7.4 Protocol meer- of hoogbegaafdheid. De Zevenster

Transcriptie

1 7.4 Protocol meer- of hoogbegaafdheid De Zevenster 1

2 Status Vastgesteld Vastgesteld BG 2006 Instemming / advies GMR 2006 Expiratiedatum (herziening document) 2011 Protocol (hoog- of meer-)begaafdheid (Genoemde toetsen, formulieren kunt u vinden aan het eind van het protocol in de bijlagen) 1. Algemene begripsomschrijving 1.1 Wat is nu eigenlijk hoogbegaafd We spreken van hoogbegaafd als er bij het afnemen van een intelligentietest een score (IQ) boven de 130 gemeten wordt; dit gaat op voor ongeveer 2 tot 3 procent van de bevolking. Hoogbegaafdheid is aangeboren, vanaf het eerste begin reageren hoogbegaafden anders dan de gemiddelde mens op de dingen om hen heen. (bron: HIQ-site) 1.2Algemene kenmerken hoogbegaafdheid: grote leergierigheid veel energie rijke woordenschat goed geheugen nadenken over zin van leven ontwikkelen zich in cognitief opzicht veel sneller dan een gemiddeld kind van dezelfde leeftijd kenmerken zich door de zeer intensieve manier waarop ze zich met iets bezighouden. Zie ook HIQ site. (bijlage 1) 1.3 Begripsomschrijving voor het onderwijs: Een kind is hoogbegaafd wanneer het op school uitzonderlijke prestaties levert, ofwel in staat moet worden geacht om op school uitzonderlijke prestaties te leveren. Uitzonderlijk: leerling scoort gemiddeld op alle leervakken bij de beste 10% (cito A nivo) zeer hoog tempo van denken (en werken). leerling leert snel nieuwe dingen aan, zonder veel behoefte aan instructie weinig behoefte aan herhalings- en oefenstof er is vaak sprake van een didactische voorsprong. 1.4 Begripsomschrijving meerbegaafde kinderen Er is een groep kinderen die erg goed presteren op school, maar waarbij de kenmerken van hoogbegaafdheid niet van toepassing zijn. Deze kinderen zijn meerbegaafd. Het kan zijn dat zij op één of meerdere gebieden hoog presterend zijn. Het is van belang ook deze kinderen op de gebieden waar zij hoog presteren voldoende worden uitgedaagd. Een meerbegaafde leerling kan vb. met een hoogbegaafde leerling meewerken met een rekenprogramma. 2

3 1.5 Begripsomschrijving onderpresteerders: Een onderpresteerder is een hoogbegaafd kind dat niet laat zien wat het kan. Een leerling kan: onderpresteren onder zijn eigen niveau; dit is eerder regel dan uitzondering bij hoogbegaafde leerlingen; onderpresteren onder het groepsniveau; bij demotivatie en een onvoldoende werkhouding die het gevolg zijn van een langdurig inadequaat lesaanbod. 1.6 Waarom extra maatregelen? Het reguliere onderwijsaanbod is afgestemd op de gemiddelde leerling en dus ontoereikend voor meer- en hoogbegaafde leerlingen. Naast de zorg die we geven aan de kinderen die zwak zijn in het leerproces willen wij ook zorg op maat geven aan de meer- en hoogbegaafde kinderen. 1.7 Contact met ouders Het is ook bij deze problematiek van groot belang, dat er een open contact met de ouders is. Zij kunnen van groot belang zijn in het aangeven van de signalen in de voorschoolse fase. Ook is het is belangrijk om de ouders van af het begin in de procedure te betrekken, zodat ze weten wat er gaat gebeuren. In de evaluaties kunnen ze een belangrijke rol spelen, omdat zij goed aan kunnen geven hoe het kind de school ervaart, of het zich veilig en geaccepteerd voelt. Voor meer informatie zie onze schoolgids. 2 Signalering 2.1 Algemeen De signalering kan plaatsvinden door de ouders en / of door de leerkracht. Dit kan op grond van gedrag of op grond van prestaties. Als een kind op een van onze scholen wordt aangemeld dan wordt er van de ouders verwacht dat zij een anamneseformulier invullen. Dit geeft een beeld van het functioneren van het kind in de voorschoolse periode. Op dit formulier is ook een aantal vragen opgenomen die in kaart moeten brengen of er sprake kan zijn van meer- of hoogbegaafdheid. Verder is het wenselijk dat de leerkracht van groep 1 een oudergesprek heeft om zo het beeld compleet te maken. Tot zover de procedure bij de aanmelding van kinderen in groep 1. Een kind dat al eerder op school heeft gezeten en pas later op een van onze scholen instroomt heeft waarschijnlijk al een heel dossier. Het is dan wel van belang om te kijken of de vorige school ook nauwkeurig heeft gekeken naar de signalering van meer- en hoogbegaafdheid. Mocht dit niet het geval zijn, dan is het wenselijk dit alsnog in kaart te brengen. 2.2 Procedure: Signalering groep1/2 (actie groepsleerkracht) Alle ouders vullen een anamneseformulier in over de ontwikkeling van hun kind. Worden hierin signalen afgegeven die wijzen op hoogbegaafdheid dan worden de formulieren van deze kinderen doorgesproken met de interne begeleider en gaan we verder met de procedure van SiDi (Signalering en Diagnostisering van intelligente en hoogbegaafde kinderen) De procedure van SiDi bestaat uit vijf stappen. (bijlage 2) 1. Als een leerkracht het vermoeden heeft van meer- of hoogbegaafdheid dan is de eerste stap een verkennend gesprek a.h.v. formulier A.1.1. Verder groepssignalering 3

4 a.h.v. formulier A.1.2 en A.1.3. Het kan ook zijn dat het initiatief van de ouders uitgaat en dat daarna de formulieren A.1.1 A.1.3 worden ingevuld. (bijlage 3,4 en 5) 2. Als tweede stap volgt het oudergesprek a.h.v. formulier A.2.1 en A.2.2. (bijlage 6 en 7) 3. Stap drie is het observatie van de leerling m.b.v. formulier A.3.1 en A.3.2. (bijlage 8 en 9, eventueel ook in te vullen door de ouders) Blijkt uit het oudergesprek en de observatie dat het kind mogelijk hoogbegaafd is, dan gaan we verder met stap 4 van het stappenplan van SiDi. 4. Stap vier is het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens. (bijlage 10, 11 en 12) 5. Stap vijf is het maken van een goed plan van aanpak. (bijlage 13) We kunnen de toetsen, taal en ordenen, voor jongste en / of oudste kleuters vervroegd afnemen, gegevens verzamelen uit het aanbieden van het Gross Vormbord, menstekening en evt. bij verschil van mening tussen ouders en leerkracht een extern deskundige inschakelen. Naar aanleiding van de uitslag van de stappen 1, 2, 3 en 4 wordt voor dat een plan van aanpak gemaakt in overleg met de IB-er en de leerkracht en dit wordt doorgesproken met de ouders. (zie maatregelen) Signalering groep 3 t/m 8 (actie groepsleerkracht) Bij de leerkracht kunnen langs verschillende wegen signalen binnen komen, die er op wijzen dat een kind meer- of hoogbegaafd is: a gesprekken met vorige leerkrachten + leerlingendossiers b groepssignalering c schoolresultaten: De leerling scoort hoog op alle leervakken De leerling heeft weinig tot geen instructie nodig. De leerling stelt veel waarom vragen. De leerling heeft vaak verrassende oplossingen. d leerlingvolgsysteem: Uit het lvs blijkt dat het kind meestal hoog in de A scoort. e Uit gesprekken met de ouders. f Sociaal emotioneel: De leerling vertoont thuis of op school probleemgedrag. De leerling heeft vaak onverklaarbare lichamelijke klachten. De leerling vindt onvoldoende aansluiting bij de groep. De leerkracht kan op verschillende manieren met deze signalen omgaan. In overleg met de IB-er kan gekozen worden voor: a invullen van een kenmerkenlijst (zie ook bijlage 1) b invullen van een observatielijst (zie Si-Bel) c doortoetsen met b.h.v. methode toetsen en/of lvs toetsen d gesprek met de ouders N.a.v. de uitslag van bovenstaande kan er met de IB-er over verdere stappen worden doorgesproken. 4

5 2.2.3 Instromen van een andere school (actie groepsleerkracht) Bij het binnen komen van een kind van een andere basisschool zal het, als verdere gegevens ontbreken en er vermoedens zijn van meer- of hoogbegaafdheid, eerst nodig zijn om een screening uit te voeren om zo de leerling goed in beeld te krijgen goed in (Zie formulier screening te vinden in de SiDi) Het kan zinvol zijn alsnog een anamneseformulier in te vullen om zicht te krijgen op de voorschoolse periode Signalering onderpresteerders (actie groepsleerkracht) Welke signalen kunnen er op wijzen dat je te maken hebt met een onderpresteerder? Leerstof: de leerling heeft kennis die nog niet in de groep is behandeld; bij meer ingewikkelde vragen geeft de leerling vaak het goede antwoord; interesse in moeilijker onderwerpen bij een werkstuk of spreekbeurt; steeds minder goede resultaten, een neergaande lijn in de prestaties, bijv. de l.v.s.- toetsen zakken van A naar C; laag werktempo. Gedrag: lastig en onaangepast gedrag/probleemgedrag; voortdurend aandacht vragen; slechte werkhouding terugtrek gedrag Een gesprek met de ouders is erg belangrijk: vaak is er een discrepantie tussen wat het kind thuis doet en wat het op school laat zien; er kunnen signalen komen uit de vroege ontwikkeling, bijv. lezen met 4 jaar; er kunnen broertjes of zusjes zijn die hoogbegaafd zijn. Mogelijkheden voor de leerkracht: SiBel en SiDi (hierin zit een apart formulier voor onderpresteerders) doortoetsen met l.v.s.-toetsen of methode-toetsen uitdagende leerstof [bijv. werkstuk] of materiaal [bijv. moeilijke puzzel] aanbieden gesprekje met leerling gesprek met IB-er N.B. Het wil niet zeggen dat je hiermee 100% garantie hebt om die leerlingen eruit te pikken die hoogbegaafd zijn! Bij blijvende onzekerheid kan je contact zoeken met het G.P.C. of een andere specialistische instelling. 5

6 3. Diagnosticering (actie groepsleerkracht en IB-er) Vergeet ook in deze fase het contact met de ouders niet! Als blijkt uit ons leerlingvolgsysteem dat een leerling op meerdere onderdelen bij de A-plus leerlingen hoort gaan we deze leerling doortoetsen met behulp van ons leerlingvolgsysteem van Cito en de methode gebonden toetsen. Blijkt deze leerling vooruit te zijn vergeleken met de meeste leeftijdsgenoten zal er een handelingsplan opgesteld moeten worden om deze leerling goed onderwijs te kunnen bieden. Blijven er ook na doortoetsing grote vragen over, dan kan het in bijzondere gevallen voorkomen dat we de schoolbegeleidingsdienst inschakelen om verder onderzoek te verrichten. Dit in overleg met ouders en team. In de meeste gevallen zal dit gaan om een begaafdheidsonderzoek en eventueel daarbij een breder onderzoek op sociaal emotioneel gebied. In uitzonderlijke gevallen kan het zo zijn dat ouders rechtstreeks zich wenden tot andere instantie dan onze schoolbegeleidingsdienst. Dit is dan wel voor eigen rekening. Bijv: Universiteit van Nijmegen of een praktijk voor orthopedagogiek. 4. Maatregelen (actie groepsleerkracht en IB-er) Bij de maatregelen gaan we ervan uit dat bij alle stappen die we ondernemen voor de meer- en hoogbegaafde kinderen, de ouders erbij betrokken blijven en ook de eigen leerkracht. Het is van groot belang dat er maatregelen genomen worden. Als de school nalaat om dit te doen kunnen de gevolgen voor de hoog- of meerbegaafde leerling verstrekkend zijn. Er moet dus een aanpassing gedaan worden voor deze leerlingen. Er zijn verschillende mogelijkheden om de meer- en hoogbegaafde leerlingen tegemoet te komen: 1. Aanpassingen in de reguliere leerstof en dan: 2. Aanbieden van verbreding- en/of verdiepingsstof of: 3. Versnellen. Het is verstandig om per school een duidelijke keus te maken voor verbreding en verdieping of voor versnellen. Dit omdat deze keus ook gevolgen heeft voor de verdere inrichting van het onderwijs. 4.1 Aanpassingen in de reguliere leerstof: Het is nu duidelijk dat het kind niet de leerstof in het gewone tempo met de klas mee hoeft te doen. Maatregelen: Mogelijkheden zijn: Groep 1-2: Groep 3-8: werken met hetzelfde materiaal maar dan met moeilijker opdrachten; werken met handelingswijzers; werken met verdiepingsmateriaal. 6

7 Alleen de instaptoetsen laten maken, en dan gericht laten oefenen Alleen de eindtoetsen laten maken Stof minimaliseren, geen onnodige herhaling- en oefenstof Instructie niet meedoen Met handelingswijzers laten werken. 4.2 Aanbieden van verbreding- en/of verdiepingsstof: Het team neemt over de betreffende leerling een besluit over het te volgen traject. (verbreding of verdieping, etc.) De leerkracht biedt de leerling, die nu tijd over heeft, extra leerstof aan. Dit in de lijn van de afspraken die op teamnivo zijn gemaakt. Een plan m.b.t. de extra leerstof wordt gemaakt door de leerkracht in overleg met de IB-er. De aangeboden leerstof hangt sterk af van de kwaliteiten van de leerling. Bij de een spelen we in op gebieden die nog niet goed ontwikkeld zijn en bij de ander kijken we veel meer naar persoonlijke interesse. De leerstof hoeft nu niet meer gerelateerd te zijn aan de reguliere vakken Mogelijkheden zijn: - Vanaf het allereerste begin moet de aanbieding gestructureerd verlopen. Precies aangeven wanneer er met de extra stof gewerkt mag worden en hoelang. - wellicht heeft de leerling in het begin extra instructie nodig. Dit kan door de leerkracht of de IB-er worden gegeven. - Meteen vanaf het allereerste begin laten merken dat ook dit werk gecontroleerd en gewaardeerd wordt. - De extra leerstof aangeven op het rapport zodat de leerling weet dat ook dit werk een serieuze zaak is. - Op een persoonlijke formulier van de leerling aangeven wat voor extra stof er aangeboden is en dit formulier bij de klassenoverdracht geven aan de volgende leerkracht. - Het heeft de voorkeur om deze kinderen in het eigen lokaal te laten werken. Soms kan het nodig zijn de leerling buiten het lokaal te laten werken, zorg ervoor dat het geen uitzonderingspositie wordt waar de leerling of de groep moeite mee krijgt. - Het zou fijn zijn als op elke school een lijst aanwezig is van de materialen waarmee de meer- en hoogbegaafde leerlingen aan het werk kunnen. 4.3 Versnellen: Als we verwachten, dat ook na verbredings- of verdiepingsstof-aanbieding de leerling problemen begint te krijgen met motivatie, welbevinden o.i.d. dan kunnen we overgaan tot versnellen. Dit kan al vanaf groep 1. Altijd gebeurt dit in goed overleg met ouders, leerkracht, IB-er en leerling. Als blijkt uit gedegen diagnose dat een leerling qua kennis kan versnellen en er ook geen problemen worden verwacht bij het vinden van een goede aansluiting binnen de nieuwe groep, kan worden besloten een versnelling in te zetten. Het moment van versnellen is per leerling en situatie verschillend, maar het meest wenselijk is toch wel een leerling te laten versnellen in groep 1, 2 of 3. Bij voorkeur laten we de versnelling in gaan aansluitend op een vakantie. (liefst kerst- of zomervakantie) Het heeft onze voorkeur niet vaker dan één keer te versnellen, heeft een leerling geen uitdaging meer in groep 8, zelfs na een versnelling dan moeten we gaan kijken wat de mogelijkheden zijn om stof van het voortgezet onderwijs naar voren te halen, zodat dat binnen groep 8 gedaan kan worden. 7

8 Helaas laat de aansluiting door het voortgezet onderwijs hierop te wensen over. Natuurlijk is het ook heel goed mogelijk om een losse cursus aan te bieden, vb. Spaans. (even heel iets anders!) Ook na de versnelling blijft van groot belang dat we inspelen op de aanpassingen binnen de leerstof of de aanbieding van verbredings- en verdiepingsstof. Telkens blijft het welbevinden van de leerling voorop staan. Tijdens onze sociaal-emotionele controle is het van belang hier goed op letten. Komen wij als schoolteam er niet uit, dan schakelen we in eerste instantie de schoolbegeleidingsdienst in, na overleg met de ouders. Wellicht geven zij het advies om een extern bureau in te schakelen. 5. Sociaal- emotionele ontwikkeling (actie groepsleerkracht) De signalering van de problemen gebeurt met behulp van: de sociaal-emotionele ontwikkelingslijst zelfbeeldvragenlijst die wordt afgenomen bij de leerlingen door leerkracht/deskundige Door oplettendheid/meeleven van de leerkracht; Door gesprek met de ouders/leerling; In overleg met IB-er en groepsleerkracht worden de problemen besproken. Hoe pakken we deze problemen aan? veiligheid bieden door leerkracht; zelf hulp geven in de klas; irt inschakelen; inschakelen GPC; inschakelen van deskundige hulp [Riagg, Gliagg] s.v.t. [sociale vaardigheidstraining] er is een speciale s.v.t. voor hoogbegaafde kinderen verkrijgbaar via GIDS en deze wordt regionaal gegeven 6. Evaluatie maatregelen: (actie groepsleerkracht) Evaluatie: 1x per week door leerkracht + betreffende leerling vanaf het moment dat hij/zij zelfstandig kan werken: 1. Wat heb je gadaan? 2. Zijn je doelstellingen gehaald? 3. was het niveau van de leerstof goed gekozen? 4. zijn er problemen of knelpunten? 5. Wat doe je volgende week? Zorg voor regelmatig contact met de ouders; Regelmatig contact met IB-er; Tijdens zorgvergadering kan de leerkracht of de IB-er verslag doen. 7. Meerbegaafdheid (actie groepsleerkracht en IB-er) Er zijn ook leerlingen die niet hoogbegaafd zijn, maar wel voor één of meerdere vakken meerbegaafd. Deze leerlingen scoren bij deze vakken niet alleen hoog in hun dagelijks werk, maar 8

9 ook bij de toetsen scoren zij in de A. Zij hebben meestal weinig instructie nodig. Ook voor deze leerlingen zou de bovenstaande procedure gevolgd kunnen worden. Waarschijnlijk zal voor hen versnellen niet zo gauw in beeld komen. Maar deze kinderen willen wij eveneens zorg op maat geven. Zij kunnen ook gebruik maken van het verbredings -en verdiepingsmateriaal dat uitgezocht is voor hoogbegaafden. En ook voor deze leerlingen willen we regelmatig contact tussen groepsleerkracht en IB-er. Verder zullen alle maatregelen bijgehouden worden in het leerling-dossier. 8. Beleid (actie IB-er) Afspraken ten aanzien van individuele leerlingen worden vastgelegd in het leerlingdossier. Het beleid t.a.v. hoog- of meerbegaafden is vastgelegd in het protocol. De IB-er begeleidt de groepsleerkracht en evt. de leerling. De IB-er verzorgt, samen met de leerkracht van groep 8, de contacten met het voortgezet onderwijs betreffende hoog- of meerbegaafde leerlingen. In de schoolgids staat een verwijzing naar het protocol. 9

10 BIJLAGEN ALGEMEEN ANAMNESEFORMULIER VIERJARIGEN NAAM SCHOOL naam : adres : postcode : woonplaats : telefoonnummer : naam huisarts : tel. huisarts : tel. noodgevallen : geboortedatum : geslacht plaats in kinderrij : m / v : e van de kinderen datum : handtekening : Beste ouders, Hieronder vindt u een vragenlijst. Deze vragenlijst bestaat uit de volgende onderdelen: A. motorische ontwikkeling en lichaamskenmerken B. zintuiglijke ontwikkeling C. taalontwikkeling D. sociale ontwikkeling E. typeringen Wij zouden het op prijs stellen al u de vragenlijst zo volledig mogelijk in wilt vullen. Voor ons als school is deze informatie erg belangrijk om goed aan te kunnen sluiten bij de ontwikkeling van uw kind. Ook kunnen we op deze manier uw kind beter begeleiden als er eventueel problemen of aandachtspunten zijn in zijn of haar ontwikkeling. Het kan zijn dat u bepaalde gegevens niet in dit formulier kwijt kunt. Aan het einde van elk onderdeel en aan het einde van de vragenlijst is er gelegenheid om aanvullende informatie door te geven. Het is een uitgebreide vragenlijst. Mocht u het moeilijk vinden om op bepaalde vragen antwoord te geven, dan kunt u dit ook samen met de leerkracht van groep 1 doen. Hartelijk dank voor uw medewerking. Het team van A. motorische ontwikkeling en lichaamskenmerken geboorte : a. thuis b. ziekenhuis 10

11 complicaties : a. niet b. wel, nl: motorische ontwikkeling : a. langzaam b. gewoon c. snel kruipen : a. niet b. weinig c. veel staan : maanden lopen : met steun maanden, zonder steun maanden motoriek : a. soepel b. houterig c. krampachtig hinkelen : a. niet b. wel c. onbekend huppelen : a. niet b. wel c. onbekend opmerkingen: gezondheid : a. vaak ziek b. redelijk c. gewoon d. goed gezond slaapbehoefte : a. weinig b. gewoon c. veel d. uur allergisch : a. onbekend b. niet c. wel nl.: botbreuken : a. niet b. wel nl. hoofdpijn : a. niet b. weinig c. vaak buikpijn : a. niet b. weinig c. vaak zindelijk : vanaf jaar kinderziekten : familiare ziekten : opmerkingen: B. zintuiglijke ontwikkeling gezichtsvermogen : a. brildragend b. goed c. lui oog d. anders nl.: kleuren benoemen : a. niet b. weinig c. basiskleuren d. meer kleuren vormen herkennen : a. circel b. vierkant c. driehoek d. onbekend kleurenblind : a. nee b. ja c. zit in familie dyslexie : a. nee b. ja c. zit in familie opmerkingen: gehoor : a. zwak b. redelijk c. goed verschillen horen : a. zwak b. redelijk c. goed oorontsteking : a. nooit b. soms c. vaak buisjes : a. niet b. wel c. geregeld lichaamsbouw : a. klein b. gemiddeld c. lang : a. mager b. gemiddeld c. dik houding : a. slap b. gewoon c. stevig voorkeurshand : a. rechts b. links c. wisselend opmerkingen: 11

12 C. taalontwikkeling codering : 0. helemaal niet van toepassing 1. een beetje of soms van toepassing 2. duidelijk ( vaak ) van toepassing 3. ruimte om een toelichting te geven begon vroeg met brabbelen : begon vroeg met praten : was heel laat met praten : heeft brabbelfase overgeslagen : spreken bestaat nu uit brabbeltaal : spreken bestaat uit logische zinnetjes : spreken is duidelijk verstaanbaar : kan een gebeurtenis goed navertellen : vertelt gauw iets uit zichzelf : heeft veel aansporing nodig om te vertellen : heeft een grote woordenschat : kent aanduidingbegrippen (toen, straks, nu) : kent plaatsbegrippen (boven, onder, achter) : kent tijdsbegrippen (gisteren, vandaag, morgen) : kent vormbegrippen (cirkel, vierkant) : kent de letters : kan al lezen : kan al schrijven : opmerkingen: D. sociale ontwikkeling wil graag contact met kinderen : wil graag contact met volwassenen : geeft zich gemakkelijk, is spontaan : kijkt eerst de kat uit de boom : kan zich makkelijk aanpassen : kan goed met andere kinderen spelen : kan zichzelf lang bezighouden : opmerkingen: mijn zoon/dochter is: koppig : spontaan : impulsief : driftig : bang : overbeweeglijk : geneigd tot namokken : afleidbaar : wisselend van stemming :

13 gehoorzaam : gespannen/nerveus : leergierig : heeft een goed geheugen : groot rechtvaardigheidsgevoel : verantwoordelijkheidsgevoel : perfectionistisch : faalangstig : een echte doorzetter : opmerkingen: E. typeringen Kies wat u vooral van toepassing vindt bij uw zoon/dochter: a. zelfredzaam b. niet zelfredzaam c. er tussen in d. a. zelfstandig b. onzelfstandig c. er tussen in d. a. rustig van aard b. druk van aard c. er tussen in d. a. vrijmoedig b. verlegen c. er tussen in d. a. dominant b. volgzaam c. er tussen in d. a. geduldig b. ongeduldig c. er tussen in d. a. volhardend b. geeft het snel op c. er tussen in d. a. onvermoeibaar b. snel vermoeid c. er tussen in d. a.reageert laconiek b. geïrriteerd c. er tussen in d. a. veel aandacht b. weinig aandacht c. er tussen in d. a. rijke fantasie b. fantasieloos c. er tussen in d. a. voorzichtig b. onvoorzichtig c. er tussen in d. a. initiatiefnemer b. kijkt kat uit de boom c. er tussen in d. a. angstig b. overmoedig c. er tussen in d. a. vrolijk b. ernstig c. er tussen in d. a. grote concentratie b. snel afgeleidt c. er tussen in d. opmerkingen: Hartelijk bedankt voor het invullen van deze vragenlijst! 13

14 SIGNALEN M.B.T. HOOGBEGAAFDHEID N.A.V. ANAMNESEFORMULIER De volgende punten uit het anamneseformulier zijn belangrijk als het gaat om het signaleren van hoogbegaafdheid: A. motorische ontwikkeling kruipen : overslaan van de kruipfase staan : heel laat of juist vroeg zijn met staan lopen : laat of vroeg zijn met lopen slaapbehoefte : weinig slaap nodig hebben hoofdpijn : veel klachten buikpijn : veel klachten B. zintuiglijke ontwikkeling geen directe aanwijzingen C. taalontwikkeling brabbelen : vroeg beginnen of juist overslaan van deze fase praten : vroeg beginnen of meteen redelijk goede zinnen maken navertellen : goed samenhangend woordenschat : groot begrippen : veel letters : al kunnen benoemen lezen : zelf geleerd schrijven : zelf geleerd D. sociale ontwikkeling volwassenen, veel contacten met ouderen of oudere kinderen overbeweeglijk leergierig geheugen rechtvaardigheidsgevoel verantwoordelijkheidsgevoel perfectionisme faalangstig E. typeringen concentratie Voor een meer uitgebreide lijst met kenmerken van hoogbegaafden kan je altijd kijken op de site van HIQ. Als er signalen zijn van meer- of hoogbegaafdheid, volg dan het protocol voor meer- of hoogbegaafde kinderen. 14

15 Het in beeld brengen van de ontwikkeling van kleuters A.1.1. Formulier Het verkennend gesprek Bij of na aanmelding te gebruiken door directeur /adjunct-directeur, de leerkracht, of de ib er. Dit is een eerste inschatting, geen vaststelling. Naam leerling: Geboortedatum: Invuldatum: Aanwezigen bij gesprek: 1. Is er bij uw kind sprake van een Normale ontwikkeling ja/nee* Vertraagde ontwikkeling ja/nee* Versnelde ontwikkeling ja/nee* 2. Waaruit blijkt de versnelde ontwikkeling volgens u? Leren praten Woordenschat Omgaan met letters en lezen Omgaan met hoeveelheden en getallen Geheugen Rollen, kruipen, lopen, fietsen, klimmen Spelen/ omgaan met andere kinderen Omgaan met speelgoed Knutselen, tekenen, schilderen Puzzelen 3. Is uw kind naar de peuterspeelzaal of kinderdagverblijf geweest en hoe is dat verlopen? 15

16 Conclusie naar aanleiding van dit verkennend gesprek Inschatting van een versnelde ontwikkeling Ontwikkelingsvoorsprong op bepaald gebied ja/nee* ja/nee* Oudergesprek gewenst Opmerkingen: ja/nee* *)invullen wat van toepassing is U kunt deze gegevens doorgeven aan de groepsleerkracht 16

17 Groepssignalering ontwikkelingsvoorsprong in groep 1 t/m 3 Formulier A.1.2. Werk-houdingsaspecten 17. Is een doorzetter 16. Is taakgericht 15. Is zelfstandig Omgangs- aspecten 14. Komt op voor zichzelf 13. Is empathisch 12. Is opgenomen in de groep 11. Heeft positief beeld eigen mogelijkheden Zelfbeeldaspecten 10. Heeft zelfvertrouwen 9. Sterke concentratie 8. Is nieuwsgierig, stelt vragen 7. Heeft scherp opmerkingsvermogen 6. Heeft sterk geheugen Leeraspecten 5. Is verder met tellen 4. Heeft rijke fantasie 3. Adequaat woordgebruik 2. Ruime woordenschat 1. Logisch denken 17

18 Datum: Groepsoverzicht Signalering ontwikkelingsvoorsprong Leerkracht: Groep: Geef aan met: Is niet aanwezig Twijfelachtig Is aanwezig Onvoldoende? zicht op

19 Registratie van het groepsoverzicht Formulier A.1.3. U hebt het groepsoverzicht op Formulier A.1.2. ingevuld. U kunt op dit Formulier aangeven met welke kinderen u het vervolgtraject in gaat. Groep Groepsleerkracht Het ruwe overzicht U vult de aantallen in. Dat geldt voor alle kinderen die een score op het overzicht hebben gekregen, dus niet alleen diegenen die een ingevuld vlakje hebben, maar ook diegenen die een vraagteken of een diagonaal streepje hebben gekregen. Hoeveel kinderen hebt u in de groep?..... Hoeveel kinderen hebben een score op onderdeel leeraspecten?.. Hoeveel kinderen hebben een score op zelfbeeldaspecten?... Hoeveel kinderen hebben een score op omgangsaspecten?.... Hoeveel kinderen hebben een score op werkhoudingsaspecten?... Het uitgewerkte overzicht Hier vult u de namen van de betreffende kinderen in waar het om gaat. Welke kinderen hebben een is aanwezig score op leeraspecten?.. 19

20 Welke kinderen hebben een twijfelachtig score op leeraspecten?.. Welke kinderen hebben een onvoldoende zicht op score op leeraspecten?.. Conclusie op basis van groepsonderzoek Welke kinderen komen op basis van deze gegevens in aanmerking voor het vervolgtraject, stap 2? 20

21 Het oudergesprek van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong Formulier A.2.1. Oudervragenlijst Het gesprek wordt gevoerd door de groepsleerkracht, eventueel in aanwezigheid van de ib er. Neemt u de tijd voor dit gesprek en zorgt u voor een rustige omgeving. U kunt aan het begin van het gesprek samen nagaan wat de eigenlijke onderzoeksvraag is. Voor verdere informatie, zie Bijlage 1. U vraagt de ouders over het niveau van hun kind, niet rechtstreeks aan de hand van de vragen, maar in een open spontaan gesprek. Het gaat om een indicatie van een ontwikkelingsvoorsprong, niet om de vaststelling ervan. Stelt u open vragen en vraag naar voorbeelden, waaruit een eventuele ontwikkelingsvoorsprong blijkt. Na afloop van het gesprek vult u Formulier A.2.2. in. Naam leerling: Geboortedatum: Invuldatum: Naam leerkracht: Aanwezigen bij gesprek: Wat is de hulpvraag: Onderdelen Taalvaardigheden Aandachtspunten. Een taalgebruik boven leeftijdsniveau Houdt van boeken, woordspelletjes en verhalen Heeft ruime woordenschat Heeft zichzelf leren lezen 21

22 Rekenvaardigheden/Ruimtelijk inzicht Aandachtspunten Heeft zichzelf leren tellen Heeft zichzelf leren rekenen Wil weten hoe het werkt Houdt van puzzels, lego, constructiemateriaal Houdt van rekenspelletjes, telspelletjes, aftelversjes Overige intellectuele vaardigheden Aandachtspunten Een sterk geheugen Een specifieke, gedurende lange tijd, interesse op een bepaald terrein Is nieuwsgierig, stelt vragen, is opmerkzaam, observeert Logisch denken, ziet relaties, verbanden, grotere patronen Bedenkt creatieve oplossingen voor bepaalde problemen Is onderzoekend, experimenteert, bouwt, ontwerpt Kan aandachtig luisteren Heeft een rijke fantasie, groot voorstellingsvermogen Houdt van memory en puzzels, waarbij je iets moet onthouden Sterke concentratie Oorspronkelijke humor 22

23 Tekenvaardigheden/spelvaardigheden Aandachtspunten Tekent beter dan je volgens de leeftijd zou verwachten Houdt van tekeningen, illustraties Speelt op een creatieve wijze met speelgoed Speelt graag met speelgoed Heeft één favoriet speelgoed Taakgerichte vaardigheden Aandachtspunten Werkt netjes en precies Werkt snel Is zelfstandig Onafhankelijk, kan alleen spelen en werken Verveelt zich bijna nooit Een hoge score op onderstaande gegevens duidt niet op een grote ontwikkelingsvoorsprong op cognitief terrein. Het komt voor dat kinderen met een grote ontwikkelingsvoorsprong op cognitief en intellectueel terrein een zwakke ontwikkeling hebben op bijvoorbeeld het motorische vlak. Onderstaande punten geven echter wel informatie over het totale kind, vandaar dat deze items er in een ander lettertype bij vermeld staan. Motorische vaardigheden Aandachtspunten Houdt van rennen, stoeien en sporten Is handig met knutselen, plakken en knippen Moet vaak even iets vasthouden 23

24 Sociaal-emotionele vaardigheden Aandachtspunten Is betrokken, neemt initiatieven Is gevoelig, empathisch, zorgzaam Speelt veel met anderen Gaat leuk met andere kinderen om Toont zelfvertrouwen Uit zich goed (wat er in hem omgaat) Is niet gauw van slag Heeft leidersrol bij het spelen Zoekt contact met oudere kinderen Speelt graag alleen Heeft realistisch beeld van eigen mogelijkheden 24

25 Indicatie uit gesprek met ouders Formulier A.2.2. Naam leerling: Geboortedatum: Invuldatum: Naam leerkracht: Hieronder kunt u in uw eigen woorden de gegevens van de ouders noteren. Het gaat om een indicatie van een ontwikkelingsvoorsprong, niet om de vaststelling ervan. Taalvaardigheid Rekenvaardigheid Overige intelligente vaardigheden Tekenvaardigheden Taakgerichte vaardigheden Motorische vaardigheden Sociaal-emotionele vaardigheden 25

26 Conclusie Vermoeden van een grote ontwikkelingsvoorsprong ja / nee* Is er sprake van een voorsprong op een bepaald gebied, bijvoorbeeld de taalontwikkeling? Ja / nee* Op welk gebied(en) is er sprake van een voorsprong? Opmerkingen *) invullen wat van toepassing is 26

27 De leerkracht-observatielijst Formulier A.3.1. Observatie van de leerling Na het oudergesprek invullen. Voor verdere informatie, zie Bijlage 2. Op grond van uw observaties tracht u onderstaande checklist in te vullen. Na het invullen kunt u de gekleurde rondjes verbinden met een lijn. U ziet dan in één oogopslag wat de sterke en minder sterke punten van de leerling zijn. Na de observatie vult u Formulier A.3.2. in. Toelichting: vul het rondje in. Z G S ZS = zwak = gemiddeld = sterk = zeer sterk Naam leerling: Geboortedatum: Invuldatum: Naam leerkracht: Observatiemaand: 27

28 Taalvaardigheden Z G S ZS 1. Een taalgebruik boven leeftijdsniveau Opbouw in een verhaal, begin, midden, eind Gebruikt samengestelde zinnen Gebruikt bijwoorden en bijvoeglijke naamwoorden Gebruikt directe en indirecte rede Houdt van boeken, woordspelletjes en verhalen Heeft ruime woordenschat Heeft zichzelf leren lezen Rekenvaardigheden/Ruimtelijk inzicht Z G S ZS 5. Heeft zichzelf leren tellen Heeft zichzelf leren rekenen Wil weten hoe het werkt Houdt van puzzels, lego, constructiemateriaal Houdt van rekenspelletjes, telspelletjes, aftelversjes

29 Overige intelligente vaardigheden Z G S ZS 8. Een sterk geheugen Een specifieke, gedurende lange tijd, interesse op een bepaald terrein Is nieuwsgierig, stelt vragen, is opmerkzaam, observeert Logisch denken, ziet relaties, verbanden, grotere patronen Bedenkt creatieve oplossingen voor bepaalde problemen Is onderzoekend, experimenteert, bouwt, ontwerpt Kan aandachtig luisteren Heeft een rijke fantasie, groot voorstellingsvermogen Houdt van memory en puzzels, waarbij je iets moet onthouden Sterke concentratie Oorspronkelijke humor

30 30

31 Tekenvaardigheden Z G S ZS 19. Tekent beter dan je volgens de leeftijd zou verwachten Houdt van tekeningen, illustraties Speelt op een creatieve wijze met speelgoed Taakgerichte vaardigheden Z G S ZS 22. Werkt netjes en precies Werkt snel Is zelfstandig Onafhankelijk, kan alleen spelen en werken Verveelt zich bijna nooit Zet zich in om het goed te doen

32 Motorische vaardigheden Z G S ZS 28. Houdt van rennen, stoeien en sporten Is handig met knutselen, plakken en knippen Beweegt veel Moet vaak even iets vasthouden Sociaal-emotionele vaardigheden Z G S ZS 32. Is betrokken, neemt initiatieven Is gevoelig, empathisch, zorgzaam Speelt veel met anderen Gaat leuk met andere kinderen om Toont zelfvertrouwen Uit zich goed (wat er in hem omgaat) Is niet gauw van slag Heeft leidersrol bij het spelen Zoekt contact met oudere kinderen Speelt graag alleen Heeft realistisch beeld van eigen mogelijkheden

33 Resultaten observatie door de leerkracht Formulier A.3.2. Indicatie op basis van observatie Naam leerling: Geboortedatum: Invuldatum: Naam leerkracht: Observatiemaand: Scores Scoort op taalvaardigheid Scoort op rekenvaardigheid Scoort op overige intelligente vaardigheden zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* Scoort op tekenvaardigheden zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* Scoort op taakgerichte vaardigheden zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* Scoort op motorische vaardigheden zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* Scoort op sociaal-emotionele vaardigheden zwak / gemiddeld / sterk / zeer sterk* 33

34 Conclusie Vermoeden van een sterke ontwikkelingsvoorsprong ja / nee* Is er sprake van een voorsprong op een bepaald gebied, bijvoorbeeld de taalontwikkeling Ja / nee* Zo ja, op welk gebied(en) is er sprake van een voorsprong: Op welke gebied(en) is er geen sprake van een voorsprong: Vergelijking met het beeld uit het ouderformulier A.2.2. is positief / negatief* *) Invullen wat van toepassing is. 34

35 stand van zaken en vervolgtraject Formulier A.4.1. U legt vast wat al gebeurd is en maakt een plan voor de vervolgstappen. Invullen door de leerkracht en/of ib 'er. Naam leerling: Geboortedatum: Groep: Didactische leeftijd: Invuldatum: Naam leerkracht: Aanwezigen bij gesprek: Terugblik Signalering Verkennend gesprek ja, op. (datum) Groepsobservatielijst ja, op.(datum) Op initiatief van ouders ja, op.(datum) Diagnose Oudergesprek ja, op. (datum) Observatie ja, in.....(maand) Verslag met ouders besproken ja, op....(datum) Gesprek met ib er, en /of team ja, op....(datum) Vervolgtraject opties Toetsgegevens kleuters ja/nee* Formulier A.4.2. Zie Bijlage 3 Toetsgegevens uit groep 3 ja/nee* Formulier A.4.2. Zie Bijlage 8 Gross Vormbord ja/nee* Formulier A.4.3. Zie Bijlage 4 35

36 Schobl-R lijst ja/nee* Formulier A.4.3. Zie Bijlage 5 Menstekening ja/nee* Formulier A.4.3. Zie Bijlage 6 SI-BeL onderzoek ja/nee* Zie Bijlage 7 of de SI-BeL map Plan van aanpak opstellen ja/nee* Formulier A.5. Extern deskundige ja/nee* *)invullen wat van toepassing is 1. Wie wordt gevraagd? 2. Wanneer? 3. Hulpvraag 4. Kosten 5. Wie regelt aanvraag? Opmerkingen Toetsgegevens van kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong Formulier A

37 Over het systeem van doortoetsen vindt u meer informatie in Bijlage 3. U kunt dit invullen als extra indicatie voor een hoge begaafdheid. A = Achterstand ten opzicht van de leeftijd. L = Overeenkomstig de leeftijd. V = Voorsprong ten opzicht van de leeftijd. U kunt doortoetsen tot het beheersingsniveau is bereikt. Naam leerling: Geboortedatum: Didactische leeftijd: Invuldatum: Naam leerkracht: Ontwikkeling van functies (functieontwikkeling) A L V Visuele discriminatie Visuele synthese / visueel geheugen Auditieve discriminatie Auditieve synthese Ruimtelijke oriëntatie Classificeren Ordenen Tellen Grove motoriek Fijne motoriek

38 Score in kleutertoetsen A L V Did. Lft. Equiv. (DLE) Ordenen CITO Ruimte en tijd CITO Taal voor kleuters CITO Lezen met begrip CITO Woordenschattest groep 1 Eduforce LVS 1-2 Functie- en SEO ontwikkeling Eduforce Score in toetsen vervolg Deze toetsen zijn bedoeld voor leerlingen vanaf groep 3. Deze toetsen zijn echter ook geschikt voor leerlingen met een grote ontwikkelingsvoorsprong in groep 2. A L V Did. Lft. Equiv. (DLE) Lezen: Methodegebonden toetsen Drie-minuten-leestoets CITO AVI leeskaarten DLE-test Lezen Eduforce DLE-test Begrijpend Lezen Eduforce Tempo-testen Lezen Swets & Zeitlinger Spelling: Spellingstoetsen CITO PI-dictee DLE-test Spellen Eduforce

39 Rekenen: Methodegebonden toetsen Rekenen en Wiskunde CITO DLE test Rekenen/Wiskunde Eduforce DLE test Hoofdrekenen Eduforce Tempo-test Rekenen Swets & Zeitlinger Conclusie en advies Plan van aanpak opstellen ja/nee* * )Invullen wat van toepassing is Gegevens over Gross Vormbord, Schobl-R lijst en Menstekening Formulier A.4.3. Deze gegevens kunt u hieronder invullen. Zie Bijlage 4, 5 en 6. Naam leerling: Geboortedatum: Invuldatum: Naam leerkracht: Aanwezigen bij gesprek: Grossvormbord Tijd Fouten Score Eerste poging 39

40 Observatiegegevens Tweede poging Observatiegegevens Derde poging Observatiegegevens Bijzonderheden Schobl-R lijst Normscore op de vier hoofdschalen A score B score Totaal score Extraversie Werkhouding Aangenaam gedrag Emotionele stabiliteit Opvallende scores op de subschalen 40

41 Menstekening Punten Tekenleeftijd Potloodhantering Voorkeurshand Bijzonderheden 41

42 Plan van aanpak Groep Formulier A.5. Naam leerling: Didactische leeftijd: Geboortedatum: Invuldatum: Groep: Naam leerkracht: Periode van plan van aanpak: Opgesteld door: Vraagstelling Welk onderzoek(en) heeft/hebben plaatsgevonden Signaleringsfase Verkennend gesprek Groepsoverzicht Op initiatief van ouders Diagnosefase Oudergesprek, eventueel aangevuld met gegevens van de Peuterspeelzaal Observatie Toetsen groep 1-2 Toetsen groep 3 Gross Vormbord Schobl-R lijst Menstekening SI-BeL onderzoek 42

43 Extern onderzoek door Andere onderzoeken Doel(en) van dit plan van aanpak Werkwijze/activiteiten Middelen/materialen Personen Opmerkingen Evaluatiedatum Volgende afspraak Ondertekend op (datum), door (school) (ouders) 43