KOOGERPARK. 90 jaar park van Koog Zaandijk. e ur o FACEBOOK.COM/HVKOOGZAANDIJK

Transcriptie

1 KOOGERPARK 90 jaar park van Koog Zaandijk 5 e ur o HISTORISCHE VERENIGING KOOG-ZAANDIJK

2 Het Kogerpark is een oude oude man die lichtjaren telt met handen van herinnering die met zijn ogen verten ziet van onbevaren zeeën vol niet vervuld verlangen we praten zwijgend van doden en levenden die onder de bomen rusten we rapen langzaam glanzende kastanjes voor in een grote rode zakdoek ten geschenke aan onze jongste godenzonen Ed Visser Bron: Piet van Duijnhoven (red.) Pennenstreken, schrijfproject van Stichting De Kunst, uitgave De Kunst/Cultureel Erfgoed Noord-Holland, p HISTORISCHEVERENIGINGKOOGZAANDIJK.NL

3 KOOGERPARK 90 jaar park van Koog Zaandijk E r zijn mensen die al tientallen jaren in de Zaanstreek wonen en toch nog nooit in het Koogerpark in Koog aan de Zaan zijn geweest. Menig Zaankanter is zelfs aangenaam verrast over het bestaan van zo n knusse groene oase. Vooral in de zomermaanden zie je namelijk maar nauwelijks dat het park middenin een woonwijk ligt. Het heeft dus wel iets weg van een geheime tuin. De doorgaande wegen zijn vlakbij, maar je kunt er heerlijk lanterfanten, pingpongen, rondrennen met je hond of wegdromen op het gras langs de Dors, met uitzicht op de mooiste kant van het achttiende-eeuwse Molenmuseum. Zomer 2016 bestond het park negentig jaar. Ter gelegenheid daarvan sprak boomchirurg Jørn Copijn van Copijn Bruine Beuk tuin- en landschapsarchitecten de aanwezigen toe. Als nazaat van de firma H. Copijn & Zn. die het park in 1926 aanlegde leidde hij de aanwezigen bovendien langs een aantal fraaie bomen in het park. Daaraan is ook te zien dat in het verleden opmerkelijke keuzes zijn gemaakt, die mede bepalen hoe het park zich nu verder kan ontwikkelen. Gezien het enthousiasme voor geschiedschrijving in de Zaanstreek zou je zeggen: daar slaan we een boek op na. Maar de Koogerpark geschiedenis, die bleek nog niet in beeld gebracht. Dit tijdschrift is een verkenning daarvan. Martin van der Gaag In dit nummer: Een idee voor een park... 4 Huis met de ijzeren brug... 5 Ontwerp en aanleg... 6 Opening van het park... 8 Opening Molenmuseum...10 Groeten uit Koog aan de Zaan...12 Muziek en theater...14 Sportpark...16 Fotoalbum Dirk de Haan...18 Onderhoud...20 Een podium voor idealen...22 Park voor jong en oud...24 Begin ijspret, einde muziektent...26 Bouw Parkzicht...28 Verval en nieuw begin...30 Legaat van Jacob Kuijper...34 Verantwoording...35 Koogerpark nu...36 Dit tijdschrift is een uitgave van de Historische Vereniging Koog Zaandijk, gedrukt in januari 2017 bij drukkerij Heijnis & Schipper te Zaandijk. Samenstelling en redactie: Martin van der Gaag, Anneke Steemers en Ad van den Berg. Tekst en research: Martin van der Gaag. Opmaak: Ad van den Berg. Aanvullende medewerking werd verleend door Annie de Wolff-Goedhart, Cees Koopman, Cees de Ronde, Dirk de Haan, Dirk Rönitz en Gerard Beerman van Gemeentearchief Zaanstad, Fred Kroon, Henk de Wit, Herman van Kordenoordt, Huibert Latenstein, Jan Dierdorp, Jan Leguijt, Jan Wit, Jeroen Breeuwer, Johan Kruiver, Jørn Copijn, Marcel de Boer, Peter Roggeveen, Pim Houthuijse, Ria Koopman en vele anderen. Op de voorpagina: de heer en mevrouw Koning en zoon in het Koogerpark, eind jaren '20. De familie Koning was eigenaar van een manufacturenhandel aan Lagedijk 142b te Zaandijk. 3

4 Het huis met de IJzeren Brug aan de Hoogstraat 15 in Koog aan de Zaan. Rechts de pastorie van de Doopsgezinde Gemeente. Huis met de IJzeren Brug Ondanks dat al snel besloten wordt tot aanleg van het park zit de gemeente in haar maag met het pand aan Hoogstraat 15: het fraaie, eind achttiende-eeuwse huis dat bekend staat als het Huis met de IJzeren Brug. A anvankelijk overweegt men het huis in te richten als verpleeghuis. Dat blijkt vanwege de bouwvallige staat van onderhoud echter niet haalbaar. De gemeenteraad besluit dan in maart 1926 maar tot sloop, wat als voordeel heeft dat het perceel waarop het pand staat bij het park kan worden getrokken om een aantrekkelijke, brede toegang te verkrijgen. Die sloopplannen ontlokken echter een storm van protest aan diverse partijen. Het huis is dan namelijk al opgenomen op de lijst van Nederlandse Monumenten voor Geschiedenis en Kunst. Tuinarchitect Ir. J.R. Koning, die inmiddels aangetrokken is als ontwerper en begeleider van de aanleg van het park, vindt sloop onnodig. Immers, ook met behoud van het pand kan een goede toegang tot het park worden gemaakt. Bovendien blijkt de Doopsgezinde Gemeente bereid een 2½ meter brede strook grond naast de pastorie te schenken, waardoor de parkingang maar liefst 6 meter breed kan worden. Als kostbaar alternatief overweegt men nog een tweede, parallelle ingang aan de Hoogstraat door het slopen van de naastgelegen villa op nr.13. Dan komt de Vereniging Hendrick de Keyser met het voorstel het Huis met de IJzeren Brug te kopen voor vijfduizend gulden, met de belofte het te restaureren. Ook wordt aan herbouw gedacht als parkwachterswoning in het park, maar dat stuit op protesten van Monumentenzorg die vindt dat het pand in een dorpsbebouwing hoort te staan. De kwestie loopt hoog op als ondanks dit alles de gemeente nogmaals tot sloop besluit, waarbij Koning zelfs dreigt zijn ontslag in te dienen. Uiteindelijk komt burgemeester Driessen van Koog aan de Zaan pas Gemeente wil het huis gaan slopen begin 1927 met de oplossing. Hij stelt voor het pand te verplaatsen naar het terrein ten westen van de Dors. Daar kan het worden ingericht als Molenmuseum door de in 1925 opgerichte vereniging De Zaansche Molen, de kosten waarvan op gulden worden geraamd. Dat voorstel valt in goede aarde zodat het park, dat dan inmiddels al grotendeels is aangelegd en officieel geopend, alsnog kan worden afgemaakt met een monumentale, brede hoofdingang aan de Hoogstraat inclusief zonnewijzer. 5

5 Het park in 1933 gezien vanuit de lucht H et voltooide vooroorlogse Koogerpark. Een keurige, van de buitenwereld afgesloten lusthof, die aan alle kanten begrensd is met bomen, struiken en sloten. De hoofdingang ligt links aan de Hoogstraat, naast de doopsgezinde pastorie. Op de lange as van het park vanaf links de smalle ingangspartij met fietsenstalling, het vierkante plantsoen met monumentale Honig-bloembak, twee met halfcirkelvormig pad van elkaar gescheiden formele tuingedeelten, en in de hoek het verhoogde terras met vlaggenmast en theekoepel. Midden op de grote weide van het park staat de muziektent, omringd door heesters. Vanaf de weide loopt een houten brug naar het molenmuseum over de Dors geheel rechts in beeld. Het park grenst, vanaf de Hoogstraat gezien met de klok mee, aan de tuin van Hoogstraat nr.13 (villa met torentje, het latere wijkgebouw), een langwerpige weide het door boer Rensen aan Hoogstraat 11 gepachte land van Haremaker, de huizen aan de Sluisstraat, de Dors, het eiland met huizen van het korte stukje Jan de Wittestraat, de achterzijde van de huizen aan de lange Jan de Wittestraat en het Koogerhoutpad. 11