De kantorenmarkt moet verduurzamen

Transcriptie

1 MAGAZINE VAN FACILICOM SERVICES GROUP JAARGANG 2, NUMMER 1 JANUARI 2013 Hostmanship: Sturen op klantbeleving Het Nieuwe Werken in cijfers De kantorenmarkt moet verduurzamen ASR en de integratie van facilitaire diensten

2 Zendingsarbeid Het nieuwe kabinet had, begrijperlijkerwijs, haast om aan de slag te gaan. Dat heeft echter geleid tot de nodige onzorgvuldigheden in het regeer - akkoord. Daar is al veel over te doen geweest. Wat mij persoonlijk erg stoort is een passage over de arbeidsmarkt: Door openstelling van de laagste loonschalen kunnen flexwerkers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, zoals schoonmakers en cateringmedewerkers, gewoon weer in dienst worden genomen. De Rijksoverheid zal op dit punt het goede voorbeeld geven. De suggestie wordt gewekt dat facilitaire mede - werkers bij commerciële bedrijven slecht af zijn en maar beter bij organisaties en overheden zelf in dienst kunnen komen. Alsof ze bij een bedrijf als Facilicom geen rechtszekerheid zouden hebben en moeten worden beschermd tegen die vermaledijde facilitaire dienstverleners. Dat is niet alleen jammer, het is ook pijnlijk. Facilicom heeft vele duizenden mensen in dienst die al vele jaren met veel plezier en trots bij ons werken. De betreffende passage ademt duidelijk de geest van Diederik Samsom, een politicus waar ik verder overigens veel respect voor heb, want in de verkiezings - campagne deed hij vergelijkbare beweringen over schoonmakers. We hebben de PvdA-fractieleider uitgenodigd voor onze jubilarissenavond in november, maar dat schikte jammer genoeg niet. Samsom heeft wel toegezegd dat hij een werkbezoek komt brengen aan ons bedrijf. Wij zullen hem dan graag laten zien dat facilitaire medewerkers bij ons zeer gewaardeerde collega s zijn die juist het hart van ons bedrijf vormen. Zij maken iedere dag weer waar wat we aan onze klanten beloven, en doen dat met veel betrokkenheid en vakmanschap. Natuurlijk krijgen zij van ons de waardering die zij verdienen en investeren wij in opleidingen, vakgerichte trainingen en bijvoorbeeld workshops hostmanship. Ik durf dan ook te stellen dat deze mensen meer werkzekerheid en betere carrièremogelijkheden hebben in een bedrijf dat facilitaire dienstverlening als core business heeft, dan bij een organisatie waar de facilitaire organisatie gewoon een van de ondersteunende diensten is. In alle facilitaire branches wordt hard gewerkt aan verantwoordelijk marktgedrag en niet alleen wij, maar ook de meeste van onze collegabedrijven geven serieus invulling aan goed werkgeverschap. Bovendien helpen we actief mee de markt verder te ontwikkelen: iets dat ook leidt tot het opwaarderen en verrijken van het werk dat onze mensen in de uitvoering doen. Dit is voor ons zo vanzelfsprekend dat we ons daar ook helemaal niet voor op de borst kloppen. Het is erg teleurstellend dat onze regering dat onvoldoende herkent en erkent. Kennelijk is er nog veel zendingsarbeid te verrichten. VOORWOORD! HANS GENNISSEN, PRESIDENT-DIRECTEUR FACILICOM SERVICES GROUP

3 In dit nummer Verzekeringsmaatschappij ASR wil een soepel lopende facilitaire organisatie waarin diensten steeds verder worden geïntegreerd. Een uitdaging voor Facilicom Facility Solutions. 4 ASR en de integratie van facilitaire diensten 8 DGBC-deskundigen: de kantorenmarkt moet verduurzamen 12 Nederlanders ontwikkelen eerlijke smartphone 6 Facilicom ziet kansen in Frankrijk 4 14 Voor wie is Het Nieuwe Werken geschikt? En wat levert het écht op? 18 Jong & veelbelovend: vier studenten over hun ambities en verwachtingen De gemeente Rheden wil besparen op maatschappelijk vastgoed. Asset Facility Management denkt mee Besparen op maatschappelijk vastgoed 23 Column: Geert van de Laar 24 WhatsUpp! Handige gadgets, slimme apps en leuk leesvoer 26 Kansen in Frankrijk FACILITAIR KENNISCENTRUM Facilitair Kenniscentrum over hostmanship. Met presentaties van Erik de Bruine (Rabobank, NEVI) en Willem Reimers (Novotel, The Grand, diverse tv-programma s) en een inleiding van Geert van de Laar. 30 Facilitair Kenniscentrum 33 Feedback: Pieter-Christiaan van Oranje 34 Verantwoord: social return 2.0 bij de gemeente Gouda 30 Colofon Facilitair! is het magazine van Facilicom Services Group. Facilitair! verschijnt twee keer per jaar en wordt verspreid onder opdrachtgevers, relaties, studenten en andere geïnteresseerden. Facilitair! is ook op internet te vinden: Abonnementen zijn gratis en kunnen bij voorkeur per mail worden aangevraagd o.v.v. alle adresgegevens, functie en bedrijf via facilitair@facilicom.nl. Facilicom moedigt de discussie aan over de onderwerpen in Facilitair! Het delen van artikelen (met bronvermelding) is toegestaan. Ook tips en reacties zijn welkom. Kijk op Eindredactie: Geert van de Laar, Babette Sarlet en Frank Bokern. Teksten: Frank Bokern, Weergaloos met Woorden, Bussum. Ontwerp en lay-out: John Roobol, Facilicom Services Group. Fotografie: Productie: Melchior Verheezen for CONCPT Fotografie: Jan de Groen, Hunk de Kock, Paula Romein. Adres: Redactie Facilitair!, Postbus 144, 3100 AC Schiedam. Telefoon: (010) , Facilitair@facilicom.nl Meer informatie over Facilicom is te vinden op

4 ASR en de integratie Verzekeringsmaatschappij ASR is bezig om de ruim medewerkers samen te brengen in één kantoor in Utrecht. Het bestaande pand wordt de komende jaren totaal gerenoveerd, ook om het helemaal geschikt te maken voor Het Nieuwe Werken. Om in te spelen op de (logistieke) uitdagingen die de drie jaar durende renovatie met zich meebrengt, wilde ASR een soepel lopende facilitaire organisatie waarin diensten steeds verder worden geïntegreerd. Een uitdaging voor Facilicom Facility Solutions. Met 4,7 miljard euro omzet en bekende labels als ASR, De Amersfoortse, Ardanta, Europeesche Verzekeringen en Ditzo is ASR een van de grootste verzekeraars van Nederland. Als zo n grote financiële dienstverlener in één keer de schoonmaak, de catering en de beveiliging opnieuw aanbesteedt, dan leidt dat wel tot enige reuring in de facilitaire branche. Iedereen was erg gretig om dit contract binnen te halen, vertelt hoofd logistiek & services Bert Lanser van ASR. We waren, om het zo maar eens te zeggen, het snoepje van de week. Hij wilde de drie diensten, samen met nog enkele activiteiten die daar raakvlakken mee hebben, integreren. Hij selecteerde daarom alleen maar aanbieders die integrated facility management (IFM) konden bieden. Hij vroeg ze echter allemaal om offertes uit te brengen voor de afzonderlijke diensten én de combinatie van diensten. Zo krijg je een mooi doorkijkje in de markt. Kwaliteit telde voor 60 procent mee, prijs voor 30 procent, de presentatie aan het eind van het traject voor 10 procent. Uiteindelijk mochten vier bedrijven zo n eindpresentatie houden. Facilicom Facility Solutions (FFS) Facilitair! kreeg het contract gegund. Er was duidelijk een culturele klik. FFS kon op 1 mei 2011 aan de slag in de drie grootste panden van de verzekeraar. Echt integreren Dat ging niet goed. Ik dacht dat ik al meteen integrated facilities kreeg, maar in de praktijk bleek het om multiservices te gaan. Met FFS was er wel één partij die er bovenop zat en coördineerde, maar er was geen centrale aansturing. De sturing van de 110 Facilicom-medewerkers vond nog steeds plaats per divisie: Gom, Trigion, Prorest. Dat knelde. Er ontstonden bijvoorbeeld al snel problemen in de schoonmaak, en die werden niet opgelost. Dan word je kritisch. Facilicom gaat alle diensten daarom nu echt integreren. Alle programma s van eisen zijn opnieuw doorgenomen en er zijn duidelijke afspraken gemaakt wat ASR wenst en verwacht en wat er nu echt aan dienst - verlening nodig is, zodat er geen interpretatieverschillen meer kunnen ontstaan. Natuurlijk hebben we ons bij de evaluatie ook afgevraagd

5 van facilitaire diensten Facilitair! 5

6 wat wij dan zelf fout doen. Zo waren er, om een voorbeeld te noemen, verkeerde verwachtingen gewekt op het gebied van banqueting. Dat had grote invloed op het verdienmodel van Facilicom. Uiteindelijk zijn er, aan de hand van het PvE, gezamenlijk 35 issues benoemd die moesten worden opgelost. Dat gebeurt onder leiding van een accountmanager. Sindsdien lopen de zaken al heel wat soepeler. Zeker in de catering is het verschil goed te merken. De aankleding is vrolijker, er zijn actieweken in het restaurant, er is een sandwichbar die erg populair is. Het zal veel collega s misschien niet direct opvallen, maar het brengt wel de schwung erin en dat zorgt ervoor dat de beleving heel anders wordt. Dit is pas het begin Het is een hele verandering voor Facilicom. Schoonmakers, cateraars, beveiligers en alle diensten die daaronder zijn geclusterd, worden in het nieuwe model niet meer aangestuurd door de eigen divisie, maar door de site manager. Medewerkers krijgen meer verantwoordelijkheden en zien taken in elkaar overvloeien. Bovendien kantelt het verdienmodel van Facilicom: meer dan ooit wordt het de sport om zo efficiënt mogelijk te werken. Dat kan ten koste gaan van de omzet per divisie, maar leidt er ook toe dat Facilicom zijn verantwoordelijkheden ziet groeien en in het verlengde daarvan binnen ASR steeds meer diensten kan gaan uitvoeren. Het kan bovendien leiden tot een grotere klanttevredenheid en een stevigere worteling bij de klant, zo is ook op te maken uit de woorden van Bert Lanser. Dit is pas het begin. We willen nog wel meer diensten gaan uitbesteden en dat bij één leverancier onderbrengen. Zaken als de koffiemachines, de sanitaire voorzieningen en dergelijke: misschien besteden we dat nog wel aan andere bedrijven uit, maar FFS kan de aansturing doen. Op de langere termijn zouden we ons ook kunnen afvragen of we ook de hard facilities in dat contract kunnen onderbrengen, het onderhoud van de installaties en het gebouwbeheer. Ik wil topservice Bert Lanser noemt zichzelf een believer als het gaat om integrated facility management. Ik ben meegegroeid in die ontwikkeling. Het combineren van diensten biedt veel mogelijkheden. En dan gaat het zeker niet alleen over het besparen op kosten. Ik wil hier mensen die hospitality echt in de Facilitair!

7 Meyer en Van Schooten Architecten (MVSA) Grijze kolos wordt transparant gebouw vingers hebben. Ik wil topservice, zodat de collega s en gasten prima geholpen worden en service met een glimlach krijgen. Dat is belangrijk in een organisatie als de onze en dat willen wij als facilitaire organisatie bieden. Dat kan ook met single services, maar als je diensten combineert, heb je daar nog veel meer mogelijkheden in. Ik wil worden ontzorgd en eigenlijk op iets grotere afstand van de feitelijke dienst - verlening komen te staan. Maar dan wil ik werken met professionals. Daarom geloof ik ook meer in één concern voor alle diensten, dan in een combinatie van bedrijven. Want dan moet toch weer van alles individueel worden uitonderhandeld en afgesproken. Hij wil bij ASR de hospitality die een hotel biedt. Zo is het ook beschreven in het profiel van de nieuwe site manager die FFS voor ons heeft gezocht: dat moet een soort hotelmanager zijn. Een hotelmanager die al zijn gasten de juiste service wil bieden. In een hotel zal iedere medewerker een propje oprapen, welke functie iemand ook heeft, want alles is ondergeschikt aan de beleving van de gast. Dat is de hospitality die we hier ook willen, dat is ons ideaalbeeld. < ASR heeft nu nog kantoren in Amersfoort, Utrecht, Amsterdam, Enschede en Zeist. In de komende drie jaar worden bijna alle activiteiten ondergebracht in de grootste vestiging, het huidige hoofdkantoor aan de Archimedeslaan in het oostelijke deel van Utrecht. Een immens pand met tal van terrassen en een groot eigen terrein eromheen met een mooie tuin met vijver, maar wel sterk verouderd. In de komende drie jaar wordt het pand volledig gerenoveerd en omgetoverd van een grijze kolos in een licht en transparant gebouw dat voldoet aan de modernste eisen: zo krijgt het pand energielabel A. In het pand is nu al Het Nieuwe Werken doorgevoerd, maar de renovatie zorgt dat er straks ook echt een grote variatie komt in langverblijfplekken, kortverblijfplekken, concentratieruimtes en een veel grotere semi-publieke ruimte. De coffee corner, de kiosk, de stomerijservice en de wijnbestelservice krijgen dan een veel prominentere plek. De werkplekken moeten voldoende zijn voor de circa medewerkers die ASR dan verwacht te hebben. De renovatie stelt ook eisen aan de facilitaire dienstverleners. Schoonmaak, catering, beveiliging en alle andere soft en hard services moeten er mede voor zorgen dat de werkzaamheden tijdens de verbouwing gewoon kunnen doorgaan, zonder dat de (interne) klant daar iets van merkt. En dat het ook dan overal schoon en veilig is en dat medewerkers er, ook als het restaurant wordt verbouwd en de keuken wordt verplaatst, toch lekker kunnen ontbijten, koffie drinken en van de lunch genieten. Overigens heeft ASR welbewust gekozen voor renovatie omdat dat duurzamer is dan nieuwbouw. De duurzaamheidsambitie van de renovatie is vastgesteld op BREEAM Very good, maar ASR mikt nog hoger en probeert dat verder uit te breiden naar BREEAM Excellent. Meer over BREEAM is te vinden op én op de volgende pagina s van dit blad. De kantorenmarkt moet verduurzamen Facilitair! 7

8 De kantorenmarkt moet verduurzamen De Dutch Green Building Council (DGBC) maakt zich sterk voor het duurzaam bouwen, hergebruiken en slopen van gebouwen en het duurzaam ontwikkelen en hergebruiken van gebieden. Een uiterst actueel thema nu er bijna 8 miljoen vierkante meter kantoor leegstaat en dreigt te verpauperen. Moet Nederland massaal gaan slopen? Of is verduurzaming en hergebruik de oplossing? Kan dat wel in tijden van crisis? Waar zijn dan de winsten te behalen? En wat zou de rol van de overheid moeten zijn? Facilitair! legde deze vragen per mail voor aan acht leden van de Commissie van Deskundigen van het DGBC. Is het stimuleren van verduurzaming nog wel nodig, of zijn we al een heel eind? Of gooit de crisis roet in het eten? Stefan van Uffelen, DGBC: Stimuleren is nog keihard nodig. Jeroen van Schooten, Meyer en Van Schooten Architecten: Het stimuleren van duurzaamheid is een belang - rijke aanjager om innovatief te zijn. Hans Wamelink, TU Delft: De noodzaak voor energetische verduurzaming is door de hogere energieprijzen voor iedereen zichtbaar. Voor andere vormen van verduurzaming blijft stimuleren nodig. Rogier Verbeek, Facilicom Facility Solutions: We kunnen nooit duurzaam genoeg zijn. Zeker op het gebied van verduurzaming van bestaande gebouwen zijn we pas begonnen. Jan-Maarten Elias, Unica Ecopower: De crisis is wat dat betreft een zegen omdat de urgentie nu nog meer naar boven komt. Derk Welling, Redevco: De aandacht voor verduurzaming van de bestaande voorraad wordt versterkt door de crisis. Meer dan voorheen wordt nagedacht over herbestemmen van bestaand vastgoed. Paul Dielissen, adviesbureau Paul Dielissen B.V.: Er worden duurzame vastgoedfondsen opgericht waarbij vastgoed een BREEAM 4- niveau moet hebben. Ontwikkelaars zullen daar op in moeten spelen door hun vastgoed zo duurzaam te ontwikkelen dat het aansluit bij de vraag van de markt. Hans Korbee, Agentschap NL: Vanaf 2020 moeten we energie neutraal bouwen. Dat is al over acht jaar, dus moeten we tempo maken. We zitten in een nieuwe realiteit Leeft verduurzaming onder bouwers, projectontwikkelaars, huurders en eindgebruikers? Wat valt er voor hen te winnen? Welling: Iets is per definitie pas duurzaam als het ook economisch haalbaar is. De verduurzaming van de vastgoedketen zou wel versterkt kunnen worden als eindgebruikers en consumenten er meer om gaan vragen. Alleen dan kan de circle of Hans Wamelink is hoog - leraar design & construction aan de TU Delft. Innovatie in de bouw vond ik altijd al een interessant thema. De context blijkt altijd erg bepalend voor de wijze waarop een branche met innovatie omgaat. Het streven naar verduurzaming is een goed voorbeeld van een veranderende context. Derk Welling is hoofd corporate responsibility van belegger en project - ontwikkelaar Redevco B.V. Natuurlijk heb ik ook een persoonlijke motivatie om me sterk te maken voor verduurzaming van de bouw. Mijn functie vloeit voort uit een persoonlijke drijfveer Facilitair!

9 blame echt doorbroken worden. Van Schooten: Ik zie toch nog vaak dat het uit politieke correctheid gebeurt. Zakelijk gewin gaat nog altijd voor. Korbee: Duurzaamheid leeft, maar is nog een groot verschil tussen denken en doen. En we hebben te kampen met een paar uiterst hardnekkige obstakels als het laagsteprijsdenken. Uiteindelijk is duurzaam bouwen goedkoper en draagt het bij aan een aangenaam, productief werkklimaat. Elias: Verduurzaming leeft omdat het nu geld oplevert: het is inmiddels een haalbare business case geworden. Wamelink: Door de crisis is de macht in de markt verschoven naar gebruikers, en daardoor komt het gebruik van vastgoed echt centraal te staan. Aandacht voor duurzaamheid wordt daardoor vanzelfsprekend. Dielissen: Gebruikers van commercieel vastgoed worden zich bewust van de meerwaarde van duurzaam vastgoed, ook omdat het direct en indirect geld oplevert. Ze dwingen gebouweigenaren te investeren in het verduurzamen van hun vastgoed. Verbeek: In een prognose van de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de facility staat MVO op de eerste plaats. MVO leeft onder facility managers en dat is belangrijk, want de mate van duurzaamheid van huisvesting heeft een grote impact op de algehele duurzaamheid van de organisatie én op het facilitaire budget. Van Uffelen: De bedrijven waar dit nog aan uitgelegd moet worden, moeten zich zorgen maken. Wij zitten niet slechts in een crisis, maar in een andere realiteit. De bedrijven met toekomst weten zich aan te passen aan de nieuwe situatie en daar is verduurzaming een onderdeel van. Vastgoed is financieel product geworden Er staat bijna 8 miljoen vierkante meter kantoren leeg. Moet dat niet hét onderwerp zijn in elk denken over verduurzaming van de bouw? Van Schooten: Ja, herbestemmen of sloop is de opgave voor de komende jaren en misschien wel decennia. Welling: Als je stilstaat bij alle materialen die in deze lege kantoren verwerkt zijn! Herbestemmen van de bestaande voorraad heeft hierdoor een grotere prioriteit gekregen. Van Uffelen: Het leegstandsprobleem is een nationaal risico en dat komt omdat vastgoed een financieel product is geworden. Korbee: Leegstand is geen wezenlijk duurzaamheidsprobleem. Als een gebouw op een goede locatie staat én een bruikbaar casco heeft, kun je het sterk verduurzamen. Anders is sloop en nieuwbouw beter. Waarbij je uiteraard duurzaam moet slopen, en nieuwbouw zo moet maken dat het pand een zeer lange functionele levensduur kan hebben of cradle to cradle is. Dielissen: Er moet absoluut goed worden nagedacht over de enorme leegstand op de kantorenmarkt, maar er is meer dan alleen kantoren. Wat mij betreft moet er over de volle breedte aandacht blijven voor duurzaamheid in de gebouwde omgeving. Elias: Gebouwen moeten het primaire proces De Dutch Green Building Council De Dutch Green Building Council (DGBC) bestaat sinds 2008 en is dé Nederlandse netwerkorganisatie als het gaat om duurzaam bouwen en vastgoed. Zo n 360 participanten zetten zich binnen de DGBC in om van duurzaamheid gemeengoed te maken. Door de gebouwde omgeving te verduurzamen wil de organisatie een grote bijdrage leveren aan de transitie naar een duurzame samenleving die klimaatneutraal is, waarin het prettig en gezond is om te werken en waarmee Nederland zijn leidende positie op het gebied van duurzaamheid kan terugwinnen. Een belangrijke activiteit van de DGBC is het ontwikkelen van (Nederlandse versies van) BREEAM-keurmerken. BREEAM (de afkorting staat voor Building Research Establishment, de organisatie die deze Environmental Assessment Method oorspronkelijk heeft ontwikkeld) is een beoordelingsmethode om duurzaamheid te bepalen. Er zijn inmiddels drie keurmerken in gebruik: BREEAM-NL Nieuwbouw, BREEAM-NL In-Use, voor de beoordeling van bestaande gebouwen, het beheer en het gebruik, en BREEAM- NL Gebied, voor het beoordelen van de duurzaamheidprestatie van gebieds - ontwikkeling. Keurmerken voor duurzaam slopen en voor infrastructuur zijn in de maak. De BREEAM-keurmerken zijn inmiddels uitgegroeid tot een standaard in de Nederlandse markt. De DGBC is lid van de World Green Building Council, een netwerk van vergelijkbare initiatieven, en maakt zich sterk voor de oprichting van een Europese council, om ook in de Europese context te kunnen samenwerken aan de verduurzaming van de bebouwde omgeving. Meer informatie: ondersteunen van de gebruikers. Het vastgoed moet nog meer onder - geschikt zijn aan de eisen van dit primaire proces. Hoe beter dit lukt, hoe minder groot de kans op leegstand zal zijn. Sloopfonds voelt als een kunstgreep Het ligt voor de hand om met zo veel leegstand maar te gaan slopen. Het afgelopen jaar is zelfs het initiatief genomen voor een heus sloopfonds. Is dat nuttig? Welling: In het algemeen zou ik kiezen voor zinvol hergebruik. Denk aan de Amsterdamse binnenstad. Wie had ooit kunnen bedenken dat de pakhuizen van weleer eeuwen later gebruikt zouden worden als woningen? Wamelink: Het hangt natuurlijk wel af van de mogelijkheden voor hergebruik. Verbeek: Meestal is hergebruik duurzamer, maar dan moet er wel een markt voor zijn. Van Uffelen: Bij een forse huurverlaging ontstaat er vanzelf weer nieuwe vraag. Anders is sloop ook een optie: als sloop duurzaam gebeurt en materialen hoogwaardig worden terug - Hans Korbee is programmaadviseur van Agentschap NL en lid van het expertteam Kantorentransitie. Ik ben in 1979 afgestudeerd met als onderwerp Stadsontwerp en Milieu en sindsdien verdien ik mijn boterham in dit interesse - gebied. Paul Dielissen is directeur van adviesbureau Paul Dielissen B.V. Er geen andere weg dan de wereld, en het vastgoed in het bijzonder, op een duur - zame wijze te (her)ontwikkelen. Daar ben ik al vanaf de jaren 80 mee bezig. We staan nog maar aan het begin Facilitair! 9

10 Bedrijfsgebouw wordt hotel Amsterdam is voorloper in het transformeren van kantoren in hotels. Inmiddels zijn al zeker negen voormalige bedrijfsgebouwen omgetoverd tot logeer - accommodatie. Dutch Hotel Partners (DHP) is voortrekker hierin met de budgetformule Holiday Inn Express. Het bedrijf heeft inmiddels hotels geopend op Schiphol, op de Amsterdamse Zuidas en bij station Amsterdam Sloterdijk. DHP expandeert: het bedrijf heeft inmiddels ook een hotel in Utrecht, in het bedrijvenpark Papendorp. Nog eens zeven hotels zijn in aanbouw, onder andere in Rotterdam, Den Haag en Arnhem. Ook in het hogere segment lijkt transformatie succesvol te kunnen zijn. Zo is het oude pand van de Openbare Bibliotheek aan de Prinsengracht in Amsterdam omgetoverd in het vijf sterrenhotel Andaz Amsterdam van de Hyatt-keten. Het pand heeft een spectaculaire metamorfose ondergaan: het kale en grijze beton van weleer heeft plaatsgemaakt voor een overdaad van kleur en hip design. Een hele prestatie van de initiatiefnemers Paul Geertman en Marcel Wanders, want de verwachting was dat dit pand, met zijn specifieke functionaliteit, gedoemd was te verkommeren. Overigens zijn er in Amsterdam nu zo veel plannen voor het omvormen van kantoren tot hotels, dat wethouder Gehrels afgelopen zomer de rem op deze ontwikkeling heeft gezet: de hotel sector vreesde marktbederf. Op dat moment waren al acht bedrijfsgebouwen getransformeerd tot hotel, en waren nog eens zestien van dit soort plannen in ontwikkeling. gebracht in de kringloop, is daar vanuit duurzaamheid niks mis mee. Van Schooten: Ik zie wel wat in een verplichting om na vijf jaar leegstand te moeten slopen. Dat zal eigenaren actiever maken om te herbestemmen of de prijs te verlagen. Korbee: We hebben laten onderzoeken of hergebruik duurzamer is. Doorslaggevend blijkt het energieverbruik te zijn: een groen label is een absolute must. Elias: Een sloopfonds is in mijn ogen toch weer een subsidie om het risico van vastgoedbeleggers te compenseren. Je kan het beter zoeken in een fonds dat verduurzaming stimuleert. Van Uffelen: Het sloopfonds voelt teveel als een kunstgreep om de huren hoog te houden. Zo moet de huurder boeten voor de fouten van de bouw en vastgoedsector, en dat gaat te ver. Dielissen: Ik zou liever pleiten voor een investeringsfonds dat goed en zinvol hergebruik stimuleert. Naar een elektronisch gebouwdossier Waardoor is de leegstand eigenlijk ontstaan? Zal de vraag naar kantoren weer aantrekken? En hoe kunnen we de leegstand op een creatieve manier aanpakken? Van Uffelen: De leegstand is het gevolg van korte - termijndenken, en dat is niet duurzaam. Maar de leegstand is ook het gevolg van een snel veranderende vraag en meer behoefte aan flexibiliteit en functiewisseling. Een energieneutraal kantoor dat na tien jaar leeg komt te staan is niet duurzaam. Het is pas duurzaam als het een andere functie kan krijgen of als het kan worden gedemonteerd en verplaatst naar een plek waar wel behoefte is aan een kantoor. Verbeek: Organisaties en hun facility managers werken in het huidige economische klimaat logischerwijs aan het reduceren van het vierkantemetergebruik. Ik verwacht dat de vraag naar vierkante meters daardoor met minimaal 25 procent afneemt en dan voorlopig op dat niveau aanhoudt. Tegelijkertijd denk ik dat de vraag naar duurzame, representatieve, flexibele huisvesting op slimme logistieke knooppunten en zichtlocaties gaat toenemen. Dielissen: De actuele vraag uit de markt hoeft niet per definitie met nieuwbouw ingevuld te worden. De opgave van deze tijd is: in de bestaande voorraad zoeken naar kansrijke gebouwen om de vraag in te vullen. Dan krijgen bestaande gebouwen een nieuwe bestemming en daarmee een tweede kans en hoeft kostbare grond niet ontwikkeld te worden om nieuwbouw te realiseren. Welling: De grootste uitdaging is het inzichtelijk krijgen van de mate van duurzaamheid van de bestaande voorraad. Bij voorkeur op een onafhankelijke, snelle en efficiënte wijze. Dat opent ook de weg naar een elektronisch gebouwdossier. Duurzame ontwikkeling biedt kansen De DGBC en het gebruik van BREEAM zijn in Nederland een initiatief van de markt. Zou de overheid niet een rol moeten spelen in het normeren en daarmee stimuleren van duurzaamheid? Of is het juist goed dat de sector het voortouw neemt? Welling: Ik denk dat de markt voorop moet blijven lopen. De overheid zou initiatieven van de markt, zoals de DGBC, wel meer kunnen stimuleren. Van Schooten: De overheid zal hier altijd een verantwoordelijkheid in hebben omdat er een groot publiek belang mee is gemoeid. Korbee: De overheid speelt wel degelijk een rol: zie de consequente aanscherping van de energie-eisen in het bouwbesluit, het energielabel, de Stefan van Uffelen is directeur van de DGBC. We zitten als maatschappij en sector in een end game en moeten opnieuw uitvinden hoe we met onze grond - stoffen en energie omgaan. Dat doe ik zelf ook: het verduurzamen van mijn huis is een hobby die bijna naar een verslaving neigt. Jan-Maarten Elias is directeur van Unica Ecopower B.V. Vanuit mijn rol in het bouwproces ontstond een aantal jaren geleden het inzicht dat het anders en toekomst - bestendig moet. Dat is een persoonlijke drijfveer geworden door het inzicht dat het mogelijk is om daadwerkelijk zelf iets te kunnen toevoegen en veranderen Facilitair!

11 Wonen in een kluskantoor In Amsterdam staat zo n 1,3 miljoen vierkante meter kantoor leeg. Dat terwijl veel mensen zitten te springen om woonruimte. Kantoren omvormen tot woonruimte is niet zomaar mogelijk omdat er geen woonbestemming rust op kantoren. Bovendien is zo n pand vaak onbetaalbaar door de hoge boekwaarde. Inmiddels gaat dat verhaal in de hoofdstad niet meer op. De gemeenteraad heeft de meeste regels geschrapt die wonen in lege kantoren moeilijk maakten. Wethouder Van Poelgeest stelt sinds kort zelf gemeentekantoren beschikbaar om te verbouwen tot woonruimte of goedkope werkruimte. Bovendien komt steeds meer vastgoed tegen bodemprijzen op de markt doordat vastgoedfondsen in de problemen komen en moeten uitverkopen. PvdA-gemeenteraadslid Michiel Mulder becijferde in een opiniestuk in Het Parool dat iedereen daardoor nu 100 vierkante meter kantoorpand kan kopen voor euro of minder. Met nog eens euro voor de verbouwing heeft een koper dan een huis voor minder dan wat hij kwijt zou zijn aan een studentenkamer, want daar wordt tegenwoordig zomaar euro (!) voor gevraagd. Het gemeenteraadslid helpt mensen nu ook bij het kopen van kantoorruimte. Meer informatie is te vinden op of op het blog van de PvdA er: michielmulder.wordpress.com lees ook > Rapport: Transformatie gaat niet vanzelf Transformatie gaat niet vanzelf is de veelzeggende titel van een zeer uitgebreid rapport van de Stichting Bouwresearch (SBR), gepubliceerd in juli Het rapport bekijkt aan de hand van tien actuele cases wat de voorwaarden en de hindernissen zijn bij het herbestemmen van kantoren. Het onderzoek is verricht in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, als onderdeel van het programma Onorthodoxe Maatregelen. Het rapport is te lezen en te downloaden via Maatwerk in kantoren met Lego In zijn boek Legolisering van de bouw pleit Hennes De Ridder, hoogleraar integraal ontwerpen aan de TU Delft, voor industrieel vervaardigd maatwerk. Auto s, computers en bijvoorbeeld vliegtuigen veranderen steeds van vorm en presteren steeds beter, maar zijn in feite al decennia gebaseerd op dezelfde structuur en op onderdelen die in serie worden geproduceerd. Bouwen is nog steeds voor het overgrote deel een ambachtelijk proces. En dat is helemaal fnuikend nu de bouwsector het heel moeilijk heeft en er vooral op prijs wordt geconcurreerd. Daar komt nog eens bij dat de bouw goed is voor ongeveer de helft van het mondiale energiegebruik en de uitstoot van CO 2, veel afval produceert en hoge faalkosten kent. De Ridder pleit in zijn boek voor een totale omwenteling in de bouw. Met industrieel maatwerk is het mogelijk gebouwen makkelijk aanpasbaar te maken voor veranderend gebruik. Volgens de hoogleraar kan deze omwenteling verrassend eenvoudig in werking worden gezet, kost het niets, en levert het heel veel op. Legolisering van de Bouw van Hennes de Ridder kost 35,- en is onder andere te bestellen via LinkedIn-groep Herbestemmen Wie op de hoogte wil blijven van wat er speelt in de wereld van het herbestemmen kan zich in LinkedIn aanmelden bij de groep Herbestemmen leegstaand vastgoed. regels voor duurzaam inkopen, of bijvoorbeeld de groenregeling. Maar het is goed dat de koplopers in de markt verder gaan. Van Uffelen: De overheid laat steeds meer aan de markt over. Wij moeten zelf onze verantwoordelijkheid nemen en de overheid concrete voorstellen doen hoe het speelveld voor de markt kan worden verbeterd, zodat de verduurzaming in de versnelling blijft. Verbeek: Ik vind het goed en logisch dat de markt hierin initiatief neemt, maar de overheid staat gelukkig ook niet stil. Dat is goed want voor het verduurzamen van gebouwen en hun directe omgeving is een samenspel nodig. Elias: De overheid loopt met wet- en regelgeving altijd een aantal jaren achter. Het is daarom goed dat de DGBC zelf zijn duurzaamheidsstandaard en tempo bepaalt. Doordat de overheid hier geen directe invloed op heeft, kan de DGBC innoveren: zo was het voor ons mogelijk de BREEAM Gebied te ontwikkelen, een keurmerk dat uniek is in de wereld. Dielissen: De Nederlandse overheid heeft tot nu toe niet uitgeblonken in een visie op duurzaamheid, milieu en energie en werkt op een aantal terreinen zelfs contraproductief. Gelukkig neemt de sector zijn verantwoordelijkheid. De overheid zou dit initiatief moeten waarderen en stimuleren zodat er ruimte wordt gegeven aan duurzame ontwikkeling van gebied en vastgoed. Juist in deze tijden van crisis liggen hier kansen om de economie een impuls te geven en werkgelegenheid te creëren. < Foto: Ineke Oostveen Jeroen van Schooten is eigenaar en directeur van Meyer en Van Schooten Architecten. Duurzaamheid is uiteraard is er ook een persoonlijke fascinatie. Als architect probeer ik belangrijke onderwerpen die in de samenleving spelen mee te nemen binnen de oplossingsrichtingen van de gestelde opgave. Rogier Verbeek is algemeen directeur Facilicom Facility Solutions. Ik geloof sterk dat een integrale benadering van vastgoedmanagement en facility management de duurzaamheid verhoogt. Daarmee bezig zijn is ook een persoonlijke drijfveer: we erven de wereld niet van onze ouders, maar lenen hem van onze kinderen Facilitair! 11

12 Een eerlijke smartphone Maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat met kleine stapjes. Ook bij Facilicom. Het zijn vaak start ups die gevestigde ondernemers de weg wijzen. Zoals FairPhone: een klein Nederlands bedrijfje dat particulieren, grootafnemers én telecombedrijven wil bewijzen dat het wél mogelijk is een mobieltje te produceren met conflictvrije grondstoffen. Medio 2013 presenteren de initiatiefnemers hun eerste smartphone. Nog niet helemaal schoon en eerlijk, maar de eerste stappen zijn gezet Facilitair!

13 Congo is het rijkste land ter wereld. Vooral de bodem in Oost- Congo zit vol met waardevolle en vaak zeldzame metalen en mineralen als goud, tin, kobalt, wolfraam en coltan. Grondstoffen die essentieel zijn voor het maken van mobieltjes. Het land is echter vrijwel nooit goed erin geslaagd om al die bodemrijkdommen te gelde te maken. Door de al tientallen jaren aanhoudende grensconflicten verkeert Oost- Congo in feite in een permanente staat van oorlog. De strijd gaat niet om de grondstoffen, maar is politiek, zeggen ook actiegroepen. De oorlogen worden echter wel gefinancierd door de opbrengsten van de grondstoffen die de toevallige bezetter van een gebied kan delven of opkopen. In de Dodd-Frank Act, een wet die april 2011 in de VS werd aangenomen en die eerlijker handel moet garanderen, is zelfs een speciale passage gewijd aan Oost-Congo en de obscure financiering van de War Lords. ActionAid Het Nederlandse ActionAid (dat tot voor kort door het leven ging als NiZA) streeft naar conflictvrije grondstoffen. De organisatie wilde een kleine drie jaar geleden een campagne opzetten en klopte aan bij het Medialab van de Amsterdamse Waag Society. Bas van Abel van het Medialab: Zo n campagne heeft weinig zin als mensen geen alternatief hebben. Dus wij dachten, wij gaan dat alternatief maken: de FairPhone. Die eerlijke smartphone wordt zo zelf de bewustwordingscampagne. Het initiatief werd meteen breder getrokken. Conflictvrij betekent nog niet dat de mensen die de grondstoffen delven en verhandelen fair worden behandeld, maar dat willen we wel. De productie in China kan beter. Het ontwerp kan eerlijker: je moet zelf onderdelen kunnen vervangen. Ook het businessmodel willen we veranderen: als zo n telefoon nul euro kost, stimuleer je geen eigenaarschap. En we willen de recycling goed regelen. We gaan grondstoffen terughalen via urban mining en willen de problemen met e-waste goed oplossen. WE WILLEN EIGENLIJK ALLE PROBLEMEN IN DE WERELD OPLOSSEN Eerlijkheid is dynamisch Het is op zijn zachtst gezegd een uitdaging. We willen eigenlijk alle problemen in de wereld oplossen. Hij blijft realistisch. De eerlijkheid zal nooit 100 procent zijn. Daar geloof ik ook niet in. Eerlijkheid is ook geen absolute waarde, maar een dynamisch iets. Wij willen dat de FairPhone een discussie start rondom die eerlijkheid. Dat gaat stap voor stap. We willen de lat steeds wat hoger leggen. Hij is van oorsprong ontwerper en ziet het als een ontwerpuitdaging. Alle problemen in de hele wereld oplossen is erg groot. Het maken van een telefoon is in dat licht gezien opeens heel eenvoudig. Dat is ook echt zo, heeft hij ontdekt: Alleen bedrijven als Apple innoveren. De meeste leveranciers zoeken de technologie bij elkaar uit een catalogus, laten het samenvoegen en plakken hun naam erop. Dat kunnen wij ook. Maar dan dus wel eerlijker en beter. Door de Dodd-Frank Act moeten bedrijven kunnen aantonen dat grondstoffen conflictvrij zijn. Dat is goed voor de lange termijn, want al die Afrikaanse landen gaan nu hun tracking & tracing goed regelen. Tot die tijd mijden bedrijven Congo, dus zijn veel mensen zonder werk komen te zitten. Daar kunnen wij wat in betekenen. We zijn al bezig om conflictvrij coltan, tin en goud te krijgen. Apple geëvenaard FairPhone wil een alternatief bieden dat niet alleen eerlijker is, maar ook nog eens een middel is om tot verbetering te komen in de hele industrie. Daarom doen de initiatiefnemers alles in de bestaande keten. De grondstoffen komen uit Congo, de productie vindt plaats in China, en telecomproviders als KPN en waarschijnlijk ook Vodafone en T-Mobile gaan de telefoon verkopen. Deze zomer willen ze de eerste FairPhone presenteren. KPN heeft al toestellen besteld. Met Vodafone zijn we in gesprek voor zo n zelfde deal. Ongezien, ze weten niet eens hoe het toestel straks eruit komt te zien. Dat is bijzonder. Er is maar één andere fabrikant die dat voor elkaar krijgt: Apple. Via crowd funding willen ze de rest van het geld bij elkaar krijgen. De inschrijving voor het eerste eerlijke mobieltje gaat deze zomer van start. De eerste FairPhone heeft overigens een bijzonder handigheidje voor iedereen met een telefoon van de zaak: het toestel krijgt een dual sim. Mensen kunnen dus met die ene Fairphone tegelijkertijd bellen met hun zakelijke Vodafone-abonnement en hun persoonlijke KPN-abonnement. Dat scheelt allereerst in de productie van toestellen. De mobieltjes worden bovendien veel waardevoller in hun tweede leven: in opkomende economieën heb je vaak meerdere providers nodig om overal dekking te krijgen. Toestellen met een dual sim zijn daarom heel gewild. Zo garanderen we een veel langere levensduur. En zijn ze echt op, dan zorgen we samen met Closing The Loop ervoor dat ze goed worden gerecycled. < lees ook > Ga voor meer informatie naar In zijn epos Congo vertelt David van Reybrouck het verbijsterende verhaal hoe dit land met al zijn bodemrijkdommen toch aan de bedelstaf heeft kunnen raken. Een uiterst informatief boek dat tegelijkertijd een genot is om te lezen omdat het is geschreven met de schwung van Gabriel García Márquez Facilitair! 13

14 Facilitair!

15 Het Nieuwe Werken in cijfers Het Nieuwe Werken (HNW) levert de economie 2 miljard euro op in De cijfers zijn afkomstig van PwC en Natuur & Milieu en werden kwistig rondgestrooid in De Week van Het Nieuwe Werken. Maar waar komen die cijfers vandaan? Kloppen ze wel? Hoeveel mensen zijn eigenlijk al HNW ers? En voor hoeveel mensen is het uiteindelijk weggelegd? Facilitair! duikt in de cijfers. Het is een opmerkelijk pact: de Stichting Natuur & Milieu die steeds maar schermt met cijfers van consultant PwC. Sterker nog, het onderzoek Een verkenning van macro-economische effecten van Het Nieuwe Werken van PwC is verricht in opdracht van de milieuorganisatie. Het rapport, dat op 4 november 2011 werd gepubliceerd maar kennelijk nog steeds actueel is, weet precies hoeveel mensen HNW er zijn: 10 procent, ofwel Nederlanders. PwC baseert zich daarbij op het onderzoek Tijd- en plaatsonafhankelijk werken in 2010 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Daar zijn verschillende cijfers in te vinden (zie ook Mobiele werkers, telewerkers en echte HNW ers ). PwC heeft gekozen voor het aantal mensen dat op dat moment mobiel kon werken, en dat is 10 procent. De consultancyfirma is vervolgens wel wat creatief met de cijfers. Volgens het CBS telt Nederland 7 miljoen werknemers, waarvan er ruim 6 miljoen 12 uur of meer per week werken, een geëigend criterium. Op basis van die cijfers zou Nederland dus iets meer dan HNW ers tellen. PwC stelt het aantal werkenden om onduidelijke redenen echter op 7,8 miljoen en komt zo op een aantal HNW ers dat maar liefst 30 procent hoger ligt. NRC Next: Ongefundeerd Ook de fact checkers van NRC Next doken tijdens de Week van Het Nieuwe Werken op het PwC-rapport. Zij gingen na of het wel echt zo is dat Het Nieuwe Werken over een paar jaar 2 miljard euro oplevert. NRC Next merkt terecht op dat de verdubbeling van het aantal HNW ers die PwC voorziet voor 2015, slechts een aanname is: dat is dus helemaal niet zeker. Volgens de berekeningen van Facilitair! is het aantal HNW ers en daarmee het bespaarde bedrag ook nog eens 30 procent te hoog. Dan zou Het Nieuwe Werken in 2015 dus minder opleveren: nog maar iets meer dan 1,5 miljard. De winst wordt volgens PwC voor de helft behaald doordat er minder woon-werkverkeer is. Afname van emissies, minder geluidsoverlast en minder ongelukken leveren 100 miljoen op. Er is een profijt van 164 miljoen doordat bijvoorbeeld gehandicapten een betere toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. En PwC becijfert dat de arbeidsproductiviteit met 2 procent stijgt, en dat is goed voor 648 miljoen. NRC Next: Het percentage van 2 procent baseert PwC op een conservatieve schatting en niet op HET PWC-RAPPORT KIJKT ALLEEN NAAR DE BATEN VAN HET NIEUWE WERKEN, NIET NAAR DE LASTEN bestaand, gefundeerd onderzoek dat is er ook niet. Journalist Freek Schravesande concludeert: In het PwC-rapport staat terecht dat het onderzoek een beperkte reikwijdte heeft. Het onderzoek kijkt alleen naar de baten van het nieuwe werken, niet naar de lasten. De krant citeert onderzoeker Theo van der Voordt van de TU Delft: Zo blijken lang niet alle werknemers gebaat bij een open kantooromgeving met flexplekken. Het leidt bij sommige met name introvertere werknemers tot concentratieverlies en dus minder productiviteit. (-) En ook thuiswerken heeft nadelen: verminderde sociale cohesie op de werkvloer en vervagende grenzen tussen werk en privé, wat kan leiden tot burn-outs, een flinke kostenpost. De bewering Het Nieuwe Werken levert miljarden op is volgens next.checkt dan ook ongefundeerd Facilitair! 15

16 Bijna iedereen HNW er Terug naar het aantal HNW ers. Is het 10 procent? Wordt het 20 procent? Heel conservatieve cijfers, denkt Loek van den Broek, eigenaar van het bedrijf HR & management en volgens eigen zeggen specialist in Het Nieuwe Werken. In een enigszins provocerend betoog op hetnieuwewerkenblog.nl op 6 februari 2012 stelt hij de vraag: Voor hoeveel Nederlanders is Het Nieuwe Werken weggelegd? Hij geeft zelf het antwoord en noemt dat choquerend: Ik denk namelijk dat het voor 95 procent van alle 7,5 miljoen werkenden mogelijk is. Dat is inderdaad nogal wat. Gelukkig specificeert de blogger het. Globaal 40 procent van de werkende bevolking kan plaatsonafhankelijk werken, vooral de kenniswerkers. Nog eens 40 procent kan tijdonafhankelijk werken. De derde categorie zijn de echte geluksvogels. Ze kunnen zowel plaats- als tijdonafhankelijk werken en ook die zijn er meer dan we denken. Facilitair! had de rekenmachine natuurlijk paraat en komt bij het optellen niet op 95 procent, maar op 80 procent. Bovendien kijkt Van den Broek alleen of deze mensen als HNW er zouden kunnen werken, en niet of het bedrijf dat wil en of de mensen dat willen. Jammer is ook dat hij plaatsonafhankelijk en tijd - onafhankelijk werken uit elkaar trekt, terwijl het echte HNW toch wordt gedefinieerd als werken waar en wanneer je maar wilt. De vraag is bovendien of tijdonafhankelijk werken zoals deze specialist het definieert, namelijk als zelf roosteren, wel echt een vrucht is van Het Nieuwe Werken. Veel mensen kunnen al jaren, soms al decennia tot op zekere hoogte zelf bepalen hoe laat ze beginnen, hoe ze hun ADV-uren gebruiken, kiezen of ze hun 36 uur in viereneenhalve dag of in vier dagen stoppen en zelf bepalen of en wanneer ze een dag thuis werken. Mobiele werkers, telewerkers en echte HNW ers PwC heeft de mobiele werkers uit het onderzoek Tijd- en plaatsonafhankelijk werken in 2010 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) benoemd tot HNW ers. In de definitie van het CBS zijn mobiele werkers echter medewerkers die geregeld voor het eigen werk een draagbaar apparaat met ten minste 3G-technologie gebruiken voor toegang tot internet. Het CBS noemt in hetzelfde rapport ook andere cijfers. Zoals telewerkers: mensen die vanaf locatie kunnen inloggen op de bedrijfssystemen. Van de ruim 6 miljoen werknemers die in 2010 per week 12 uur of meer werken, beschouwt 1 miljoen zich als telewerker. Dat is 16 procent. Het echte plaats- en tijdonafhankelijk werken, zo constateert het onderzoek, vindt in 2010 in Nederland op bescheiden schaal plaats. Drie op de tien werknemers melden dat men incidenteel thuis werkt. Gemiddeld wordt dan 6 uur per week thuisgewerkt. Zeven procent van de werknemers meldt dat men structureel thuis werkzaamheden verricht voor de werkgever. DE VRIJHEID DIE HET NIEUWE WERKEN MET ZICH MEEBRENGT IS LANG NIET VOOR IEDEREEN PROFIJTELIJK Een moeizaam huwelijk Het Nieuwe Werken is waarschijnlijk ook niet voor iedereen weggelegd. OR-opleidingsinstituut De Kromme Rijn geeft in een ongedateerde notitie een bijzondere reden waarom de lezer misschien liever toch elke dag naar de baas gaat: U heeft een wat moeizaam huwelijk en bent blij als u van huis bent. Het CBS komt in het hier al eerder aangehaalde onderzoek Tijd- en plaatsonafhankelijk werken in 2010 met cijfers die weinig worden geciteerd. Twee derde van de thuiswerkers vindt de mogelijkheid om thuis te kunnen werken belangrijk. Dat gaat maar voor een derde van de niet-thuiswerkers op. Dat zijn opvallende uitkomsten: 33 procent van de mensen die wel thuis kunnen werken, vindt dat dus eigenlijk helemaal niet zo belangrijk, en voor 66 procent van de mensen die niet thuis kunnen werken, hoeft dat dus ook niet zo nodig. Daar zitten vast wel wat mensen bij met een slecht huwelijk, maar natuurlijk ook veel mensen die hechten aan het directe contact met collega s en de sociale aspecten van de werkomgeving. En dan zijn er ook nog de mensen die niet zo goed zelfstandig Facilitair!

17 OPVALLEND IS DAT ORGANISATIES VERWACHTEN DAT DE PRODUCTIVITEIT STERK TOENEEMT, TERWIJL DIT IN MINDERE MATE WORDT ERVAREN kunnen werken, zoals psycholoog Marjette Slijkhuis eind maart 2012 constateerde in haar proefschrift A structured approach to need for structure at work. In een samenvattend artikel schrijft zij: De vrijheid die Het Nieuwe Werken met zich meebrengt is lang niet voor iedereen profijtelijk. (-) Mensen met een hoge behoefte aan structuur profiteren niet van een toename aan autonomie vanwege de onduidelijkheid en onzekerheid die hiermee gepaard gaan. (-) Medewerkers met een hoge structuurbehoefte zijn meer gemotiveerd wanneer ze het gevoel hebben dat hun leidinggevende hen nauwgezet in de gaten houdt. Vooral zachte effecten Het Nieuwe Werken is een containerbegrip geworden. Bijna elke vernieuwing in de werkomgeving wordt eronder geschaard, van af en toe een dag thuis werken tot wat minder forensen, van zelf roosteren tot mobiel kunnen inloggen. Dat ligt toch allemaal ver van de definitie werken waar en wanneer je maar wilt. Het is dan ook diffuus hoeveel mensen inmiddels echt HNW er zijn en hoeveel mensen in de toekomst zo zullen werken. Bedrijven en organisaties die Het Nieuwe Werken willen invoeren doen er goed aan om duidelijk te formuleren wat ze onder Het Nieuwe Werken verstaan. Ook zullen ze moeten bepalen voor welke medewerkers de grote vrijheid die deze manier van werken met zich meebrengt, geschikt is. Uit de literatuur die op internet is te vinden, blijkt dat het zaak is de invoering van HNW goed te begeleiden en te monitoren of mensen het wel aankunnen, al moet daarbij worden gezegd dat die literatuur vaak afkomstig is van belanghebbenden, zoals consultants. Het is waarschijnlijk wel een goed idee als organisaties van tevoren op papier zetten waarom ze Het Nieuwe Werken willen invoeren, welk baten ze ervan verwachten en wat de kosten (kunnen) zijn. Organisaties die Het Nieuwe Werken willen invoeren om te bezuinigen of als maatregel om de productiviteit te verhogen, moeten zich in ieder geval even achter de oren krabben, zo valt te concluderen uit het onderzoek Het Nieuwe Werken Barometer van (onder andere) de Rotterdam School of Management van juli De doelstellingen van 100 onderzochte organisaties waren voor 83 procent gericht op de zachte effecten van Het Nieuwe Werken, zoals verbetering van het welzijn van medewerkers en verbetering van de balans tussen werk en privé. Slechts 17 procent van de doelstellingen was gericht op kostenreductie. De kostenreductie werd ook minder belangrijk naarmate HNW werkelijk werd geïmplementeerd, schrijven de onderzoekers. En: Opvallend is dat organisaties in de pre-implementatie verwachten dat de productiviteit sterk toeneemt, terwijl dit in mindere mate ervaren wordt als gerealiseerd effect. < lees ook > Op zijn alle in het hoofdartikel geciteerde rapporten te lezen en als pdf te downloaden. Handig: op internet is gratis een praktische whitepaper voor Nieuwe Werkers te vinden met de titel Meer werk verzetten zonder meer te werken, geschreven door Denise Hulst. Het document is te vinden op: Facility Whitepapers HNW minder geschikt voor jongere medewerkers Flexibiliteit, een informele sfeer, altijd en overal willen en kunnen werken: het wordt vooral geassocieerd met jong en dynamisch. Verrassend is dat juist jongere medewerkers er minder behoefte aan blijken hebben. Een meerderheid van de jongere medewerkers werkt liever niet thuis, concludeerde JobTrack.nl in 2011 na een onderzoek onder ruim respondenten. In een persbericht zei Marco de Weerd van JobTrack.nl: Het nieuwe werken wordt enorm gestimuleerd, maar blijkt niet altijd wenselijk te zijn. Jongeren zijn zich bijvoorbeeld nog volop aan het ontwikkelen en kunnen veel leren van collega s. Dat is een punt waar werkgevers wel rekening mee moeten houden. Uit een onderzoek van Studentalent uit 2011 onder HBO- en WO-studenten en starters blijkt hetzelfde: studenten en starters hebben de voorkeur voor een traditionele werkomgeving. Ze zoeken in hun eerste echte baan vooral sfeer, leuke collega's en goede mogelijkheden voor opleiding en ontwikkeling. Ook een aardige bevinding is dat nu juist jongeren vaak moeite hebben om nieuwe media opeens voor het werk te gebruiken, omdat die media altijd een verlengstuk waren van hun privé-leven. Jong & veelbelovend Facilitair! 17

18 Jong & veelbelovend Geen bedrijf kan zonder jong talent. Ook Facilicom niet. Maar in tijden van krimp is het moeilijk om plekken voor hen te creëren. Hoe gaan jonge talenten hiermee om? Denken ze een baan te kunnen krijgen? Wat zoeken ze in hun werk? Wat voor werkomgeving hopen ze te vinden? Vier studenten die op punt staan van afstuderen over hun ambities en hun verwachtingen. Jaap van Bree: Ik wil drie talen vloeiend leren spreken Remco Langedijk: Zekerheid is voor mij ook belangrijk Facilitair!

19 Ofra Simon: Mijn eerste sollicitatie was gelijk raak Rico Berveling: Ik wil mezelf ontwikkelen en uitdagen Facilitair! 19

20 Besparen op maatschappelijk Het gemeentehuis, de school, de brandweerkazerne, het zwembad, het buurthuis, begraaf - plaatsen, gemeentewerven, het gemaal en zelfs de kerktoren: het is allemaal eigendom van de gemeente. Maatschappelijk vastgoed of, correcter geformuleerd: vastgoed met een maat - schappelijke functie. Ook dat vastgoed moet worden beheerd. En omdat gemeenten op de kleintjes letten, moet dat beheer liefst zo efficiënt mogelijk. De gemeente Rheden is daar sterk mee bezig. Asset Facility Management, sinds kort onderdeel van Facilicom, denkt mee. Een tweegesprek Facilitair!