Redactie: H.I. de Graaf-Waar, verpleegkundig consulent (lid NANDA-I Diagnose Ontwikkel Comité) H.T. Speksnijder, verplegingswetenschapper

Transcriptie

1 Ten geleide Met deze Nederlandse vertaling van de NANDA-I definitions and classification wordt het werk van verpleegkundigen wereldwijd toegankelijk gemaakt voor de verpleegkundigen in Nederland. In vergelijk met de Nederlandse vertaling van 2003 zijn in deze uitgave diagnoses toegevoegd en aangepast op basis van recente literatuur en nieuwe verpleegkundige inzichten. In tegenstelling tot eerdere Nederlandse vertalingen van de NANDA-I classificatie is in deze uitgave ervoor gekozen om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst te blijven en de vertaling minimaal aan te passen aan de Nederlandse situatie. Hierdoor is het mogelijk om het gebruik internationaal te presenteren, te toetsen en te vergelijken. Gezondheidszorgprofessionals hebben in de toenemende vraag, van overheids- en kwaliteitsinstellingen, om transparantie van verleende zorg de verantwoordelijkheid om de kwaliteit van de verpleegkundige zorg inzichtelijk te maken. De vraag naar transparante verpleegkundige deskundigheid neemt steeds meer toe door vergrijzing van de bevolking, ontwikkelingen in technologie, versnelde patiëntendoorstroom en veranderingen in rolopvattingen van de patiënt. Verpleegkundigen moeten in staat zijn hun bijdrage aan de gezondheidszorg te beschrijven en te kwantificeren. De zorgvraag waar de verpleegkundige op moet inspringen, is divers en kan bestaan uit hulp bij lichaamsverzorging, voedselinname, het geven van troost, advies, informatie als ook uit het geven van medicatie of hulpmiddelen. Verpleegkundigen kunnen de gegeven zorg transparant maken door in een gemeenschappelijke taal te beschrijven wat tot het domein van de verpleegkunde hoort, welke zorg gegeven wordt, waarom en welke resultaten verwacht worden. In onderzoek is aangetoond dat door het gebruik van standaardtermen van de NANDA-I classificatie de verpleegkundige zorg beter gedocumenteerd kan worden en het verzamelen van gegevens eenvoudiger wordt. Daarnaast maakt de NANDA-I classificatie kwaliteitsevaluatie en kosteneffectiviteit van de verpleegkundige zorg mogelijk (Müller-Staub, Lavin, Needham, & Van Achterberg, 2006). Lang (geciteerd in Sue Hoyt, 1997, p. 507) benadrukt het belang van een verpleegkundige taal met het statement: If you can t name it, you can t control it, finance it, teach it, or put it into policy. Gebruik van een erkend classificatiesysteem met een eenduidige terminologie maakt tevens het communiceren met XV

2 andere disciplines eenvoudiger en overtuigender. Door het gebruik van NANDA-I verpleegkundige diagnoses in combinatie met de Nursing Interventions Classification (NIC) en de Nursing Outcomes Classification (NOC) kunnen specifieke interventies en meetschalen aan verpleegkundige diagnoses gekoppeld worden. Op deze wijze wordt er concreet vormgegeven aan het transparant en meetbaar maken van de verpleegkundige zorg. In de dagelijkse verpleegkundige praktijk is de redactie zelf actief met deze classificatiesystemen. Beide redactieleden hebben in samenwerking met anderen gewerkt aan het vaststellen van de verpleegkundige diagnoses voor twee patiëntgroepen (hematologie en palliatieve zorg). Daarnaast is de redactie bezig met de ontwikkeling en toepassing van verpleegkundige diagnostiek (NANDA-I), interventies (NIC) en resultaten (NOC) binnen een elektronisch patiëntendossier. De implementatie van deze classificatiesystemen in een elektronisch systeem is in Nederland nog in de beginfase. Met deze nieuwe Nederlandse uitgave van de NANDA-I verpleegkundige diagnoses is het mogelijk om verpleegkundige diagnostiek in het papieren of elektronische dossier te implementeren en de verpleegkundige zorg transparant te maken. Redactie: H.I. de Graaf-Waar, verpleegkundig consulent (lid NANDA-I Diagnose Ontwikkel Comité) H.T. Speksnijder, verplegingswetenschapper Literatuur Müller-Staub, M., Lavin, M.A., Needham, I. & Achterberg, T. van (2006). Nursing diagnoses, interventions and outcomes application and impact on nursing practice: systematic review. Journal of Advanced Nursing, 56, Sue Hoyt, K. (1997). Validating nursing with NANDA, NIC, and NOC. Journal of Emergency Nursing, 23, XVI Ten geleide

3 Voorwoord Deze versie van de NANDA-I Verpleegkundige diagnoses: definities en classificatie heeft een nieuw uiterlijk en een nieuwe vorm gekregen. De duidelijkste verandering is waarschijnlijk de fysieke omvang van het boek. Door die verandering kunnen we de lezer meer inhoud bieden dan voorheen in het pocketformaat mogelijk was. Met genoegen kunnen we vermelden dat er 21 nieuwe diagnoses zijn toegevoegd en 9 zijn gereviseerd sinds de Amerikaanse uitgave van Zes diagnoses zijn sinds die vorige editie geschrapt, maar deze zijn opgenomen in deel 4 van dit boek, teneinde de gebruiker aan te moedigen deze te reviseren en hernieuwd in te dienen bij de NANDA-I. (De Nederlandse uitgever stelt zich gaarne beschikbaar om te helpen bij de Nederlands-Engelse vertaling daarvan.) Eén diagnose, Verstoord slaappatroon, is in de editie geschrapt, maar in deze editie heropgenomen. Het verheugt mij vooral dat de huidige versie van de Definities en classificatie de tweede op rij is waarin meer dan 20 nieuwe diagnoses aan de taxonomie zijn toegevoegd. Waarschijnlijk wordt niet elke diagnose door elk NANDA-lid gebruikt, gezien de verschillende specialisatiegebieden, werksettings en/of culturele verschillen waardoor sommige diagnoses niet van toepassing zullen zijn. Toch achten wij het van belang, de breedheid van de verpleegkundige praktijk wereldwijd in ogenschouw te houden bij de opname van nieuwe diagnoses in de taxonomie. Het zal u opvallen dat in dit boek elke code van een diagnose tussen haakjes is opgenomen naast het diagnoselabel, met daaronder de oorspronkelijke Engelse naam, het domein en de klasse uit de NANDA-I taxonomie waarbinnen de diagnose valt. Tevens zijn we begonnen alle ingediende literatuur bij nieuwe en gereviseerde diagnoses op te nemen, vanaf de vorige editie van diagnoses ( ), in plaats van enkel de drie literatuurreferenties die volgens de inzenders het belangrijkst waren. Dit omdat we denken dat de literatuurlijst voor alle gebruikers waardevol is, maar met name voor diegenen die het diagnostische concept meer gedetailleerd willen onderzoeken. Verdere veranderingen in deze uitgave zijn de toevoeging van een nieuw hoofdstuk van dr. Margaret Lunney over klinische interpretatie en beoordeling en de rol van die twee bij een juist gebruik van verpleegkundige diagnoses in de praktijk. Een nieuw hoofdstuk van Leann Scroggins geeft een gedetailleerd overzicht van het proces van indiening van een verpleegkundige diagnose bij het Diagnosis XVII

4 Development Committee (DDC) van NANDA-I (oorspronkelijke publicatie in het NANDA-I Journal). De overige hoofdstukken geven inzicht in het gebruik en de bruikbaarheid van verpleegkundige diagnoses in opleidingen, automatisering, onderzoek en documentatie. Deze informatie wordt aangeboden als een korte inleiding in het belang van verpleegkundige diagnoses voor elk van die belangrijke deelgebieden van de verpleegkunde, vooral vanwege de toenemende interesse die afzonderlijke personen binnen die gebieden hebben getoond omdat ze de behoefte beginnen te ervaren verder te kijken dan de meest voor de hand liggende klinische toepassingen van de verpleegkundige diagnoses. Een andere substantiële verandering voor NANDA-I als organisatie is het besluit tot samenwerking met Blackwell Publishing voor de uitgave en distributie wereldwijd van de NANDA-I Verpleegkundige diagnoses: definities en classificatie. Het verheugt ons dat de samenwerking met Blackwell Publishing nu verder reikt dan de productie van ons tijdschrift, The International Journal of Nursing Terminologies and Classifications en dat ook onze twee boeken nu bij hen zijn ondergebracht: NANDA-I Nursing Diagnoses: Definitions & Classification, waarvan dit de Nederlandse vertaling is, en Critical Thinking, nursing diagnoses, intervention and outcomes: Case studies and analyses. Wij denken dat de NANDA-I veel baat zal hebben bij de expertise van Blackwell Publishing en met name bij de ondersteuning in de wereldwijde verspreiding van ons werk in vele talen. Wij kijken uit naar een succesvolle samenwerking met Blackwell Publishing! Vanwege het groeiende besef van de noodzaak van een gestandaardiseerde verpleegkundige terminologie voor de definiëring van verpleegkundige kennis en om de verpleegkundige aanwezigheid en effecten meetbaar te maken in informatiesystemen, wil ik eenieder die nog geen lid is van NANDA-I aansporen, dat alsnog te worden. Tevens vraag ik eenieder zijn of haar collegae aan te moedigen lid te worden: zowel klinische hulpverleners als studenten, leidinggevenden, opleiders, onderzoekers en verpleegkundige informatici. Alle patiënten zullen er baat bij hebben dat de expertise en de inbreng van zoveel mogelijk en zo verschillend mogelijke verpleegkundigen gebundeld worden. Een uitnodiging om lid te worden van NANDA International is te vinden achterin dit boek, alsmede op de website Het heeft me bij deze herziening zeer gemotiveerd dat er zoveel inzendingen waren uit de verpleegkundige praktijk en uit vele landen, waaronder Brazilië, Canada, Italië, Japan, Spanje en de Verenigde Staten van Amerika. Zonder uw toewijding aan de standaardisering van de verpleegkundige terminologie zou er helemaal niets te publiceren zijn. In deze editie hebben we het aantal verpleegkundige diagnoses vergroot van 188 tot 206, maar nog steeds schieten onze pogingen tekort om de totale rijkdom van de verpleegkundige praktijk te beschrijven. De tijd daartoe is nu gekomen, en uw hulp in dit opzicht kan ons dichter bij ons doel brengen om de verpleegkundige praktijk te omvatten met al zijn settings, patiëntenpopulaties en culturen. Ik spoor u dan ook aan het hoofdstuk van Leann Scroggings te lezen en u voor te nemen het komend jaar minimaal één diagnose te bewerken. Aarzel niet contact op te nemen met het DDC om een mentor te vragen die u bij dit proces kan begeleiden (dit comité is te bereiken via de website van NANDA-I). Of ga naar en maak gebruik van de hulpmiddelen die daar geboden worden om uw conceptanalyse te ontwikkelen. XVIII Voorwoord

5 Wij kijken met spanning uit naar uw bijdrage aan ons vakgebied via uw inzending aan het Diagnosis Development Committee van NANDA International. Deze editie is het resultaat van onze eerste elektronische stemming over alle nieuwe en gereviseerde diagnoses. Door die methode kunnen ook leden die niet in staat zijn de tweejaarlijkse bijeenkomsten van NANDA International bij te wonen, bijdragen aan het werk van deze organisatie, door de voorgestelde nieuwe en gereviseerde diagnoses zorgvuldig na te lezen en erover te stemmen. Ik wil Mary Hemminger, eigenaar van Coherence Communications, LLC, bedanken voor haar werk waardoor wij dit elektronische format voor de review van diagnoses konden introduceren. In de toekomst wordt het hierdoor mogelijk diagnoses reeds te laten nalezen gedurende de herzieningsronde van het DDC, in plaats van dat steeds gewacht moet worden tot het eind van de twee jaar zoals vroeger. Na goedkeuring kunnen nieuwe en gereviseerde diagnoses vervolgens snel op de website beschikbaar gemaakt worden voor leden van NANDA-I. Ik bedank alle leden van de Board of Directors, alle leden van NANDA-I Committees en de voorzitters van die comités voor hun inzet en enthousiasme voor het werk van deze organisatie de afgelopen twee jaar. NANDA-I is een vrijwilligersorganisatie die door haar leden wordt aangestuurd en die het moet hebben van de expertise van deze leden en de eindgebruikers. De tijd die de bestuursleden moeten investeren, is substantieel, evenals die van leden en voorzitters van de comités. Het is mij een eer om directeur te mogen zijn van deze bijzondere organisatie en in die hoedanigheid haar leden te mogen vertegenwoordigen. Als laatste wil ik benadrukken welke kritische rol de leden van het Diagnosis Development Committee gespeeld hebben bij de herziening van verschillende verpleegkundige diagnoses in deze editie, naast de rol die ze hadden bij de nodige begeleiding van inzenders en de nalezing van inzendingen van nieuwe en gereviseerde diagnoses. Deze personen spelen een sleutelrol in de voortgang van het werk van onze organisatie en hun inspanningen mogen niet worden onderschat. Met name wil ik de twee covoorzitters van dit comité, Leann Scroggins en dr. Geralyn Meyers, bedanken voor hun toewijding, organisatietalent en verbondenheid met de continue verbetering van de verpleegkundige diagnoses in dit boek. Ms. Scroggins heeft dit jaar haar tweede termijn als voorzitter van dit comité afgerond: ik wil haar hierbij prijzen voor haar toewijding en verbondenheid met het werk van NANDA-I en met name van het DDC de afgelopen jaren. Hoewel de leden uiteindelijk over 21 nieuwe diagnoses een stem uitbrachten in deze herzieningsronde, dient te worden opgemerkt dat het comité in feite aan veel meer diagnoses en inzendingen heeft gewerkt; een deel van dat werk is nog in uitvoering en zal in de volgende herzieningsronde worden voortgezet. Om die reden draag ik deze editie van de definities en classificatie op aan de leden en de twee voorzitters van het Diagnosis Development Committee, uit naam van de Board of Directors. Ik hoop dat u deze editie van de definities en classificatie van groot belang zult vinden voor uw verpleegkundige werk: of u nu student bent, opleider, klinisch hulpverlener, informaticus of onderzoeker. De kennis van de verpleegkunde definiëren: dat is het werk van NANDA International. T. Heather Herdman, PhD, RN President, NANDA International Voorwoord XIX

6 Nieuwe verpleegkundige diagnoses goedgekeurde diagnose (nieuw) ineffectieve planning van activiteiten risico voor bloeding bereidheid tot verbetering van het zwangerschapsproces gebrek aan welbevinden risico voor elektrolytenstoornis risico voor verstoorde moeder-foetusband disfunctionele gastrointestinale peristaltiek risico voor disfunctionele gastrointestinale peristaltiek neonatale geelzucht ineffectieve circulatie: perifeer risico voor verminderde circulatie: hart risico voor ineffectieve circulatie: hersenen risico voor ineffectieve circulatie: maagdarmkanaal bereidheid tot verbetering van de partnerrelatie risico voor ineffectieve circulatie: nieren verminderde individuele veerkracht bereidheid tot vergroting van de veerkracht inzender(s) France Maltais BSc, MEd Sheri Holmes, MSN, APRN BC Yasuko Aoki, RN, RMW; Mitsuko Katayama, RN, RMW, PhD; Atsuko Kikuchi, RN, RMW; Minayo Kumazawa, RN, RMW, Med; Atsuko Koyama, RN, RMW; Masuko Saito, RN, RMW, DrMS; Toyo Yamazaki, RN, RMW; Mayumi Hamasaki, RN, RMW, MPH; Shigemi Kamitsuru, RN, PhD Mary Killeen, PhD, RN; Kathy Kolcaba, PhD, RN ; Leah Mylrea Speltz BSN, RNC, ACCE, STABLE, ACLS, NNR; Kathy Weaver, RN Sheri Holmes, MSN, APRN BC Joan Klehr, RNC, MPH Joan Klehr, RNC, MPH David Wilson, MS, RNC Yasuko Aoki, RN, RMW; Mitsuko Katayama, RN, RMW, PhD; Atsuko Kikuchi, RN, RMW; Minayo Kumazawa, RN, RMW, Med; Atsuko Koyama, RN, RMW; Masuko Saito, RN, RMW, DrMS; Toyo Yamazaki, RN, RMW; Mayumi Hamasaki, RN, RMW, MPH; Shigemi Kamitsuru, RN, PhD Angela Oldenburg, BA, RN; Shelly Eisbach, PhDc, MSN, RN; Melissa Lehan-Mackin, RN, BSN Angela Oldenburg, BA, RN; Shelly Eisbach, PhDc, MSN, RN; Melissa Lehan-Mackin, RN, BSN XX Voorwoord

7 risico voor verminderde veerkracht zelfverwaarlozing risico voor shock risico voor vaattrauma Angela Oldenburg, BA, RN; Shelly Eisbach, PhDc, MSN, RN; Melissa Lehan-Mackin, RN, BSN Susanne Gibbons, C-GNP Christina Arreguy-Senna, Verpleegkundige, Master, PhD, Post-PhD; Emilia Campos de Carvalho, Verpleegkundige, Master, PhD Herziene verpleegkundige diagnoses goedgekeurde diagnose (herzien) risicovol gedrag voor de gezondheid defensieve coping risico voor verstoorde vochtbalans ineffectief persoonlijk gezondheidsmanagement identiteitsstoornis risico voor verstoorde leverfunctie chronische geringe zelfachting verstoord slaappatroon inzender(s) DDC lichte herziening Céline Larouche Louise Ritchie, MSc, Bnur, RN; Geraly Meyer, PhD, RN Margaret Lunney, PhD, RN Heidi Bjorge, RN, MNSc; Céline Larouche, Francine Fiset, BSN, MA, RN DDC lichte herziening Céline Larouche DDC Geschrapte verpleegkundige diagnoses Volledige urine-incontinentie Verkrachtingssyndroom, gecompliceerde reactie Verkrachtingssyndroom, stille reactie Effectieve opvolging van de behandeling Ineffectieve opvolging van de behandeling, gemeenschap Verstoord denken 1 * Deze diagnoses zijn opgenomen in deel 4 omdat de DDC leden gebruikers van de verpleegkundige diagnoses aanspoort deze te bewerken en in te zenden voor heropname in de taxonomie. 1* Aan deze diagnose wordt reeds gewerkt Voorwoord XXI

8

9 Inleiding Dit boek is onderverdeeld in vijf delen. Deel 1 bevat een hoofdstuk van dr. Margaret Lunney waarin ze de klinische beoordeling en interpretatie bespreekt, en de rol van die twee bij een juist gebruik van verpleegkundige diagnoses in de praktijk. Een nieuw hoofdstuk van Leann Scroggins geeft een gedetailleerd overzicht van het proces van indiening van een verpleegkundigde diagnose bij het Diagnosis Development Committee (DDC) van NANDA-I (oorspronkelijke publicatie in het NANDA-I Journal). De overige hoofdstukken geven inzicht in het gebruik en de bruikbaarheid van verpleegkundige diagnoses in opleidingen, automatisering, onderzoek en documentatie. Deze informatie wordt aangeboden als een korte inleiding over het belang van verpleegkundige diagnoses voor elk van die belangrijke deelgebieden van de verpleegkunde, vooral vanwege de toenemende interesse die afzonderlijke personen binnen die gebieden hebben getoond omdat ze de behoefte beginnen te voelen verder te kijken dan de meest voor de hand liggende klinische toepassingen van de verpleegkundige diagnoses. Deel 2 bevat de inhoud zoals u die gewend bent van de eerdere uitgaven van de NANDA International Verpleegkundige diagnoses: definities en classificatie. Dat wil zeggen: de diagnoses met hun definitie, bepalende kenmerken en samenhangende factoren dan wel risicofactoren. De diagnoses zijn in dit boek geordend naar het domein en vervolgens de klasse waarbinnen zij vallen. Dat is een nieuwe indeling naar aanleiding van verzoeken van niet-engelstalige gebruikers, om het gemakkelijker te maken diagnoses op te zoeken. Binnen Taxonomie II worden de diagnoses gesplitst in assen. Deel 3 beschrijft uitvoerig de structuur van Taxonomie II en hoe deze is ontwikkeld. Figuur 3.1 geeft een overzicht van de domeinen en de klassen binnen Taxonomie II. Tabel 3.1 geeft een overzicht van de domeinen, klassen en de diagnoses. Tabel 3.2 geeft een overzicht van de NNN-taxonomie van de verpleegkundige praktijk en de plaatsing van de verpleegkundige diagnoses. Deel 4 bevat de diagnoses die bij de editie van waren aangemerkt voor verwijdering uit de taxonomie indien niet voldoende bewerkt om te voldoen aan een Level of Evidence (LOE) van 2.1 of hoger. Sommige van die diagnoses worden momenteel gereviseerd, maar waren nog niet af voordat de stemmingsronde plaatsvond voor de huidige editie van het boek. Deze diagnoses zijn hier XXIII

10 opgenomen in de hoop dat leden en/of eindgebruikers ze zullen willen reviseren, zodat ze weer in de taxonomie kunnen worden opgenomen bij de volgende editie. Deel 5 omvat de NANDA-richtlijnen voor de indiening van verpleegkundige diagnoses, een beschrijving van een beroepsprocedure naar aanleiding van DDCbeoordelingen over ingediende diagnoses, een verklarende woordenlijst van door de NANDA gebruikte termen, lijsten van leden van het NANDA-hoofdbestuur en de NANDA-commissies, een uitnodiging om lid te worden van de NANDA en een register. Hoe dit boek te gebruiken Binnen hun domein en klasse is de volgorde van de diagnoses zoals die in het Engelstalige origineel, waarin ze alfabetisch gerangschikt waren. Bijvoorbeeld: Ineffectief gezondheidsonderhoud is geplaatst onder domein 1 (Gezondheidsbevordering), klasse 2 (Gezondheidsmanagement). Evenzo is Verstoord slaappatroon te vinden onder domein 4 (Activiteit/rust), klasse 1 (Slaap/rust). Wij hopen dat deze ordening van NANDA-I Verpleegkundige diagnoses: definities en classificatie bijdraagt aan de bruikbaarheid en werkbaarheid, en staan open voor feedback. Stuur uw suggesties voor de indeling van de Nederlandstalige editie naar de vertaler en naar de Nederlandse uitgever: mail@ medicamerkus.nl en info@bsl.nl. XXIV Inleiding