Studiemiddag POINT 21 februari 2017

Transcriptie

1 Studiemiddag POINT 21 februari 2017 (Hoog)begaafdheid In-Zicht Stimulerend signaleren Desirée Houkema 1

2 Ontwikkeling Achtergrond: Technische Cognitiewetenschap Psychologie 2005: Start ECHA opleiding 'Specialist in Gifted Education' : Studiedagen m.b.t. gebruik signaleringsinstrumenten Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafheid (DHH) Begaafdheid In Beweging (MHR) SiDi R 2007: Pilot verrijkingsgroep "8+" op het VO (zonder intake/screening) 2008: Scriptie en onderzoek o.b.v. bestaande instrumenten : Onderzoek naar signalering in de praktijk 3 Regio's: Noordoostpolder en Urk, Gooi en Eemland, Den Haag 48 scholen met >9000 leerlingen : Ontwikkeling eigen tools Eenduidige intakeprocedure voor regionale overkoepelende voorzieningen 6/7+ en 8+ (2 VO scholen, 50 basisscholen + Speciaal Onderwijs) Screeningsinstrument (Hoog)begaafdheid In-Zicht Deskundigheid is noodzakelijk voor interpretatie, dus uitgangspunt! Jaarlijks updates o.b.v. (eigen) ervaringen en feedback van gebruikers Zie en begrijp je mij? Desirée Houkema 2

3 Uitgangspunten Zonder kennen geen (h)erkennen Signaleren vereist een rijke leeromgeving Waarderen en stimuleren van talent in ontwikkeling Begrijpen en erkennen betekent afstemmen (in gesprek met de leerling!) Proces van verkennen (met tools ter ondersteuning) Hoogbegaafdheid In-Zicht Desirée Houkema 3

4 Doelen verrijkingsklas Omgang met gelijkgestemden Samen werken en leren (na schooltijd: samen afspreken) Begeleiding Faalangst, gebrekkige werk- en leerstrategieën, etc. Gespecialiseerde begeleiders! Inhoud en activiteiten Afstemmen op (hoog)begaafden Aansluiten op àndere manier van denken en leren Passend en uitdagend onderwijsaanbod Inspelen op brede interesses Aansluiten op eigen interesses productief Dabrowski: overexcitabilities asynchroon gevoelig complex Dweck: FIXED vs growth mindset intens scherpe waarneming snel opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Ken Robinson omgaan met ambiguïteit plezier in creëren origineel ontwikkelingspotentieel probleem oplossing brede interesse nieuwsgierig specifieke, diepgaande interesses gedrevenheid (hoog)begaafdheid meerdere invalshoeken leergierig rijk en levendig voorstellingsvermogen problemen herkennen meerdere oplossingen kennishonger creërend (denk)vermogen flexibel flow zelf ontdekkend zoekend naar betekenis eigen-wijsheid Csikszentmihalyi autonoom reflecterend kritisch actief veel energie intrinsiek gemotiveerd procesgericht enthousiast voor passies initiatiefrijk nonconformistisch veel willend veeleisend perfectionistisch eigengereid sterk rechtvaardigheidsgevoel zet door gefocust zelfsturend Deci & Ryan ondernemend Desirée Houkema 4

5 productief Dabrowski: overexcitabilities asynchroon gevoelig complex Dweck: FIXED vs growth mindset intens scherpe waarneming snel opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Ken Robinson omgaan met ambiguïteit plezier in creëren origineel ontwikkelingspotentieel gedrevenheid begaafdheidskenmerken meerdere invalshoeken problemen herkennen probleem oplossing brede interesse nieuwsgierig specifieke, diepgaande interesses leergierig rijk en levendig voorstellingsvermogen meerdere oplossingen kennishonger creërend (denk)vermogen flexibel flow zelf ontdekkend zoekend naar betekenis eigen-wijsheid Csikszentmihalyi autonoom reflecterend kritisch actief veel energie intrinsiek gemotiveerd procesgericht enthousiast voor passies initiatiefrijk nonconformistisch veel willend veeleisend perfectionistisch eigengereid sterk rechtvaardigheidsgevoel zet door gefocust zelfsturend Deci & Ryan ondernemend Profielen van begaafde en getalenteerde leerlingen (Betts & Neihart, 2010) (Hoog)begaafdheid kent vele gezichten Desirée Houkema - Desirée Houkema 5

6 ZELFSTUREND AUTONOOM AANGEPAST SUCCESVOL CREATIEF UITDAGEND ONDERDUIKEND DUBBEL BIJZONDER RISICOLEERLING RISICOLEERLING Desirée Houkema - ZELFSTUREND AUTONOOM... AANGEPAST SUCCESVOL CREATIEF UITDAGEND... ONDERDUIKEND... DUBBEL BIJZONDER RISICOLEERLING RISICOLEERLING Aan wie denk jij bij deze profielen? Desirée Houkema - Desirée Houkema 6

7 ZELFSTUREND AUTONOOM De zelfsturend autonome leerling... heeft goede sociale vaardigheden ontwikkelt eigen doelen werkt enthousiast voor passies is creatief komt op voor eigen opvattingen neemt risico durft te leren weet wat hij kan en laat dit ook zien Desirée Houkema - ZELFSTUREND AUTONOOM De creatief uitdagende leerling... CREATIEF UITDAGEND is eerlijk duidelijk over eigen mening (te) direct werkt inconsistent, met wisselende resultaten ziet uitzonderingen (ook op de regels) heeft behoefte aan erkenning, met name voor zijn creativiteit Desirée Houkema - Desirée Houkema 7

8 ZELFSTUREND AUTONOOM De 'dubbel bijzondere' leerling... werkt inconsistent presteert gemiddeld of minder begaafdheid moeilijk te herkennen laat kenmerken zien van leer- en/ of gedragsproblemen verstoort en reageert af is onzeker over kwaliteiten CREATIEF UITDAGEND DUBBEL BIJZONDER Desirée Houkema - ZELFSTUREND AUTONOOM De risicoleerling... is creatief zoekt buitenschoolse uitdaging is een absolute onderpresteerder (presteert onder het gemiddelde) geeft blijk van een negatief zelfbeeld bekritiseert zichzelf en anderen voelt zich niet betrokken bij school risico op schooluitval (drop-out) CREATIEF UITDAGEND DUBBEL BIJZONDER RISICOLEERLING Desirée Houkema - Desirée Houkema 8

9 ZELFSTUREND AUTONOOM AANGEPAST SUCCESVOL De aangepast succesvolle leerling... levert goede prestaties, maar niet naar eigen vermogen is perfectionistisch vermijdt risico's stelt zich afhankelijk op zoekt bevestiging is gericht op voldoen aan wat anderen verwachten Desirée Houkema - ZELFSTUREND AUTONOOM AANGEPAST SUCCESVOL De onderduikende leerling... ONDERDUIKEND ontkent zijn begaafdheid vermijdt uitdaging is faalangstig ziet het halen van hoge prestaties als onverenigbaar met sociale acceptatie verliest (zicht op) zichzelf Desirée Houkema - Desirée Houkema 9

10 ZELFSTUREND AUTONOOM AANGEPAST SUCCESVOL HELP ME TE VERTROUWEN OP MEZELF EN DE ENERGIE TE VINDEN OM TE ONDERDUIKEND VERBINDEN MET ANDEREN EN TE DURVEN LATEN ZIEN WIE IK BEN RISICOLEERLING De risicoleerling... is vertrouwen in zichzelf en in school/omgeving kwijt geraakt steeds vaker ziek blijft thuis op grond van angsten trekt zich terug in eigen (virtuele) wereld risico op schooluitval (drop-out) Desirée Houkema - ZELFSTUREND AUTONOOM AANGEPAST SUCCESVOL CREATIEF UITDAGEND ONDERDUIKEND DUBBEL BIJZONDER RISICOLEERLING RISICOLEERLING Desirée Houkema - Desirée Houkema 10

11 Wat herken jij in de profielen van begaafde leerlingen? Aan welk(e) kind(eren) denk je bij één of meerdere profielen? Kies hiervan één kind en beantwoord de vragen 1. Wat zie je? 2. Wat heeft de leerling nodig? 3. Wat ga je doen? 4. Hoe ga je het realiseren? Beeld van een leerling Verschillende profielen in verschillende situaties 100% Profielen Leerkracht Ouders Leerling 75% % match 50% 25% 0% De succesvolle leerling De uitdagende leerling De onderduikende leerling De drop-out De leerling met leer-en gedragsproblemen De zelfstandige leerling Desirée Houkema 11

12 Gezin Leerling Vrienden ('peers') School Zelfinzicht als basis voor talentontwikkeling Desirée Houkema 12

13 (Hoog)begaafdheid In-Zicht POINT bijeenkomst Overzicht tools t.b.v. zelfinzicht ontwikkelen Tool Doelgroep Respondenten Meervoudige Intelligentie Alle leerlingen Leerling Expressiestijlen Renzulli Alle leerlingen Leerling Denkprofielen Sternberg Alle leerlingen Leerling Quickscan begaafdheidskenmerken Alle leerlingen Leerkracht en / of Ouders Screening (hoog)begaafdheid Mogelijk (hoog)begaafde leerlingen Interpretatie: Expert begaafdheid Leerkracht Ouders Leerling* * Leerling v.a. gr. 5 Communiceren met leerlingen Desirée Houkema 13

14 Talentontwikkeling als uitgangspunt Talenten worden zichtbaar als ze gestimuleerd worden Desirée Houkema 14

15 Dabrowski: overexcitabilities asynchroon gevoelig complex Dweck: FIXED vs growth mindset intens scherpe waarneming snel ontwikkelingspotentieel opvallend gevoel voor humor rijke fantasie veel ideeën Leerling creërend (denk)vermogen plezier in creëren productief Vrienden rijk en levendig flexibel origineel ('peers') voorstellingsvermogen Ken Robinson omgaan met ambiguïteit meerdere invalshoeken problemen herkennen probleem oplossing brede interesse nieuwsgierig specifieke, diepgaande interesses meerdere oplossingen kennishonger Gezin leergierig Csikszentmihalyi flow gedrevenheid hoogbewust-zijn zelf ontdekkend zoekend naar betekenis eigen-wijsheid autonoom School reflecterend kritisch actief veel energie intrinsiek gemotiveerd procesgericht enthousiast voor passies initiatiefrijk nonconformistisch veel willend veeleisend perfectionistisch eigengereid sterk rechtvaardigheidsgevoel zet door gefocust zelfsturend Deci & Ryan ondernemend Desirée Houkema 15

16 Uitgangspunten screening Het verzamelen van informatie is doelgericht De tijdsinvestering voor de betrokkenen is zo efficiënt mogelijk De respondenten betreffen in ieder geval ouders en leerkracht, met ter aanvulling en vergelijking de leerling De antwoorden zijn eenvoudig en systematisch te vergelijken Gegevensverwerking is waar mogelijk en zinvol geautomatiseerd De resultaten worden overzichtelijk verwerkt tot grafische weergaven De resultaten dienen ter ondersteuning van een deskundige op het gebied van (hoog)begaafdheid Tools zijn modulair van opzet en hierdoor flexibel inzetbaar (H)erkenning van begaafde leerlingen Structureel ingebedde systematiek voor signalering, o.b.v. subjectieve en objectieve informatiebronnen Gesprekken met ouders Gesprekken met leerling Observaties leerkracht Nominatie door andere leerlingen (School)resultaten Evt. intelligentieonderzoek Kenmerkend: Andere manier van denken Persoonlijkheidskenmerken Desirée Houkema 16

17 Stappen en betrokkenen Werkwijze Signalering: continu, cyclisch en multi-dimensionaal Objectieve gegevens prestaties in de klas resultaten bij (door)toetsen (op maat) DLE-scores vaardigheidsscores intelligentietest psychologisch onderzoek Subjectieve gegevens (meerdere betrokkenen!) algemene indruk van de leerling informatie voorschoolse ontwikkeling vermoedens / herkenning door ouders gesprekken met de leerling vragen- / observatielijsten (o.a. leer- en persoonlijkheidseigenschappen) observatiegegevens (o.a. sociaal en emotioneel) (gestructureerde) interviews leer- en denkvoorkeuren interesses (vrije tijdsbesteding, spreekbeurten, eigen projecten, type producten) portfolio (gesprekken) Desirée Houkema 17

18 Ik heb ALLES geprobeerd om haar te motiveren! Je had ook gewoon mij kunnen VRAGEN Desirée Houkema 18

19 Leerkenmerken Cognitieve vaardigheden (Grote) taalvoorsprong Scherp waarnemingsvermogen Snelle en brede informatieverwerving Snelle informatieverwerking Goed generaliserend (abstraherend) vermogen Conceptueel begrip boven leeftijdsniveau Goed probleemoplossend (analytisch) vermogen Desirée Houkema 19

20 Begaafdheidskenmerken Intens (Intrinsiek) gedreven Actief / veel energie Kritisch Houdt van leren en uitdagingen Zelfkritisch / perfectionistisch Sterke (behoefte aan) autonomie Leer- / nieuwsgierig Creatief en fantasierijk Onderzoekende houding Divergente denker Originele, flexibele denker Associatieve denker Intuïtief Gevat gevoel voor humor Gevoelig voor verwachtingen en gevoelens van anderen Sterke morele en ethische waarden Desirée Houkema 20

21 Rapportage / leerlingdossier Desirée Houkema 21

22 Aandachtspunten Kenmerken zijn niet altijd (meer) zichtbaar door aanpassingsgedrag en/of onderpresteren Niet alle kenmerken gelden voor alle (hoog)begaafde leerlingen Herkenning van veel begaafdheidskenmerken is een indicatie, géén identificatie Overig: Antwoordtendens: voorzichtigheid (veilig in het midden antwoorden), of té doordacht Bescheidenheid / onderschatting of overschatting Ontkenning begaafdheid Beladen term "(hoog)begaafdheid" Gehanteerde referentiekader (m.n. bij hoogopgeleide ouders en/of meerdere (hoog)begaafde kinderen in een gezin) Desirée Houkema 22