Inhoudsopgave. 1 Inleiding 3. 2 Het practicum 4. 3 Alarmschakeling 1, de deur 5. 4 Alarmschakeling 2, de afstandsbediening 9

Transcriptie

1 1

2 Colofon Auteur: Bewerking: Eindredactie: Jaap Jan de Jong Rutger Schuurman Joost van den Brink Dit is een uitgave van Brink Techniek BV Deze uitgave mag vrij worden gekopieerd binnen educatieve instellingen. Deze uitgave mag zonder toestemming van Brink Techniek BV niet commercieel worden uitgegeven.

3 Inhoudsopgave Pag. 1 Inleiding 3 2 Het practicum 4 3 Alarmschakeling 1, de deur 5 4 Alarmschakeling 2, de afstandsbediening 9 5 Alarmschakeling 3, de bewegingsmelder 13 6 Alarmschakeling 4, het codeslot 17 7 Zones instellen 21 8 Sensoren en actuatoren 25 9 Alarmschakeling 5, de complete schakeling Vragen 32 Extra opdrachten: 11 Alarmschakeling 6, de brandmelder Wijzigen van toegangstijden Gedeeltelijke zone Eindopdracht 45 Voor de volgende opdrachten is Nikobus benodigd: 15 Eenvoudige schakeling Grote eindopdracht Eigen opdracht 60

4 1 Gebouwen zoals huizen, scholen of kantoren kunnen zijn beveiligd tegen brand of inbraak. Ook jouw school heeft waarschijnlijk een brand- en inbraakbeveiliging. Als er s nachts een inbreker binnen komt, dan wordt dat gesignaleerd en gaat er een alarmlicht branden of hoor je een sirene. In sommige gevallen hoor je niets en zie je niets. We spreken dan van een stil alarm. Er gaat automatisch een telefoontje naar de politie of een beveiligingsbedrijf. De inbreker heeft dan niet in de gaten dat hij is betrapt. Er bestaan ook brandbeveiligingen. Aan het plafond zijn dan brandmelders of hittemelders geplaatst die dit kunnen waarnemen. Die brandmelders zijn verbonden met de centrale. Wanneer er dan brand uitbreekt, kan het voorkomen dat de automatische sproeiers aangaan of dat de branddeuren sluiten. In deze module leer je uit welke onderdelen een draadloze beveiligingsinstallatie is opgebouwd. Je leert hoe de onderdelen werken en hoe je een beveiligingscentrale moet programmeren. Natuurlijk gaan we ook zelf een volledige beveiligingsinstallatie opbouwen. Figuur 1 Schoolgebouw - 3 -

5 2 Bij deze module hoort een experimenteer rek waarin 9 panelen met onderdelen staan: PBD1A Beveiligingscentrale PBD2A Afstandsbediening PBD3A Magneetcontact PBD4A Passief infrarood detector (PIR) PBD5A Codeslot PBD6A Brandmelder (Hittedetector) PBD7A Sirene PBD8A Flitslamp PBD9A Interface Als je een practicumopdracht gaat maken, dan kunnen de panelen die je daarvoor nodig hebt naast elkaar of onder elkaar in het frame worden gezet. Let op: In dit practicum sluiten we de componenten aan op de beveiligingscentrale, in de praktijk is dit draadloos en krijgen de apparaten de voeding vanuit een batterij. Het belangrijkste paneel is de beveiligingscentrale (PBD1A). Deze heb je altijd nodig. Zie figuur 2. Het is belangrijk dat je de opdrachten goed leest en de schakelingen goed opbouwt, anders kunnen de antwoorden op de vragen afwijken. Laten we maar eens een schakeling gaan opbouwen. Figuur 2 Beveiligingscentrale - 4 -

6 3 Bij deze opdracht hebben we de beveiligingscentrale (PBD1A), de interface (PBD9A) en de flitslamp (PBD8A) nodig. Figuur 3 PBD9A De interface Figuur 4 PBD8A Flitslamp In de interface zitten twee contacten. Deze moeten met elkaar verbonden zijn ( extern ), wanneer deze worden verbroken dan wordt er een signaal naar de centrale gestuurd. Als de centrale is ingeschakeld dan zal het alarm afgaan. Opbouwen Zet de beveiligingscentrale (PBD1A) boven in het frame. Plaats de interface (PBD9A) onder de beveiligingscentrale in het frame. Plaats de flitslamp (PBD8A) rechts naast de beveiligingscentrale. Neem een bruin meetsnoer en verbind de bruine klem van de voeding met de linker klem van de beveiligingscentrale bij de aanduiding 24V AC. Neem een blauw meetsnoer en verbind de blauwe klem van de voeding met de rechter klem van de beveiligingscentrale bij de aanduiding 24V AC

7 Neem een dun rood meetsnoer en verbind de rode klem van het deurtje met de rode klem van de beveiligingscentrale bij de aanduiding 9V DC. Pak een dun zwart meetsnoer en verbind de zwarte 9V DC van de centrale met de zwarte klem van het deurtje. Sluit nu de flitslamp aan met het rode meetsnoer van de + van de strobe naar de + van de flitslamp. Neem een zwart meetsnoer en verbind de van de flitslamp door met de strobe van de centrale. Verbind de 2 bussen Extern met een zwart meetsnoer In figuur 5 staan alle verbindingen getekend. Controleer of de schakeling klopt. Figuur 5 Alarmschakeling 1 De interface heeft elektrische spanning nodig om te kunnen werken. Die spanning wordt hier geleverd door de beveiligingscentrale. In de praktijk krijgt het magneetcontact de spanning van een 9V batterij. Zet de schakelaar van de voeding op stand 1. De centrale zal zich gaan opstarten

8 Om het alarm te activeren moeten we de volgende code invoeren: De centrale piept nu 10 seconde. Dit betekent dat het alarm wordt geactiveerd. Als het gepiep is gestopt, is het alarm geactiveerd. Wanneer boven Alarm status de blauwe led brandt, staat het alarm aan. Haal de zwarte meetsnoer op de bussen Extern. De flitslamp begint te knipperen en je hoort alarm. Het reedcontact maakt geen verbinding meer. De beveiligingscentrale denkt nu dat er een inbreker in het pand is. Verbind de 2 bussen Extern weer met de zwarte meetsnoer. Bij het sluiten van de bussen blijft de centrale alarm geven. Dat is maar goed ook, anders wordt inbreken wel heel eenvoudig. Je kunt het alarm maar op één manier weer uitzetten. Voer de onderstaande geheime toegangscode in om het alarm uit te zetten: Als er een alarm geweest zal het lampje van alarm message knipperen. Dit is een boodschap van de centrale waar en wanneer er alarm is geweest. Om dit te resetten moet je op de 8 toets druk gevolgd door. Om terug te keren druk je op We kunnen nu het alarm in- en uitschakelen, en weten hoe een magneetcontact werkt

9 Vragen: 1. Wat is de geheime toegangscode om de beveiligingscentrale uit te schakelen? a. b. c. d. 2. Wat gebeurt er als de beveiligingscentrale is uitgeschakeld en de verbinding op de PBD9A wordt verbroken? a. Dan gaat het alarm af. b. Dan kan de deur niet open. c. Dan gebeurt er niets. d. Dan moet je de toegangscode invoeren. 3. Waarvoor dient de flitslamp? a. De lamp begint te flitsen als het alarm afgaat. b. Detecteert of er iemand in het pand aanwezig is. c. Gaat flitsen als hij iemand detecteert. d. Gaat flitsen bij alarm en waarschuwt de politie

10 4 Bij deze opdracht hebben we de beveiligingscentrale (PBD1A), de deur (PBD3A) en de flitslamp (PBD8A) nodig. Figuur 6 PBD3A Deur Figuur 7 PBD8A Flitslamp Op het deurtje zit een magneet. Naast het deurtje zit een schakelcontact dat door het magnetische veld wordt aangetrokken. We noemen dit een reedcontact. Als het deurtje open gaat, gaat de magneet bij het reedcontact vandaan en opent het contact. Er wordt een signaal naar de centrale gestuurd dat het contact verbroken is. Wanneer het alarm ingesteld is, zal het afgaan. Opbouwen Zet de beveiligingscentrale (PBD1A) boven in het frame. Plaats het deurtje (PBD3A) onder de beveiligingscentrale in het frame. Plaats de flitslamp (PBD8A) rechts naast de beveiligingscentrale. Neem een blauw meetsnoer en verbind de blauwe klem van de voeding met de linker klem van de beveiligingscentrale bij de aanduiding 24V AC. Neem een bruin meetsnoer en verbind de bruine klem van de voeding met de rechter klem van de beveiligingscentrale bij de aanduiding 24V AC

11 Neem een dun rood meetsnoer en verbind de rode klem van het deurtje met de rode klem van de beveiligingscentrale bij de aanduiding 9V DC. Pak een dun zwart meetsnoer en verbind de zwarte 9V DC van de centrale met de zwarte klem van het deurtje. Sluit nu de flitslamp aan met het rode meetsnoer van de + van de strobe naar de + van de flitslamp. Neem een zwart meetsnoer en verbind de van de flitslamp door met de strobe van de centrale. In figuur 8 staan alle verbindingen getekend. Controleer of de schakeling klopt. Figuur 8 Alarmschakeling 1 Een reedcontact heeft elektrische spanning nodig om te kunnen werken. Die spanning wordt hier geleverd door de beveiligingscentrale. In de praktijk krijgt het reedcontact de spanning van een 9V batterij. Zet de schakelaar van de voeding op stand 1. De spanning staat nu op de centrale. Wacht totdat de centrale is opgestart

12 Voer de onderstaande geheime toegangscode in: Doe het deurtje open en weer dicht tijdens het piepen. Er gebeurt nu niets. Je bent nu door de deur naar buiten gegaan. Wacht tot het gepiep is opgehouden. Open het deurtje en laat deze open staan. Je bent nu weer binnen. Je hoort nu weer de piepjes. Dat betekent dat de alarminstallatie iemand heeft gesignaleerd en schakelt het alarm in. Wacht 10 seconden. Het alarm gaat af. Voer de geheime toegangscode in om het alarm uit te zetten. Het alarm gaat niet meteen af. Dat komt omdat we de zones ook kunnen vertragen. In dit geval is deze 10 seconde vertraagd. De zones worden vertraagd omdat je dan nog de tijd hebben om naar de centrale te lopen om hem uit te schakelen zonder dat het alarm af gaat. Nu gaan we de centrale uitschakelen voordat het alarm afgaat. Doe het deurtje weer dicht. Zet de beveiliging aan met: Als de piep is gestopt, weet je dat het alarm geactiveerd is. Als we nu naar binnengaan en binnen 10 seconden de geheime toegangscode invoeren, zal het alarm niet afgaan. Doe het deurtje open. Je hoort nu de piepjes weer. Zet nu binnen 10 seconden het alarm uit

13 Zet de beveiliging uit met de geheime toegangscode. Je merkt nu dat het alarm niet is afgegaan. Dat klopt omdat je het op tijd hebt uitgeschakeld. We kunnen nu het alarm in- en uitschakelen met een vertraagde zone

14 5 Voor de derde alarmschakeling hebben we de afstandsbediening nodig. Figuur 9 Afstandsbediening Plaats de PBD2A, de afstandsbediening, links naast de beveiligingscentrale. Je ziet op de afstandsbediening 4 knoppen zitten. De eerste is de knop Panic, deze zit aan de rechterkant. Panic betekent paniek. Als je op deze knop druk zal het alarm direct afgaan. Laat de opstelling in het frame staan zoals in figuur 6. Plaats de afstandsbediening links naast de beveiligingscentrale in het frame

15 Figuur 10 Alarmschakeling 2 Schakel het alarm in. Wacht tot het alarm is ingeschakeld. Het alarm is nu ingeschakeld. Druk nu op de knop Panic van de afstandsbediening. 4. Wat gebeurt er als de knop Panic wordt ingedrukt? Toets de geheime toegangscode in om het alarm uit te schakelen. Het alarm is nu uitgeschakeld. Druk nu nogmaals op de knop Panic. Druk op de knop Panic Ook nu gaat het alarm af. Dus ook als het alarm niet is ingeschakeld, kun je het alarm af laten gaan

16 Toets de geheime toegangscode in om het alarm uit te schakelen. Op de beveiligingscentrale zit ook een knop Panic. Deze werkt hetzelfde als die op de afstandsbediening. Druk op de centrale de Panic toets in. Deze moet je 3 seconden vasthouden. Toets de geheime toegangscode in om het alarm uit te schakelen

17 We kunnen het alarm ook in- en uitschakelen met de afstandsbediening. Druk op om het alarm te activeren. Wanneer het alarm geactiveerd is: Open het deurtje. Schakel het alarm uit met de afstandsbediening door op te drukken. Het voordeel van het in- en uitschakelen met de afstandsbediening is dat we niet steeds de toegangscode in hoeven te voeren. Op de afstandbediening staat ook nog een andere knop, namelijk: Hiermee kunnen we het alarm gedeeltelijk inschakelen. Bijvoorbeeld alleen de boven- of benedenverdieping. Hier komen we later op terug. 5. Waarvoor dient de knop Panic? a. Voor inbrekers als ze in paniek raken omdat het alarm afgaat. b. Als je een inbreker ziet, druk je op deze knop en gaat het alarm af. c. Als je niet meer weet hoe het alarm werkt kun je via deze knop de gegevens opvragen. d. Als er een inbreker is gaat deze knop branden. 6. Wat is het voordeel van de afstandsbediening? Haal de spanning van de centrale af

18 6 In een beveiligingsinstallatie kom je vaak een bewegingsmelder tegen. Een bewegingsmelder wordt ook wel een PIR melder genoemd. De afkorting PIR staat voor Passief Infrarood. Hoe kan een PIR nu beweging detecteren? De PIR reageert op infrarode energie. Alles wat warm is, geeft infrarode energie af. Mensen en dieren dus ook. Op deze manier kan een PIR melder bewegingen detecteren. Figuur 11 Bewegingsmelder (PIR). Als iemand een kamer binnenkomt, dan meet de bewegingsmelder verandering van warmte en het contact van de PIR sluit. Als je een tijdje heel stil staat, dan ziet de bewegingsmelder je niet meer en schakelt hij weer uit. Maar zodra je beweegt verandert er weer iets en geeft de PIR alarm. Een bewegingsmelder wordt vaak ingebouwd in buitenlampen. Zodra er iemand in de buurt komt, gaat de lamp aan. Hij meet dan een verschil in temperatuur. Een bewegingsmelder heeft elektrische spanning nodig om te kunnen werken. Die spanning wordt hier geleverd door de beveiligingscentrale. In de praktijk krijgt de PIR de spanning van een 9V batterij

19 Haal het deurtje uit het frame en vervang deze door de PIR (PBD4A). Sluit de PIR aan op de beveiligingscentrale. In figuur 12 staan alle verbindingen getekend. Controleer of de schakeling klopt. Figuur 12 Alarmschakeling 3 Zet de spanning op de centrale. Wacht een aantal minuten totdat het ledje in de PIR niet meer knippert. Schuif het kapje naar beneden. LET OP: In de praktijk zit er geen kapje dat je voor de PIR kan schuiven!! Schakel het alarm in met de beveiligingscentrale. Wacht tot het alarm is ingeschakeld. Schuif het kapje van de PIR naar beneden zodat hij bewegingen/warmte kan waarnemen. 7. Gaat het alarm direct af als je het kapje van de PIR afhaalt? Zo ja, waarom?

20 Schuif het kapje weer voor de PIR (omlaag). Het alarm blijft afgaan. Je kunt hem maar op één manier weer uitzetten: Schakel het alarm uit met de geheime toegangscode. Haal de spanning van de centrale

21 Vragen: 8. Waar staat de afkorting PIR voor? a. Passief Instant Reader. b. Positief Instant Reader. c. Positief Infrarood. d. Passief Infrarood. 9. Hoe wordt de PIR ook wel genoemd? a. Bewegingsmelder. b. Beveiligingsmelder. c. Lichtmelder. d. Alarmmelder. 10. Waar wordt de PIR toegepast?: a. Alarminstallaties en deuren. b. Deuren en buitenlampen. c. Buitenlampen en alarminstallaties. d. Alarminstallaties, deuren en buitenlampen. 11. Leg in je eigen woorden uit hoe een PIR werkt:

22 7 Het externe bedieningspaneel, ook wel codeslot genoemd, heeft dezelfde functie als het toetsenbord op de beveiligingscentrale. De beveiligingscentrale wordt in woningen over het algemeen in de meterkast geplaatst. Het is dan erg lastig om binnen de gestelde 10 seconden de toegangscode in te toetsen als je thuis komt. Figuur 13 Codeslot Daarom wordt vaak naast de voor- of achterdeur een codeslot geplaatst. Het codeslot is tegen sabotage beveiligd. Sabotage wil zeggen dat als je probeert het codeslot open te maken, het alarm direct afgaat. Dit geldt ook voor de bewegingsmelder en het magneetcontact. Haal de PIR uit het frame en plaats de deur (PBD3A). Plaats het codeslot (PBD5A) naast het deurtje op het paneel. Sluit de deur aan op de beveiligingscentrale. Neem een rood meetsnoer en verbind de 9V DC + van het codeslot naar de 9V DC + van de beveiligingscentrale. Neem een zwart meetsnoer en verbind de 9V DC - van het codeslot naar de 9V DC - van de beveiligingscentrale. In figuur 14 staan alle verbindingen getekend. Controleer of de schakeling juist is

23 Figuur 14 Alarmschakeling 4 Wat kunnen we allemaal met het draadloos codeslot: Systeem inschakelen. Systeem uitschakelen. Paniek inschakelen. We gaan nu testen of we het alarm in- en uit kunnen schakelen met het codeslot. Schakel het alarm in met het codeslot: de code is 1234 Het alarm wordt nu ingeschakeld. Doe het deurtje open. Er wordt nu alarm gemeld. Schakel het alarm uit via het codeslot

24 Toets de toegangscode in: de code is 1234 Het alarm is nu weer uitgeschakeld. Op het codeslot zit ook een paniek functie. Druk de toetsen en tegelijk in en houd deze 2 seconden vast. De centrale geeft nu aan dat er paniek is. Schakel het alarm uit met de toegangscode: de code is

25 Vragen: 12. Waar plaatsen we het codeslot altijd? a. Bij een raam of deur. b. In de slaapkamer. c. Bij een deur van binnenkomst of vertrek. d. Altijd buiten bij een deur. 13. Hoe schakelen we met het codeslot de paniekfunctie in? a. Dat kan alleen met de centrale en de afstandsbediening. b. Dan moet je de toetsen en tegelijk indrukken. c. Dan moet je de toetsen en tegelijk indrukken. d. Dan moet je de toetsen en na elkaar indrukken

26 8 Zone 1-32: Dit zijn de draadloze zones voor het beveiligen van een deur en/of ruimte waardoor je het pand binnenkomt of verlaat. Deze zones kunnen worden vertraagd tot en met 250 seconde. In figuur 15 zie je een voorbeeld indeling van een woning. Figuur 15 Zones Voordat we gaan beginnen met het opbouwen van een uitgebreide schakeling, gaan we eerst de vertraagde zones wijzigen

27 Om de vertraagde zones te wijzigen, moeten we eerst naar de programmeerstand van de centrale gaan. Zet de centrale in de programmeerstand. Gebruik de knoppen om het programmeermenu te doorlopen. Druk op om de getoonde programmeerfunctie of het submenu te selecteren. Navigeer naar het submenu 3. Zone setup en druk op Toets daarna de gewenste zone in die vertraagd moet worden. Navigeer nu naar :5 Entry delay en druk op. Nu kunt u selecteren of u de vertraging op die zone wilt in of uitschakelen. Druk op om de vertraging in te schakelen of op om de vertraging uit te schakelen. Als u op drukt kunt u de vertragingstijd in toetsen. Het ingegeven nummer word automatisch keer 10 gerekend. Dus als u op 1 klikt en daarna op Druk daarna 3x op zal de tijd 10 seconden worden. om terug te keren naar het hoofdmenu. Nu hebben we ingesteld dat zone 1 en zone 2 een tijdvertraging hebben. Laten we maar eens een schakeling op gaan bouwen om de tijdvertraging te testen

28 Zet in het frame de: o Beveiligingscentrale (PBD1A) o De afstandbediening (PBD2A) o De deur (PBD3A) o De PIR (PBD4A) o Het codeslot (PBD5A) o De flitslamp (PBD8A) Figuur 16 Alarmschakeling Maak de schakeling zoals in figuur

29 Schuif het kapje voor de PIR melder. 14. Waarom moet het kapje voor de PIR blijven? Schakel het alarm in met de geheime toegangscode. 15. Als we direct het deurtje openen, gaat het alarm dan af? Schuif het plaatje voor de PIR vandaan. 16. Wat gebeurt er? Schakel bij alarm het alarm uit. 17. Wat is geen detector? a. Flitslamp. b. Magneetcontact. c. Passief Infrarood. d. Brandmelder. Haal de spanning van de centrale af

30 Vragen 18. Wat is het verschil tussen zone 3 en de rookzone? a. Zone 3 is een draadloze zone met een vertraging, de rookzone kan altijd direct afgaan. b. Zone 3 kan alleen direct afgaan, de rookzone kan alleen met een vertraging afgaan. c. In zone 3 heb je alarm met tijdvertraging, de rookzone kan alleen als de centrale is ingeschakeld. d. zone 3 en de rookzone kunnen altijd afgaan. 19. Welke zone kan nooit een tijdvertraging hebben? a. Zone 1. b. Zone 2. c. Zone 5. d. Rookzone

31 9 Gebouwen zoals huizen, scholen of kantoren kunnen zijn beveiligd. Ook jouw school heeft waarschijnlijk een alarminstallatie. In een alarminstallatie maken we gebruik van 3 melders: Het magneetcontract bij de deur. De brandmelder. De bewegingsmelder. Als er s nachts een inbreker binnen komt, dan wordt dat gesignaleerd. Het signaleren van de inbreker wordt gedaan door een sensor. Als de inbreker gesignaleerd is, gaat er een alarmlicht branden of hoor je een sirene. Het alarmlicht en de sirene worden ook wel actuatoren genoemd. Een sensor signaleert of detecteert veranderingen. Een actuator geeft een melding door middel van een lamp of sirene. Wanneer er ergens een brandje uitbreekt, wordt dat door de brandmelders gesignaleerd. Als de sensor (brandmelder) iets constateert, geeft hij een signaal naar de centrale. De centrale geeft weer een signaal naar de branddeuren en deze gaan dan automatisch dicht (actuator). Figuur 17 Sensor Figuur 18 Actuator

32 Vragen: 20. In een alarminstallatie kennen we 3 soorten melders: a. Sirenemelder, flitslampmelder en brandmelder. b. Magneetcontact, brandmelder en bewegingsmelder. c. Rookmelder, brandmelder en sirenemelder. d. Flitslampmelder, bewegingsmelder en rookmelder. 21. Actuatoren zijn: a. Brandmelder, flitslamp en sirene. b. Magneetcontact en sirene. c. Flitslamp en sirene. d. Magneetcontact, brandmelder, bewegingsmelder

33 10 In alarmschakeling 5 gaan we alle voorgaande componenten samenvoegen en er één complete schakeling van maken. Wat heb je allemaal nodig: De beveiligingsinstallatie PBD1A De afstandsbediening PBD2A Het deurtje magneetcontact PBD3A Passief Infrarood Detector (PIR) PBD4A Het codeslot PBD5A De sirene PBD7A De flitslamp PBD8A We gaan eerst al deze componenten plaatsen in het frame. Vraag aan je docent of je de sirene mag gebruiken. Zo ja, plaats de sirene en de flitslamp rechts naast de beveiligingscentrale in het frame. Plaats de afstandsbediening links naast de beveiligingscentrale. Zet onder in het frame de PIR, het deurtje en het codeslot

34 22. Teken alle aansluitingen in figuur 19. Gebruik voor het aangeven van de meetsnoeren de juiste kleuren. Figuur 19 Alarmschakeling 5 Laat het kapje voor de PIR zitten. Schakel de spanning in op de centrale. Schakel het alarm met de afstandsbediening in. Nu gaan we controleren of alles werkt. Testen Schuif het kapje van de PIR naar boven, zodat de PIR veranderingen van temperatuur kan waarnemen. 23. Doen de flitslamp en de sirene het allebei? Schakel het alarm weer uit met het codeslot. Schuif het kapje weer voor de PIR. Schakel het alarm weer in. Nu doen we net alsof we naar buiten gaan door de deur. Doe de deur open en daarna gelijk weer dicht. Wacht nu 10 seconden

35 Ga door de deur weer naar binnen. 24. Gaat het alarm gelijk af? En waarom wel of niet? Wanneer het alarm afgaat, schakel deze dan weer uit. 25. Hoe kunnen we er voor zorgen dat het alarm direct afgaat (Paniek functie)? a. Alleen met de beveiligingscentrale. b. Alleen met beveiligingscentrale en het codeslot. c. Alleen met de afstandsbediening en beveiligingscentrale. d. Met zowel de beveiligingscentrale, de afstandsbediening en het codeslot. Haal de spanning van de centrale af

36 11 Beantwoord de volgende meerkeuzevragen. 26. Hoeveel zones hebben de beveiligingscentrale? a. 6 b. 12 c. 24 d Een reedcontact wordt geopend en gesloten door een: a. Deur. b. Magneet. c. Meetsnoer. d. Melder. 28. Waarvoor dient de knop Panic op de centrale? a. Voor inbrekers als ze in paniek raken omdat het alarm afgaat. b. Als je een inbreker ziet druk je op deze knop en gaat het alarm af. c. Als je niet meer weet hoe het alarm werkt kun je zo de gegevens opvragen. d. Deze knop gaat knipperen als er wordt ingebroken in je huis. 29. Het alarmlicht is een: a. Actuator. b. Sensor. c. Sensator. d. Melder. 30. Kan een inbreker het systeem saboteren? a. Ja, dan moet hij de draden van de beveiligingsinstallatie doorknippen. b. Ja, dan moet hij de stekker van de beveiligingscentrale uit de wandcontactdoos halen. c. Ja, dan moet hij heel langzaam bewegen. d. Nee, dat is niet mogelijk

37 31. Een PIR is een: a. Alarmdrukknop. b. Bewegingsmelder. c. Brandmelder. d. Reedcontact. 32. Wat is de functie van de flitslamp? a. Die kun je gebruiken voor je fototoestel. b. Die is verbonden met de beveiligingscentrale als sensor. c. Die hangt aan de gevel en detecteert wanneer er iemand binnen komt. d. Die begint te knipperen bij alarm. 33. Lees onderstaande stelling en geef aan welke juist is/zijn. I. Zone 1 heeft een tijdvertraging II. De rookzone heeft een tijdvertraging a. Stelling I is juist, stelling II is onjuist. b. Stelling I is onjuist, stelling II is juist. c. Beide stellingen zijn juist. d. Beide stellingen zijn onjuist. 34. Wat is het verschil tussen een PIR en een magneetcontact? a. Een PIR valt onder de actuatoren en een magneetcontact onder de sensoren. b. Een PIR reageert op het verbreken van het magnetische veld en een magneetcontact op warmtewisselingen. c. Een PIR reageert op warmtewisselingen en een magneetcontact op het verbreken van het magnetisch veld. d. Een andere naam voor PIR is magneetcontact, dus er is helemaal geen verschil

38 - 37 -

39 12 In een beveiligingsinstallatie kom je vaak een brandmelder tegen. Brandmelders kunnen overal in het huis geplaatst worden. Wij gebruiken hiervoor een hittedetector. De hittedetector verbreekt het contact bij een bepaalde temperatuur. Bijvoorbeeld 57 C. Je kunt de hittedetector testen met een haarföhn. De warme lucht van de haarföhn warmt het contact op en verbreekt bij een bepaalde temperatuur. Er wordt dan aan de centrale doorgegeven dat de hittedetector iets gesignaleerd heeft en geeft alarm. Figuur 20 Hittedetector Plaats de hittedetector PBD6A in het frame. Sluit de hittedetector aan op de beveiligingscentrale. 35. Waarom stellen we de hittedetector in op de rookzone?

40 In figuur 21 staan alle verbindingen getekend. Controleer of de schakeling juist is. Figuur 21 Alarmschakeling 7 Zet de spanning op de centrale. Schakel het alarm in. Verwarm de hittedetector voorzichtig met een föhn. Gaat het alarm af? 36. Gaat het alarm direct af? Zo ja/nee, waarom? Schakel het alarm uit. Een hittedetector werkt eigenlijk hetzelfde als het magneetcontact. Wanneer je het deurtje opent, verbreek je het contact en gaat het alarm af. Bij de hittedetector gebeurt het verbreken door warmte

41 We gaan het een keer vergelijken. Plaats het deurtje naast de hittedetector. Schakel het alarm in. 37. Verklaar de stelling hieronder. Is deze juist of onjuist en waarom? Stelling: I. Wanneer je het deurtje opent, volgt er na 20 seconde alarm. II. Wanneer je de hittedetector verwarmt en het contact wordt verbroken, volgt ook direct alarm

42 Vragen: 38. Een hittedetector reageert op: a. Licht. b. Hoge temperatuur. c. Rook. d. Vuur. 39. Waar plaats je een hittedetector nooit? a. In de kamer. b. In de slaapkamer. c. Boven de trap. d. Buiten bij de achterdeur. 40. In welke zone plaatsen we de hittedetector meestal? a. Zone 1 (Vertragend). b. Zone 2 (Direct). c. Rookzone (Vertragend). d. Rookzone (Direct)

43 13 13 Stel je voor, je komt thuis met allemaal boodschappen in je armen. Je hebt gisteren de toegangstijd ingesteld op 10 seconden. Voordat je de deur open doet, zet je de boodschappen naast de deur. Je opent de deur en loopt rustig naar de beveiligingscentrale. Je voert rustig de code in maar.. je was te laat, het alarm gaat af. Omdat de tijd zo kort was ingesteld, is het bijna onmogelijk om op tijd de toegangscode in te toetsen. Het is dus gemakkelijk als we deze tijd zelf kunnen instellen. Voordat je de vertragingstijd kunt gaan wijzigen, moeten we de centrale eerst in de programmeerstand zetten. Dit gaat als volgt: Zet het alarm in de programmeerstand. Toets: Navigeer door het menu en zoek welk alarm u wilt instellen. 5. Fully arm: om de inschakeltijd te veranderen van het hele alarm 6. Partial arm1: om de inschakeltijd voor een bepaald gedeelte van het alarm te veranderen. 7. Partial arm2: om de inschakeltijd voor een bepaald gedeelte van het alarm te veranderen. Druk op om de invoer te bevestigen. Navigeer door het menu totdat 5-1 Exit Delay' verschijnt. Druk dan op. Nu kun je selecteren of je de vertraging op het alarm wilt in- of uitschakelen. Druk op om de vertraging in te schakelen of op om de vertraging uit te schakelen. Als je op vertragingstijd instellen. drukt kun je de Druk daarna op om je invoer te bevestigen. Druk daarna 1x op om terug te keren naar het hoofdmenu

44 Nu gaan we testen of de vertragingstijd 20 seconden is. Sluit de PIR en de flitslamp aan op de centrale. Schakel het alarm in. Nu moet je 20 seconden wachten voordat het alarm is ingeschakeld. Dit kun je eventueel controleren met een stopwatch. Doe het deurtje open. Nu duurt het ook weer 20 seconden voordat het alarm afgaat. Schakel het alarm weer uit. In de programmeerstand is het ook mogelijk om de alarmtijd in te stellen: Navigeer door het menu totdat 2. system setup verschijnt. Druk op Navigeer nu naar 2-1 Alarm Time en druk op Toets de gewenste tijd in en druk op Het ingegeven nummer word automatisch keer 10 gerekend. Dus als je op 1 klikt en daarna op zal de tijd 10 seconden worden. Druk daarna 1x op om terug te keren naar het hoofdmenu. We gaan later testen of de alarmtijd daadwerkelijk 1 minuut is. We willen graag dat zone 1 en zone 2 vertraagde zones worden. We zitten nog in de programmeerstand. Navigeer naar het submenu 3. Zone setup en druk op Toets daarna de gewenste zone in die vertraagd moet worden. Navigeer nu naar :5 Entry delay en druk op. Nu kunt je selecteren of u de vertraging op die zone wilt in of uitschakelen. Druk op om de vertraging in te schakelen of op om de vertraging uit te schakelen. Als je op toetsen. drukt kun je de vertragingstijd in

45 Het ingegeven nummer word automatisch keer 10 gerekend. Dus als je op 1 klikt en daarna op zal de tijd 10 seconden worden. Druk daarna 3x op om terug te keren naar het hoofdmenu. Druk nog op om uit de programmeerstand te gaan. Nu gaan we testen of we in zone 1 en 2 een vertragingstijd hebben en gaan de alarmtijd controleren. Schakel het alarm in. Wacht tot het alarm is ingeschakeld. Schuif het kapje op de PIR naar boven. Het duurt nu 20 seconden voordat het alarm afgaat. Bij zone 2 is alarm geconstateerd. Wanneer het alarm afgaat, duurt het 1 minuut voordat het alarm automatisch stopt. Schakel het alarm weer uit

46 14 Als je s avonds thuis zit en je wilt voorkomen dat iemand onverwachts binnenkomt, kun je ervoor kiezen om het beveiligingssysteem gedeeltelijk in te schakelen. Je zorgt er dan bijvoorbeeld voor dat het magneetcontact van de buitendeur geactiveerd is maar de PIR melder geen alarm geeft bij het detecteren. Je hebt het beveiligingssysteem dan gedeeltelijk geactiveerd. Voor je het beveiligingssysteem gedeeltelijk kan activeren, moeten we eerst kijken bij welke zones we dat moeten doen. Stel: Je gaat even naar boven om je te verkleden. Je hebt de deur op slot gedaan en je wilt dat alleen op de benedenverdieping het alarm geactiveerd is. Beneden hangt in de kamer een hittedetector en op de achterdeur zit een magneetcontact. De deur is geplaatst in zone 1 en de hittedetector in zone 4. Kortom: zone 1 en zone 4 willen we inschakelen voor een gedeeltelijke zone. Het instellen gaat op de volgende manier: Eerst gaan we naar de programmeerstand. Navigeer naar het submenu 3. Zone setup en druk op Toets daarna de gewenste zone in die in de gedeeltelijke zone gezet moet worden. Druk daarna op om je invoer te bevestigen. Navigeer door het menu naar 6. Partical alarm 1. en druk op Nu kun je selecteren om de zone in de gedeeltelijke zone in of uit te schakelen. Druk op om in te schakelen of op om uit te schakelen. Druk daarna op om je invoer te bevestigen. Druk daarna 3x op om terug te keren naar het hoofdmenu. Nu gaan we testen of het werkt

47 Sluit alle componenten aan zoals in figuur 22. Figuur 22 Alarmschakeling 8 Het beveiligingssysteem kan gedeeltelijk ingeschakeld worden via de beveiligingscentrale, de afstandsbediening en het codeslot. Schakel het beveiligingssysteem gedeeltelijk in. Wanneer de centrale niet meer piept zal het ledje ALARM STATUS knipperen

48 Testen Nog een keer alles op een rijtje: o Het systeem is gedeeltelijk ingeschakeld o Zone is actief o Zone 1 = De deur o Zone 2 = De PIR o De rookzone is niet de hittedetector Haal het kapje van de PIR melder af. 41. Is er nu alarm? Waarom wel / niet? Bij alarm: Schakel het alarm uit en vervolgens weer gedeeltelijk in Verwarm de hittedetector met de föhn. 42. Is er nu alarm? Waarom wel / niet? Bij alarm: Schakel het alarm uit en vervolgens weer gedeeltelijk in Als het alarm geactiveerd is open dan het deurtje (Magneetcontact) Schakel het alarm weer uit. 43. Wat is het verschil tussen een beveiligingssysteem en een beveiligingscentrale? a. De centrale registreert het alarm en het systeem weet dat er iemand binnen is. b. De centrale bestaat uit alle componenten en het systeem regelt de aansturing. c. Het systeem is: alle componenten, de centrale regelt de aansturing. d. Het systeem is: alleen de flitslamp en de sirene, met de centrale kun je het alarm inschakelen

49 15 Lees hieronder het verhaaltje goed door en maak de schakeling zoals aangegeven in het verhaal. Vader komt thuis van zijn werk. Hij parkeert de auto op de parkeerplaats en loopt richting de voordeur. Daar ziet hij een flitslamp hangen. Wat is dit nu weer?, denkt hij. Hij steekt de sleutel in het slot van de voordeur en gaat naar binnen (zone 3). Vader merkt dat er naast de voordeur een codeslot zit bevestigd. Waarom zit dat daar eigenlijk? Terwijl hij bedenkt waarom dat er zit, merkt hij op dat de deur van de meterkast open staat. Dat is raar, wie moet daar nou zijn? Opeens ziet hij dat er een kast bevestigd is. Het is de beveiligingscentrale. In de keuken aangekomen, waar moeder aan het koken is, is een magneetcontact bevestigd aan de achterdeur (zone 1). Nadat hij de keuken helemaal geïnspecteerd heeft, loopt vader verder naar de kamer. Daar hangt opeens een hittedetector aan het plafond. Hij kijkt verschrikt op en vraagt waarom die daar opeens hangt. Moeder zegt: Dat is voor de veiligheid. Vader vindt dat een goed idee. De brandmelder is ingesteld op de rookzone. Ook hangt er in de kamer nog een passief infrarood. De PIR is ingesteld op zone 2. Vader loopt weer terug naar de keuken. Het eten is bijna klaar. We eten aardappelen met sla zegt moeder. Vader helpt mee met het dekken van de tafel. Er ligt een afstandsbediening op tafel die totaal niet lijkt op die van de tv. Hij vraagt waarvoor die is. Moeder zegt: Die is voor de beveiligingsinstallatie, die kun je in je auto leggen. Als je dan een inbreker ziet, druk je op de paniekknop en gaat automatisch het alarm af. Na het eten gaat vader in de tuin zitten. Boven in de punt van het huis ziet hij een sirene hangen. Hij denkt: Dat is veilig, dan kan iedereen horen als er bij ons wordt ingebroken. Vader krijgt een lijstje van moeder om de beveiligingsinstallatie te programmeren. Hier staan de volgende gegevens op: de ingangstijd moet worden ingesteld op 30 seconden. En de alarmtijd moet worden ingesteld op 2 minuut. Zone 1 en 3 zijn vertraagde zones. De gedeeltelijk ingestelde zone is zone 1. Nadat hij de beveiligingscentrale heeft geprogrammeerd, is het inmiddels zo laat dat hij maar eens naar bed gaat

50 44. Vul in figuur 23 de zone nummers in en teken de sensoren en actuatoren op de juiste plaats. Figuur 23 Eindopdracht

51 45. Sluit alle componenten aan die getekend zijn in figuur 24 op de beveiligingscentrale zoals beschreven staat in het verhaal. Figuur 24 Aansluitschema Programmeer de centrale zoals staat beschreven in het verhaal. Tijd/Zone Direct / Vertraagd alarm instellen: Zone &.. Vertragingstijd instellen: Sec. Alarmtijd instellen: Minuten Gedeeltelijk inschakelen: Zone Wanneer alle componenten aangesloten en ingesteld zijn, gaan we dit testen: Beantwoord de vragen op de volgende pagina

52 46. Zijn onderstaande beweringen juist of onjuist. a. De PIR is geplaatst in een vertraagde zone. Juist / Onjuist b. Bij gedeeltelijk inschakelen is alleen de hittedetector Juist / Onjuist actief. c. Wanneer er alarm is, blijft alleen de flitslamp knipperen. Juist / Onjuist d. De alarmtijd is 1 minuut. Juist / Onjuist e. Het magneetcontact is geplaatst in een directe zone. Juist / Onjuist f. Bij binnenkomst via de achterdeur, heb je 20 seconden Juist / Onjuist om het alarm uit te schakelen. g. De beveiligingscentrale moet altijd dicht bij een deur Juist / Onjuist worden geplaatst. h. Er kunnen nooit 2 sensoren in 1 ruimte zijn Juist / Onjuist met verschillende zone nummers. i. Het gedeeltelijk inschakelen heeft als voordeel dat de Juist / Onjuist honden niet worden gedetecteerd. j. Je komt meestal binnen in zone 1 of 2. Juist / Onjuist 47. Wat is het voordeel van het gedeeltelijk inschakelen? 48. Kunnen we het codeslot in zone 1 plaatsen? a. Nee, het codeslot heeft geen zone nummer. b. Nee, je mag het codeslot alleen maar in zone 5 plaatsen. c. Ja, het codeslot plaats je altijd in zone 1. d. Ja, maar dan moet het codeslot bij het magneetcontact zitten

53 - 52 -

54 16 Voor je aan deze opdracht begint, is het belangrijk dat je Nikobus goed begrijpt. Wanneer je er niet helemaal uit komt, is het toegestaan om het lesmateriaal van Nikobus te gebruiken. De opdracht: Het is de bedoeling dat we het beveiligingssysteem gaan koppelen aan Nikobus. Wanneer het alarm afgaat, moeten in huis alle lampen gaan branden. Dit gaan we schakelen met Nikobus. Plaats de schakelmodule (GBN 1) en de beveiligingscentrale (PBD1A) naast elkaar boven in het frame. Om goed te kunnen beginnen gaan we eerst de oude programma s uit de Nikobusmodule wissen. Het oude programma verwijder je door de select-toets, de modetoets en de programtoets gelijktijdig in te drukken. De programtoets druk je in met een kleine schroevendraaier. Je hoort na ongeveer 2 seconden een piepsignaal. Alle programma s zijn gewist. Wanneer dit is gebeurd, kunnen we overgaan tot het programmeren van de Nikobus. Laten we de schakeling maar eens gaan opbouwen. Zet naast de schakelmodule een gloeilamp (GBN 3). Verbind de aansluitingen van de bus met elkaar. Gebruik voor de bovenste lijn het dunne rode meetsnoer, voor de onderste lijn het dunne zwarte meetsnoer. Neem een blauw meetsnoer en verbind de linkerklem van de voeding met de linkerklem van de Nikobus bij de aanduiding 24V~ en verbind deze weer door naar de meeste linkse klem met de aanduiding L. Verbind de klem met de aanduiding 1 van de schakelmodule door met een zwart meetsnoer met de eerste klem van de gloeilamp. Neem een bruin meetsnoer en verbind de rechterklem van de voeding met

55 de rechterklem van de Nikobus bij de aanduiding 24V~. Ga met een bruin meetsnoer van de tweede klem van de gloeilamp naar de bruine klem van de voedingskast. Zie figuur 25. Figuur 25 Eenvoudige schakeling met Nikobus. Allereerst gaan we testen of we de lamp kunnen inschakelen: Inschakelen Schakel de voeding in door middel van de knop op de voeding. Druk kort op de groene select-toets die op de schakelmodule (GBN 1) zit. Led 1 op de schakelmodule knippert. Druk tijdens het knipperen nog een keer lang op de select-toets. De schakelmodule geeft een korte piep. Led 1 brandt continu. De gloeilamp brandt nu. Uitschakelen Druk kort op de groene select-toets. Led 1 knippert. Druk tijdens het knipperen nog een keer lang op de select-toets. De schakelmodule geeft een korte piep. Led 1 gaat uit

56 De gloeilamp is uit. Nu gaan we het bussysteem instellen: Het is de bedoeling dat wanneer er alarm is, de lichten in huis aan gaan. Schakel de voeding in door middel van de knop op de voeding. Druk kort met een kleine schroevendraaier in de program opening. Kort betekent minder dan 1,6 seconde. Je hoort continu een heldere pieptoon. De schakelmodule staat in de programmeerstand. Druk kort de groene select-toets. Aan de linkerkant van de schakelmodule knippert rode led 1. Het piep signaal houdt even op. Uitgang 1 is geselecteerd. Druk nu op de paniek toets. Je hoort nu een lange pieptoon. Schakel het alarm weer uit. Druk met een kleine schroevendraaier in de program opening. De schakelmodule is nu uit de programmeerstand. Testen Wanneer er alarm is, moet de lamp gaan branden. Sluit op de beveiligingscentrale het deurtje en de PIR melder aan. Laat het kapje voor de PIR zitten. Sluit de flitslamp aan op de centrale. Controleer of de PIR geen vertraging heeft. 49. Wat is de handeling die je moet verrichten om zone 1 tijdvertragend in te stellen?: a. Menu- Zone setup- Entry delay. b. Menu- Zone setup- Learning ID. c. Menu- Fully arm- Exit delay. d. Menu- System setup- Alarm time. Schakel het alarm in. Open het deurtje

57 50. Gaat het alarm direct af? 51. Gaat de lamp branden? Schakel het alarm uit. Eens kijken of het met de PIR ook zo gemakkelijk gaat. Schakel het alarm in. Schuif het kapje van de PIR naar boven. 52. Gaat het alarm direct af? 53. Gaat de lamp deze keer ook branden? Schakel het alarm uit. Haal de spanning van de centrale af

58 17 In de grote eindopdracht is het de bedoeling dat je zelf de beveiligingscentrale en Nikobus gaat programmeren en alle bijbehorende componenten gaat aansluiten. De volgende componenten gaan we gebruiken: Nikobus: Schakelmodule (GBN 1) Serieschakelaar (GBN 2) Gloeilamp (GBN-4) Draadloze beveiliging: Beveiligingscentrale (PBD-1) Afstandsbediening (PBD-2) Magneetcontact (PBD-3) PIR (PBD-4) Codeslot (PBD-5) Sirene (PBD-7) Flitslamp (PBD-8) Aansluiten: Bij het aansluiten moet je op de volgende dingen letten: De gloeilamp wordt geschakeld met Nikobus. De flitslamp en de sirene worden aangesloten op de beveiligingscentrale. Wanneer er geen alarm is, moet de gloeilamp geschakeld kunnen worden met de serieschakelaar. Wanneer er alarm is schakelt het licht aan, de flitslamp en de sirene. Bij alarm kan het licht niet worden uitgeschakeld met de serieschakelaar. Inschakelen: We kunnen het alarm inschakelen met het codeslot en met de afstandsbediening. Zone 1 is een directe zone. Zone 2 heeft een tijdvertraging van 10 seconden

59 Opbouwen Het is de bedoeling dat je zelf de centrale gaat programmeren en aansluiten. Het aansluiten van de lamp gaat als volgt: Sluit de serieschakelaar aan op de schakelmodule (GBN 1). Verbind de aansluitingen van de bus met elkaar. Gebruik voor de bovenste lijn het dunne rode meetsnoer, voor de onderste lijn het dunne zwarte meetsnoer. Neem een blauw meetsnoer en verbind de linkerklem van de voeding met de linker klem van de nikobus bij de aanduiding 24V~ en verbind deze weer door naar de meest linkse klem met de aanduiding L. Verbind de klem met de aanduiding 1 van de schakelmodule door met een zwart meetsnoer met de eerste klem van de gloeilamp. Verbind de klem met de aanduiding 2 van de schakelmodule door met een zwart meetsnoer met de eerste klem van de gloeilamp. Neem een bruin meetsnoer en verbind de rechterklem van de voeding met de rechterklem van de Nikobus bij de aanduiding 24V~. Ga met een bruin meetsnoer van de tweede klem van de gloeilamp naar de bruine klem van de voedingskast. Schakel de voeding in door middel van de knop op de voeding. Druk kort met een kleine schroevendraaier in de program opening. Kort betekent minder dan 1,6 seconde. Je hoort continu een heldere pieptoon. De schakelmodule staat in de programmeerstand. Druk kort de groene select-toets. Aan de linkerkant van de schakelmodule knippert rode led 1. Het piep signaal houdt even op. Uitgang 1 is geselecteerd. Druk nu op de paniek toets. Je hoort nu een lange pieptoon. Schakel het alarm weer uit. Druk nogmaals kort de groene select-toets. Aan de linkerkant van de schakelmodule knippert rode led 2. Het piep signaal houdt even op. Uitgang 1 is geselecteerd. Druk op de bovenste stand van de linkerschakelaar (A) op het paneel GBN 2. Je hoort nu een lange pieptoon. Druk met een kleine schroevendraaier in de programopening

60 De schakelmodule is nu goed ingesteld. Sluit nu zelf de andere componenten aan en programmeer de beveiligingscentrale. Voordat je gaat testen moet je eerst je schakeling laten controleren door je docent!! Schakel het alarm in met het codeslot. Open het deurtje Wacht tot het alarm afgaat. 54. Kun je de lamp uitschakelen met de serieschakelaar? Druk op onderste stand van de serieschakelaar (B). Schakel het alarm uit met de afstandsbediening. 55. Kun je de lamp nu in- en uitschakelen met de serieschakelaar? Schakel het alarm in met het codeslot. 56. Is onderstaande stelling juist of onjuist? Leg uit waarom. Stelling: De lampen in huis gaan alleen aan als het alarm wordt veroorzaakt door het magneetcontact. Als er alarm wordt gemaakt door de bewegingsmelder, volgt er wel alarm maar blijven de lampen in huis uit

61 18 Als laatste opdracht ga je zelf een schakeling verzinnen. Bij deze opdracht is het toegestaan het lesmateriaal van Nikobus erbij te gebruiken. 57. Maak zelf een opdracht waarin minimaal de volgende componenten voorkomen. Nikobus: 2x GBN 2 1x GBN 4 1x GBN 6 Draadloze beveiliging: PBD-5 Je moet er nog minimaal 4 (zelf te kiezen) componenten op aansluiten. Eisen programmeren: Wanneer de PIR melder van Nikobus (GBN6) iemand detecteert, gaat het licht direct aan en na 10 seconden weer uit. Bij het detecteren van alarm gaan in huis de lampen aan (GBN4). Je kunt het licht in huis ook aan- en uitschakelen met de serieschakelaar. Maak de opdracht verder af zodat hij aan de bovengestelde eisen voldoet. LET OP - Je moet de opdracht zo maken dat een medeleerling de opdracht kan uitvoeren. - In je opdracht zitten minimaal 5 vragen verwerkt. - Minimaal 2 A4-tjes TIP!!! Test zelf eerst je opdracht. Lever je opdracht in bij je docent