Werkgeversenquête 4 Zorg en WJK 2013

Transcriptie

1 Werkgeversenquête 4 Zorg en WJK 2013

2

3 Werkgeversenquête 4 Zorg en WJK 2013

4 Zoetermeer, 11 maart 2014

5 Voorwoord Het onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK wordt in opdracht van de volgende concerns uitgevoerd door een consortium bestaande uit Panteia, SEOR en E til: Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport Stichting Arbeidsmarkt- en Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingstehuizen en Thuiszorg (A+O VVT) FCB Dienstverlenen in arbeidsvraagstukken Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg (StAG) Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen (StAZ) Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg (OOfGGZ) Calibris, kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport UWV (tot en met 2012) Voor de aansturing het programma is een stuurgroep samengesteld bestaande uit: Aart Bertijn (VGN, namens StaG) Aloys Kersten (Ministerie van VWS) Anja Cremers (NU'91, namens StAZ) Jaap Scholten (NVZ, namens StAZ) Johan Siegert (FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken) Lars Pothast (Calibris) Louis Rutten (FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken) Machteld Alsbach (GGZ Nederland, namens OOfGGZ) en Paul de Jonge (Actiz, namens A+O VVT). Onderdeel van het onderzoeksprogramma zijn twee enquêtes: onder werkgevers en onder werknemers. De uitvoering van de enquêtes is in handen van Panteia. De stuurgroep heeft een Begeleidingscommissie in het leven geroepen om de uitvoering van de enquêtes en de totstandkoming van dit rapport te begeleiden. Die bestond uit stuurgroepleden Siegert (voorzitter), Bertijn, Cremers en Scholten. Daarnaast nam Maarten Looijestijn vanuit het ministerie van VWS en Peer van den Bouwhuijsen namens Calibris deel aan deze Begeleidingscommissie Enquêtes. De leden van deze commissie worden hierbij hartelijk bedankt voor hun nuttige en constructieve bijdrage. Voor u ligt de rapportage over werkgeversenquête in Deze enquête was gericht op medewerkers die op concernniveau van concerns in zorg en WJK voor het HR-beleid verantwoordelijk zijn. De enquête van 2013 richtte zich primair op de verwachte arbeidsmarktgevolgen van de voorgenomen beleidsmaatregelen in de zorg en WJK. Dit rapport is een tabellenrapport en geeft een blik op de verzamelde gegevens. Het rapport bevat geen analyses en interpretaties. Die analyses en interpretaties in combinatie met andere bronnen vinden plaats in het kader van de verschillende producten van het programma, zoals het integrerend rapport, de regioportretten en mogelijke specifieke deelonderzoeken. De data van dit deelonderzoek wordt ter beschikking gesteld via de website AZW-info: Douwe Grijpstra Panteia, projectleider enquêtes onderzoeksprogramma AZW 3

6 4

7 Inhoudsopgave Voorwoord 3 1 Inhoud en methode van onderzoek Inhoud van de werkgeversenquête Populatie en steekproef Telefonische dataverzameling en respons Databewerking 9 2 Samenstelling van het personeel Dienstverbanden eind Reacties op het totaalpakket aan hervormingen en bezuinigingen Maatregelen van concerns in reactie op regeringsbeleid Invloed op personeel Invloed op opleiding en bijscholing Kosten beperken Overall oordeel over de verwachte effecten van de voorgenomen beleidsmaatregelen 25 4 Reacties op specifieke beleidsmaatregelen Invloed van de verschillende beleidsmaatregelen Curatieve zorg Kinderopvang Beleidsmaatregelen op het gebied van langdurige zorg en ondersteuning en jeugdzorg Afschaffen van het nulurencontract 37 5 Werkdruk Ontwikkeling van de werkdruk Gevolgen werkdruk 40 5

8 6

9 1 Inhoud en methode van onderzoek 1.1 Inhoud van de werkgeversenquête Het onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK is door het Ministerie van VWS, vijf sociale fondsen in zorg en WJK en Calibris ingericht om de arbeidsmarkt in de sector in kaart te brengen. Het programma wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit Panteia, SEOR en E til. Het programma bestaat uit de volgende onderdelen: Continue dataverzameling Werkgevers- en werknemersenquêtes Prognoses Integrerend rapport Regionaal tabellenboek Website azwinfo.nl Additioneel onderzoek Helpdesk functie De werkgeversenquête is een aanvulling op de continue dataverzameling. Deze vindt grotendeels vanuit bestaande bronnen plaats. Een aantal gegevens is echter niet vanuit bestaande bronnen te halen, maar moet worden verzameld bij enerzijds de werkgevers voor zorg en welzijn en anderzijds de werkenden zelf. Het gaat aan de ene kant om beschrijvende informatie en aan de andere kant om data die kunnen helpen gegevens uit bestaande bronnen verder te duiden. In de WGE 2013 stond de toekomst centraal. Het huidige regeringsbeleid heeft aanzienlijk arbeidsmarkteffecten. Daarom heeft de stuurgroep besloten om in de vragenlijst met name vragen te stellen die betrekking hebben op de manieren waarop instellingen in zorg en WJK omgaan met de regeringsmaatregelen en de gevolgen daarvan voor het HR-beleid. In de vragenlijst is daarom sterk afgeweken van voorafgaande metingen van de WGE. In onderstaand kader wordt een aantal beleidsmaatregelen genoemd die op enigerlei wijze in de WGE 2013 zijn meegenomen. Onderwerpen WGE 2013 Arbeidsmarktgevolgen voor de instellingen van: De onderhandelingsakkoorden curatieve zorg (bijv. minder budget, concentratie van specialistische zorg, verschuiving van 2 e lijn naar 1 e lijn en van 1 e lijn naar zelfzorg, efficiencymaatregelen) De hervormingsplannen langdurige zorg en ondersteuning (bijv. extramuralisatie, decentralisatie naar gemeenten, investering in wijkteams -verpleegkundigen). De nieuwe Jeugdwet (decentralisatie, aanpak 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur ) De maatregelen kinderopvang (beperkingen kinderopvangtoeslag, kwaliteitsagenda kinderopvang, hervorming en versobering kindregelingen, onderbrengen financiering peuterspeelzaalwerk in de Wet Kinderopvang, plannen landelijke peutervoorziening) Het Sociaal Akkoord (verbetering positie flexwerker, Participatiewet) Maatregelen voor ouderen (langer doorwerken, pensioenmaatregelen) In de voorgaande meting is een telefonische enquête gecombineerd met een internetenquête. Deelnemende concerns werden aan het eind van de telefonische enquête gevraagd hieraan deel te nemen. Gezien het beschikbare budget voor het 7

10 programma voor 2013 en de relatief lage respons op de internetenquête is dit keer gekozen voor een volledige telefonische enquête. 1.2 Populatie en steekproef Het respondentenbestand voor deze werkgeversenquête 2013 kende drie bronnen: 1. Opbouw bestand van concerns. We hebben een bestand opgebouwd met behulp van ledenlijsten van de verschillende brancheorganisaties in zorg en WJK (NVZ, Actiz, BTN, GGZ Nederland, VGN, FCB). De meeste van deze ledenlijsten zijn openbaar (staan op internet). Door FCB is een eigen bestand opgeleverd. 2. Aanvullen met concerns van voorgaande WGE s van 2011 en 2012 die hebben aangegeven ook in de toekomst te willen meewerken. In voorgaande WGE s is steeds gevraagd naar het concern waar de betreffende vestiging onder viel. Van daaruit is een bestand met contacten bij concerns opgebouwd. De respons van voorgaande WGE s hebben we gebruikt om het bestand van de eerste stap te verrijken. 3. De non-respons bij voorgaande WGE s. Een klein deel van de concerns waar in de voorgaande WGE s naar is doorverwezen hebben we destijds uiteindelijk niet bereikt. Ook is er soms vanwege tijdgebrek of afwezigheid van de juiste contactpersoon geen gesprek gerealiseerd. Benadering van deze zelfde concerns heeft in deze meting nog een beperkt aantal extra respondenten opgeleverd. Deze benaderingswijze heeft geleid tot de opbouw van een bestand van concerns, dat wil zeggen zelfstandige organisaties die actief zijn in zorg en WJK; daaronder vallen heel grote concerns met soms meer dan medewerkers, maar ook heel kleine met slechts enkele werknemers. Een deel van de concerns kwam, bijvoorbeeld omdat ze bij meer brancheorganisaties zijn aangesloten, dubbel in het bestand voor. Van anderen waren geen bruikbare contactgegevens beschikbaar. Ook liep bij FCB parallel een ander onderzoek waarvoor concerns werden benaderd; besloten is behalve in de Jeugdzorg concerns niet voor beide onderzoeken te benaderen; dit geredeneerd vanuit het grote aantal concerns in WMD en Kinderopvang. In totaal hadden we na bewerking (ontdubbelen, verwijderen onvolledige adresgegevens, ontdubbelen met FCB-enquête) geschikte adressen voor de uitvoering van het veldwerk. 1.3 Telefonische dataverzameling en respons Het telefonische veldwerk heeft plaatsgevonden in de periode 2 tot 20 december De vraaggesprekken zijn afgenomen door ervaren en in onderzoek bij (arbeids)organisaties gespecialiseerde interviewers. Zij zijn kort voor aanvang van het veldwerk mondeling geïnstrueerd. Tevens hebben zij een toelichting op schrift ontvangen. Uiteindelijk zijn van de geschikte adressen telefonisch benaderd voor het onderzoek. Hiervan zijn 976 gesprekken gerealiseerd; dit komt neer op een respons van 51%. 1 Gezien de hoogte van de respons en de relatief kleine wegingsfactor (zie 1 Er is veel geïnvesteerd in het bereiken van de juiste persoon. In de drukke decemberperiode leverde 8

11 paragraaf 1.4) bieden de uit deze enquête afkomstige data een valide basis voor verdere analyse. Het is niet mogelijk de respons weer te geven naar grootteklasse, omdat ledenbestanden van brancheorganisaties geen gegevens bevatten over het aantal werknemers van de instellingen. Ook de exacte responspercentages per branche zijn niet te geven vanwege dubbele lidmaatschappen van brancheorganisaties. Naar schatting bedraagt de respons 65% (ziekenhuizen), 47% (VVT), 48% (gehandicaptenzorg), 49% (GGZ), 37% (WMD), 53% (jeugdzorg) en 48% (kinderopvang). 1.4 Databewerking Onderstaande tabel laat de aantallen responderende concerns naar grootteklasse en branche zien. De omvang van de concerns en de deelname aan het onderzoek binnen de verschillende branches is nagenoeg evenredig verdeeld; wij hebben in het onderzoek zowel kleine als grote concerns gesproken. Tabel 1.1 Respons per grootteklasse per branche Grootteklasse Ghz GGZ Zkh VV Tz WMD Jz Ko Totaal < 10 werknemers werknemers werknemers werknemers werknemers Weet niet Totaal Bron: Panteia 2014 Om uitspraken te kunnen doen over de totale sector en over de zorg respectievelijk de WJK is het nodig de respons te wegen naar branche. Deze weging is ook nodig om schattingen per branche te kunnen maken voor variabelen die betrekking hebben op aantallen werknemers. In het kader van het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn wordt jaarlijks vastgesteld hoeveel werknemers de verschillende branches hebben. Door dit te relateren aan het totaal aantal werknemers van de responderende concerns uit dezelfde branches is het mogelijk per branche een weegfactor te berekenen (aantal werknemers in de branche/aantal werknemers in de geïnterviewde concerns uit die branche; zie tabel 1.2). In het laatste geval is het dan wel nodig elk concern maar eenmaal mee te tellen. Daarom zijn de concerns alleen gerelateerd aan die branche, waarin ze de meeste activiteiten ontplooien. dat regelmatig problemen op vanwege afwezigheid of volle agenda s. De gemiddelde gesprekstijd bedroeg 21 minuten en 59 sec, inclusief het benaderen, 23 minuten en 54 sec. 9

12 Tabel 1.2 Weegfactoren Omvang personeelsbestand in populatie Omvang personeelsbestand steekproef Weegfactor Gehandicaptenzorg ,58806 Geestelijke gezondheidszorg ,56256 Ziekenhuizen (incl. UMC) ,23400 Verpleging en Verzorging ,17863 Thuiszorg ,32454 Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening ,49836 Jeugdzorg ,32316 Kinderopvang ,47319 Bron: Panteia 2014 In dit rapport zijn in hoofdstuk 2 en hoofdstuk 5 concerns ingedeeld naar de branche waar zij het hoogste aantal werknemers hebben. De resultaten per branche zijn daarom gewogen naar bovenstaande wegingsfactoren. Concerns kunnen onderdelen en werknemers hebben die in andere branches actief zijn. 24% van de concerns is in meerdere branches werkzaam, 15% hiervan is zelfs in meer dan twee branches actief. Tabel 1.3 Activiteiten per branche Branche* In meerdere branches actief? In welke andere branche(s) actief? Nee Ja, in 2 Branches Ja, in meer dan 2 branches Ghz GGZ Zkh VV TZ WMD Jz Ko Ghz 77% 12% 11% 5% 1% 6% 3% 0% 4% 0% GGZ 82% 5% 13% 4% 1% 0% 0% 1% 6% 0% Zkh 76% 12% 12% 0% 0% 10% 3% 3% 3% 0% VV 7% 23% 70% 1% 1% 2% 71% 4% 1% 0% TZ 37% 9% 53% 0% 0% 0% 20% 3% 1% 1% WMD 79% 11% 10% 2% 3% 0% 5% 5% 2% 2% Jz 69% 19% 13% 2% 2% 0% 5% 2% 11% 2% Ko 98% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 0% Totaal 76% 9% 15% N= Bron: Panteia 2014 *Een concern is aan een branche toegekend o.b.v. waar zij het hoogste aantal werknemers hebben. Voor de meeste tabellen in hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4 (uitgezonderd de tabellen die cijfermatige gegevens laten zien) zijn voor wat betreft de uitkomsten per branche de resultaten van de concerns meegenomen voor alle branches waarin deze concerns actief zijn. Hierbij is niet gewogen. Dat betekent dat een bepaald percentage in die hoofdstukken representeert hoeveel van de werkgevers in de respons, die in deze branches actief zijn, het betreffende antwoord hebben gegeven; dit ongeacht het aantal werknemers van dat concern dat in de betreffende branche actief is. Hiermee kunnen de uitkomsten afwijken van andere rapporten die deze zelfde gegevens presenteren. Dit is bijvoorbeeld het geval als daarin bij de weging rekening is gehouden met het relatieve aandeel van de activiteiten van een bepaald concern in de branches waarin dit concern actief is. Voor het totaal voor zorg en WJK wordt wel het op de boven omschreven manier gewogen percentage gepresenteerd; dit omdat niet alle branches even groot zijn en dezelfde respons kenden. 10

13 2 Samenstelling van het personeel Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de samenstelling van het personeelsbestand eind 2013 in de sectoren zorg en WJK: wie werken er in deze sectoren en hoe ziet het personeelsbestand eruit? We geven hierbij allereerst een overzicht van de verschillende categorieën personeel die onder diverse contractvormen in de sector werkzaam zijn. Vervolgens gaan we in op recente en toekomstige ontwikkelingen in het personeelsbestand. 2.1 Dienstverbanden eind 2013 Personeel wel en niet in dienst Tabel 2.1 geeft een overzicht van het aandeel personeel dat met en zonder dienstverband in de verschillende branches werkzaam is. Tabel 2.1 Personeel wel en niet in dienst* % in dienst % niet in dienst Zorg 96% 4% Gehandicaptenzorg 98% 2% Geestelijke gezondheidszorg 98% 2% Ziekenhuizen (incl. UMC) 98% 2% Verpleging en Verzorging 99% 1% Thuiszorg 84% 16% WJK 97% 3% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening 98% 2% Jeugdzorg 96% 4% Kinderopvang 97% 3% Totaal 96% 4% *Gewogen op basis van het aantal werknemers Bron: Panteia 2014 Het overgrote deel (96%)van het in de sector zorg en WJK werkzame personeel is in dienst bij de werkgever. Vooral in de Thuiszorg (16%) maakt men vaker gebruik van arbeidskrachten die niet bij de werkgever in dienst zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om ZZP-ers, uitzendkrachten, gedetacheerden of medewerkers met een Overeenkomst van Opdracht (OVO). 11

14 Vast en flexibel personeel Medewerkers met en zonder dienstverband zijn werkzaam in verschillende gradaties van flexibiliteit. Tabel 2.2 maakt de verhouding tussen de verschillende categorieën vast en flexibel personeel inzichtelijk. Tabel 2.2 Vast en flexibel personeel* In dienst Niet in dienst Vast personeel Tijdelijk personeel Oproepkrachten ZZP ers Uitzendkrachten/ gedetacheerd Zorg 75% 13% 7% 3% 1% Gehandicaptenzorg 77% 13% 8% 0% 1% Geestelijke gezondheidszorg 83% 12% 3% 1% 1% Ziekenhuizen (incl. UMC) 83% 10% 5% 1% 1% Verpleging en verzorging 75% 14% 10% 1% 1% Thuiszorg 60% 18% 6% 14% 2% WJK 74% 15% 8% 1% 1% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening 73% 15% 10% 1% 1% Jeugdzorg 77% 17% 1% 1% 3% Kinderopvang 73% 14% 11% 2% 0% Totaal 75% 14% 7% 3% 1% *Gewogen op basis van het aantal werknemers Bron: Panteia 2014 Uit de tabel blijkt dat het personeelsbestand in de sectoren zorg en WJK voor ongeveer een kwart bestaat uit een schil van flexibel personeel 2 dat snel en flexibel aangetrokken kan worden, maar waarvan indien nodig ook snel afscheid genomen kan worden. In de Thuiszorg is het aandeel van de flexibele schil met een percentage van 40% een stuk hoger. Deze flexibele schil bestaat voor een belangrijk deel uit werknemers met een tijdelijk contract en - in mindere mate oproepkrachten. Constructies waarbij het personeel extern wordt ingehuurd, bijvoorbeeld als ZZP -er, alfahulp of uitzendkracht, komen aanzienlijk minder vaak voor. Alleen in de Thuiszorg wordt zeer regelmatig gebruik gemaakt van ZZP ers. 12

15 3 Reacties op het totaalpakket aan hervormingen en bezuinigingen In dit hoofdstuk komen de maatregelen aan de orde die concerns inzetten of van plan zijn om in te zetten om in te spelen op de hervormingen en bezuinigingen die het kabinet heeft aangekondigd. Het betreft in dit hoofdstuk het totale pakket aan beleid van het kabinet dat van invloed kan zijn op het arbeidsmarkt- en HR-beleid van instellingen in zorg en WJK. In de vragenlijst is verwezen naar de volgende beleidsmaatregelen: Onderhandelaarsakkoorden curatieve zorg; Hervormingsplannen langdurige zorg en ondersteuning (nieuwe kern-awbz, Wet LIZ en nieuwe WNO); Nieuwe Jeugdwet; Maatregelen in de kinderopvang; Bezuinigingen op algemene uitkering gemeentefonds; Sociaal Akkoord en Wet Werk en Zekerheid; Participatiewet; Maatregelen oudere werknemers. Het gaat hierbij dus zowel om specifieke op zorg en/of WJK gerichte beleidsmaatregelen als om maatregelen gericht op de financiën van gemeenten of gericht op werknemers en werkzoekenden. Concerns zijn steeds gevraagd naar de gevolgen van dit totale pakket voor hun beleid en activiteiten op HR-gebied. Zoals uit hoofdstuk 1 blijkt hebben de nodige concerns regelmatig werknemers in meer branches. Voor de meeste tabellen in dit hoofdstuk zijn de antwoorden van deze concerns meegenomen voor alle branches waarin deze concerns actief zijn. Er heeft vervolgens geen weging plaatsgevonden. Percentages representeren hiermee steeds de antwoorden van alle concerns die in de betreffende branche actief zijn. Een klein concern of een concern dat slechts deels in de branche actief is, telt hierbij even zwaar mee als een(groot) concern dat alleen in de betreffende branche actief is. 3 Voor het totaal zorg en WJK wordt wel steeds een gewogen cijfer of percentage gepresenteerd. 3.1 Maatregelen van concerns in reactie op regeringsbeleid Concerns nemen maatregelen om in te spelen op de hervormingen en bezuinigingen van de overheid die hierboven zijn opgesomd. Aan de respondenten is een aantal maatregelen voorgelegd en per maatregel is gevraagd of: men deze maatregel al uitvoert, daar concrete plannen voor heeft, de intentie heeft om deze maatregel toe te gaan passen, of dat deze maatregel nu nog niet aan de orde is. In tabel 3.1 zijn de resultaten weergegeven. 3 Zoals ook in hoofdstuk 1 staat vermeld, kunnen scores hierdoor afwijken van andere rapportage waarin wel rekening gehouden is met de omvang van de activiteiten van het concern in de betreffende branche. 13

16 Tabel 3.1 Mogelijke maatregelen te nemen door concerns i.v.m. hervormingen en bezuinigingen Bron: Panteia 2014 Ghz (N=84) GGZ (N=79) Zkh (N=34) VV (N=372) Tz (N=297) WMD (N=149) Jz (N=55) Ko (N=335) Totaal Aanpassen omvang personeelsbestand Aanpassen omvang flexibele schil Aanpassen samenstelling personeel Andere verdeling personeel over de organisatie Opleiden van de medewerkers Specialisatie van het productaanbod Uitbreiding van het productaanbod Samenwerking andere instellingen Aangepaste marketingstrategie Aanpassingen in huisvesting/ vastgoed Aanpassingen in financieel beleid Ja, gebeurt al 57% 58% 56% 43% 38% 47% 59% 53% 48% Ja, concrete plannen tot 20% 16% 15% 23% 16% 8% 19% 4% 11% Ja, intentie tot 8% 6% 12% 10% 8% 11% 11% 3% 7% Nee, nog niet aan de orde 14% 19% 18% 23% 38% 33% 11% 40% 34% Ja, gebeurt al 56% 57% 50% 48% 41% 44% 67% 49% 46% Ja, concrete plannen tot 23% 14% 15% 19% 14% 8% 17% 4% 10% Ja, intentie tot 8% 13% 12% 14% 13% 10% 6% 4% 9% Nee, nog niet aan de orde 13% 16% 24% 19% 32% 38% 11% 43% 34% Ja, gebeurt al 38% 38% 35% 39% 35% 32% 41% 29% 33% Ja, concrete plannen tot 21% 18% 18% 20% 19% 10% 17% 3% 11% Ja, intentie tot 15% 14% 21% 14% 11% 13% 9% 3% 10% Nee, nog niet aan de orde 25% 30% 26% 27% 35% 43% 33% 65% 46% Ja, gebeurt al 37% 48% 35% 34% 28% 37% 35% 37% 35% Ja, concrete plannen tot 19% 19% 18% 19% 13% 12% 20% 2% 10% Ja, intentie tot 12% 10% 12% 14% 9% 8% 9% 2% 7% Nee, nog niet aan de orde 32% 23% 32% 31% 49% 42% 35% 58% 48% Ja, gebeurt al 39% 38% 56% 54% 50% 38% 61% 23% 38% Ja, concrete plannen tot 15% 10% 18% 20% 16% 9% 9% 3% 9% Ja, intentie tot 12% 19% 3% 7% 7% 11% 7% 6% 8% Nee, nog niet aan de orde 33% 33% 24% 19% 27% 41% 22% 68% 44% Ja, gebeurt al 29% 49% 38% 36% 32% 44% 54% 38% 38% Ja, concrete plannen tot 21% 15% 15% 20% 17% 13% 15% 7% 11% Ja, intentie tot 17% 8% 21% 13% 14% 10% 9% 5% 11% Nee, nog niet aan de orde 33% 28% 21% 31% 38% 30% 20% 50% 39% Ja, gebeurt al 23% 33% 24% 32% 29% 32% 37% 33% 31% Ja, concrete plannen tot 24% 14% 9% 16% 15% 15% 13% 10% 12% Ja, intentie tot 18% 6% 12% 19% 19% 15% 11% 7% 13% Nee, nog niet aan de orde 35% 46% 50% 33% 37% 37% 37% 50% 43% Ja, gebeurt al 37% 53% 47% 33% 34% 44% 46% 27% 37% Ja, concrete plannen tot 17% 14% 15% 12% 12% 11% 13% 6% 11% Ja, intentie tot 20% 19% 15% 19% 19% 18% 19% 9% 15% Nee, nog niet aan de orde 25% 13% 21% 36% 33% 26% 22% 58% 36% Ja, gebeurt al 35% 37% 24% 31% 34% 35% 52% 44% 37% Ja, concrete plannen tot 15% 18% 21% 18% 15% 13% 15% 7% 12% Ja, intentie tot 24% 20% 18% 22% 16% 13% 7% 5% 12% Nee, nog niet aan de orde 25% 20% 35% 29% 35% 39% 22% 44% 38% Ja, gebeurt al 39% 56% 38% 37% 28% 40% 56% 24% 32% Ja, concrete plannen tot 19% 13% 24% 23% 18% 10% 24% 7% 13% Ja, intentie tot 7% 9% 3% 13% 9% 11% 0% 5% 8% Nee, nog niet aan de orde 35% 23% 32% 27% 45% 38% 20% 64% 47% Ja, gebeurt al 60% 68% 68% 51% 46% 58% 67% 56% 56% Ja, concrete plannen tot 19% 13% 15% 20% 15% 9% 15% 4% 10% Ja, intentie tot 7% 6% 6% 7% 5% 6% 6% 5% 5% Nee, nog niet aan de orde 14% 9% 9% 21% 32% 26% 13% 34% 28% 14

17 De maatregel Aanpassingen in financieel beleid wordt in veel branches toegepast. Alleen in de Thuiszorg ligt het percentage van de concerns dat aanpassingen in financiële zin toepast iets lager; daarin geeft iets minder dan de helft van de concerns aan deze maatregel momenteel toe te passen. In de overige branches geeft 51% tot 68% aan al bezig te zijn met aanpassingen in het financieel beleid. Ook het aanpassen van de personeelsomvang en het aanpassen van de omvang van de flexibele schil worden vrij veel genoemd als maatregelen die men nu reeds toepast. In de Jeugdzorg en de GGZ zien concerns aanpassing in huisvestiging momenteel ook als mogelijkheid om in te spelen op de hervormingen. De Thuiszorg en de Kinderopvang zijn de branches met de meeste concerns die aangeven dat maatregelen (nog) niet aan de orde zijn. Er kunnen verschillende redenen zijn waarom het nemen van maatregelen (nog) niet aan de orde is. De redenen daarvoor verschillen per branche. In de Kinderopvang geeft een aantal concerns aan dat het momenteel goed loopt en dat men geen (verdere) terugloop in opvanguren ziet en verwacht. In de Verpleging en Verzorging geven enkele werkgevers aan dat er goede afspraken zijn gemaakt met het zorgkantoor en dat men daarom geen maatregelen hoeft te nemen. Bewustheid personeel van beleidsmaatregelen De beleidsmaatregelen van het kabinet hebben gevolgen voor de totale zorg en WJK en binnen de concerns voor vrijwel het voltallige personeel. Aan de geïnterviewde HRverantwoordelijken van concerns is gevraagd of naar hun mening het eigen personeel zich bewust is van de beleidsmaatregelen en de consequenties daarvan. Tabel 3.2 In hoeverre is uw personeel zich bewust van de beleidsmaatregelen van het kabinet? (Zeer) Bewust Neutraal (Zeer) Onbewust Weet niet Gehandicaptenzorg (N=68) 76% 16% 4% 3% Geestelijke gezondheidszorg (N=68) 84% 7% 6% 3% Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=25) 52% 40% 8% 0% Verpleging en Verzorging (N=318) 72% 16% 9% 3% Thuiszorg (N=254) 67% 18% 12% 3% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=132) 79% 12% 8% 2% Jeugdzorg (N=43) 81% 10% 5% 5% Kinderopvang (N=335) 67% 18% 14% 2% Totaal 70% 17% 11% 2% Het overgrote deel van de ondervraagde concerns in de zorg en WJK geeft aan dat het personeel zich bewust is van de beleidsmaatregelen en mogelijke consequenties. In de branches GGZ, Jeugdzorg en WMD liggen de percentages hoger, in de Ziekenhuizen, de Thuiszorg en de Kinderopvang lager. 3.2 Invloed op personeel Het totale pakket aan beleidsmaatregelen van het kabinet kan leiden tot inkrimping maar ook tot uitbreiding van het personeelsbestand voor de sectoren zorg en WJK. Concerns is daarom gevraagd wat ze voor het komende jaar op dit gebied verwachten te doen. Inkrimping personeelsbestand In tabel 3.3 is te zien voor welk type functie concerns in 2014 krimp verwachten. 15

18 Tabel 3.3 Verwachte aanpassingen aan personeelsbestand per functie: inkrimping Ghz (N=82) GGZ (N=77) Zkh (N=33) VV (N=366) Tz (N=290) WMD (N=139) Jz (N=54) Ko (N=306) Totaal Direct cliëntgebonden functies 50% 49% 33% 39% 30% 35% 74% 29% 33% Niet direct cliëntgebonden functies 63% 68% 70% 62% 49% 46% 70% 20% 42% Functies op lager niveau 37% 30% 42% 57% 44% 19% 40% 5% 25% MBO functies niveau 1 en 2 40% 25% 33% 49% 36% 13% 36% 8% 21% MBO functies niveau 3 en 4 39% 42% 42% 17% 12% 16% 60% 24% 22% HBO functies 32% 53% 39% 14% 11% 26% 60% 11% 21% WO functies 17% 26% 24% 7% 4% 7% 51% 2% 8% Personeel in loondienst 66% 65% 67% 57% 44% 48% 83% 39% 47% Personeel niet in loondienst 33% 39% 45% 39% 32% 22% 36% 33% 25% Bron: Panteia 2014 Voor alle branches, op de Kinderopvang na, zal inkrimping bij meer concerns in de niet direct cliëntgebonden functies gaan plaatsvinden dan in de direct cliëntgebonden functies. Wanneer er wordt gekeken naar inkrimping per functieniveau is er een divers beeld zichtbaar. In de Jeugdzorg verwachten veel concerns krimp van het WO personeel, maar ook van HBO en MBO niveau 3 en 4 personeel. Bij de Ziekenhuizen, de Gehandicaptenzorg en de WMD wordt de krimp vaak voor medewerkers met verschillende opleidingsniveaus verwacht. In de GGZ ligt de nadruk meer op HBO-ers en MBO niveau 3 en 4. De Verpleging & Verzorging en de Thuiszorg zien de krimp vooral bij de functies voor lager opgeleiden. Wanneer er wordt gekeken naar de verdeling personeel in loondienst versus personeel niet in loondienst verwacht men in alle branches meer krimp van het personeel in loondienst dan personeel niet in loondienst. Aan concerns die aangeven dat het personeelsbestand zal inkrimpen is gevraagd via welke maatregelen men inkrimpt of zal gaan inkrimpen. Net zoals bij de tabellen aan het begin van dit hoofdstuk is opnieuw aan de betreffende respondenten een aantal maatregelen voorgelegd en is per maatregel is gevraagd of: men deze maatregel al uitvoert, daar concrete plannen voor heeft, de intentie heeft om deze maatregel toe te gaan passen, of dat, deze maatregel nu nog niet aan de orde is. Wanneer de respondent aangeeft deze maatregel uit te voeren, is deze respondent niet meer gevraagd of hij of zij voor de betreffende maatregel concrete plannen tot invoering heeft. Tabel 3.4 geeft de resultaten weer. 16

19 Tabel 3.4 Mogelijkheden voor inkrimping van het personeelsbestand Ghz (N=66) GGZ (N=65) Zkh (N=29) VV (N=310) Tz (N=212) WMD (N=90) Jz (N=48) Ko (N=143) Totaal Ja, gebeurt al 77% 72% 97% 69% 62% 62% 81% 66% 67% Natuurlijk verloop Ja, concrete plannen tot 11% 8% 3% 10% 12% 6% 9% 6% 8% Ja, intentie tot 8% 11% 0% 11% 10% 6% 6% 9% 9% Nee, nog niet aan de orde 5% 9% 0% 10% 17% 26% 4% 18% 16% Via gedwongen ontslag Via outplacement e/o Van Werk Naar Werk beleid Ja, gebeurt al 11% 8% 21% 12% 12% 22% 21% 32% 18% Ja, concrete plannen tot 2% 11% 10% 11% 8% 6% 15% 8% 8% Ja, intentie tot 32% 23% 3% 11% 9% 11% 28% 7% 11% Nee, nog niet aan de orde 55% 58% 66% 64% 69% 61% 36% 50% 61% Ja, gebeurt al 33% 35% 48% 25% 20% 22% 43% 10% 22% Ja, concrete plannen tot 9% 15% 10% 17% 12% 12% 23% 2% 10% Ja, intentie tot 20% 11% 10% 19% 14% 16% 15% 6% 13% Nee, nog niet aan de orde 36% 37% 31% 38% 52% 49% 19% 80% 54% Ja, gebeurt al 62% 72% 79% 56% 51% 48% 62% 60% 57% Via een vacaturestop Ja, concrete plannen tot 8% 5% 3% 4% 3% 6% 4% 1% 3% Ja, intentie tot 5% 5% 3% 6% 6% 1% 6% 2% 4% Nee, nog niet aan de orde 24% 18% 14% 32% 39% 45% 28% 34% 34% Niet verlengen van tijdelijke contracten Ja, gebeurt al 80% 78% 79% 76% 69% 73% 87% 71% 72% Ja, concrete plannen tot 8% 11% 10% 8% 8% 5% 4% 5% 7% Ja, intentie tot 3% 6% 3% 6% 7% 4% 6% 5% 5% Nee, nog niet aan de orde 9% 5% 7% 9% 14% 19% 2% 17% 15% Ja, gebeurt al 55% 52% 48% 46% 34% 25% 53% 44% 38% Overplaatsing van personeel Ja, concrete plannen tot 8% 9% 0% 7% 5% 2% 13% 1% 4% Ja, intentie tot 3% 6% 7% 8% 8% 7% 2% 4% 6% Nee, nog niet aan de orde 35% 32% 41% 38% 53% 66% 32% 49% 51% Verkorten van de contractuele dienstomvang Minder medewerkers met 0-uren contract oproepen Ja, gebeurt al 32% 32% 21% 22% 22% 27% 36% 38% 28% Ja, concrete plannen tot 2% 2% 7% 4% 4% 4% 2% 5% 4% Ja, intentie tot 8% 11% 10% 9% 7% 9% 11% 10% 9% Nee, nog niet aan de orde 59% 55% 59% 65% 67% 60% 51% 45% 59% Ja, gebeurt al 47% 42% 52% 51% 46% 26% 30% 55% 44% Ja, concrete plannen tot 14% 6% 10% 11% 8% 1% 0% 1% 6% Ja, intentie tot 9% 14% 3% 12% 10% 5% 9% 8% 8% Nee, nog niet aan de orde 29% 37% 34% 25% 34% 68% 60% 34% 42% Bron: Panteia 2014 Er zijn twee maatregelen die er duidelijk uitspringen als maatregel die concerns momenteel vaak inzetten wanneer er noodzaak is tot inkrimping van het personeelsbestand. Dat zijn het niet verlengen van tijdelijke contracten en het natuurlijk verloop. Vooral Ziekenhuizen zetten in op natuurlijk verloop. Als derde mogelijkheid tot inkrimping van het personeelsbestand hanteren concerns vaak de vacaturestop. Maatregelen die in de meeste concerns nog niet aan de orde zijn, zijn de hardere maatregelen als gedwongen ontslag, het verkorten van de contractuele dienstomvang of het inkrimpen via outplacement en/of Van Werk Naar Werk beleid. Overigens is het wel zo, dat in 17

20 de meeste gevallen al rond een derde van de concerns dit soort maatregelen al neemt of er concrete plannen toe heeft. Buiten de eerder genoemde mogelijkheden tot krimp is aan de concerns gevraagd welke andere mogelijkheden tot afname van het personeelsbestand zij nog zien. Hieronder volgt een opsomming van genoemde mogelijkheden: Bij verlenging van contract een lagere omvang dienstverband afspreken Door collegiale in- en uitleen Medewerkers konden eerst wel werken na AOW leeftijd, dat kan nu niet meer Slimmer werken Door substitutie met vrijwilligers Anders inroosteren van vakantie en vrije dagen Door zoveel mogelijk personeel de gaten zelf te laten opvullen. Meer taken door/met hetzelfde personeel Afname aantal arbeidsplaatsen in 2013 en 2014 Aan concerns die aan hebben gegeven dat er de komende tijd inkrimping van het personeelsbestand zal gaan plaats vinden is gevraagd om aan te geven om hoeveel arbeidsplaatsen het zal gaan in 2013 en In tabel 3.5 is de totale afname van het aantal arbeidsplaatsen opgehoogd naar totalen voor de betreffende branche. Omdat het hier om absolute aantallen gaat, zijn de aantallen voor de concerns alleen tot die branche gerekend, waar het betreffende concern de meeste werknemers werkzaam heeft. Tabel 3.5 Verwachte afname personeelsbestand binnen de voor deze enquête gesproken concerns in 2013 en Gehandicaptenzorg (N=54) Gehandicaptenzorg (N=53) Geestelijke gezondheidszorg (N=47) Geestelijke gezondheidszorg (N=49) Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=24) Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=23) Verpleging en Verzorging (N=114) Verpleging en Verzorging (N=103) Thuiszorg (N=72) Thuiszorg (N=67) Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=65) Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=58) Jeugdzorg (N=32) 857 Jeugdzorg (N=32) Kinderopvang (N=123) Kinderopvang (N=111) Voor 2013 zullen er volgens deze informatie binnen de totale zorg en WJK in totaal circa banen zijn verdwenen. Voor 2014 loopt de totale afname van het personeelsbestand op tot op tot ruim De meeste banen zullen verloren gaan in de Verpleging en Verzorging. Van belang is te weten dat de budgetten pas in 2015 het laagst zullen zijn. Gedwongen ontslagen Hoewel concerns gedwongen ontslag als maatregel tot inkrimping van het personeelsbestand niet prefereren, wordt er in sommige gevallen alsnog voor gekozen. Wanneer concerns aan hebben gegeven dat er in 2013 en/of in 2014 inkrimping van het personeelsbestand gaat plaatsvinden, is gevraagd hoeveel gedwongen ontslagen het betreft. In tabel 3.6 is het totaal (gewogen) aantal gedwongen ontslagen voor de verschillende branches terug te lezen. Het betreft hier dus het totaal aantal gedwongen ontslagen binnen de betreffende branche. Omdat het hier om absolute aantallen gaat, zijn de aantallen voor de concerns steeds weer alleen tot die branche gerekend, waar het betreffende concern de meeste werknemers werkzaam heeft. 18

21 In 2013 ging het om bijna gedwongen ontslagen in de zorg en WJK. Over 2014 verwachten de concerns een grote toename van het aantal gedwongen ontslagen: het loopt op tot Vooral de Kinderopvang en de Verpleging en verzorging geven aan veel gedwongen ontslagen te verwachten. Tabel 3.6 Aantal gedwongen ontslagen binnen de voor deze enquête gesproken concerns Gehandicaptenzorg Geestelijke gezondheidszorg Ziekenhuizen (incl. UMC) Verpleging en Verzorging Thuiszorg Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening Jeugdzorg Kinderopvang Gedwongen interne baanwisselingen Wanneer er op bepaalde onderdelen of vestigingen van het concern een overschot aan personeel of een bepaald type personeel is en op andere onderdelen of vestigingen van het concern juist een tekort aan personeel of een bepaald type personeel kan (gedwongen) interne baanwisseling een oplossing zijn. Zo draagt men zorg voor een passend personeelsbestand. Aan concerns is gevraagd of men veel, beperkt of niet te maken heeft met gedwongen interne baanwisselingen. In tabel 3.7 zijn de antwoorden van de concerns te zien; de percentages zijn ongewogen en de antwoorden zijn meegenomen voor elke branche waarin de organisatie actief is. Tabel 3.7 Gedwongen interne baanwisselingen Ja, veel Ja, maar beperkt Niet Gehandicaptenzorg (N=84) 6% 43% 51% Geestelijke gezondheidszorg (N=79) 10% 37% 53% Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=34) 3% 47% 50% Verpleging en Verzorging (N=372) 5% 31% 64% Thuiszorg (N=297) 4% 21% 75% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening 3% 23% 75% (N=149) Jeugdzorg (N=55) 6% 46% 48% Kinderopvang (N=335) 3% 15% 81% Totaal 4% 23% 73% Over het algemeen vinden er, zoals te zien is in tabel 3.7, niet erg veel gedwongen interne baanwisselingen plaats. Met 10% is de Geestelijke Gezondheidszorg een uitschieter naar boven. Tussen de zorg en de WJK lopen de percentages niet erg uit elkaar. Wanneer het gaat om een beperkt aantal interne baanwisselingen, geven wel meer concerns in de zorg dan in de WJK aan dat deze plaatsvinden. Vooral de Gehandicaptenzorg 19

22 en de Ziekenhuizen scoren hoog. In de WJK melden vooral concerns in de Jeugdzorg dat er in beperkte mate gedwongen interne baanwisselingen plaatsvinden. Uitbreiding personeelsbestand Tabel 3.8 geeft weer welk deel van deze concerns op het moment van enquêtering (eind 2013) aangeeft in 2014 beleid te gaan voeren tot uitbreiding van het personeelsbestand. Tabel 3.8 Verwachte aanpassingen aan personeelsbestand per categorie functie: uitbreiding Ghz (N=82) GGZ (N=77) Zkh (N=33) VV (N=366) Tz (N=290) WMD (N=139) Jz (N=54) Ko (N=306) Totaal Direct cliëntgebonden functies 13% 6% 3% 16% 25% 16% 8% 12% 16% Niet direct cliëntgebonden functies 2% 1% 6% 2% 6% 5% 4% 3% 4% Functies op lager niveau 7% 4% 6% 5% 7% 4% 2% 3% 4% MBO functies niveau 1 en 2 7% 3% 6% 6% 11% 7% 0% 2% 6% MBO functies niveau 3 en 4 10% 9% 9% 35% 38% 13% 2% 11% 18% HBO functies 16% 10% 30% 28% 27% 13% 9% 9% 15% WO functies 6% 19% 12% 8% 7% 4% 0% 1% 4% Personeel in loondienst 10% 5% 3% 10% 22% 13% 2% 15% 15% Personeel niet in loondienst 11% 4% 15% 10% 15% 13% 8% 8% 11% Bron: Panteia 2014 Wanneer concerns aangeven in 2014 beleid tot uitbreiding van het personeelsbestand te gaan voeren, zal dit vooral voor de direct cliëntgebonden functies gelden. Het aandeel concerns dat aangeeft in 2014 uit te willen breiden met cliëntgebonden functies ligt relatief hoog binnen de Thuiszorg. Op functieniveau verwachten vooral concerns binnen de GGZ en de Ziekenhuizen uitbreiding van de HBO functies en WO functies. In de andere branches zijn er relatief meer concerns die uitbreiding verwachten bij de MBO functies op niveau 3 en 4 en de HBO functies. Toename aantal arbeidsplaatsen in 2013 en 2014 Aan concerns die aan hebben gegeven dat er de komende tijd uitbreiding van het personeelsbestand zal gaan plaats vinden is gevraagd om aan te geven om hoeveel arbeidsplaatsen het precies zal gaan in 2013 en In tabel 3.9 is de totale toename van het aantal arbeidsplaatsen opgehoogd naar branche totalen. Omdat het hier om absolute aantallen gaat is elk genoemd aantal alleen in de branche geplaatst waar het betreffende concern de meeste werknemers werkzaam heeft. Tabel 3.9 Verwachte toename personeelsbestand binnen de concerns in 2013 en Gehandicaptenzorg (N=23) 391 Gehandicaptenzorg (N=19) 763 Geestelijke gezondheidszorg (N=18) 209 Geestelijke gezondheidszorg (N=20) 449 Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=15) 136 Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=15) 487 Verpleging en Verzorging (N=80) Verpleging en Verzorging (N=81) Thuiszorg (N=69) Thuiszorg (N=68) Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=39) 338 Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=34) 474 Jeugdzorg (N=10) 42 Jeugdzorg (N=10) 79 Kinderopvang (N=71) 396 Kinderopvang (N=67) Totaal Totaal

23 Over 2013 zullen er binnen de zorg en WJK branches banen bijkomen. Voor 2014 geven de werkgevers aan dat het om een toename van banen zal gaan. De meeste banen zullen er bij komen in de Verpleging en verzorging, Kinderopvang en de Thuiszorg. Dit zijn, zoals te lezen in tabel 3.9, ook de branches zijn waar men de meeste banen denkt kwijt te raken. Krimp en uitbreiding kunnen naast elkaar voorkomen (bijvoorbeeld het afstoten van lagere functies, maar uitbreiden met hogere functies). Invloed van beleidsmaatregelen op het personeelsbestand Eerder is duidelijk geworden dat veel concerns al bezig zijn of concrete plannen hebben om maatregelen te treffen om in te spelen op de door het kabinet aangekondigde hervormingen en bezuinigingen. In dit deel geven we inzicht in de mogelijke gevolgen van de beleidsveranderingen voor de concerns in de zorg en WJK. Voor tabel 3.10 is gevraagd of de veranderingen die concerns verwachten in het personeelsbestand het gevolg zijn van voorgenomen beleidsmaatregelen van het kabinet. Hierbij kan het overigens zowel om inkrimping als uitbreiding gaan of om beide tegelijk, op verschillende plaatsen in de organisatie. Tabel 3.10 Veranderingen in personeelsbestand gevolg van de voorgenomen beleidsmaatregelen Ja, uitsluitend Ja, onder andere Nee Weet niet Gehandicaptenzorg (N=74) 59% 34% 7% 0% Geestelijke gezondheidszorg (N=68) 65% 34% 1% 0% Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=31) 19% 71% 10% 0% Verpleging en Verzorging (N=344) 44% 47% 9% 0% Thuiszorg (N=265) 34% 43% 22% 0% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=107) 42% 37% 20% 1% Jeugdzorg (N=51) 58% 34% 8% 0% Kinderopvang (N=201) 29% 44% 26% 0% Totaal 38% 42% 20% 0% Vooral in de Gehandicaptenzorg en de Geestelijke gezondheidszorg zien concerns de voorgenomen beleidsmaatregelen als oorzaak voor veranderingen in het personeelsbestand. In de zorg vertoont de Thuiszorg een iets afwijkend beeld want daar geeft 22% aan de voorgenomen beleidsmaatregelen niet als oorzaak voor veranderingen in het personeelsbestand te zien. In de WJK zijn de Kinderopvang en WMD afwijkend, wellicht omdat daar de veranderingen in het personeelsbestand al eerder zijn ingezet. 3.3 Invloed op opleiding en bijscholing In dit gedeelte belichten we enkele aspecten van het door concerns gevoerde beleid omtrent opleiding, bijscholing en ontwikkeling. BBL en duale opleidingen In tabel 3.11 is de procentuele verandering in aantal werknemers in een BBL- of duale opleiding te zien die werkgevers voor 2014 verwachten. In de zorg verwachten vooral de Ziekenhuizen en de Verpleging en verzorging dat het aantal werknemers in opleiding BBL of duaal gelijk zal blijven. In de Thuiszorg verwacht een vijfde van de concerns dat het aantal werknemers in opleiding BBL of duaal zal toenemen. In de Gehandicaptenzorg verwacht men daarentegen de grootste afname van het aantal werknemers in opleiding BBL of duaal. 21

24 Tabel 3.11 Verwachte verandering in aantal werknemers in opleiding (BBL of duaal) ten opzichte van voorgaande jaren (Veel) meer (Ongeveer) evenveel (Veel) minder N.v.t Weet niet Gehandicaptenzorg (N=84) 11% 43% 36% 8% 2% Geestelijke gezondheidszorg (N=79) 3% 37% 29% 30% 1% Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=34) 3% 56% 29% 9% 3% Verpleging en Verzorging (N=372) 14% 49% 32% 4% 0% Thuiszorg (N=297) 20% 43% 29% 7% 1% WMD (N=149) 5% 36% 10% 48% 1% Jeugdzorg (N=55) 2% 37% 22% 37% 2% Kinderopvang (N=335) 4% 30% 30% 34% 2% Totaal 9% 37% 26% 26% 2% In de WJK zijn de verschillen tussen de branches die een gelijkblijvend aantal of een toename van het aantal werknemers in opleiding BBL of duaal verwachten niet zo groot. In de WMD verwacht men een afname van het aantal werknemers in opleiding BBL of duaal. Aan concerns is gevraagd of de verandering van aandacht voor opleidingen het gevolg is van voorgenomen beleidsmaatregelen van het kabinet. Tabel 3.12 Meer aandacht voor opleidingen als gevolg van de voorgenomen beleidsmaatregelen van het kabinet Ja, uitsluitend Ja, onder andere Nee Weet niet Gehandicaptenzorg (N=60) 23% 47% 30% 0% Geestelijke gezondheidszorg (N=49) 22% 59% 16% 2% Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=23) 4% 39% 57% 0% Verpleging en Verzorging (N=252) 20% 36% 42% 2% Thuiszorg (N=210) 17% 33% 48% 2% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N=81) 18% 51% 30% 1% Jeugdzorg (N=41) 20% 53% 28% 0% Kinderopvang (N=194) 18% 37% 44% 2% Totaal 17% 40% 42% 1% In tabel 3.12 is te lezen dat binnen de Thuiszorg een groot deel van de concerns meldt dat de toegenomen aandacht voor opleidingen niet het gevolg is van voorgenomen beleidsmaatregelen van het kabinet. Dit is ook het geval in de branches Ziekenhuizen (57%) en Kinderopvang (44%), hoewel ook daar aandacht voor opleidingen voor een deel van de concerns juist wel verbonden is met regeringsbeleid. In de Geestelijke Gezondheidszorg, de Jeugdzorg, de WMD en de Gehandicaptenzorg ziet men juist wel de voorgenomen beleidsmaatregelen van het kabinet als (mede)reden voor de (gewijzigde) aandacht voor opleidingen. 22

25 Tabel 3.13 Voorgenomen beleidsmaatregelen van invloed op de aandacht voor opleidingen binnen de organisatie (meerdere antwoorden mogelijk) Ghz (N=42) GGZ (N=40) Zkh (N=10) VV (N=141) Tz (N=107) WMD (N=56) Jz (N=30) Ko (N=105) Totaal Onderhandelaarsakkoorden curatieve zorg 2% 8% 10% 4% 2% 2% 0% 1% 2% Hervormingsplannen langdurige zorg en 55% 28% 20% 43% 47% 36% 17% 3% 28% ondersteuning Nieuwe Jeugdwet 2% 3% 0% 0% 1% 6% 34% 3% 3% Maatregelen in de kinderopvang 0% 0% 0% 0% 0% 2% 3% 50% 14% Bezuinigingen op algemene uitkering 0% 0% 10% 5% 4% 9% 0% 2% 4% gemeentefonds Sociaal Akkoord/Wet Werk en Zekerheid 5% 3% 0% 3% 3% 6% 0% 0% 3% Participatiewet 0% 3% 0% 5% 2% 13% 0% 0% 4% Maatregelen oudere werknemers 0% 0% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% Overige maatregelen 60% 62% 100% 54% 49% 42% 59% 44% 52% Weet niet 5% 12% 0% 10% 12% 9% 7% 13% 11% Aan concerns die hebben aangegeven dat de (gewijzigde) aandacht voor opleidingen binnen de organisatie het gevolg is van onder andere tot uitsluitend de voorgenomen beleidsmaatregelen van het kabinet, is gevraagd welke beleidsmaatregelen van het kabinet zij precies zien als reden voor (gewijzigde) aandacht voor opleiding. De antwoorden van deze concerns staan in tabel Voor de zorg en de WMD zijn dat de hervormingsplannen langdurige zorg en ondersteuning. In de Kinderopvang verwacht men de meeste invloed van de maatregelen in de kinderopvang en concerns in de Jeugdzorg verwachten dat de nieuwe Jeugdwet gaat zorgen voor (gewijzigde) aandacht voor opleidingen. Het gaat hier om antwoordpatronen die van tevoren te verwachten waren. Naast de hierboven genoemde beleidsmaatregelen noemt men ook de professionalisering van de branche, een aanscherping van de kwaliteitseisen en de verplichte beroepsregistratie als reden voor toegenomen aandacht voor scholing. In de Kinderopvang wordt het wegvallen van subsidie voor scholing gezien als oorzaak van juist minder aandacht voor scholing. Bijscholing In tabel 3.14 is de procentuele verandering in de mate van bijscholing van werknemers in cliëntgebonden functies te zien die werkgevers voor 2014 verwachten. Tabel 3.14 Verwachte verandering in mate van bijscholing van medewerkers ten opzichte van voorgaande jaren (Veel) meer (Ongeveer) evenveel (Veel) minder Weet niet Gehandicaptenzorg (N=84) 33% 51% 14% 1% Geestelijke gezondheidszorg (N=79) 32% 49% 16% 3% Ziekenhuizen (incl. UMC) (N=34) 41% 50% 9% 0% Verpleging en Verzorging (N=372) 41% 45% 14% 0% Thuiszorg (N=287) 41% 46% 12% 0% Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening (N-149) 39% 48% 11% 2% Jeugdzorg (N=55) 54% 37% 9% 0% Kinderopvang (N=355) 20% 56% 22% 2% Totaal 33% 51% 14% 1% 23

26 In de Jeugdzorg verwacht het hoogste percentage concerns een toename van de mate van bijscholing van werknemers in cliëntgebonden functies; namelijk 54%. Het percentage concerns dat verwacht dat de bijscholing van werknemers in cliëntgebonden functies in 2014 zal afnemen is in de Kinderopvang met 22% het hoogst. Tabel 3.15 geeft de belangrijkste (nieuwe) onderwerpen voor bijscholing van medewerkers weer die werkgevers de komende tijd verwachten. Tabel 3.15 Belangrijkste (nieuwe) onderwerpen die in de bijscholing van werknemers centraal staan (meerdere antwoorden mogelijk) Werken met zwaardere cliëntgroepen Ghz (N=84) GGZ (N=79) Zkh (N=34) VV (N=372) Tz (N=297) WMD (N=149) Jz (N=55) Ko (N=355) Totaal 19% 15% 0% 19% 15% 13% 17% 3% 10% Technologische vaardigheden 8% 15% 12% 13% 11% 10% 6% 7% 9% Begeleiding mantelzorgers 5% 4% 0% 5% 3% 5% 2% 0% 2% Preventie 10% 9% 3% 4% 7% 6% 11% 7% 7% Signalering/indicering 11% 9% 3% 9% 15% 11% 15% 12% 11% Commerciële vaardigheden 6% 4% 0% 4% 3% 7% 4% 7% 5% Zelfsturende teams 10% 4% 0% 8% 8% 5% 6% 2% 5% Veiligheid (incl. EHBO/BHV) 17% 14% 6% 16% 22% 13% 22% 34% 23% (Nog) anders 79% 67% 82% 80% 79% 73% 80% 74% 75% Weet niet 6% 11% 12% 4% 5% 7% 4% 5% 6% Vooral in de WJK maar ook in de zorg, zal veiligheid een belangrijk nieuw onderwerp voor bijscholing worden. In de zorgsectoren zal ook extra aandacht komen voor bijscholing op het gebied van werken met zwaardere cliëntgroepen en voor technologische vaardigheden. In de WJK voorziet men ook een stijging van bijscholing gericht op signalering en indicering. Concerns is gevraagd of men naast de in tabel 3.15 genoemde onderwerpen nog andere onderwerpen wist die de komende tijd een belangrijke rol in de bijscholing zullen gaan spelen. Binnen alle branches wordt vakinhoudelijke bijscholing veel genoemd en in de Kinderopvang is communicatie en Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) een belangrijk (nieuw) onderwerp voor bijscholing. 3.4 Kosten beperken Door de economische crisis en de kabinetsplannen zijn veel concerns momenteel bezig met kostenbesparing. Aan de respondenten is gevraagd op welke wijze zij kostenbesparing realiseren. 24

27 Tabel 3.16 Kostenbesparing door middel van: (meerdere antwoorden mogelijk) Ghz (N=84) GGZ (N=79) Zkh (N=34) VV (N=372) Tz (N=297) WMD (N=149) Jz (N=55) Ko (N=355) Totaal Beperken van overhead 33% 28% 12% 29% 33% 27% 30% 15% 24% Beperken van secundaire arbeidsvoorwaarden 2% 5% 3% 2% 5% 4% 4% 2% 3% Beperken van tertiaire arbeidsvoorwaarden 4% 6% 0% 3% 4% 4% 2% 2% 3% Functiedifferentiatie 5% 5% 3% 3% 2% 1% 4% 1% 1% Beperken van inzet personeel in primair proces 20% 19% 32% 18% 13% 15% 28% 21% 18% Vergroten van inzet van ZZP ers 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% Beperken van inzet van staf en ondersteuning 10% 9% 21% 11% 6% 4% 11% 2% 6% Afscheid nemen van personeel 8% 8% 6% 7% 5% 6% 6% 5% 6% Beperken huisvestingskosten 17% 32% 12% 13% 13% 36% 44% 23% 23% Beperken inkoopkosten 20% 30% 47% 28% 23% 34% 24% 44% 32% Niet/n.v.t. 5% 11% 0% 9% 12% 8% 7% 13% 10% (Nog) anders 62% 48% 71% 53% 50% 51% 54% 42% 49% Weet niet 2% 4% 0% 2% 2% 1% 4% 1% 1% Binnen de zorg geeft van de Ziekenhuizen een relatief laag percentage aan in te zetten op beperking van de overhead maar is er juist sprake van meer concerns die inzetten op beperken van de inzet van personeel in het primair proces. In de andere zorgbranches is het juist andersom. In de WJK zien we dat in de Kinderopvang relatief meer concerns kosten willen besparen via beperken van inzet personeel in het primair proces dan via beperking van de overhead. Daarnaast ziet men in vrijwel alle branches de mogelijkheid om via het beperken van de huisvestingskosten en het beperken van de inkoopkosten aan kostenbesparing te werken. Concerns konden ook zelf andere mogelijkheden aan geven waar zij kostenbesparing zien. In alle branches wordt als belangrijkste mogelijkheid om kosten te besparen het efficiënter inzetten van personeel genoemd. 3.5 Overall oordeel over de verwachte effecten van de voorgenomen beleidsmaatregelen In het voorgaande is ingegaan op de effecten van de voorgenomen beleidsmaatregelen voor de sector zorg en WJK en de maatregelen die de branches gaan nemen om in te spelen op de maatregelen. Aan de werkgevers is afsluitend gevraagd een totaaloordeel te geven over de verwachte effecten van de beleidsmaatregelen op het terrein van zorg en WJK; staat men positief of negatief over de verwachte effecten van de voorgenomen beleidsmaatregelen op het gebied van arbeidsmarkt/personeelsvoorziening, bedrijfsvoering en kwaliteit van zorg. Zowel in de zorg als in de WJK geeft ongeveer de helft van de concerns aan een negatief effect te verwachten van de voorgenomen beleidsmaatregelen op het gebied van arbeidsmarkt en personeelsvoorziening. Vooral de GGZ is met 71% negatief over de gevolgen voor de arbeidsmarkt en personeelsvoorziening. De Ziekenhuizen zijn met 24% van de concerns die aangeeft positieve effecten te verwachten een stuk optimistischer. 25