Subsidieaanvraag Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur

Transcriptie

1 Subsidieaanvraag Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur

2 INHOUDSOPGAVE VOORBLAD 1. DE KONINKLIJKE SCHOUWBURG BELEIDSPLAN ALGEMENE INFORMATIE A Algemene gegevens van de aanvrager B Contactpersoon voor de subsidieaanvraag C Financiële gegevens aanvrager D Rechtsvorm E Directie F Samenstelling Bestuur of Raad van Toezicht G Gevraagd subsidiebedrag voor de periode INLEIDING EN VISIE Inleiding Visie Terugblik op en evaluatie van de periode 2009 heden PLANNEN EN ACTIVITEITEN VOOR DE PERIODE Inleiding Toneelalliantie - Samenwerking De Koninklijke Schouwburg: Toneelschouwburg in een toneelstad BEDRIJFSVOERING MEERJARENBEGROTING KWANTITATIEVE GEGEVENS OVER ACTIVITEITEN EN BEZOEKERS/DEELNEMERS SAMENVATTING AANVULLENDE INFORMATIE BIJLAGEN 1. De toneelalliantie 2. Het projectbureau voor toneeleducatie in Den Haag

3 1. DE KONINKLIJKE SCHOUWBURG BELEIDSPLAN ALGEMENE INFORMATIE 1.1.A. Algemene gegevens van de aanvrager Statutaire naam instelling: Statutaire doelstelling Aard van de instelling Stichting de Koninklijke Schouwburg De stichting heeft ten doel het publiek met goed theater in aanraking te brengen, het plezier in en de liefde voor het theater te stimuleren en de theatercultuur met alle daartoe geëigende middelen te bevorderen. Theater Bezoekadres: Korte Voorhout 3 Postcode en plaats: 2511 CW Den Haag Postadres: Korte Voorhout 3 Postcode en plaats: 2511 CW Den Haag Telefoonnummer: Website: 1.1.B. Contactpersoon voor de subsidieaanvraag directiesecretariaat@ks.nl Naam contactpersoon: De heer O.A.J.M. Wibaut Functie contactpersoon: Directeur / bestuurder Telefoonnummer contactpersoon: contactpersoon: ow@ks.nl 1.1.C. Financiële gegevens aanvrager Rekeningnummer: Ten name van: Stichting de Koninklijke Schouwburg 2

4 1.1.D. Rechtsvorm Rechtsvorm (stichting, vereniging): Stichting Jaar van oprichting: 1997 Inschrijving Kamer van Koophandel te: Den Haag KvK nummer: E. Directie Naam/namen: 1. O.A.J.M. Wibaut 2. H.G.G.M Verhoeven In functie sinds: Benoemingstermijn(en): onbepaalde tijd 1.1.F. Samenstelling Bestuur of Raad van Toezicht Bestuur: (aankruisen) X Raad van Toezicht Naam: Bestuur In functie sinds: Termijn benoeming Treedt af op (volgens geldend rooster van aftreden): Voorzitter P.M.M. Heijnen max 3 x 3 jaar (leden) J.M.H. IJbema max 3 x 3 jaar J.P. ter Horst max 3 x 3 jaar J.G.A. Bruinsma max 3 x 3 jaar N.E.G. Ris max 3 x 3 jaar F. Sevilmis-Kaya max 3 x 3 jaar G. Gevraagd subsidiebedrag voor de periode Totale omvang jaarlijkse exploitatie: Gevraagde jaarlijkse structurele bijdrage van gemeente in periode : Gesubsidieerd in het kader van het Meerjarenbeleidsplan kunst en cultuur van de gemeente Den Haag (aankruisen) X ja, te weten: (peiljaar 2011) nee 3

5 Ondertekening Hierbij verklaart ondergetekende, daartoe statutair bevoegd, dit formulier naar waarheid en zonder voorbehoud te hebben ingevuld. Wanneer de contactpersoon de aanvraag namens het bestuur ondertekent, een kopie van de machtiging daartoe bijvoegen. Naam: Functie: O.A.J.M. Wibaut Directeur / bestuurder Datum: Plaats: Den Haag Handtekening: 4

6 1.2 INLEIDING EN VISIE Inleiding Toneel zit Den Haag en de Koninklijke Schouwburg in de genen. Er zijn weinig plaatsen in de Westerse wereld waar stad en schouwburg zich in zo n nauwe wisselwerking met elkaar hebben ontwikkeld. De Koninklijke Schouwburg is al ruim twee eeuwen Den Haags centrale toneelpodium en beschikt over één van de mooiste historische theaterzalen van Nederland. Samen met zijn vaste bespelers heeft hij onuitwisbare sporen nagelaten in het Haagse culturele leven. De vele toneel- en operagezelschappen die elkaar in de loop van zijn geschiedenis opvolgden, behoorden zonder uitzondering tot de beste van Nederland. De Koninklijke Schouwburg is dan ook van oudsher één van de belangrijkste en meest toonaangevende toneelhuizen van ons land. Den Haag is, met Amsterdam, één van de weinige steden in Nederland waar een groot toneelgezelschap levensvatbaar gehuisvest kan worden en waar een rijke en gevarieerde toneelprogrammering weerklank vindt bij een breed en geïnteresseerd publiek. De Koninklijke Schouwburg biedt ook nu een programmering van het beste dat de nationale en internationale toneelwereld te bieden heeft en is de standplaats van het Nationale Toneel, één van Nederlands beste repertoiregezelschappen. Een grootse traditie die een grootse toekomst verdient. Dit beleidsplan geeft antwoord op de vraag hoe de Koninklijke Schouwburg in een snel veranderende samenleving en in tijden van bezuiniging het toneel een betekenisvolle plek in de Haagse samenleving blijft geven en een leidende rol blijft spelen. Traditie betekent vernieuwing. De Koninklijke Schouwburg gaat uit van zijn traditie, kiest voor de podiumkunsten van het woord en investeert in de toekomst door nieuwe wegen in te slaan en duurzame samenwerking aan te gaan Visie Wij zijn verbonden met de stad Den Haag - zetel van de nationale regering, hofstad en internationale stad van recht en vrede - vanwege het aanwezige gevoel voor kwaliteit, het bezonken oordeel, de liefde voor taal, toneel en literatuur en het open, internationale karakter. Wij beheren een prachtig monumentaal gebouw, dat met zijn bijzondere architectuur en zijn rijke bespelingstraditie een icoon is van de Haagse stadscultuur. De historische theaterzaal wordt geroemd vanwege zijn akoestiek, sfeer en intimiteit en is als geen andere zaal geschikt voor het gesproken woord. Wij blijven het gebouw - met respect voor de geroemde kwaliteiten - voortdurend vernieuwen en aanpassen aan de wensen en behoeften van de hedendaagse gebruiker. Wij bieden een aantrekkelijke en toegankelijke toneelprogrammering voor jong en oud van het beste dat de nationale en internationale toneelwereld te bieden heeft en presenteren daarnaast Nederlands beste cabaretiers. De mensen die wij willen bereiken zijn op zoek naar inspiratie, zingeving en ontspanning. Wij richten ons op een breed publiek en willen dat de bezoeker bij ons anders - met nieuwe energie, aangeraakt - de deur uit gaat dan hij er is ingekomen, geïnspireerd het leven weer in wandelt en zich er op een nieuwe manier verbonden mee weet. Wij bieden hoge kwaliteit in programmering en dienstverlening. De traditie is voor ons de springplank naar de toekomst: wij putten uit het culturele werelderfgoed van het toneel, houden het op een eigentijdse manier en in zijn eigentijdse vormen beschikbaar en voorzien het van betekenis voor de generaties van nu en straks. Wij dragen door educatie en talentontwikkeling bij aan het publiek en de kunstenaars van morgen. Wij vormen samen met onze partners, het Nationale Toneel en Theater aan het Spui in Den Haag een nationale toneelvoorziening van topkwaliteit. Wij zijn de Koninklijke Schouwburg. 5

7 1.2.3 TERUGBLIK OP EN EVALUATIE VAN DE PERIODE 2009-HEDEN Inleiding De Koninklijke Schouwburg heeft een dominant toneelprofiel. Toneel vormt al vanaf de jaren 90 van de vorige eeuw de basis van de programmering: 80% van de totale programmering komt uit dit genre. Het toneelprofiel heeft drie sterke pijlers: de artistieke kwaliteiten en de afmetingen van de zaal, de aanwezigheid van het Nationale Toneel als huisgezelschap en een consequent volgehouden en uitgebalanceerde toneelprogrammering, die wordt aangevuld met de beste Nederlandse cabaretiers en muziektheater. Naast de grote zaal (685) is er ook nog een vestzaktheatertje in de nok van het gebouw, het Paradijs (70). De toneelprogrammering is verdeeld over vier hoofdcategorieën: gesubsidieerd toneel, ongesubsidieerd toneel voor een breed publiek, jeugdtheater en internationale toneelproducties. Een kwaliteitsprogrammering van toneel en cabaret Ook voor de lopende beleidsperiode was de hoofddoelstelling het aanbieden van een aantrekkelijke en toegankelijke programmering van hoge kwaliteit voor een breed en divers publiek, waarvan het repertoire van het Nationale Toneel de artistieke ruggengraat vormde. De programmering werd samengesteld uit de beste toneel- en cabaretproducties die het Nederlandse taalgebied te bieden heeft. Dat erkent ook de professionele omgeving. Het Fonds voor de Podiumkunsten kende de Koninklijke Schouwburg in het voorjaar van 2011 op basis van de inhoudelijke kwaliteit en het marketingbeleid het maximale bedrag van een tweejarige Subsidie Reguliere Programmering toe. Het Nationale Toneel kan in de Koninklijke Schouwburg terugzien op een aantal goede jaren, waarin het gezelschap ook zijn gemiddelde zaalbezetting zag stijgen van ruim 50% naar ruim 70%. Medea, Kopenhagen, De Kersentuin, Tirza, Faust I + II en recent nog Midzomernachtdroom waren mooie voorbeelden van geslaagde en goed bezochte producties van het Nationale Toneel. Er werd ook een ruime keuze getoond uit de producties van de belangrijkste andere gesubsidieerde toneelgezelschappen uit Nederland en Vlaanderen (Toneelgroep Amsterdam, RO Theater, Zuidelijk Toneel, Toneelgroep Oostpool, het Noord Nederlands Toneel, NT Gent, Het Toneelhuis Antwerpen e.d.). De producties van het gesubsidieerde toneel zijn vaak vernieuwend en van hoge artistieke kwaliteit, maar daardoor ook complex van inhoud en vorm. Ze behoren tot de artistieke kern van de programmering en richten zich vooral op een cultureel meer ontwikkeld en geoefend publiek. De gemiddelde bezettingsgraad in dit segment varieerde tussen de 50% en 55%. Enkele voorbeelden van mooie producties in dit genre waren bijvoorbeeld Spoken (Toneelgroep Amsterdam), Onder de vulkaan en Man zonder Eigenschappen I (Het Toneelhuis), Orlando (Oostpool), Zomertrilogie (Toneelgroep Amsterdam) en De wijze kater (Het Toneel Speelt). Naast het gesubsidieerde toneel maakten we elk seizoen een selectie uit de interessantste toneelproducties van de beste vrije (ongesubsidieerde) producenten. Deze producties zijn vaak traditioneler van vorm, op een breder publiek gericht en commerciëler georiënteerd. Toch zijn er ook in dit segment een aantal voorstellingen van zeer goede kwaliteit te vinden. Meestal zijn een goede tekst met een helder verteld verhaal en uitstekende spelers in een sobere, dienende regie de mix waarop deze kwaliteit is gebaseerd. De gemiddelde bezettingsgraad lag op 70%. Een goede dood, Heren van de thee, Karakter, Oog om oog, De aanslag, De kus en In wankel evenwicht waren hiervan vermeldenswaardige voorbeelden. Vaak wordt in dit segment ook origineel nieuw Nederlands repertoire getoond zoals Doek (van Maria Goos), De Kus (van Ger Thijs) en Expats (van Peter van de Witte). Een beleidsprioriteit binnen de programmering vormde het jeugdtheateraanbod, dat dan ook consequent werd geprogrammeerd voor de verschillende leeftijdsgroepen (4+, 8+, 10+). Opvallend waren hier de hilarische en bruisende familieproducties van het RO Theater, Snorro en Het misverstandt, maar ook Kortjakje en Help! van Theatergroep Max en producties voor de allerjongsten als Otje, Kikker en Tante Patent. Er werden ook in het Paradijs regelmatig voorstellingen geprogrammeerd voor de jongste kinderen (3+). De 6

8 Koninklijke Schouwburg is ieder jaar een van de hoofdlocaties van het Festival De Betovering, het festival in Den Haag dat zich exclusief richt op de jeugd en plaats heeft in de herfstvakantie. De gemiddelde bezettingsgraad van de jeugd- en familievoorstellingen lag rond de 60%. De belangrijkste Nederlandse cabaretiers gaven de afgelopen jaren acte de présence in de Koninklijke Schouwburg, vaak met wat langere series: Herman van Veen, Herman Finkers, Youp van t Hek, Bert Visscher, Brigitte Kaandorp, Claudia de Breij, Marc Marie Huijbrechts en Jochem Myjer. De bezettingsgraad van het cabaret kwam uit op ruim 90%. Het Paradijs In de kleine zaal, het Paradijs, is tot 2010 gewerkt aan het profiel om de springplank voor jong talent te zijn; een profiel dat door makers omarmd wordt, maar onvoldoende herkend werd door het publiek dat bekend is met de Koninklijke Schouwburg. De zaalbezetting was onvoldoende hoog. We besloten minder voorstellingen voor meer publiek te realiseren zonder verlies van kwaliteit. We brachten het activiteitenniveau van 140 voorstellingen terug naar 80 voorstellingen in Tegelijkertijd steeg de bezettingsgraad bij zowel het volwassen als het jeugdaanbod. Ook de nagesprekken die standaard op vrijdag in het Paradijs door een poule van jonge dramaturgen werden georganiseerd, mochten zich verheugen in grote belangstelling: gemiddeld 65% van het aantal aanwezige bezoekers schoof aan bij de nagesprekken. Bovengenoemde lijn continueren we met een Paradijsprogrammering die een nog sterkere verbinding met de grote zaal laat zien en de voor ons publiek herkenbaar profiel zonder de gewenste twist te verliezen. Denk hierbij aan bijzondere solovoorstellingen van o.a. Cees Geel, Porgy Franssen en Wilbert Gieske, maar ook aan voorstellingen als die van Nanna Tieman waar de publieke inmenging bepalend is voor het eindresultaat. Voor het internationale aanbod scouten we zelf op diverse Europese festivals, maar werken we ook nauw samen met de Haagse Stichting The English Theatre. Veel Haagse gezelschappen speelden in het Paradijs de sterren van de hemel en het jeugdaanbod - voor een publiek tot acht jaar - verheugd zich in een groeiende publieksbelangstelling. De bezettingsgraad van voorstellingen voor volwassenen in het Paradijs groeide van 63% naar 67%, voor jeugdtheater van 77% naar 86%. Festivals en bijzondere projecten De Koninklijke Schouwburg vormde de afgelopen jaren de basis van altijd zeer goed bezochte festivals als Crossing Border Festival, Festival De Betovering en Festival Classique. Ook met Writers Unlimited wordt samen gewerkt. Elk jaar wordt het seizoen geopend met het Haags Uit Festival en de opening van de Haagse Museumnacht (die in de Koninklijke Schouwburg plaatsvindt). Een bijzonder interessant experiment was In het spoor van India, een festival over de diepgaande culturele invloed van India op de Hindoestaanse kunst (vooral dans en muziek) in Nederland. Inhoudelijk geslaagd, maar de doelgroep werd er jammer genoeg onvoldoende mee bereikt. Dit experiment wordt in oktober 2012 opgevolgd door een bijzondere multiculturele opera, Orfeo in India van A.W. von Glück, uitgevoerd door klassieke Nederlandse musici en met een Hindoestaans dansgezelschap. Goed bezocht was de Turkse muziektheaterproductie Dilek van Theatergroep Rast. Ook deze krijgt in de herfst van 2012 een opvolger: Hamlet in het Koerdisch als muziektheater. Internationale programmering De internationale programmering is een belangrijke beleidsprioriteit. De Koninklijke Schouwburg liet de afgelopen jaren prachtige voorstellingen zien uit het topsegment van het Europese toneelaanbod (La seconde surprise de l amour en Stifters Dinge van Théâtre Vidy Lausanne, La Dispute van de Comédie Française, Un Tramway van Théâtre National de l Odéon, Waves van National Theatre London, Macbeth van Cheek by Jowl, Antigone van de Münchner Kammerspiele, Oom Wanja van Maly Theater St. Petersburg etc.). Ook in het Paradijs waren enkele bijzondere en zeer goed bezochte internationale producties te zien, zoals bijvoorbeeld Twelfth Night door Filter (i.s.m. Royal Shakespeare Company), A Life In Three Acts (met en van Marc Ravenhill), Phantom Story (van Plateaux festival Mousonturm Frankfurt i.s.m. Productiehuis Rotterdamse Schouwburg) en Something Dark van Lemn Sissay. De artistieke kwaliteit van de buitenlandse voorstellingen was zeer hoog. De gemiddelde zaalbezetting van de buitenlandse voorstellingen is de afgelopen jaren gegroeid dankzij intensieve marketinginspanningen en tegen de algemene trend van publieksuitval in; 35% van de bezoekers bestond daarbij uit expats. De buitenlandse voorstellingen zijn ten slotte ook zeer gewild bij docenten en leerlingen van het voortgezet onderwijs, soms van ver buiten 7

9 Den Haag. Vanwege het relatief geringe aanbod aan buitenlandse voorstellingen kunnen wij hier jammer genoeg vaak niet aan de vraag voldoen. Een punt van zorg bij deze verheugende ontwikkeling is dat de internationale programmering getalsmatig net te gering (2 à 3 grote producties met elk 2 tot 3 voorstellingen) is om een echt substantieel onderdeel van de totale programmering uit te maken, de noodzakelijke uitstraling te krijgen en er structurele publieksopbouw voor te kunnen bewerkstelligen. De oorzaken hiervan liggen in de hoge kosten die gemoeid zijn met het importeren van grootschalig en vaak groot bezet internationaal repertoiretoneel en de economische crisis, die de financiering van de internationale programmering heeft bemoeilijkt: naast een bescheiden subsidie van de Gemeente Den Haag ( ) leunt die vooral op de eigen middelen die verdiend worden met de commerciële exploitatie van het gebouw en sponsoring ( per jaar). Dankzij de crisis is de totale omzet hiervan fors gedaald en was het niet eenvoudig het benodigde budget te halen en zeker niet meer dan dat, zoals de voorgaande jaren vaak het geval was. De Koninklijke Schouwburg heeft de afgelopen 10 jaar veel geïnvesteerd in de internationale programmering. Dit onderdeel van de programmering - toch zo passend bij de internationale ambities van Den Haag - zou moeten worden uitgebreid tot 4 à 6 buitenlandse producties per seizoen (zie 1.3). De samenwerking met het Nationale Toneel De samenwerking met het Nationale Toneel ten behoeve van de ontwikkeling van een Haagse toneelvoorziening met een landelijke uitstraling (vaak beschreven onder de wisselende noemer van het Toneelkwartier of de Stadstheaterunie ) was een belangrijke doelstelling. De uitwerking van de samenwerking liep enige vertraging op door het plotselinge overlijden van Evert de Jager, zakelijk directeur van het Nationale Toneel, in oktober 2010, maar werd met de nieuwe directie van het Nationale Toneel snel en voortvarend weer opgepakt. Het resultaat vindt zijn neerslag in dit beleidsplan (zie 1.3.2). De samenwerking met het Nationale Toneel kwam ook tot uitdrukking in de megaproductie Faust, waarvoor de grote zaal van de Koninklijke Schouwburg in totaal drie maanden midden in het seizoen volledig beschikbaar werd gesteld en in het TheuBoermans@Workfestival, een klein festival dat op unieke wijze vijf verschillende producties van de hand van Theu Boermans kon tonen en waarmee de nieuwe artistiek leider van het Nationale Toneel aan het Haagse publiek werd voorgesteld. Educatie Op het gebied van jeugdeducatie vervulde de Koninklijke Schouwburg de rol van intermediair. Groepsreserveringen voor middelbare schoolleerlingen, rondleidingen door de schouwburg voor klassen en bemiddeling tussen scholen en de educatieve diensten van de gesubsidieerde gezelschappen gebeuren veelvuldig. Begin 2012 wordt in samenwerking met het Theater Instituut Nederland en het Koorenhuis een bijzonder educatief project georganiseerd rondom een reizende tentoonstelling over het maken van theater, Backstage, waar veel animo voor bestaat bij de scholen. De Koninklijke Schouwburg en het Koorenhuis organiseren elk seizoen ook enkele schoolvoorstellingen voor het basisonderwijs. Wij zijn actief betrokken bij de organisatie van de jaarlijkse Theateradviesdag, waar de kunstinstellingen hun aanbod aan de Haagse CKV docenten presenteren. In totaal komen er elk jaar gemiddeld ongeveer kinderen (een kleine 10% van ons bezoekersaantal), scholieren (BO, VO) en studenten (HO) naar de voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg. Inleidingen De Koninklijke Schouwburg verzorgde vele inleidingen bij de voorstellingen en heeft jarenlang een speciale talkshow gehad, De Kersentuin, die eens in de zes weken inging op de culturele actualiteit in de Koninklijke Schouwburg en andere Haagse kunstinstellingen. De Kersentuin werd in het seizoen 09/10 na zeven succesvolle seizoenen beëindigd. Er wordt gewerkt aan een opvolger. Marketing De Koninklijke Schouwburg heeft de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in marketing. In 2009 werd een nieuwe commerciële marketingstrategie ontwikkeld met een centrale rol voor het internet en de sociale media. Er werd geïnvesteerd in een nieuwe website en applicaties om op een veel interactiever manier met klanten te kunnen communiceren. Daarnaast werd een belangrijke en uitgebreide databaseanalyse uitgevoerd, die veel nieuwe gegevens over ons publiek aan het licht bracht en waardoor een begin kon worden gemaakt met een nieuwe meer verfijnde doelgroepsegmentatie. Op basis hiervan kon een duidelijk 8

10 tweesporenbeleid worden uitgezet: verleiden en verbinden; nieuw publiek verleiden tot een eerste bezoek en het vervolgens, net als het bestaande publiek, duurzaam verbinden aan de Koninklijke Schouwburg. Ook werd gebroken met de traditie van een jaarlijkse seizoensbrochure, die werd vervangen door de OSCAR, een driemaandelijks cultureel lifestyle-magazine, dat de voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg op een nieuwe manier onder de aandacht van bestaande en nieuwe publieksgroepen brengt en traffic naar de website genereerd. Ten slotte is in 2011 onder leiding van de Koninklijke Schouwburg de basis gelegd voor samenwerking tussen alle belangrijke Haagse podiumkunstinstellingen op het gebied van ticketing, die in 2012 zijn beslag zal krijgen. Publiekscijfers en zaalbezetting Min of meer parallel aan de lopende kunstenplanperiode veroorzaken de kredietcrisis, die uitbarst in de zomer van 2008, en de daarop volgende economische crisis een radicale omslag in het consumentenvertrouwen. Burgers houden de hand op de knip voor uitgaven waar ze niet de directe noodzaak van zien en die houding heeft zijn uitwerking op het theaterbezoek niet gemist. De Koninklijke Schouwburg had een groei van de absolute publiekscijfers willen realiseren, maar maakt na een aantal vette jaren tijdens het seizoen een forse publieksval. Gemiddeld kwamen er ongeveer bezoekers per jaar minder naar de voorstellingen in de Koninklijke Schouwburg dan in de voorgaande jaren. Er tekenen zich ook steeds scherper enkele trends af: keuzepatronen worden grillig en onvoorspelbaar, incidentele bezoekers voor het amusement haken af, trouwe bezoekers voor het serieuze repertoire blijven trouw, maar kopen veel later. Desondanks lukt het ons om voor vrijwel alle genres een goede gemiddelde zaalbezetting te realiseren. De totale gemiddelde zaalbezetting van de grote zaal daalde in totaal met slechts 6%, wat een stuk lager is dan de gemiddelde door de VSCD gemeten landelijke daling de afgelopen jaren (13%). Geheel in lijn met de hierboven gesignaleerde trends is de daling in de bezetting van Theater breed publiek en, in mindere mate, Jeugd-Familie. Opmerkelijk zijn de stijging bij het Nationale Toneel en de sterk gestegen gemiddelde zaalbezetting van de Internationale programmering. Figuur 1 - Gemiddelde bezettingsgraad per categorie De negatieve effecten van de financiële en economische crises worden voor de kunsten versterkt door de omvangrijke bezuinigingen op de budgetten voor kunst en cultuur van zowel het Rijk als de lagere overheden. De BTW verhoging op theaterkaartjes (per 1 juli 2011) werd door de Koninklijke Schouwburg opgevangen door de toegangsprijzen zowel te verlagen als te verhogen: drie rangen worden zes rangen, waardoor een veel grotere prijsdifferentiatie kan worden toegepast. De effecten van dit prijsbeleid worden gevolgd en ogen gunstig. De Koninklijke Schouwburg zet voor 2012 in op een stijging van de zaalbezetting. 9

11 Financiën Financieel had de Koninklijke Schouwburg twee doelstellingen: 1. een positief resultaat behalen en 2. structureel ,- genereren aan derde geldstromen (uit sponsoring en de commerciële exploitatie van het gebouw). De Koninklijke Schouwburg weet de jaren 2008, 2009 en 2010 dankzij scherpe afspraken met producenten en gezelschappen, risicoreductie en gedegen financieel management met positieve cijfers af te sluiten en zijn weerstandsvermogen op orde te krijgen. Ook de doelstelling om in vier jaar tijd structureel tenminste aan derde geldstromen te realiseren uit de commerciële verhuur en sponsoring wordt gehaald. Maar ook op deze gebieden staat de omzet onder druk. Tegelijkertijd moest in korte tijd een generieke bezuiniging van 7% worden voorbereid, die door de gemeente Den Haag in 2011 en 2012 wordt toegepast op alle subsidies voor kunst en cultuur. In 2011 wordt een (niet al te groot) tekort verwacht. De begroting voor 2012 sluit op nul. De financiële vooruitzichten voor de komende jaren zijn vanwege de verwachte negatieve koopkrachtontwikkelingen (een belangrijke indicator voor theaterbezoek) en vanwege de grote bezuinigingen bij de overheid ongunstig. Tenslotte heerst er grote onzekerheid over de financiële situatie na 2012, omdat het leeuwendeel van de bezuinigingen op de begroting voor kunst en cultuur van de gemeente Den Haag nog moet worden ingevuld. 10

12 1.3. PLANNEN EN ACTIVITEITEN VOOR DE PERIODE Inleiding Toneel vertegenwoordigt een belangrijke culturele meerwaarde voor Den Haag. Dit blijkt ook uit de resultaten van het rapport Stadspanel Den Haag, ronde voorjaar 2011, waarin 80% van de respondenten zegt toneel belangrijk te vinden. Voor de Koninklijke Schouwburg is de belangrijkste vraag voor de komende jaren hoe het toneel in Den Haag zijn belangrijke en betekenisvolle positie behoudt en versterkt. De Koninklijke Schouwburg blijft daar een leidende rol in spelen. De Koninklijke Schouwburg kiest voor een versterking van de samenwerking met het Nationale Toneel en Theater aan het Spui. De stad heeft met deze drie instellingen belangrijke troeven in handen om die culturele meerwaarde zowel op stedelijk als op landelijk niveau voort te zetten en te versterken. Zij behoren tot de culturele schatten van de stad. Deze drie instellingen vormen samen de Haagse basisketen voor toneel, jeugdtheater en toneeleducatie. De Koninklijke Schouwburg kiest daarnaast voor nauwe samenwerking met Theaters Diligentia en Pepijn waarmee hij de Haagse basisketen voor cabaret vormt. De vier instellingen vormen samen de Haagse basis van de podiumkunsten van het woord. De omvang van de bezuinigingen op de Haagse begroting voor kunst en cultuur zal een herschikking van de Haagse culturele infrastructuur tot gevolg hebben. De Koninklijke Schouwburg hoopt dat de gemeente Den Haag zal kiezen voor het behoud en de versterking van de twee hier beschreven ketens van duurzaam met elkaar samenwerkende instellingen. Zij willen onderdeel uitmaken van een weliswaar kleinere, maar ook sterkere Haagse culturele infrastructuur, die ook in de toekomst hoge kwaliteit en pluriformiteit binnen het stedelijke culturele leven kan waarborgen en waarmee de stad op weg kan naar Culturele Hoofdstad van Europa Toneelalliantie (werktitel) - Samenwerking De Koninklijke Schouwburg gaat nauw samenwerken met het Nationale Toneel en Theater aan het Spui aan de ontwikkeling van een nationale toneelvoorziening in Den Haag, verder genoemd de toneelalliantie, om de toekomst van het toneel in Den Haag op een hoog kwaliteitsniveau te borgen en een nationale uitstraling te geven. Alle facetten binnen de keten komen daarbij aan bod: toegankelijk toneelaanbod van hoge kwaliteit voor jong en oud, wereldrepertoire voor mensen van nu, internationalisering, publieksverbreding en publieksvernieuwing, talentontwikkeling, educatie, schoolvoorstellingen en relatie met het onderwijs, cultureel ondernemerschap en efficiënte bedrijfsvoering. Samen kunnen de drie instellingen een uitgebreid, aantrekkelijk en gevarieerd toneelaanbod verzorgen voor Den Haag en een toneelvoorziening vormen voor de stad die ook de toekomst van het toneel waarborgt. Doelstellingen De toneelalliantie beoogt Een heldere toneelinfrastructuur in Den Haag door een betere afstemming van productie en programmering Groter publieksbereik en een grotere maatschappelijke werking van het toneel Grotere synergie tussen de instellingen Grotere synergie tussen de toneelsector en het onderwijs Grotere bijdrage aan het Haagse culturele klimaat 600 toneelvoorstellingen per jaar voor toneelbezoeken in Den Haag, waarvan kinderen en jongeren, wat een groei inhoudt van ongeveer 15% binnen de toneelalliantie. De partners binnen de toneelalliantie behouden ieder hun eigen rol en verantwoordelijkheid. 11

13 De samenwerking moet ertoe leiden dat er met minder overheidssubsidie toch meer kan worden gerealiseerd dan voorheen. Een uitgebreide beschrijving van de toneelalliantie is als bijlage bijgevoegd. Een aantal facetten van de samenwerking wordt ook hieronder beschreven in paragraaf Theaters Diligentia en Pepijn zullen op een aantal onderdelen worden opgenomen in het verband van de toneelalliantie, met name op het gebied van de samenwerking in de backoffice (Financiën, HRM, Techniek, Marketing) De Koninklijke Schouwburg: Toneelschouwburg in een toneelstad Het artistieke beleid van de Koninklijke Schouwburg richt zich in de komende beleidsperiode op de podiumkunsten van het woord en in meer specifieke zin op de verdere versterking van het toneelprofiel. De bredere bedding waarin dit gebeurt is de toneelalliantie, waarin de Koninklijke Schouwburg fungeert als het centrale toneelpodium en topinstituut en het samenwerkingsverband voor cabaret met theaters Diligentia en Pepijn. De Koninklijke Schouwburg richt zich in zijn artistieke beleid op een goed evenwicht tussen hoge artistieke kwaliteit en toegankelijkheid. De Koninklijke Schouwburg in een nationale context De Koninklijke Schouwburg functioneert wat zijn aanbod betreft in een nationale context. Wat de ontwikkelingen binnen het gesubsidieerde aanbod betreft is de Koninklijke Schouwburg actief deelnemer aan de gesprekken hierover tussen de Nederlandse schouwburgen, die een rol spelen in de landelijke basisinfrastructuur (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Parkstad Brabant (Eindhoven/Tilburg), Maastricht, Arnhem, Groningen) en de gesubsidieerde toneelgezelschappen uit de basisinfrastructuur (Toneelgroep Amsterdam, het RO-theater, het Nationale Toneel, De Utrechse Spelen, Het Zuidelijk Toneel, Toneelgroep Maastricht, Toneelgroep Oostpool, het Noord Nederlands Toneel). Doel van deze overleggen is een betere afstemming tussen aanbod en afname. Repertoirekeuze, afstemming tussen regionaal en nationaal aanbod, herneming van succesvolle producties, coproductie, gezamenlijke marketing zijn belangrijke agendapunten. Ook met een aantal vrije producenten wordt gesproken over coproductie, seriebespeling en gezamenlijke marketing. Deze gesprekken zijn van belang voor de toekomst van het toneelaanbod in de Koninklijke Schouwburg en dus ook in Den Haag en zullen naar verwachting tot concrete afspraken leiden nadat de subsidies zullen zijn verdeeld. Toneel en publiek in een snel veranderende culturele context De Koninklijke Schouwburg zet primair in op een evenwichtige mix van toneelvormen en cabaret, die zich beweegt tussen de hoge kunst aan de ene pool en intelligent, goed gemaakt vermaak aan de andere. Het hedendaagse publiek heeft een eclectische smaak: moderne cultuurliefhebbers houden over het algemeen van meerdere kunstvormen tegelijkertijd en bezoeken net zo gemakkelijk uitingen van hoge kunst als uitingen van lage kunst. Liefhebbers van hoge kunst laten zich overigens gemakkelijker in met lage kunst dan andersom. En om het ingewikkeld te maken: hoge en lage kunst lijken (tot op zekere hoogte) ook steeds meer door elkaar heen te lopen en in elkaar over te lopen. Het publiek is op zoek naar zeggingskracht en beleving en bekommert zich minder om de conventies waaraan het bezoek aan kunst en de kunstvormen zelf moeten voldoen: dat gaat zowel over hoe men zich hoort te gedragen en te kleden in een schouwburg als om de artistieke wetten waaraan een kunstvorm of genre hoort te voldoen. Een jong publiek kan tijdens de informele sfeer van een festival als Lowlands uit zijn dak gaan van een symfonie van Mahler, terwijl het er niet over piekert om dezelfde symfonie in een stijve concertzaal te gaan beluisteren. Tegenwoordig kun je heel ingewikkelde en moeilijke popmuziek maken, maar ook Richard III van Shakespeare ensceneren als een popconcert. Waren vroeger de conventies van de 'hoge en de lage kunst strikt gescheiden, tegenwoordig spelen hoge en lage kunst met hun conventies leentjebuur bij elkaar. Vroeger was dat ondenkbaar: popmuziek was van de simpele muzikale schema s en het grote toneel van de ingewikkelde en plechtstatige retoriek. De culturele verandering die zich in de loop van de vorige eeuw heeft voltrokken en zich nog steeds aan het voltrekken is, is immens. Kunst bepaalt zelf de conventies waaraan het op dit moment wenst te voldoen. Het onderscheid tussen de verschillende kunstvormen is vervaagd. Het onderscheid tussen amusement en kunst is vervaagd. De eenduidige verbinding tussen de verschillende kunstvormen en bepaalde sociale klassen is ook vervaagd. Kwaliteit blijft een heel belangrijk criterium, maar het is niet meer eenduidig te definiëren. Kwaliteit heeft te maken met de intelligentie waarmee het spel met de conventies wordt gespeeld en hoe op die manier betekenis en zin worden gegenereerd. Kwaliteit moet steeds opnieuw worden geduid. Zeggingskracht ontstaat niet meer in vooraf 12

14 vastgelegde patronen. Kunst verandert voortdurend de regels van het sociale en artistieke spel. Programmeren en het vinden van het juiste publiek bij de juiste voorstellingen is met die culturele en artistieke ontwikkelingen een steeds complexer, maar ook uitdagender spel geworden. Deze ontwikkelingen stellen een instituut als de Koninklijke Schouwburg (met zijn monumentale gebouw) voor grote uitdagingen, waar hij zich van harte voor open stelt, omdat zij kansen bieden, artistiek en sociaal. Hij kan voortdurend de vinger aan de pols houden van de belangrijkste artistieke ontwikkelingen en fungeert (allang) niet meer alleen voor één bepaalde sociale klasse ( Benoordenhout ), maar voor een veel breder, meer divers en diffuser publiek, dat ook meer verspreid is over de stad. De programmering Onderzoek (Podiumkunsten & Publiek, een empirisch-theoretisch onderzoek naar omvang en samenstelling van het publiek voor de podiumkunsten, Maas, Verhoeff, Ganseboom, 1990) heeft uitgewezen dat er toch nog steeds wel enige structuur valt aan te brengen in de voorkeuren en keuzes van liefhebbers van de podiumkunsten, onder te verdelen in verschillende publieksgroepen. Hierbij wordt uitgegaan van twee begrippenparen - eenvoudig/complex en conventioneel/onconventioneel - die betrekking hebben op inhoud en vorm en aangeven hoe een specifieke publieksgroep zich verhoudt tot vorm en inhoud, d.i. de artistieke conventies van een genre: a. Eenvoudig/conventioneel podiumkunstvormen als klucht, eenvoudige liedjesprogramma s en laagdrempelig muziektheater voor een publiek dat verstrooiing zoekt en vermaak. Dit publiek gaat zonder pretentie en met weinig voorkennis gezellig een avondje uit. b. Eenvoudig/onconventioneel podiumkunstvormen als cabaret, bijzondere vormen van muziektheater en toegankelijke dansvoorstellingen voor een publiek dat niet moeilijk doet, maar er wel iets van mee wil nemen. Dit publiek wil verrast worden en wil ook wel enigszins op de proef gesteld worden. c. Complex/conventioneel podiumkunsten als repertoiretoneel, opera, klassieke concerten en balletvoorstellingen die zich richten op een publiek dat gaat voor de inhoud, hoge verwachtingen koestert ten aanzien van kunst, minder georiënteerd is op vernieuwing en een traditioneler smaak heeft. d. Complex/onconventioneel in alle podiumkunstdisciplines de experimentele en vernieuwende uitingen, de multidisciplinaire en de multimediale uitingen die zich richten op een publiek van de echte liefhebber van de hoge kunsten, die voortdurend op zoek is naar experiment, verrassing, nieuwe theatervormen, nieuwe onderwerpen, nieuwe inzichten. De groepen a en b in dit schema zouden meer tot de lage kunst kunnen worden gerekend, de vormen c en d bij de hoge kunst. Deze begrippenparen zijn zonder al teveel moeite ook op de verschillende vormen van toneel en cabaret toe te passen, zodat aan de hand van dit schema het programmeringbeleid van de Koninklijke Schouwburg goed te beschrijven is. De Koninklijke Schouwburg kiest voor de podiumkunsten van het Woord, waarbij toneel de centrale podiumkunstdiscipline (82%) is, aangevuld met 13

15 cabaret en muziektheater, waaronder enkele kleinschalige operavoorstellingen. Binnen dit scherpe artistieke profiel zoekt de Koninklijke Schouwburg de breedte en stelt een programmeringmix samen van subgenres uit de twee genoemde hoofddisciplines die zich evenwichtig over de hierboven genoemde smaakcategorieën laat verdelen. De categorieën c en d zijn daarbij de dominante categorieën. De Koninklijke Schouwburg intensiveert waar mogelijk de samenwerking met de festivals die hij onderdak biedt, zoals Crossing Border, Writers Unlimited, De Betovering en Festival Classique. Ook ondersteunt hij het jonge Haagse opera initiatief Opera2Day. De Koninklijke Schouwburg onderzoekt de mogelijkheden om het India festival nieuw leven in te blazen en op die manier aanbod voor de grote Hindoestaanse gemeenschap in Den Haag te creëren. Door de combinatie van een scherp artistiek profiel en een brede voorstellingsmix trekt de Koninklijke Schouwburg een breed en divers publiek. De Koninklijke Schouwburg wil de toegankelijkheid versterken door regelmatig inleidingen, lezingen, debatten en andere activiteiten aan te bieden die bezoeker in staat stellen zijn inzicht in en kennis van de voorstellingen en de thema s waarover zij gaan te verdiepen (zie bijlage De toneelalliantie, paragraaf `Platform voor dialoog`). Positionering De positionering van de Koninklijke Schouwburg: Toptheater voor iedere Hagenaar in een Haagse toplocatie. Hij gaat ook in dialoog met zijn publiek, onder andere via de sociale media, om zijn publiek beter te leren kennen en bedienen. De Koninklijke Schouwburg is met het hierboven beschreven artistieke beleid de meest gespecialiseerde grote schouwburg van Nederland en is daarmee lokaal, regionaal en nationaal zeer onderscheidend. Dit effect wordt nog versterkt door zijn functie als standplaatstheater van het Nationale Toneel. Ten slotte is ook voor de Koninklijke Schouwburg artistieke kwaliteit een basiscriterium en bestaat de kunst van het programmeren er in hoge mate uit om in alle smaakcategorieën voorstellingen van hoge kwaliteit te vinden. Wij werken daarbij vanuit de overtuiging dat er in alle categorieën voorstellingen bestaan, die met intelligentie, passie en vakmanschap zijn gemaakt en die borg kunnen staan voor een kwaliteitservaring bij het publiek. Internationale programmering Internationalisering is - zoals dat past in een stad met grote internationale ambities - een belangrijke beleidsprioriteit zowel van de Koninklijke Schouwburg als van de toneelalliantie. Er is een gestaag groeiende belangstelling, zowel van expats als van Nederlands publiek. Het draagt bij aan het kosmopolitische karakter van de stad en aan het internationale vestigingsklimaat van Den Haag, waar inmiddels hoogopgeleide expats wonen en werken. Er is een belangrijke artistieke en culturele meerwaarde voor een toneelstad als Den Haag om de eigen (toneel)cultuur te confronteren en te bevruchten met toptoneel en met bijzondere artistieke ontwikkelingen uit het buitenland en daardoor aansluiting te vinden met wat er zich in de internationale culturele wereld afspeelt. De Koninklijke Schouwburg intensiveert binnen de toneelalliantie de ontwikkeling van zijn internationale programmering, stemt deze af met Theater aan het Spui en gaat ten behoeve van Haagse expats samen met het Nationale Toneel ook de belangrijkste producties van het gezelschap in het Engels boventitelen. De Koninklijke Schouwburg onderhoudt een uitgebreid internationaal netwerk van vooraanstaande toneelhuizen en -gezelschappen, het Nationale Toneel zoekt de internationale uitwisseling door in Europees verband allianties met buitenlandse gezelschappen aan te gaan, internationale regisseurs uit te nodigen om in Den Haag te komen werken en zijn producties meer in het buitenland te vertonen. De toneelalliantie legt dwarsverbanden en brengt samenhang in het internationale toneelbeleid. De toneelalliantie en het Crossing Border Festival onderzoeken de mogelijkheden voor een internationaal theaterfestival in Den Haag. Er komt ook een Engelstalige website voor het expat publiek. De intensivering van de ontwikkeling van een bijzondere internationale programmering op hetzelfde artistiek topniveau, waar de afgelopen jaren met succes naar werd gestreefd, is echter alleen zinvol als internationale producties in een grotere frequentie dan nu kunnen worden aangeboden: tenminste 4 à 6 groot gemonteerde producties in de grote zaal (elk met een serie van tenminste twee voorstellingen) per seizoen en hetzelfde aantal in de kleine zaal. Alleen dan ontstaat er perspectief op een structurele publieksopbouw en kan het professionele netwerk van belangrijke Europese gezelschappen en toneelhuizen structureel worden onderhouden. Daarom vraagt de Koninklijke Schouwburg voor dit onderdeel een bedrag van extra subsidie aan bovenop de die hij daarvoor nu ontvangt. 14

16 De Koninklijke Schouwburg voegt daaraan zelf jaarlijks nog eens tenminste toe uit eigen middelen en uit geschatte recette, zodat een adequaat budget van ontstaat waarmee hij structureel een internationale programmering van topkwaliteit en voldoende omvang kan ontwikkelen. De Koninklijke Schouwburg kan met dit budget ook een belangrijke bijdrage leveren aan het eerder genoemde internationale theaterfestival, dat een samenwerkingsverband van het Nationale Toneel, Theater aan het Spui, het Crossing Border Festival en de Koninklijke Schouwburg vanaf 2013 in Den Haag wil organiseren en dat een belangrijke opmaat moet zijn voor Den Haag Culturele Hoofdstad van Europa Het Paradijs De programmering in onze kleine vlakke vloerzaal, het Paradijs, laat in de nieuwe kunstenplanperiode een sterkere verbinding met de kwaliteit van het grote zaalaanbod zien zonder de aandacht voor het kleine, intieme of het jonge talent teniet te doen. Daarbinnen willen we het accent leggen op die verhalen die het vertellen waard zijn, het door ons literair theater genoemd. Samen met het Nationale Toneel zijn we in gesprek met diverse partijen om geënsceneerde lezingen van wereldliteratuur te realiseren. Na het jarenlang succesvolle Dinner For One willen we vanaf 2012 in coproductie met het Nationale Toneel en Theater aan het Spui in de decembermaand een exclusieve voorstelling in het Paradijs brengen die recht doet aan de feestmaand en toegankelijk is voor een breed publiek. Onze voorkeur gaat daarbij uit naar een exclusief voor de locatie van de Koninklijke Schouwburg gemaakte productie. In nauwe samenwerking met Theater aan het Spui realiseren we een continu lunchtheateraanbod in het centrum van Den Haag. Voor de lunchprogrammering van het Paradijs werken we samen met ervaringsdeskundige van het eerste uur, Bellevue Lunchtheater uit Amsterdam. We ontwikkelen een vaste formule om aandacht te geven aan interessante kleine Haagse gezelschappen (Plankgas, Branoul, Drang). In samenwerking met onder meer de Stichting The English Theatre (STET) bouwen we ook voor ons internationale publiek voort op onze internationale programmering in het Paradijs; pareltjes van voorstellingen uit het buitenland die het zien meer dan waard zijn. We bieden de komende kunstenplanperiode ruimte aan een betaalbare theaterprogrammering voor de allerkleinsten tot zes jaar oud welke we in het Paradijs gaan realiseren. En ook hierin werken we graag samen met de in dit aanbod gespecialiseerde impresariaten. Het zeer terecht veelvuldig geprezen midden- en kleine zaal aanbod uit het gesubsidieerde jeugdtheater past helaas vaak technisch niet in het Paradijs. Veel van dat aanbod staat in Den Haag dan ook in Theater aan het Spui. Wat goed is en past, wordt vanzelfsprekend met enthousiasme in ons programma opgenomen. We programmeren 40 voorstellingen voor volwassenen per jaar met een bezettingsgraad van 65%, 30 voorstellingen voor kinderen met een bezettingsgraad van 80% en 12 buitenlandse voorstellingen met een bezettingsgraad van 75%. Jeugdtheater, schoolvoorstellingen en toneeleducatie De toneelalliantie werkt met een uitgebreid programma van jeugdtheatervoorstellingen, schoolvoorstellingen (zowel op de podia als op scholen) en toneeleducatie aan het toneelpubliek van de toekomst. De Koninklijke Schouwburg, Theater aan het Spui en Theaters Diligentia en Pepijn verzorgen een horizontale programmering van jeugdtheater in het centrum van Den Haag, die tevens een goede afspiegeling is van het landelijke jeugdtheateraanbod: iedere zondag een voorstelling voor de jeugd in (het centrum van) Den Haag. De jeugdtheaterproducties van het toekomstige NT/Stella zullen hierin een prominente rol gaan spelen. Andere theaters kunnen zich bij dit initiatief aansluiten. Er komt één gezamenlijke website voor het culturele aanbod voor kinderen in Den Haag. Financiering geschiedt uit de reguliere budgetten van de deelnemende instellingen. De toneelalliantie organiseert in samenwerking met het nieuwe kenniscentrum van het Koorenhuis schoolvoorstellingen. Zij zijn het fundament van de toneeleducatie: toneeleducatie begint bij het daadwerkelijk bezoeken van voorstellingen in een theater. Ongeveer leerlingen van het Basis Onderwijs zullen worden bereikt met schoolvoorstellingen op de beide podia: 20 per jaar in de Koninklijke Schouwburg, 30 per jaar in Theater aan het Spui. Nog eens met schoolvoorstellingen in de scholen. De podia verzorgen de programmering. De jeugdtheaterproducties van het Nationale Toneel nemen bij het scholenaanbod een centrale positie in. Er zal worden onderzocht of de producties voor de scholen thematisch aan kunnen sluiten op de kerndoelen van het onderwijs. De financiering van 15

17 de schoolvoorstellingen geschiedt uit het budget van het kenniscentrum van het Koorenhuis. De gemeente Den Haag organiseert begin 2012 een pilot om de taakverdeling tussen de culturele instellingen, de scholen en de culturele instellingen nader te onderzoeken en vast te stellen. De toneelalliantie gaat ook toneeleducatie verzorgen. Zij richten daartoe gezamenlijk een projectbureau op, dat op inspirerende en innovatieve wijze invulling zal gaan geven aan de toneeleducatie in Den Haag. Het biedt een continu aanbod voor leerlingen van het primair onderwijs tot aan senioren. Het staat voor de eerste kennismaking met toneel, nieuwe ervaringen, persoonlijke ontwikkeling door te leren, kennis, inzicht en verdieping. Het projectbureau richt zich op de Haagse bevolking in de volle breedte, van jonge kinderen tot senioren. Een uitgebreidere beschrijving van het projectbureau vindt u in een aparte bijlage Het projectbureau voor toneelalliantie in Den Haag. Aantal toneelvoorstellingen en publieksbereik De samenwerkingspartners binnen de toneelalliantie spelen en programmeren samen in de verschillende zalen ongeveer 600 toneelvoorstellingen per jaar, waarvan 150 door het Nationale Toneel, voor verschillende doelgroepen, met een gezamenlijk publieksbereik van toneelbezoeken per jaar, waarvan kinderen en jongeren. De Koninklijke Schouwburg zelf programmeert 300 voorstellingen per jaar (waarvan ongeveer 200 toneelvoorstellingen die onderdeel uitmaken van het hierboven genoemde bereik van de toneelalliantie), ontvangt in totaal bezoekers en een gemiddelde zaalbezetting van 70%. Daarnaast ontvangt de Koninklijke Schouwburg nog eens bezoekers met zijn commerciële activiteiten. De samenwerking tussen de verschillende instellingen zal een grotere publieksuitwisseling bewerkstelligen tussen de theaters. De marketingafdelingen van de drie (en eventueel vier) instellingen zullen nauw gaan samenwerken en op termijn worden samengevoegd. Er zal ook samenwerking worden gezocht met organisaties als Theater Dakota, de wijkbibliotheken, en Haagse sportclubs om de publieksverbreding te bewerkstelligen. Krachtenbundeling leidt tot kennisdeling en maakt specialisatie mogelijk, waardoor effectiever beleid zal kunnen worden ontwikkeld op het gebied van online marketing, sociale media, database analyse, publieksonderzoek, campagneontwikkeling en doelgroepenbenadering. Database analyse en publieksonderzoek worden steeds belangrijker worden, omdat het publiek steeds meer gesegmenteerd moet worden op zijn eclectische culturele voorkeuren en andere lifestyle-elementen en minder op de klassieke sociaaleconomische indicatoren. Sociale en andere media worden steeds belangrijker, omdat zij de kanalen zijn waarlangs organisaties met hun klanten, maar vooral ook klanten onder elkaar over de instelling communiceren. De dialoog met de klant zal een belangrijke beleidsprioriteit zijn. Zij vormen ook een cruciaal feedbacksysteem waar elke instelling alert aan zal moeten deelnemen. Ook op het gebied van de ticketing zal nauwer worden samengewerkt: door in the cloud (ticketingsysteem op het internet) te gaan werken komt er één gezamenlijke klantendatabase, een belangrijke voorwaarde voor verregaande samenwerking in de marketing. Sponsoring, mecenaat en fondsenwerving De Koninklijke Schouwburg en het Nationale Toneel gaan nauw samenwerken op het gebied van sponsoring, mecenaat en fondsenwerving. Hun doelstellingen hebben dermate veel verwantschap en het jachtgebied is relatief klein, dat zij hebben besloten samen een projectbureau Development in te richten en op dit gebied geheel samen op te trekken, met gelijke verdeling van de kosten en de opbrengsten. Onder het motto: World class drama in a world class venue. Het projectbureau zal sponsorbeleid ontwikkelen dat zich vooral richt op het bedrijfsleven, een donorprogramma dat zich richt op het particulier mecenaat en een systematische benadering van culturele particuliere vermogens- en overheidsfondsen. De financiële doelstellingen voor dit programma zijn ambitieus, maar geven in de eerste jaren nog geen hoog netto rendement, omdat eerst geïnvesteerd zal moeten worden in de opbouw van het projectbureau en de benodigde netwerken. Daarnaast zal rekening moeten worden gehouden met het ongunstige economische gesternte waaronder deze activiteiten zullen worden gestart. De baten zullen onder meer worden gebruikt om bijzondere artistieke en educatieve projecten te financieren. De beide instellingen gaan hiermee in 2012 van start om zo een stevige financiële basis te leggen, waarmee we de kwaliteit, het onderscheidende karakter en de toekomst van het toneel in Den Haag veilig kunnen stellen. De Koninklijke Schouwburg zet ook de ontwikkeling van de commerciële exploitatie van het gebouw voort, die een belangrijke pijler vormt van zijn cultureel ondernemerschap. De Koninklijke Schouwburg stelt zich ten doel om het aandeel eigen inkomsten, de komende jaren te verhogen tot rond de 43%. De toneelalliantie heeft tenslotte een efficiencydoelstelling (zie bijlage). 16

18 Gebouw en gastvrijheid Juist omdat beleving en lifestyle zo n belangrijke rol spelen bij theaterbezoek ontwikkelt de Koninklijke Schouwburg een plan voor de herinrichting van het voorgebouw. Theaterbezoek is meer dan alleen de voorstelling. Ook de sociale context - sfeer en gastvrijheid - is van groot belang voor de beleving. De toegankelijkheid van de Koninklijke Schouwburg en daarmee de kwaliteit van het theaterbezoek kunnen nog meer worden verhoogd. Het plan zal in 2012 gereed zijn. Daarna zal worden bekeken op welke manier en in welk tempo de uitvoering zal plaatsvinden. 17

19 1.4. BEDRIJFSVOERING Binnen de bedrijfsvoering leggen we de komende jaren een aantal duidelijke accenten: ontwikkeling van een meer klantgerichte cultuur, ontwikkeling van partnerships en allianties, zowel voor de culturele als de commerciële activiteiten, vergroting van de efficiency door flexibilisering van de interne organisatie en het herstellen van onze commerciële inkomsten naar het niveau van Om onze output te vergroten en onze interne organisatie te flexibiliseren is het nodig om de spanwijdte van de directie zowel intern als extern te vergroten. Daarom heeft de Raad van Toezicht besloten om in 2012 de directie te versterken. Er wordt een artistiek directeur (de huidige directeur, ook directievoorzitter) en een zakelijk directeur (de huidige adjunct directeur) benoemd. Daarnaast wordt het huidige managementteam verkleind door de staffuncties uit het managementoverleg te halen. Dit brengt een verbetering van de interne communicatie met zich mee en creëert kortere interne overleglijnen. Binnen het personeelsbeleid legt de Koninklijke Schouwburg zijn focus op het versterken van zijn functie als werk leerbedrijf. Doel hiervan is onze kennis en ervaring te retourneren aan de samenleving, onze medewerkers vakinhoudelijk bij de tijd te houden, ons mobiliteitsbeleid te kunnen verbreden en op een flexibele wijze een positieve verjongende input te krijgen op de gemiddelde hoge leeftijd binnen ons werknemersbestand (ouderenbeleid) met een relatief langdurig arbeidsverband, gemiddeld 17,3 jaar (doorstromingsbeleid). Prioriteit tot 2013 ligt bij het terugdringen van het ziekteverzuim en een flexibilisering van de loonkosten. Organogram Koninklijke Schouwburg (nieuwe situatie 2012) Kassa/ Theater- Huishoud. dienst Theatertechnici Horeca Receptie Events diensten Gebouwbeheer ICT mt Hoofd Publieksdiensten mt Hoofd Techniek&beheer Financiële administratie mt Zakelijk directeur mt Artistiek directeur (directievoorzitter) Marketing en promotie Personeels- Zaken Office management Raad van Toezicht De vorm van het gepresenteerde organogram illustreert dat binnen de organisatie van de Koninklijke Schouwburg de uitvoerende medewerkers zeer belangrijk zijn voor het succes van de organisatie en de organisatie er ook echt op gericht is hen in de uitvoering van hun werk zo goed mogelijk te ondersteunen. 18

20 Toelichting bij de organisatiestructuur Waar is de zakelijke leiding in uw instelling belegd? Bij de zakelijk directeur (i.s.m. de artistiek directeur) Waar is de artistieke leiding in uw instelling belegd? Bij de artistiek directeur (i.s.m. de zakelijk directeur) Hoe vaak vergadert het bestuur / Raad van Toezicht? Minimaal 4 x per jaar Wanneer en hoe legt de directie verantwoording af bij bestuur / Raad van Toezicht? Ter vergadering en in (voorbereidende) gesprekken en zowel mondeling als schriftelijk in diverse rapportages. Personeel realisatie per jaar uren volledige werkweek * formele formatie in FTE 28,98 28,45/28,31/27,48 aantal medewerkers in dienst 34 36/35/34 - waarvan vast (FTE): 22,92 20,36/19,22/18,97 - waarvan tijdelijk (FTE): 6,06 8,08/9,08/8,49 aantal betrokken vrijwilligers - - *De Koninklijke Schouwburg is aangesloten bij de CAO Nederlandse PodiaRisico s Welke (bedrijfs)risico s loopt uw instelling? Verlofrechten, afgelasten voorstellingen door ziekte of gebrek aan belangstelling, internationale programmering, aansprakelijkheid aangaande het personeel, bestuurdersaansprakelijkheid, beschadiging aan de inventaris (waar onder de uitgebreide kunstcollectie) en opstal. Daarnaast is er de programmering van de internationale voorstellingen waarvoor in een vroeger stadium verplichtingen worden aangegaan. Welke maatregelen treft u/ heeft u getroffen om deze risico s te beperken? Ter dekking van de opeisbare verlofrechten is een voorziening opgenomen, daarbij wordt actief beleid gevoerd ter terugdringing van de hoogte van het saldo. Bij annulering door ziekte van een acteur zal zoveel mogelijk een alternatieve datum worden gezocht. Over de financiële consequenties bij annulering door gebrek aan belangstelling worden vooraf afspraken met de gezelschappen gemaakt. Ter afdekking van het risico op aansprakelijkheid door personeel of bestuurders zijn verzekeringen afgesloten alsmede voor schade aan het gebouw en inventaris. Ten slotte wordt jaarlijks een voorziening gevormd voor het begrote verlies op internationale programmering in het volgende jaar. 19