Statistieken. Centrale voor kredieten aan particulieren

Transcriptie

1 Statistieken Centrale voor kredieten aan particulieren Sommige tabellen van dit verslag werden aangevuld op 30 juni 2009

2 Nationale Bank van België, Brussel. Alle rechten voorbehouden. De volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging van deze brochure voor educatieve en niet-commerciële doeleinden is toegestaan mits bronvermelding. Gegevens op 31 december 2008

3 Inhoud Belangrijkste ontwikkelingen in Statistieken Synthese Uitstaande contracten en kredietnemers Evolutie van de uitstaande contracten en kredietnemers Uitstaande achterstallige contracten en hun kredietnemers Evolutie van de uitstaande achterstallige contracten en hun kredietnemers Aandeel van de meerderjarige bevolking met ten minste één contract Aandeel van de meerderjarige bevolking met ten minste één achterstallig contract Nieuwe contracten en hun kredietnemers Gemiddelde bedrag van de nieuwe contracten Uitstaande contracten, betalingsachterstanden en hun kredietnemers Contracten en betalingsachterstanden Kredietnemers Nieuwe contracten, betalingsachterstanden en hun kredietnemers Contracten en betalingsachterstanden Kredietnemers Kredietbedrag Uitstaande berichten van collectieve schuldenregeling Berichten van toelaatbaarheid, minnelijke regeling en gerechtelijke regeling Personen Nieuwe berichten van collectieve schuldenregeling Berichten van toelaatbaarheid Raadplegingen door de kredietgevers Individuele raadplegingen Gegroepeerde raadplegingen Gemiddelde aantal individuele raadplegingen per dag Informatieverstrekking aan particulieren 63 Methodologische toelichting 64 Bijlage: bestand van de "Niet-gereglementeerde registraties" 71 5

4

5 Belangrijkste ontwikkelingen in 2008 INLEIDING De Centrale voor kredieten aan particulieren van de Nationale Bank van België is één van de instrumenten die door de Belgische overheid ingesteld is om overmatige schuldenlast bij gezinnen te bestrijden. Dit bestand registreert sinds 2003 alle consumentenkredieten en hypothecaire kredieten die in België door natuurlijke personen worden afgesloten. Het gaat daarbij om kredieten die om privé-doeleinden worden aangegaan. De Centrale registreert eveneens de eventuele betalingsachterstanden die uit deze kredieten voortvloeien. De gegevens over de kredietovereenkomsten en de identiteit van de kredietnemers worden aan de Nationale Bank meegedeeld door de kredietgevers. Het betreft daarbij niet alleen banken, maatschappijen die gespecialiseerd zijn in consumentenkrediet of hypothecair krediet en kredietkaartmaatschappijen, maar ook verzekeraars die hypothecair krediet toekennen en verkopers die verkopen op afbetaling verrichten. De kredietgevers moeten verplicht het bestand van de Centrale raadplegen alvorens een krediet aan een natuurlijke persoon te verlenen. Op die manier krijgt de kredietgever een volledig beeld van de kredietverbintenissen van de kandidaat-kredietnemer. Hij kan zo beter het kredietrisico evalueren en desgevallend vermijden het krediet "te veel" toe te kennen dat de betrokken persoon in een toestand van overmatige schuldenlast zou kunnen doen belanden. Wanneer het krediet afgelopen is of, in voorkomend geval, na het verstrijken van de reglementaire bewaartermijnen, worden de gegevens automatisch uit het bestand van de Centrale verwijderd. De lezer die meer wil weten over het wettelijk kader en de werking van de Centrale, kan de "methodologische nota" raadplegen die zich achteraan in deze brochure bevindt. De methodologische nota bevat eveneens uitleg bij bepaalde tabellen die in de brochure werden opgenomen. Het onderzoek naar de belangrijkste ontwikkelingen van het jaar betreft de evolutie van het aantal geregistreerde kredietnemers, kredietovereenkomsten, betalingsachterstanden en berichten van collectieve schuldenregelingen enerzijds en van bepaalde activiteitsindicatoren van de Centrale anderzijds. 7

6 KREDIETOVEREENKOMSTEN Eind 2008 telt de Centrale geregistreerde kredietovereenkomsten 1. In vergelijking met het jaar voordien is dit een stijging met 5,2 % ( contracten). Deze toename is zowel in aantal als in percentage de grootste die de voorbije vijf jaar werd opgetekend en is de resultante van enerzijds nieuwe kredietovereenkomsten die in de Centrale werden geregistreerd en anderzijds kredietovereenkomsten die uit het bestand werden geschrapt 2. Uitgesplitst over de verschillende kredietvormen 3, stijgt het aantal uitstaande contracten in absolute cijfers zowel bij de kredietopeningen ( eenheden), de hypothecaire kredieten ( eenheden) als de leningen op afbetaling ( eenheden), maar neemt het af bij de verkopen op afbetaling ( eenheden) en de financieringshuur 4. Het relatieve aandeel van de kredietopeningen in het totaal van de kredietovereenkomsten neemt toe tot 46,9 % en omvat contracten. Dit kan verklaard worden door de stijging van het aantal nieuw toegekende kredietopeningen, d.w.z. een toename van de productie in vergelijking met het jaar voordien, maar ook door een stock-effect. Bijna alle kredietopeningen worden immers voor onbepaalde duur aangegaan (96,5 %) en worden slechts geschrapt in geval van ontbinding van het contract. De stock van deze kredietvorm kan dus enkel toenemen 5. Het aandeel van het hypothecair krediet neemt met 0,5 % af tot 28,9 %, maar met contracten blijft het ruimschoots de tweede belangrijkste kredietvorm. Daarna komen de leningen op afbetaling met 18,9 % ( contracten) en tenslotte de verkopen op afbetaling met 5,3 % ( contracten). Uit bovenstaande verdeling van de uitstaande contracten zou ten onrechte kunnen worden afgeleid dat de lening op afbetaling een minder gebruikte kredietvorm is, hetgeen helemaal niet het geval is. Dit wordt duidelijk als de uitsplitsing per kredietvorm wordt toegepast op de nieuwe contracten die in de loop van het jaar geregistreerd werden 6. Hieruit blijkt dat de leningen op afbetaling ( contracten, 35,0 %) even populair zijn als de kredietopeningen ( contracten, 36,1 %). Pas daarna komen de hypothecaire kredieten ( contracten, 16,8 %). De verkopen op afbetaling zijn tenslotte goed voor nieuwe contracten (12,2 %). Opvallend is ook dat in 2008, met een toename van respectievelijk 10,0 % en 7,7 %, aanzienlijk meer nieuwe kredietopeningen en leningen op afbetaling werden toegekend dan in Cfr. tabel Cfr. tabel Cfr. tabel De financieringshuur, waarvan er eind 2008 slechts contracten geregistreerd staan, is een kredietvorm die niet meer gebruikt wordt om kredieten aan particulieren voor privé-doeleinden toe te kennen. De stock van deze contracten bestaat trouwens voor 99,9 % uit contracten met een betalingsachterstand, waarvan de gegevens uit het bestand zullen verdwijnen wanneer het einde van de reglementaire bewaartermijnen bereikt wordt. Gelet op het te verwaarlozen aandeel in het geheel van de kredieten (minder dan 0,1 % van het totale aantal contracten), worden de evoluties van deze kredietvorm niet besproken. 5 Met het oog op een correcte interpretatie van de cijfers dient opgemerkt te worden dat de kredietopeningen waarvan het bedrag lager is dan euro en die terugbetaalbaar zijn binnen een termijn van ten hoogste drie maanden, niet onder het toepassingsgebied van de wet op het consumentenkrediet vallen en bijgevolg niet geregistreerd worden in de Centrale. Daarnaast wordt een bepaald aantal kredietopeningen, een hoeveelheid die door de Centrale niet gekend is, door de kredietnemers niet gebruikt en vertegenwoordigen ze dus slechts een potentiële schuldenlast. Bij gebrek aan cijfers over het reëel gebruik van deze kredietopeningen is het niet mogelijk de werkelijke schuldenlast van een individuele consument inzake kredietopeningen exact te bepalen. 6 Cfr. tabel 1.7 8

7 Wat de looptijd 1 van de nieuw toegekende kredieten betreft, werd in 2007 vastgesteld dat vooral hypothecaire kredieten en verkopen op afbetaling voor een langere duur werden afgesloten dan in Deze trend zet zich in 2008 enkel verder bij de verkopen op afbetaling: 66,0 % van de nieuwe contracten heeft een looptijd van meer dan één jaar, tegenover 61,9 % in Bij de hypothecaire kredieten is zelfs een verkorting merkbaar en hetzelfde geldt voor de leningen op afbetaling. In 2008 bedraagt de gemiddelde looptijd 24 maanden voor de verkopen op afbetaling, 47 maanden voor de leningen op afbetaling en 18,1 jaar voor de hypothecaire kredieten. Ook met betrekking tot het gemiddelde kredietbedrag 2 van de nieuwe kredieten kunnen de vaststellingen die in 2007 werden gemaakt, niet zomaar worden herhaald in Terwijl het gemiddelde kredietbedrag in 2007 bij alle kredietvormen aanzienlijk is toegenomen, is dit in 2008 enkel nog het geval bij de verkopen op afbetaling (+ 6,1 % tot euro per contract) en in mindere mate bij de leningen op afbetaling (+ 2,2 % tot euro per contract). Bij de hypothecaire kredieten blijft het bedrag van het ontleende kapitaal nagenoeg gelijk (- 0,4 % tot euro per contract) en bij de kredietopeningen is er zelfs sprake van een sterke daling van het bedrag van de toegekende kredietlijnen (- 10,9 % tot euro per contract). De gemiddelde kredietbedragen worden dit jaar voor de eerste keer ook uitgesplitst volgens de leeftijd 3 en de verblijfplaats 4 van de kredietnemer op het ogenblik van de toekenning van het contract. De curve die de variatie van het gemiddelde bedrag van een krediet in functie van de leeftijd van de kredietnemer weergeeft, blijkt fundamenteel te verschillen van de ene kredietvorm tegenover de andere. Een uitsplitsing volgens de verblijfplaats van de kredietnemer toont niet alleen aan dat binnen elke kredietvorm het gemiddelde kredietbedrag aanzienlijk verschilt van provincie tot provincie, maar ook dat de rangschikking van de provincies in functie van de grootte van het bedrag verschilt al naargelang de kredietvorm. In de loop van 2008 werden er nieuwe betalingsachterstanden in de Centrale geregistreerd 5. Het aantal uitstaande betalingsachterstanden stijgt met 0,9 % tot contracten 6. Ze kunnen uitgesplitst worden in enerzijds niet geregulariseerde achterstallige contracten (+ 1,1 %) en anderzijds betalingsachterstanden die in de loop van het jaar geregulariseerd werden (- 0,4 %). Net zoals in 2006 en 2007 onderscheiden de kredietopeningen zich van de andere kredietvormen 7. Terwijl het aantal uitstaande betalingsachterstanden eind 2008 stabiel blijft voor zowel leningen op afbetaling (- 68 contracten, - 0,0 %), verkopen op afbetaling (- 155 contracten, - 0,3 %) als hypothecaire kredieten (- 247 contracten, - 0,6 %), nemen de achterstallige kredietopeningen opnieuw toe ( contracten, + 2,5 %). 1 Cfr. tabellen , en Cfr. tabel 1.8. Bij de interpretatie van het gemiddelde bedrag van de geregistreerde kredieten is het van belang te onthouden dat de definitie van het door de wet op de Centrale voor kredieten aan particulieren vastgelegde kredietbedrag verschilt al naargelang het type krediet. De eerste categorie omvat de leningen op afbetaling, de verkopen op afbetaling en de financieringshuur. Voor deze kredietvormen zegt de wet dat het totale terug te betalen bedrag in het bestand moet geregistreerd worden, zijnde het ontleende kapitaal vermeerderd met het totaal van de te betalen interesten. Een evolutie van dit gemiddeld bedrag geeft bijgevolg een indicatie van de totale terugbetalingslast zonder dat echter kan vastgesteld worden of dit het gevolg is van een verandering in het ontleend kapitaal of in het bedrag van de interesten, die beïnvloed worden door de duur van het krediet en de toepasselijke rentevoet. De tweede categorie is die van de kredietopeningen, waar het bedrag van de toegelaten kredietlijn geregistreerd wordt en niet het opgenomen bedrag. Bij de hypothecaire kredieten, de derde en laatste categorie, wordt het kredietbedrag gedefinieerd als het ontleend kapitaal. 3 Cfr. tabellen , , en Cfr. tabellen , , en Cfr. tabel Cfr. tabellen 1.3 en Cfr. tabel

8 Het totale achterstallige bedrag stijgt met 79 miljoen euro tot miljoen euro (+ 4,4 %) 1. Uitgesplitst per kredietvorm daalt het gemiddelde achterstallige bedrag per contract bij de verkopen op afbetaling en de hypothecaire kredieten tot respectievelijk euro (- 1,6 %) en euro (- 0,5 %), terwijl het stijgt bij de leningen op afbetaling en de kredietopeningen tot respectievelijk euro (+ 5,3 %) en euro (+ 2,0 %) 2. Tabel splitst de uitstaande kredieten met hun betalingsachterstanden per kredietvorm uit over de kredietinstellingen en de overige kredietgevers. Met uitzondering van de verkopen op afbetaling blijkt dat de kredieten toegekend door kredietinstellingen verhoudingsgewijs minder betalingsmoeilijkheden kennen dan de kredieten toegekend door andere instellingen. Vooral bij de hypothecaire kredieten is dit verschil opvallend. De tabellen tot groeperen voor de verschillende kredietvormen op jaarbasis de nieuwe contracten die geregistreerd worden en gaan voor elk contract na of en binnen welke periode het een betalingsachterstand oploopt. Op dit ogenblik kan vastgesteld worden dat 6,1 % van de verkopen op afbetaling die in 2006 geregistreerd werden, binnen de 24 maanden een betalingsachterstand kende in de Centrale. Voor de leningen op afbetaling is dit 5,5 %, voor de kredietopeningen 5,0 % en voor de hypothecaire kredieten 1,8 %. Hieruit blijkt dat wanbetalingen in verhouding meer en sneller voorkomen bij leningen en verkopen op afbetaling dan bij de twee andere kredietvormen. De nieuwe tabel bevestigt deze vaststelling: bij verkopen op afbetaling doet 69,5 % van de nieuwe betalingsachterstanden die in 2008 geregistreerd werden, zich voor binnen de 12 maanden na het afsluiten van het contract. Bij achterstallige leningen op afbetaling en kredietopeningen bedraagt dit percentage respectievelijk 48,1 % en 31,7 %. Ten slotte, bij 21,0 % van de hypothecaire kredieten die in 2008 met een betalingsachterstand werden geconfronteerd, gebeurde dit binnen het jaar nadat het krediet werd toegekend. Minstens even belangrijk als de mate waarin betalingsmoeilijkheden voorkomen, is het om te weten hoelang het duurt vooraleer de consument erin slaagt een betalingsachterstand volledig aan te zuiveren. Dit wordt opgevolgd in de tabellen tot Opnieuw kunnen grote verschillen worden vastgesteld tussen de verschillende kredietvormen. Achterstallige hypothecaire kredieten worden aanzienlijk sneller geregulariseerd dan andere kredietvormen: meer dan 60 % van de wanbetalingen die in 2006 en 2007 voor hypothecaire kredieten werden geregistreerd, is binnen de 12 maanden volledig aangezuiverd. Bij verkopen op afbetaling bedraagt dit iets minder dan de helft en bij kredietopeningen en leningen op afbetaling daalt het zelfs tot ongeveer een derde. Opvallende vaststelling: enerzijds lopen consumenten sneller een betalingsachterstand op bij verkopen op afbetaling dan bij leningen op afbetaling en kredietopeningen, maar anderzijds slagen ze er ook in om de wanbetaling sneller te regulariseren. 1 Cfr. tabel Cfr. tabellen tot

9 PERSONEN Het aantal geregistreerde kredietnemers neemt in 2008 met personen toe tot personen (+ 2,6 %), hetgeen overeenkomt met 56,2 % van de meerderjarige bevolking 1. Bij de personen tussen 35 en 54 jaar heeft bijna 80 % een krediet 2. Het gemiddelde aantal kredieten per kredietnemer stijgt opnieuw en bedraagt nu 1,64 (tegenover 1,60 in 2007). Net zoals de voorgaande jaren is het aantal geregistreerde contracten immers sneller toegenomen dan het aantal kredietnemers. Dit doet zich vooral voor bij personen met drie contracten of meer en deze tendens wordt ook over een langere periode bevestigd 3 : sinds 2004 is het aandeel van de personen met drie contracten of meer met 4,2 % gestegen tot 34,1 % ( personen), terwijl het aandeel van personen met één contract met 4,0 % gedaald is tot 39,8 % ( personen) personen hebben in 2008 één of meerdere nieuwe kredieten aangegaan 4, voornamelijk kredietopeningen en lening op afbetalingen. In verhouding tot de meerderjarige bevolking in elke leeftijdscategorie worden de meeste kredieten aangegaan door personen tussen 25 en 34 jaar (27,0 %), op de voet gevolgd door personen tussen 35 en 44 jaar (25,4 %). Gemiddeld werd in 2008 aan 18,0 % van de meerderjarige bevolking een nieuw krediet toegekend 5. De leeftijd van de kredietnemer verschilt eveneens in functie van de kredietvorm. De toekenning van consumentenkredieten gebeurt duidelijk meer gespreid over de verschillende leeftijdscategoriëen dan bij hypothecaire kredieten 6. Twee derden van de nieuwe hypothecaire kredieten wordt toegekend aan personen tussen 25 en 44 jaar, tegenover 47,8 % van de consumentenkredieten. Het aantal kredietnemers met een betalingsachterstand neemt eind 2008 toe tot personen ( personen, + 1,5 %), hetgeen overeenkomt met 4,0 % van de meerderjarige bevolking 7. De meeste personen hebben één of twee betalingsachterstanden (82,9 %) 8. Bijna de helft van deze personen heeft daarnaast echter nog één of meerdere lopende kredieten die wel correct worden afbetaald personen hebben in 2008 een betalingsachterstand opgelopen. Voor personen (76,8 %) is het de eerste keer dat ze met een achterstallig krediet worden geregistreerd Cfr. tabellen 1.1.1, en grafiek Cfr. grafiek Cfr. tabel Cfr. tabel Cfr. grafiek Cfr. tabellen en Cfr. tabellen 1.1.3, en grafiek Cfr. tabel Cfr. tabel Cfr. tabel 7 11

10 Opmerkelijk is het verschil tussen de leeftijd van de kredietnemer bij het afsluiten van een krediet en bij het oplopen van een betalingsachterstand 1 : terwijl 29,8 % van de kredietnemers die in 2008 een consumentenkrediet hebben afgesloten, jonger was dan 35 jaar, behoort 40,7 % van alle kredietnemers die in 2008 een betalingsachterstand voor een consumentenkrediet hebben opgelopen tot diezelfde leeftijdscategorie. Bij hypothecaire kredieten kan het omgekeerde worden vastgesteld: 41,5 % van de kredietnemers van nieuwe hypothecaire kredieten was jonger dan 35 jaar, terwijl slechts 26,2 % van de personen met een nieuwe hypothecaire betalingsachterstand eveneens jonger was dan 35 jaar. De uitsplitsing van de in het bestand opgenomen kredietnemers volgens hun verblijfplaats toont dat 55,2 % van het totale aantal geregistreerde personen gedomicilieerd is in Vlaanderen, tegenover 34,9 % in Wallonië en 8,7 % in Brussel 2. Van de kredietnemers die geregistreerd zijn met een betalingsachterstand is 45,3 % gedomicilieerd in Wallonië, tegenover 39,4 % in Vlaanderen en 11,9 % in Brussel 3. Eén op twintig kredietnemers uit Vlaanderen kampt met een betalingsachterstand (5,1 %), terwijl dit voor kredietnemers uit Wallonië en Brussel oploopt tot bijna één op tien (respectievelijk 9,3 % en 9,8 %). In verhouding tot de meerderjarige bevolking van elke regio telt Wallonië proportioneel het meeste kredietnemers (61,4 %), gevolgd door Vlaanderen (53,2 %) en Brussel (50,4 %). Indien enkel de kredietnemers met een betalingsachterstand in aanmerking genomen worden, bedragen deze percentages respectievelijk 5,7 % voor Wallonië, 4,9 % voor Brussel en 2,7 % voor Vlaanderen. COLLECTIEVE SCHULDENREGELINGEN Personen die geconfronteerd worden met overmatige schuldenlast of ernstige financiële moeilijkheden kunnen beroep doen op de procedure van collectieve schuldenregeling die door de wet in 1999 is ingesteld. In dat kader werd de Centrale voor kredieten aan particulieren ermee belast bepaalde gegevens met betrekking tot deze regelingen te centraliseren. Naast de identificatiegegevens van de persoon die van de regeling geniet, registreert de Centrale ook de datums van de belangrijkste stappen in de procedure zoals bijvoorbeeld de datum van de beslissing van toelaatbaarheid van de collectieve schuldenregeling en de begin- en einddatum van de aanzuiveringsregeling. De inlichtingen worden aan de Centrale meegedeeld door de arbeidsrechtbanken. Zoals bij de kredieten, worden de gegevens van de collectieve schuldenregeling en hun begunstigden automatisch uit de Centrale verwijderd na afloop van de reglementaire bewaartermijnen. Deze termijnen zijn één jaar na het einde van de aanzuiveringsregeling en drie jaar indien de regeling herroepen werd. Eind 2008 staan in de Centrale berichten van toelaatbaarheid van collectieve schuldenregelingen geregistreerd 4, zijnde meer dan het jaar voordien (+ 8,8 %) nieuwe aanvragen van personen die een beroep deden op de procedure van collectieve schuldenregeling, werden in 2008 door de rechtbanken toelaatbaar verklaard 5. 1 Cfr. tabellen en Cfr. tabel Cfr. tabel Cfr. tabel Cfr. grafiek

11 Tabel splitst de collectieve schuldenregelingen uit in functie van de fase waarin ze zich bevinden op het einde van het jaar. Eind 2008 zijn er lopende minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregelingen geregistreerd (37,5 %), die beëindigd zijn (7,9 %) en die herroepen werden (5,2 %). Daarnaast zijn er eveneens berichten van toelaatbaarheid geregistreerd waarvoor de rechtbanken aan de Centrale nog geen melding hebben gedaan dat een aanzuiveringsregeling werd afgesloten en die evenmin herroepen werden (53,1 %). Het gegeven dat een meerderheid van de berichten van toelaatbaarheid (voorlopig) zonder gevolg blijft in het bestand, betekent niet noodzakelijk dat ze in werkelijkheid niet leiden tot een minnelijke of gerechtelijke aanzuiveringsregeling. In meer dan de helft van de gevallen gaat het immers om berichten die dit jaar of vorig jaar aan de Centrale werden gemeld en waarvoor het dus normaal is dat nog geen regeling werd overeengekomen. Naarmate de datum van de beslissing van toelaatbaarheid echter meer in het verleden ligt, kan echter verondersteld worden dat ofwel geen aanzuiveringsregeling bereikt wordt ofwel de bereikte aanzuiveringsregeling niet aan de Centrale gemeld werd 1. Dit heeft echter tot gevolg dat deze gegevens permanent in het bestand geregistreerd blijven, hetgeen een vertekend beeld kan geven van het werkelijke aantal lopende collectieve schuldenregelingen. Van de personen die eind 2008 een collectieve schuldenregeling aangevraagd hebben, heeft 68,3 % één of meerdere betalingsachterstanden 2. Dit betekent dat de overige personen (31,7 %) een beroep doen op deze procedure zonder dat ze met een achterstallige kredietovereenkomst geregistreerd zijn. De problematiek van de overmatige schuldenlast beperkt zich met andere woorden niet tot het krediet: consumenten kampen immers vaak ook met andere betalingsmoeilijkheden, zoals bijvoorbeeld schulden met betrekking tot gezondheidszorg, energiefacturen, telefoon, huur of fiscale schulden. Er bestaat een verband tussen het aantal achterstallige kredieten van een kredietnemer en de mate waarin deze laatste een beroep doet op de procedure van collectieve schuldenregeling. Zo toont grafiek dat 7,8 % van de personen met één betalingsachterstand ook een collectieve schuldenregeling heeft, maar dat dit percentage oploopt tot 50,6 % indien de kredietnemer vijf of meer betalingsachterstanden heeft. Dit laatste cijfer toont echter eveneens aan dat de helft van de kredietnemers (nog) geen beroep doet op de procedure van collectieve schuldenregeling, ook al hebben ze zeer zware problemen om hun kredieten terug te betalen. RAADPLEGINGEN VAN DE CENTRALE De gegevens die de Centrale verzamelt, zijn bestemd voor de kredietgevers. Vooraleer een krediet toe te kennen, moeten ze verplicht de Centrale raadplegen teneinde de financiële toestand en de solvabiliteit van de kandidaat-kredietnemer te kunnen beoordelen. In 2008 hebben de kredietgevers de Centrale keer geraadpleegd, waarbij een onderscheid kan gemaakt worden tussen individuele en gegroepeerde raadplegingen. 1 De Centrale heeft in 2008 aan de verschillende griffies van de rechtbanken van eerste aanleg een schrijven gericht met de vraag om voor alle berichten van toelaatbaarheid die dateren van vóór 30 juni 2007 en waarvoor nog geen aanzuiveringsregeling werd gemeld, na te gaan of deze toestand de werkelijkheid correct weergeeft. 2 Cfr. tabel

12 Het aantal individuele raadplegingen is in 2008 met 3,7 % toegenomen tot Dit komt overeen met een gemiddelde van raadplegingen per werkdag 2. In 8,3 % van de gevallen was de persoon op wie de raadpleging betrekking had, met een betalingsachterstand en/of een collectieve schuldenregeling geregistreerd. Het aantal gegroepeerde raadplegingen, die toegelaten zijn in het kader van het beheer van lopende kredieten, is in 2008 met een derde toegenomen tot INFORMATIEVERSTREKKING AAN PARTICULIEREN Iedereen die erom verzoekt, kan bij de Centrale kosteloos een overzicht krijgen van de gegevens die op zijn naam geregistreerd zijn. In 2008 werd dit inzagerecht keer uitgeoefend, hetgeen opnieuw een toename is in vergelijking met het jaar voordien (+ 8,8 %) 4. Het inzagerecht kan op verschillende manieren worden uitgeoefend: per brief, aan de loketten van één van de vestigingen van de Nationale Bank en sinds juni 2008 ook via internet voor al wie beschikt over een internetverbinding, een elektronische identiteitskaart en een bijhorende kaartlezer. Dat er een nood aan dit nieuwe kanaal was, wordt bewezen door het succes van deze procedure: 8,4 % van de informatieaanvragen in het tweede semester van 2008 gebeurde via internet. Daarnaast brengt de Bank de consument eveneens schriftelijk op de hoogte wanneer hij voor de eerste keer met een betalingsachterstand in de Centrale geregistreerd wordt. In 2008 werden zo kennisgevingen gedaan 5. BESTAND VAN DE "NIET-GEREGLEMENTEERDE REGISTRATIES" Het aantal kredietnemers en achterstallige contracten dat opgenomen is in het bestand van de "Niet-gereglementeerde registraties" (ENR), waarin enkel de betalingsachterstanden van kredietovereenkomsten vermeld worden die niet onder het toepassingsgebied van de wet op de Centrale voor kredieten aan particulieren vallen, is toegenomen in vergelijking met Eind 2008 bevat het bestand personen (+ 958 eenheden, + 0,9 %) en betalingachterstanden (+ 714 eenheden, + 0,7 %). De registraties betreffen in hoofdzakelijk achterstallige kredietopeningen en niet toegelaten overschrijdingen op rekening-courant (75,4 %), gevolgd door achterstallige leningen op afbetaling (19,7 %). Iets meer dan de helft van de personen met ENR-registraties is in het bestand van de Centrale voor kredieten aan particulieren enkel met contracten zonder betalingsachterstand of zelfs helemaal niet geregistreerd. 1 Cfr. tabel Cfr. grafiek Cfr. tabel Cfr. tabel 7 5 Cfr. tabel 7 6 Cfr. Bijlage, tabellen 1 en 2 14

13 Statistieken 15

14 1. Synthese 1.1 Uitstaande contracten en kredietnemers (toestand einde periode - aantal contracten en personen) Personen Contracten Evolutie van de uitstaande contracten en kredietnemers (toestand einde periode - aantal contracten en personen) Personen (+ 2 9 %) (+ 1,6 %) (+ 2,7 %) (+ 2,4 %) (+ 2,6 %) Contracten (+ 4,4 %) (+ 2,3 %) (+ 5,1 %) (+ 4,6 %) (+ 5,2 %) Nieuwe registraties Schrappingen

15 1.3 Uitstaande achterstallige contracten en hun kredietnemers (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten en personen; bedrag in miljoenen euro's) Personen Contracten Niet geregulariseerd Geregulariseerd Achterstallig/eisbaar bedrag (1) (1) Voor de niet opeisbaar gestelde contracten is dat het bedrag van de achterstallige betalingen; voor de opeisbaar gestelde contracten het onmiddellijk eisbare bedrag. 1.4 Evolutie van de uitstaande achterstallige contracten en hun kredietnemers (toestand einde periode - aantal achterstalligen contracten en personen) Personen (- 1,1 %) (- 1,9 %) (- 1,5 %) (+ 0,3 %) (+ 1,5 %) Contracten (+ 0,2 %) (- 1,4 %) (- 1,8 %) (- 0,3 %) (+ 0,9 %) Nieuwe registraties (1) Schrappingen (1) Inbegrepen de contracten die voor de tweede keer (of meer) achterstallig geworden zijn. 17

16 1.5 Aandeel van de meerderjarige bevolking met ten minste één contract (toestand einde periode - percentage) Bron: berekeningen op basis van de gegevens van de FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (bevolkingscijfers). 1.6 Aandeel van de meerderjarige bevolking met ten minste één achterstallig contract (toestand einde periode - percentage) 5,0 4,5 4,0 3, Bron: berekeningen op basis van de gegevens van de FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (bevolkingscijfers). 18

17 1.7 Nieuwe contracten en hun kredietnemers (periode: aantal nieuwe contracten en personen) # nieuwe contracten # verschillende kredietnemers Leningen op afbetaling... Verkopen op afbetaling... Kredietopeningen... Hypothecaire kredieten... TOTAAL (1) (1) Het totale aantal kredietnemers met een nieuw krediet is niet gelijk aan de som van het aantal kredietnemers per kredietvorm. Een kredietnemer die meerdere kredieten van een verschillend type heeft afgesloten (vb. een kredietopening en een hypothecair krediet), wordt in elk van deze categorieën meegeteld, maar in het totale aantal slechts één keer. 1.8 Gemiddelde bedrag (1) van de nieuwe contracten (per jaar - bedrag) Leningen op afbetaling Verkopen op afbetaling Kredietopeningen Hypothecaire kredieten (1) Leningen en verkopen op afbetaling: totale terug te betalen bedrag, kredietopeningen: bedrag van de toegekende kredietlijn, hypothecaire kredieten: ontleend kapitaal. 19

18 2. Uitstaande contracten, betalingsachterstanden en hun kredietnemers 2.1 Contracten en betalingsachterstanden Volgens kredietvorm TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal contracten) Leningen op afbetaling (20,0 %) (19,5 %) (19,0 %) (18,9 %) (18,8 %) Verkopen op afbetaling (5,5 %) (5,8 %) (5,8 %) (5,3 %) (5,1 %) Financieringshuren (0,1 %) (0,1 %) (0,1 %) (0,0 %) (0,0 %) Kredietopeningen (44,5 %) (44,8 %) (45,7 %) (46,9 %) (47,2 %) Hypothecaire kredieten (29,9 %) (29,8 %) (29,4 %) (28,9 %) (28,8 %) ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten) Leningen op afbetaling (38,2 %) (37,4 %) (36,7 %) (36,4 %) (36,2 %) Verkopen op afbetaling (10,9 %) (11,1 %) (11,1 %) (10,9 %) (10,8 %) Financieringshuren (0,9 %) (0,8 %) (0,7 %) (0,6 %) (0,5 %) Kredietopeningen (41,5 %) (42,5 %) (43,8 %) (44,5 %) (44,8 %) Hypothecaire kredieten (8,4 %) (8,2 %) (7,8 %) (7,6 %) (7,7 %) 20

19 AANDEEL VAN DE ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN IN HET TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - percentage) Leningen op afbetaling Verkopen op afbetaling Kredietopeningen Hypothecaire kredieten 21

20 2.1.2 Volgens leeftijd van het contract TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand eind juni aantal contracten) Leningen op afbetaling Verkopen op afbetaling Financieringshuur Kredietopeningen Hypothecaire kredieten TOTAAL einddatum bereikt (11,4 %) (18,4 %) (100,0 %) (0,9 %) (1,5 %) (4,0 %) onbepaald (1) (2,1 %) (1,0 %) 12 maanden (33,7 %) (42,2 %) (13,1 %) (12,0 %) (18,2 %) maanden (23,8 %) (20,5 %) (12,5 %) (10,3 %) (14,4 %) maanden (16,3 %) (11,3 %) (8,5 %) (10,4 %) (10,6 %) maanden (9,3 %) (6,0 %) (9,4 %) (14,2 %) (10,6 %) maanden (3,6 %) (1,5 %) (7,2 %) (9,9 %) (7,0 %) maanden (1,8 %) 158 (0,0 %) (24,2 %) (21,8 %) (18,1 %) maanden (0,2 %) 1 (0,0 %) (12,6 %) (13,9 %) (10,0 %) maanden (0,0 %) 1 (0,0 %) (6,7 %) (4,3 %) (4,4 %) >240 maanden (2,9 %) (1,7 %) (1,8 %) (1) Zie de methodologische toelichting (pagina 67, punt 2.2). 22

21 ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand eind juni aantal achterstallige contracten) Leningen op afbetaling Verkopen op afbetaling Financieringshuur Kredietopeningen Hypothecaire kredieten TOTAAL einddatum bereikt (59,4 %) (81,5 %) (100,0 %) (12,1 %) (14,6 %) (37,3 %) onbepaald (1) (16,8 %) (7,5 %) 12 maanden (4,5 %) (7,0 %) (2,2 %) 874 (2,2 %) (3,6 %) maanden (11,6 %) (7,5 %) (7,2 %) (8,7 %) (8,9 %) maanden (11,5 %) (2,0 %) (7,5 %) (11,1 %) (8,6 %) maanden (6,9 %) 708 (1,3 %) (7,5 %) (12,0 %) (6,9 %) maanden (3,8 %) 330 (0,6 %) (7,7 %) (8,2 %) (5,5 %) maanden (2,2 %) 9 (0,0 %) (29,4 %) (24,9 %) (15,9 %) maanden (0,1 %) 1 (0,0 %) (7,1 %) (13,4 %) (4,3 %) maanden (0,0 %) 1 (0,0 %) (2,1 %) (3,6 %) (1,2 %) >240 maanden (0,4 %) 471 (1,2 %) (0,3 %) (1) Zie de methodologische toelichting (pagina 67, punt 2.2). 23

22 2.1.3 Leningen op afbetaling: per type kredietgever TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Totale terug te betalen bedrag ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Aantal niet-geregulariseerde achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Achterstallig/eisbaar bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Voor de niet opeisbaar gestelde contracten is dat het bedrag van de achterstallige betalingen; voor de opeisbaar gestelde contracten het onmiddellijk eisbare bedrag. 24

23 2.1.4 Verkopen op afbetaling: per type kredietgever TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Totale terug te betalen bedrag ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Aantal niet-geregulariseerde achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Achterstallig/eisbaar bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Voor de niet opeisbaar gestelde contracten is dat het bedrag van de achterstallige betalingen; voor de opeisbaar gestelde contracten het onmiddellijk eisbare bedrag. 25

24 2.1.5 Financieringshuur: per type kredietgever TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Totale terug te betalen bedrag ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Aantal niet-geregulariseerde achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Achterstallig/eisbaar bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Voor de niet opeisbaar gestelde contracten is dat het bedrag van de achterstallige betalingen; voor de opeisbaar gestelde contracten het onmiddellijk eisbare bedrag. 26

25 2.1.6 Kredietopeningen: per type kredietgever TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Bedrag van de toegekende kredietlijn ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Aantal niet-geregulariseerde achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Achterstallig/eisbaar bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Voor de niet opeisbaar gestelde contracten is dat het bedrag van de achterstallige betalingen; voor de opeisbaar gestelde contracten het onmiddellijk eisbare bedrag. 27

26 2.1.7 Hypothecaire kredieten: per type kredietgever TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen werden erkend voor het verstrekken van hypothecaire kredieten. Ontleend kapitaal ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige contracten; bedrag in duizenden euro's) Aantal achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Aantal niet-geregulariseerde achterstallige contracten Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) Achterstallig/eisbaar bedrag (3) Kredietinstellingen (1) Overige instellingen (2) (1) (2) (3) Instellingen die onder de wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen vallen en als dusdanig erkend zijn door de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen. Instellingen, andere dan de kredietinstellingen, die door de FOD Economie werden erkend voor het verstrekken van consumentenkredieten. Voor de niet opeisbaar gestelde contracten is dat het bedrag van de achterstallige betalingen; voor de opeisbaar gestelde contracten het onmiddellijk eisbare bedrag. 28

27 2.1.8 Verdeling van het aantal contracten tussen kredietinstellingen en overige instellingen (toestand eind percentage) Leningen op afbetaling Verkopen op afbetaling Kredietinstellingen Overige instellingen 0 Kredietinstellingen Overige instellingen Totaal van de contracten Achterstallige contracten Totaal van de contracten Achterstallige contracten Kredietopeningen Hypothecaire kredieten Kredietinstellingen Overige instellingen 0 Kredietinstellingen Overige instellingen Totaal van de contracten Achterstallige contracten Totaal van de contracten Achterstallige contracten 29

28 2.2 Kredietnemers Volgens aantal contracten TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal personen) Personen met één contract (43,1 %) (41,8 %) (40,8 %) (39,8 %) (39,4 %) Personen met twee contracten (26,3 %) (26,4 %) (26,2 %) (26,0 %) (26,0 %) Personen met drie contracten (14,9 %) (15,2 %) (15,5 %) (15,7 %) (15,9 %) Personen met vier contracten (7,9 %) (8,3 %) (8,6 %) (8,9 %) (9,1 %) Personen met vijf contracten of meer (7,8 %) (8,3 %) (8,9 %) (9,5 %) (9,7 %) AANDEEL VAN DE MEERDERJARIGE BEVOLKING MET TEN MINSTE ÉÉN CONTRACT (toestand eind percentage) , ,6 10 8,9 5 5,0 5,3 0 één contract twee contracten drie contracten vier contracten vijf contracten of meer Bron: berekeningen op basis van de gegevens van de FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (bevolkingscijfers). 30

29 ACHTERSTALLIGE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal achterstallige personen) Personen met één achterstallig contract (61,6 %) (61,6 %) (61,9 %) (61,7 %) (61,4 %) Personen met twee achterstallige contracten (20,5 %) (20,7 %) (20,9 %) (21,2 %) (21,5 %) Personen met drie achterstallige contracten (8,5 %) (8,6 %) (8,6 %) (8,8 %) (9,0 %) Personen met vier achterstallige contracten (3,9 %) (3,9 %) (3,9 %) (3,9 %) (3,9 %) Personen met vijf achterstallige contracten of meer (5,5 %) (5,2 %) (4,8 %) (4,4 %) (4,2 %) UITSPLITSING VAN DE ACHTERSTALLIGE KREDIETNEMERS IN FUNCTIE VAN HUN TOTALE AANTAL CONTRACTEN (toestand eind juni aantal achterstallige personen) één contract twee contracten drie contracten vier contracten vijf of meer contracten Personen met één achterstallig contract (52,0 %) (22,7 %) (11,9 %) (6,7 %) (6,7 %) Personen met twee achterstallige contracten... n.v.t (57,9 %) (23,4 %) (10,2 %) (8,6 %) Personen met drie achterstallige contracten... n.v.t. n.v.t (60,0 %) (23,9 %) (16,1 %) Personen met vier achterstallige contracten... n.v.t. n.v.t. n.v.t (60,7 %) (39,3 %) Personen met vijf achterstallige contracten of meer... n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t (100,0 %) 31

30 2.2.2 Volgens kredietvorm TOTAAL VAN DE CONTRACTEN (toestand einde periode - aantal personen) Personen met minstens één lening op afbetaling (37,9 %) (37,9 %) (37,7 %) (37,9 %) (38,0 %) Personen met minstens één verkoop op afbetaling (10,2 %) (11,0 %) (11,2 %) (10,6 %) (10,4 %) Personen met minstens één financieringshuur (0,1 %) (0,1 %) (0,1 %) (0,0 %) (0,0 %) Personen met minstens één kredietopening (51,9 %) (53,0 %) (54,7 %) (56,7 %) (57,6 %) Personen met minstens één consumentenkrediet (1) (74,0 %) (74,7 %) (75,7 %) (76,8 %) (77,3 %) Personen met minstens één hypothecair krediet (57,7 %) (57,4 %) (56,6 %) (55,7 %) (55,2 %) (1) Personen met minstens één lening op afbetaling, verkoop op afbetaling, financieringshuur of kredietopening AANDEEL VAN DE MEERDERJARIGE BEVOLKING MET TEN MINSTE ÉÉN CONTRACT (toestand eind percentage) 50 43, ,9 31, ,3 10 5,9 0 0,0 Lening op afbetaling Verkoop op afbetaling Financieringshuur Kredietopening Consumentenkrediet Hypothecair krediet Bron: berekeningen op basis van de gegevens van de FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (bevolkingscijfers). 32