatgericht werken (gericht op participatie en zelfredzaamheid). Het uitgangspunt van de vernieuwing ligt bij de burgers zelf. De uiteindelijke doelstelling is dat zij beter en/of langer kunnen blijven meedoen in de samenleving. Een dergelijke omslag, kanteling genoemd, vraagt in veel gemeenten om ingrijpende veranderingen, zowel in de interne organisatie als in de relatie met burgers en partnerorganisaties. Gemeenten zullen in de komende periode moeten bezuinigen, waarschijnlijk ook op maatschappelijke ondersteuning. Hoewel kantelen geen oplossing is voor geldtekort in de Wmo, kan de nieuwe manier van werken wel behulpzaam zijn bij stellen van (financiële) prioriteiten. De focus van een gemeente verschuift van het verstrekken van (individuele) voorzieningen naar vraagverheldering en het ontwikkelen van nieuwe oplossingen. Gemeenten worstelen met het vormgeven van deze nieuwe wijze van dienstverlening. Er is behoefte aan instrumenten die zowel de burger als de professionals ondersteunen in het proces van vraagverheldering en het vinden van oplossingen (sociale kaartinformatie). 10 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

11 1.2 Doel van de methode Het doel van de EigenKrachtWijzer is het ondersteunen van burgers en hulpverleners met vraagverheldering over wonen, werken, welzijn en zorg en het zelfstandig vinden van oplossingen voor hun vraag. De EKW heeft daartoe de volgende subdoelen. Het stimuleren van het zelfoplossend vermogen en het inzetten van het eigen netwerk door burgers bij het vinden van oplossingen voor hun vraagstelling. Per gemeente, per situatie een scala aan oplossingssuggesties (organisaties, producten, diensten, informatie) bieden uit diverse sociale kaarten, waaruit de burger en de hulpverlener een keuze kunnen maken. Voor geselecteerde oplossingen een contactverzoek aanmaken, waarna de desbetreffende organisatie contact opneemt met de burger. De mogelijkheid om het verslag van de vraagverheldering digitaal ter beschikking te stellen aan een organisatie, als voorbereiding op het gesprek. Het stimuleren van organisaties om burgers te ondersteunen bij het invullen van de EKW. Naam van de methode De naam van de methode, EigenKrachtWijzer, refereert aan: het stimuleren van eigen kracht van burgers het wijzen op eigen krachtvoorbeelden tijdens het proces van vraagverheldering het wijzer worden over de eigen situatie en mogelijke oplossingen door het doorlopen van de methode. 1.3 Doelgroep van de methode De EKW is primair bedoeld voor alle burgers van een gemeente. Zij kunnen het instrument zelfstandig of met hulp van een naaste of hulpverlener gebruiken. De secundaire doelgroep bestaat uit hulpverleners/professionals. Zij kunnen het instrument gebruiken als ondersteuning bij het voeren van een gesprek met een (potentiele) cliënt op basis van vraagverheldering, in het bijzonder over onderwerpen die niet tot hun primaire aandachtsgebied behoren. Bovendien krijgen de professionals via de EKW direct de beschikking over een sociale kaart. Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 11

12 1.4 Indicaties en contra-indicaties In de documentatie over de methode worden geen specifieke indicatie- of contraindicatiecriteria gegeven. 1.5 Aanpak De aanpak van de EigenKrachtWijzer bestaat uit twee onderdelen. Ten eerste de wijze waarop primair de burger maar tevens hulpverleners/professionals de EKW kunnen gebruiken en ten tweede de implementatie van de EigenKrachtWijzer bij een gemeente. A. Gebruik van de EKW door de burger en de hulpverlener/professional De EigenKrachtWijzer is een digitaal instrument voor vraagverheldering op de terreinen wonen, werken, welzijn en zorg. Het instrument bestaat uit vragenlijsten die bezoekers helpen bij het vinden van oplossingen voor het verbeteren van hun leefsituatie. Na het invullen van de vragenlijst op een website krijgt de burger een overzicht van organisaties in de gemeente die hem of haar verder kunnen helpen. De EKW is primair gemaakt voor burgers, maar kan ook door professionals worden gebruikt. Bijvoorbeeld bij de voorbereiding van of tijdens een gesprek met een burger naar aanleiding van een doorgeleiding, of wanneer een burger wordt begeleid bij het invullen van de EKW als hij/of zij daarom heeft gevraagd. De website De EigenKrachtWijzer is voor de burger te vinden op de website van de gemeente. Door op het EKW-icoon te klikken, komt de burger hier terecht. Op de website kan de burger (1) informatie lezen over de EKW, de visie en de vragenlijst, (2) de vragenlijst invullen en (3) hulp aanvragen bij het invullen van de vragenlijst. Op de website treft de burger een instructiefilm aan, maar de site leidt de burger ook door de methode. Ook tijdens het doorlopen van de EKW kan de burger instructiefilms bekijken. Het invullen van de vragenlijst De EKW bestaat uit vijftien modules (sets vragenlijsten) op het gebied van wonen, werken, welzijn en zorg. Iedere gemeente bepaalt zelf welke van de vijftien modules in het EKW-portaal opgenomen worden. Een overzicht van de modules: 1. Communiceren: verkennen van de mate waarin spreken, lezen, schrijven in het dagelijks leven tot problemen leidt. 2. Talent: verkennen van aanwezige talenten en de mogelijke inzet daarvan voor anderen bepalen. 3. Veiligheid: verkennen van de mate waarin de veiligheid thuis, buitenshuis en in het verkeer 12 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

13 in het dagelijks leven tot problemen leidt. 4. Sociale contacten: verkennen van de mate waarin eenzaamheid of problemen met het aangaan van sociale contacten tot problemen leiden. 5. Wonen: verkennen van de mate waarin de woonsituatie of de buurt tot problemen leidt. 6. Gezondheid: verkennen van de mate waarin de gezondheid of beperkingen tot problemen leiden. 7. Zelfverzorging: verkennen van de mate waarin men beperkingen ervaart bij de zelfverzorging. 8. Mobiliteit: verkennen van de mate waarin men beperkingen ervaart in de mobiliteit binnenshuis, in de buurt of over grotere afstanden. 9. Huishouden: verkennen van de mate waarin men beperkingen ervaart in het zelfstandig uitvoeren van het huishouden. 10. Mantelzorg ontvangen: verkennen van de mate waarin de mantelzorg die iemand ontvangt voorziet in de behoefte. 11. Mantelzorg geven: verkennen van de mate waarin de mantelzorg die iemand aan anderen geeft tot problemen leidt bij de mantelzorger. 12. Financiën: verkennen van de mate waarin de financiële situatie tot problemen leidt. 13. Gezin en opvoeding: verkennen van de mate waarin de huiselijke situatie (partner, kinderen) tot problemen leidt. 14. Werk: verkennen van de mate waarin er behoefte is aan werk of vergelijkbare activiteiten (dagbesteding). 15. Leren: verkennen van de mate waarin gebrek aan scholing een probleem is. Het invullen van de EKW gebeurt in principe anoniem. Als de burger een inlogaccount aanmaakt, blijven de gegevens voor een bepaalde periode bewaard op de EKW-site. De burger kan zijn/haar EKW-dossier opnieuw benaderen door in te loggen en eventueel opnieuw onderwerpen doorlopen. Als het account langere tijd niet wordt gebruikt, krijgt de burger een e- mail met de vraag of het account gehandhaafd moet blijven. Als dat niet het geval is, worden alle gegevens verwijderd. Oplossingsmogelijkheden Na het doorlopen van de vragenlijst op de website krijgt de burger een overzicht van oplossingssuggesties: producten en/of diensten die geleverd worden door organisaties en instellingen in de gemeente. De burger kan zelf met de oplossingen van zijn of haar keuze aan de slag gaan. Dat kan soms betekenen dat zij zelf actie moeten ondernemen om contact te zoeken met een organisatie. De burger kan bij sommige organisaties dat contact al direct in de EKW initiëren, door een contactformulier in te vullen dat per naar de betreffende organisatie wordt verstuurd. De burger kan daarbij de organisatie (expliciet) toestemming geven haar EKW-dossier in te zien. Alleen de betreffende organisatie kan het rapport bekijken. De organisatie neemt vervolgens contact op met de burger voor een afspraak. Omdat zij al over informatie beschikken, kan het gesprek als het ware warm van start gaan. Evaluatie De burger wordt na het invullen van de EKW gevraagd een enquête in te vullen. De resultaten van de enquête gaan naar de contactpersoon van de gemeente. Op basis van deze informatie Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 13

14 krijgen de gemeente en de vereniging inzicht in de ervaringen van burgers met de EKW. Als een burger NAW-gegevens heeft vermeld in de enquête, kan de contactpersoon eventueel contact leggen met de burger voor het geven van een toelichting op vragen of voor nadere informatie over de ervaringen van de burger met de EKW (zie ook hoofdstuk 3). B. Implementatie EigenKrachtWijzer bij een gemeente Organisatie Burgers van een gemeente kunnen gebruik maken van de EKW nadat hun gemeente lid is geworden van de Vereniging EigenKrachtWijzer. Het College van B&W besluit over het lidmaatschap. Na dit besluit stelt de Vereniging EKW, in samenwerking met ZoomBIM en de gemeente, een implementatieplan op. In dit plan komen alle hierna beschreven aspecten aan de orde en worden keuzes gemaakt over de fasering, de gewenste functionaliteit van de EKW en de benodigde ondersteuning. Fases De implementatie van de EKW vindt gefaseerd plaats. Per fase neemt de functionaliteit van de EKW toe, maar niet iedere gemeente zal alle fasen doorlopen omdat er vooralsnog voor een beperkte functionaliteit kan worden gekozen. Een volledige implementatie van de EigenKrachtWijzer omvat de volgende vier fasen: 1. Implementatie van de EKW voor burgers 2. Implementatie van de EKW voor professionals 3. Doorgeleidingsmogelijkheid naar organisaties voor burgers 4. Integratie in werkprocessen en andere backoffice systemen. Fase 1, De Burger EKW, is het basisonderdeel dat altijd bij het aangaan van het lidmaatschap van de Vereniging EKW zal worden geïmplementeerd. Aangeraden wordt om De Burger EKW eerst succesvol geïmplementeerd te hebben, voordat de overige fasen worden geïmplementeerd. Zo kan eerst kennis en ervaring worden opgedaan over en met de EKW, kunnen burgers er gebruik van maken en kan worden geïnventariseerd waar behoefte aan is binnen de gemeente, aangezien de andere fasen vaak maatwerk bevatten. In elke fase zijn er standaardonderdelen en optionele aanvullende onderdelen. Het totale af te nemen pakket wordt specifiek op de behoefte van de gemeente afgestemd. Hierna worden de fases afzonderlijk toegelicht. Fase 1: implementatie EKW voor burgers De implementatie van fase 1 vraagt een doorlooptijd van ongeveer twee maanden. Iedere gemeente die lid is van de Vereniging EKW krijgt de beschikking over de basisversie van het vraagverhelderingsinstrument. Deze basisversie biedt alle functionaliteiten die nodig zijn voor een goed werkend systeem. Standaard: Basisinrichting van het portaal Iedere gemeente die lid is van de Vereniging EKW krijgt één URL waarop de applicatie 14 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

15 beschikbaar is, in de vormgeving van de EigenKrachtWijzer. In de regel zal dit zijn (zie bijvoorbeeld Standaard: vijftien EKW-modules De EKW bestaat uit vijftien modules op het gebied van wonen, werken, welzijn en zorg (zie onderdeel A). Standaard: initiële vulling en beheertool voor oplossingendatabase De oplossingssuggesties zijn opgeslagen in de zogenoemde oplossingendatabase van de EKW en gekoppeld aan de relevante situaties van de EKW. Standaard is de oplossingendatabase gevuld met landelijke oplossingen. Per gemeente moeten de producten, activiteiten en diensten van lokale organisaties en instellingen aan de database worden toegevoegd. Standaard: koppeling met de GGD, MEE en/of G!DS sociale kaart Door middel van een bestaande koppeling met sociale kaarten van de GGD, MEE en/of G!DS kunnen de gegevens direct overgenomen worden in de oplossingendatabase van de EKW. De informatie uit deze sociale kaarten kan gebruikt worden om de burger die de vraagverheldering heeft doorlopen te voorzien van oplossingssuggesties, maar het beheer van de inhoud en dus het up-to-date houden van de informatie blijft bij de betreffende leverancier. Standaard: managementinformatie Google Analytics Voor het verzamelen van gegevens over het gebruik van de EKW wordt Google Analytics gebruikt. Standaard: beschikking hebben over promotie- en basismateriaal voor communicatie Ieder lid van de Vereniging EKW kan gebruik maken van een standaard promotiekit in de huisstijl van de EKW, bestaande uit een flyer, posters, een advertentietekst en een button voor gebruik op een website. De basisversie kan worden uitgebreid met aanvullende onderdelen die kunnen ondersteunen bij het in gebruik hebben van de EKW. Aanvullend: koppeling met andere sociale kaarten Als een gemeente al een eigen digitale sociale kaart heeft, anders dan GGD, MEE of G!DS, dan is het waardevol om ook deze informatie beschikbaar te krijgen in de EKW. Aanvullend: training Hulp bieden bij invullen EKW Via de EKW kan de burger om hulp vragen bij het invullen van de online vragenlijst. Deze service is standaard opgenomen op de website. De gemeente maakt hiervoor afspraken met mensen en/of een organisatie (of organisaties) die deze ondersteuning gaan verlenen. Voor deze organisaties en/of vrijwilligers kan de vereniging een training verzorgen: Hulp bieden bij invullen EKW. Fase 2: implementatie EKW voor professionals De professionele EKW beschikt over de volgende basisfunctionaliteiten. Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 15

16 Direct zoeken in de oplossingendatabase; deze geeft toegang tot oplossingen uit gekoppelde sociale kaarten (indien van toepassing), landelijke oplossingen en handmatig toegevoegde oplossingen van de betreffende gemeente. De beheertool van de oplossingendatabase. Snel adviesfunctie: per module wordt een beperkt aantal vragen gesteld en vervolgens worden oplossingssuggesties getoond. De EKW-versie voor professionals bevat per module dezelfde vraagstructuur als de EKWburgerversie. De vragen worden echter niet per pagina getoond maar direct onder elkaar opgebouwd. Deze versie is in het bijzonder geschikt voor een gesprek via de telefoon met een cliënt. Standaard: implementatie professionele EKW De basisimplementatie van de professionele versie bestaat uit: afspraken maken over welke organisaties toegang krijgen tot de professionele EKW het technisch toevoegen van de professionele EKW aan de applicatie het uitgeven van inlogaccounts voor professionals. Fase 3: doorgeleidingsmogelijkheid naar organisaties voor burgers Het doel van de implementatie van fase 3 is tweeledig. Ten eerste wordt voor de burger het contact leggen met organisaties vergemakkelijkt (drempelverlagende werking) en ten tweede kan de organisatie zich goed voorbereiden en hoeft de burger zijn of haar verhaal niet nogmaals te vertellen. Om deze stap mogelijk te maken, is het van belang dat ketenpartners betrokken worden bij de EKW. Tijdens de implementatie van fase 3 wordt het proces van het direct contact kunnen leggen met ketenpartners (de doorgeleiding) ingericht, waarbij rekening wordt gehouden met de wensen en mogelijkheden van de gemeente. Standaard: implementatie betrekken ketenpartners In overleg met de gemeente en ketenpartners wordt bepaald wat er allemaal komt kijken bij dit onderdeel en komen onder andere de volgende vragen aan bod. Welke organisaties/ ketenpartners worden betrokken voor de directe doorgeleidingen in de EigenKrachtWijzer? Wie binnen de organisaties gaat de informatie uit het EKW-dossier gebruiken? Hoe gaat de informatie uit het EKW-dossier gebruikt worden? Fase 4: integratie in werkprocessen Deze fase bestaat volledig uit additionele items bovenop het basispakket: Alle extra functionaliteiten zijn erop gericht om de mogelijkheden van het systeem breder in te zetten en de professional te ondersteunen in het begeleidingsproces om de burger zo zelfstandig mogelijk te laten leven. Communicatie De burger wordt op de volgende manieren op de hoogte gesteld van de EKW. De gemeente en ketenpartners hebben op hun balies EKW-flyers staan. 16 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

17 In de lokale media worden advertenties geplaatst. In wijkcentra worden demonstraties gegeven en/of krijgen burgers de gelegenheid om de EKW in te vullen. 1.6 Materiaal Voor leden is de volgende informatie beschikbaar: Implementatieplan EKW bij Gemeenten (zie 1.5). Dit plan wordt per gemeente op maat gemaakt. EigenKrachtWijzer heeft gemeentespecifieke websites voor de leden van de Vereniging EKW. Iedere gemeente die lid is van deze vereniging, krijgt één URL waarop de applicatie beschikbaar is, in de vormgeving van de EigenKrachtWijzer. In de regel zal dit zijn (zie bijvoorbeeld Promotiemateriaal voor burgers in een gemeente bestaande uit een flyer, posters, een advertentietekst en een button voor gebruik op een website. Op de website van de Vereniging EKW is de volgende informatie beschikbaar (en te downloaden). Informatie over de Vereniging EKW, waaronder de statuten, uitleg over het instrument en nieuws. Brochure van de Vereniging EKW: informatie over de EKW, achtergrond, kenmerken, over de vereniging, lidmaatschap en implementatie. De brochure wordt uitgereikt op congressen, tijdens presentaties/lezingen en op verzoek toegestuurd. Er wordt ook gebruik gemaakt van met recent nieuws over ontwikkelingen van de EKW. 1.7 Uitvoerende organisaties De uitvoerende organisaties van de EKW zijn gemeenten. Zij zetten het instrument in voor hun burgers. Op dit moment hebben de gemeenten Almere, Schijndel, Leeuwarden, Bergen en Maastricht een EKW. De gemeenten Eijsden-Margraten, Wijchen en Weert staan aan het begin van het implementatieproces. Circa 40 andere gemeenten overwegen de EKW ter beschikking te stellen aan hun inwoners. Gemeenten kunnen ook met hun ketenpartners, zoals welzijns- en vrijwilligersorganisaties, afspraken maken over hun ondersteunende rol bij de inzet van de EKW. Denk hierbij aan Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 17

18 verwijzen naar de site en ondersteuning bij het invullen van de EKW (zie 1.5, ook fase 3). 1.8 Benodigde competenties van de uitvoerder Gemeenten zijn de uitvoerders van de EKW, in samenwerking met de Vereniging EKW. Binnen de gemeente wordt een projectleider aangewezen voor de implementatie. Het inzetten van de EKW vraagt om een beleidsafweging. In hoeverre past de methode bij het dienstverleningsconcept van de gemeente? Sluit de methode aan bij de beleidsontwikkeling op het gebied van bijvoorbeeld welzijn en sociale zaken? Het lidmaatschap van de vereniging en het inzetten van de EKW vergt een gedegen voorstel voor besluitvorming in het college van B&W. Dit vraagt competenties die passen bij een (senior) beleidsadviseur maatschappelijke ontwikkeling/sociale zaken. Beheerder Het beheren van de oplossingssuggesties (zie 1.5, fase 1) vergt een korte instructie. De beheerder beoordeelt tevens de relevantie van (nieuwe) oplossingen voor bepaalde situaties (bijvoorbeeld verslaving). De beheerder moet kennis hebben van het aandachtsgebied, dan wel collega s of ketenpartners met deze expertise kunnen mobiliseren/raadplegen. Dit vraagt kennis van het werkveld op hbo-niveau, communicatieve vaardigheden en besluitvaardigheid. Ondersteuners Van professionals of vrijwilligers die burgers ondersteunen bij het doorlopen van de EKW, wordt een faciliterende rol of houding gevraagd. 1.9 Overige randvoorwaarden Lidmaatschap en kosten Lidmaatschap van de Vereniging EKW is een voorwaarde voor gemeenten om gebruik te kunnen maken van de methode. Het lidmaatschap kost 0,25 per inwoner per jaar. Eenmalig komen daar implementatiekosten bij voor onder andere het samenstellen van de oplossingendatabase (zie 1.5, fase 1). Deze kosten bedragen ten minste Het basispakket wordt verder uit de contributiebijdragen gefinancierd. Voor de aanvullende onderdelen geldt een additionele bijdrage in de kosten, die vooraf geoffreerd wordt (zie 1.5, fase 1). 18 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

19 Kwaliteitsbewaking De methode is continu in ontwikkeling. Gebruikers reageren via het invullen van een enquête of via het melden van suggesties, opmerkingen en fouten tijdens het gebruik van de EKW. Deze reacties worden beoordeeld, incidenten worden direct in behandeling genomen. Op basis van deze informatie krijgen de gemeente en de Vereniging EKW inzicht in de ervaringen van burgers. Exploitatie, beheer, onderhoud en verdere ontwikkeling van de EKW worden gewaarborgd in de Vereniging EKW. Deze vereniging heeft een gebruikersgroep samengesteld (zie 2.1), bestaande uit vertegenwoordigers van deelnemende gemeenten, waarin de ervaringen met de EKW worden gedeeld en gewenste ontwikkelingen in gang worden gezet. Er is een Service Level Agreement afgesloten met de technisch en functioneel beheerder van de EKW: ZoomBim. In deze overeenkomst zijn performanceafspraken gemaakt en respons- en oplostijden afgesproken voor het oplossen van incidenten. Aanwijzen contactpers(o)on(en) gemeente Binnen elke deelnemende gemeente is het wenselijk om één persoon verantwoordelijk te maken voor het beleid ten aanzien van de oplossingendatabase en andere beleidskeuzes die gemaakt moeten worden tijdens en na de implementatie van de EKW. Het projectteam bestaat minimaal uit één contactpersoon van de gemeente en de projectleider van de Vereniging EKW. Zij zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een goede implementatie van de EKW bij de gemeente. Na de implementatie moeten twee rollen belegd zijn in de gemeentelijke organisatie: een eindverantwoordelijke voor het onderhouden van de oplossingendatabase een contactpersoon voor de helpdesk; technische ondersteuning zal ZoomBIM voor haar rekening nemen maar voor inhoudelijke vragen van burgers zal naar de contactpersoon van de gemeente verwezen worden Overeenkomsten en verschillen met andere interventies Tegelijk met de ontwikkeling van de EigenKrachtWijzer is Regelhulp ontstaan. Regelhulp is ontwikkeld door het ministerie van VWS en heeft net als de EKW gemeenten en haar inwoners als doelgroep. De insteek van de instrumenten is verschillend en daarom kunnen zij beide prima naast elkaar bestaan. Gemeenten maken ook gebruik van beide instrumenten. Onderstaand wordt Regelhulp kort beschreven en worden de verschillen met de EKW aangegeven. Regelhulp Regelhulp is een landelijke digitale wegwijzer van de overheid voor iedereen die op zoek is naar zorg of ondersteuning. Regelhulp richt zich op cliënten en mensen in hun omgeving Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 19

20 (mantelzorgers, familieleden, enzovoort) en op ouders/verzorgers van kinderen tot ongeveer 18 jaar. Het webportaal van Regelhulp bevat actuele informatie op het gebied van zorg, welzijn, opvoeden & opgroeien en sociale zekerheid. Samenwerkende organisaties zijn onder andere gemeenten, CIZ, UWV en SVB. Daarnaast zijn vele organisaties betrokken bij de totstandkoming van de inhoud. Overeenkomsten Zowel Regelhulp als de EigenKrachtWijzer zijn digitale vraagverhelderingsinstrumenten die mensen inzicht geven in hun persoonlijke situatie. Beide zijn beschikbaar voor gebruik door gemeenten. Beide instrumenten bieden informatie en oplossingssuggesties voor problemen op diverse levensgebieden. Verschillen Regelhulp is landelijk, de EigenKrachtWijzer is lokaal. De EKW helpt mensen via uitgebreide vraagverheldering hun hulpvragen en situatie in kaart te brengen. Regelhulp biedt een compacte vraagverheldering die mensen inzicht geeft in hun mogelijkheden om mee te doen in de samenleving, aan het werk te blijven en voldoende zorg te krijgen. Regelhulp en de EigenKrachtWijzer staan los van elkaar, maar vullen elkaar wel aan. Een bezoeker van de EKW kan daar tot de conclusie komen dat meer informatie nodig is over bijvoorbeeld regelgeving. Dan is een verwijzing naar Regelhulp, met zijn informatie- en wegwijzerfunctie, zinvol. Een bezoeker van Regelhulp kan het advies krijgen om het netwerk in de eigen omgeving in kaart te brengen. Dan is een doorschakeling naar de EKW zinvol, waar die persoon geholpen wordt om na te denken over zijn netwerk en om dat netwerk in te schakelen voor hulp. De EigenKrachtWijzer en Regelhulp hebben onvoldoende overeenkomsten om effectonderzoeken naar Regelhulp als indirect wetenschappelijk bewijs voor de EKW mee te nemen Contactgegevens ontwikkelaar Vereniging EigenKrachtWijzer Tormentil RE Heerenveen Contactpersoon Dhr. E. (Eef) Botjes * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

21 2. Onderbouwing 2.1 De ontwikkelgeschiedenis van de methode In 2007 heeft de gemeente Almere het initiatief genomen om, samen met maatschappelijke partners, een vragenlijst te ontwikkelen voor een integrale intake van cliënten. Vertegenwoordigers van diverse organisaties waren betrokken, zoals: gemeentelijke afdelingen, zoals Maatschappelijke ontwikkeling (Wmo) en Sociale zaken (werk & inkomen, schuldhulpverlening) GGD Flevoland MEE IJsseloevers Welzijnsorganisatie de Schoor WMO-raad Vrijwilligers-en mantelzorgcentrale Almere Triade (zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke, meervoudige, sociale of psychiatrische beperking) Zorggroep Almere (23 gezondheidscentra) Kwintes (ondersteunt mensen met langdurige psychische problemen). Er is een vragenlijst ontwikkeld met 20 onderwerpen, in totaal 70 pagina s. Deze vragenlijst is begin 2008 door de GGD gepubliceerd. In de praktijk bleek de papieren versie niet werkbaar bij een intake. Inmiddels was de gemeente Almere een pilotgemeente geworden voor het project De Kanteling van de VNG (zie ook De Wmo gaat in haar nieuwe benadering uit van een gekantelde aanpak van ondersteuning: het compensatiebeginsel. Het VNG-project De Kanteling helpt en stimuleert gemeenten hierbij. Vanuit die gedachte paste het beter om de vragenlijst om te bouwen naar een instrument voor vraagverheldering voor de inwoners van Almere. Burgers zouden met dit instrument hun eigen situatie in kaart kunnen brengen. Bovendien moest het instrument niet alleen vragen bevatten, maar ook voorbeelden van eigen kracht tonen; voorbeelden van de wijze waarop iemand zelf een oplossing had gevonden voor een probleem. Nadat een burger een vragenlijst had doorlopen, moest hij/zij ook een beknopt overzicht krijgen van oplossingssuggesties die pasten bij de problematiek. Deze methode zou primair voor de burger zijn, maar ook toepasbaar zijn als intake-instrument voor professionals. Daarmee was het idee voor de EigenKrachtWijzer geboren. Met dezelfde partners als waarmee de vragenlijst was opgesteld, is vervolgens in workshopverband intensief gewerkt aan de ombouw van de vragenlijst naar het vraagverhelderingsinstrument EigenKrachtWijzer, inclusief eigenkrachtvoorbeelden en oplossingssuggesties. ZoomBIM beschikte over de technologie om het instrument vorm te geven. Tussenversies van de EKW werden door de ketenpartners getest. Voor het genereren van oplossingssuggesties zijn koppelingen gebouwd tussen de EKW en de sociale kaarten van GGD Flevoland en MEE IJsseloevers. Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 21

22 In het voorjaar van 2010 was het instrument gereed voor gebruik door burgers Gedurende het eerste jaar is de EKW op basis van gebruikerservaringen geoptimaliseerd. Het gebruik van de EKW door inwoners is geobserveerd, zowel tijdens de ondersteuning van ouderen als bij het gebruik van de EKW in wijkcentra In Almere. In het kader van de ondersteuning bij het invullen van de EKW zijn twaalf laptops ingezet, waarmee de professionals van de betrokken organisaties mensen thuis hielpen met het invullen. Exploitatie, beheer, onderhoud en verdere ontwikkeling van de EigenKrachtWijzer vraagt om samenwerking van gemeenten. Deze samenwerking waarborgt ook de continuïteit van het instrument en zorgt voor een bestendige financiering voor exploitatie, beheer en ontwikkeling van de EKW. De samenwerking heeft vorm gekregen in verenigingsverband. De Vereniging EigenKrachtWijzer is op 13 april 2011 opgericht door de wethouder van de gemeente Almere, Ineke Smidt en de ontwikkelaar van de methode, Eef Botjes. De vereniging heeft een gebruikersgroep samengesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van de deelnemende gemeenten. Deze groep richt zich op de doorontwikkeling van het instrument. Sinds de oprichting van de vereniging zijn er zes gemeenten lid geworden: Almere Schijndel: 1 november 2011 Leeuwarden: 1 maart 2012 Bergen: 1 januari 2013 Maastricht: 1 maart 2013 Eijsden-Margraten: 1 augustus 2013* Wychen: 1 augustus 2013* Weert: 1 september 2013* * naar verwachting Doorontwikkeling Op basis van enquêteresultaten van EKW-gebruikers (91) in de periode januari 2011 tot september 2012 en observaties in Almere zijn er verbeteringen aangebracht in de functionaliteit, zowel qua content als qua techniek. We noemen de volgende voorbeelden. 1. December 2010-april 2011: er zijn twee modules ontwikkeld (separaat project): Mezelf ontwikkelen door Werk en andere activiteiten en Mezelf ontwikkelen door het volgen van onderwijs. De eerstgenoemde module gaat ook over dagbesteding, wat relevant kan zijn voor ouderen. 2. December 2011: er zijn instructiefilmpjes toegevoegd. Daarnaast zijn op initiatief van enkele leden (Almere, Schijndel en Leeuwarden) en ervaringen uit de implementaties de volgende ontwikkelingen gestart. 1. AWBZ-begeleiding: de huidige vijftien modules van de EigenKrachtWijzer zijn getoetst op geschiktheid voor de AWBZ-begeleiding. Conclusie is dat de modules de AWBZproblematiek voldoende omvatten, maar dat de vraagverheldering van sommige modules mogelijk wat meer toegespitst moet worden op de AWBZ. Inmiddels is er een werkgroep vanuit de drie gemeenten gevormd die hiermee aan de slag gaat. 2. Sociale kaart: er is bij gemeenten grote behoefte aan een sociale kaart met informatie op 22 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

23 stadsdeel-/wijkniveau. Momenteel wordt binnen de EKW een database ontwikkeld met landelijke en lokale oplossingssuggesties, die gevuld wordt vanuit bestaande sociale kaarten (dus niet een nieuwe sociale kaart, maar informatie samenbrengen uit elders verzamelde en beheerde bronnen). De Vereniging EKW heeft afspraken met de GGD, MEE en G!ds gemaakt over het gebruik van hun informatie in de EKW-database. Daarnaast kan lokale informatie, bijvoorbeeld een activiteitenoverzicht van een wijkcentrum, ingelezen worden in de database. Op deze manier krijgen gemeenten via de EKW de beschikking over een geïntegreerde sociale kaart. Dit is niet alleen handig voor de EKW-gebruikers, maar ook voor professionals die snel een oplossingssuggestie willen vinden. Deze groep heeft daar grote behoefte aan in het kader van De Kanteling, te meer omdat zij op dit moment vooral kennis hebben van gemeentelijke voorzieningen en niet van algemene, lokale voorzieningen. De EKW-versie voor professionals voorziet hierin. 3. Sneller naar oplossingssuggesties: het proces van vraagverheldering naar oplossingssuggesties wordt geoptimaliseerd. Sommige modules bestaan uit meerdere submodules (bijvoorbeeld: veiligheid gaat over de thuissituatie, buiten en in het verkeer). Indien alle submodules relevant zijn, worden die nu eerst volledig doorlopen voordat er oplossingssuggesties worden getoond. Dat wordt veranderd. Als iemand een submodule heeft doorlopen, verschijnen er direct oplossingssuggesties. Naar verwachting zullen deze aanpassingen, met name nummer 2 (sociale kaartinformatie) de EKW aantrekkelijker maken voor het gebruik door professionals. 2.2 Onderbouwing van de probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak De methode EigenKrachtWijzer is ontstaan uit een beleidsvisie die gebaseerd was op het stimuleren van zelfredzaamheid (eigen kracht) van burgers. Deze beleidsvisie is vooral door het project De Kanteling van de VNG uitgewerkt. (Zie ook De Wmo gaat in haar nieuwe benadering uit van een gekantelde aanpak van ondersteuning: het compensatiebeginsel. Burgers hebben niet langer recht op een bepaalde voorziening bij een indicatiestelling, ze hebben recht op ondersteuning om zelfstandig te blijven wonen en deel te nemen aan de maatschappij. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de compensatie van de beperkingen als gevolg waarvan de zelfredzaamheid afneemt en de bewoner niet meer volledig kan deelnemen aan de maatschappij (=compensatieplicht). Hoe die compensatie eruit moet zien, is niet omschreven in de wet. Het resultaat van de compensatie is wat telt. Gemeenten zijn vrij in de manier waarop ze de compensatieplicht invullen. Kenmerkend voor de nieuwe benadering is dat professionals in gesprek gaan met burgers en in samen met hem of haar bepalen wat de behoefte aan ondersteuning is en in hoeverre de burger ondersteuning vanuit het eigen netwerk kan inzetten. Het (opnieuw) stimuleren van burgerkracht vormt hierbij een belangrijk motief (De Boer & Van der Lans, 2011). Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 23

24 De EKW volgt deze gedachtegang. De vraagverheldering functioneert als het ware als een gesprek met een professional/hulpverlener en daagt de burger uit na te denken over zijn/haar situatie en mogelijke oplossingen. 24 * * * Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer.

25 3. Onderzoek naar praktijkervaringen De hieronder beschreven praktijkervaringen van de professional en cliënt/burger zijn gebaseerd op de volgende publicaties. 1. Gemeente bespaart met Kanteling Wmo, geschreven door Eef Botjes, gepubliceerd op de website van de VNG in 2012 (B). In het artikel worden de uitkomsten van het onderzoek door de gemeente Almere naar de kosten en baten van De Kanteling beschreven. De invoering van de EigenKrachtWijzer is één van de zeventien maatregelen die genomen is om het proces van de kanteling te stimuleren. In het onderzoek is getracht om de financiële effecten van de totale gekantelde werkwijze binnen de gemeente in kaart te brengen. Hiertoe is begin 2011 een business case opgesteld. Voor een periode van vijf jaar ( ) is op basis van de zeventien maatregelen berekend welke kosten gemaakt moesten worden voor de realisatie van de kanteling. 2. Onderzoek bij ouderen in Almere, geschreven door Dr. Erja Portegijs, Dr. Sophia de Rooij en Dr. Alice Scheffer van het Academisch Medisch Centrum Amsterdam in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg (nog te publiceren). Zie hoofdstuk 4 voor een beschrijving van het onderzoek. 3. De EigenKrachtWijzer voor en door gemeenten, geschreven door Eef Botjes in 2012 (A), als brochure te downloaden op de website van de Vereniging EigenKrachtWijzer ( & Enquêteresultaten EigenKrachtWijzer geschreven door Eef Botjes in 2012, ongepubliceerd. In de periode januari 2011 tot september 2012 hebben 91 gebruikers van de EigenKrachtWijzer Almere een online enquête ingevuld na afloop van het invullen van de vragenlijst. Dit is 13% van de gebruikers die de modules van de EKW volledig hebben doorlopen. In de enquête worden enkele vragen gesteld en wordt de gelegenheid geboden opmerkingen te plaatsen en/of suggesties te doen over wat de EKW-gebruiker van de EKW vindt hoe de EKW-gebruiker de EKW-site heeft gevonden of de EKW-gebruiker de EKW zelfstandig of met hulp heeft ingevuld wat de EKW-gebruiker vindt van de oplossingssuggesties (incl. eventuele toelichting) of de EKW-gebruiker nog op- of aanmerkingen en eventueel suggesties heeft. Op basis van de reacties (opmerkingen/suggesties) in deze enquêtes wordt enerzijds getoetst in hoeverre de EigenKrachtWijzer voldoet aan haar doelstellingen (vraagverheldering, versterken inzicht in eigen situatie, oplossingen bieden) en anderzijds worden suggesties voor verbeteringen geïnventariseerd. Tevens is het gebruik van de EKW door tien inwoners van Almere tussen de 50 en 70 jaar Methodebeschrijving EigenKrachtWijzer * * * 25