Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Zitting Rijksbegroting voor het jaar Hoofdstuk XIII Departement van Economische Zaken Nr. 151 VERSLAG VAN EEN MONDELING OVERLEG Vastgesteld 15 september 1983 De vaste Commissie voor Economische Zaken 1 heeft op 30 juni 1983 in het openbaar mondeling overleg, gevoerd met de minister van Economische Zaken over diens brief van 28 juni inzake het regionaal stimuleringsbeleid (16633, nr. 25), de voorgenomen sluiting van Bronswerk KAB BV, het antwoord op schriftelijke vragen van de heer Engwirda over de afvloeiingsregeling voorde heer Stikker (Aanhangsel 925 en 926; zie voorts Aanhangsel 992 voor een op 14 juli ontvangen nader antwoord) en over de Rotterdamse Droogdok Maatschappij. De commissie heeft de eer van het gevoerde overleg als volgt verslag uit te brengen. Het regionaal stimuleringsbeleid ' Samenstelling: Leden: Van der Spek (PSP), Van Dis (SGP), Salomons (PvdA), Van der Hek (PvdA) voorzitter, Kombrink (PvdA), Van der Doef (PvdA), Engwirda (D'66), Braams (VVD), Jacobse (VVD), ondervoorzitter, Beckers-de Bruijn (PPR), Van der Linden (CDA), Spieker (PvdA), Lansink (CDA), De Korte (VVD), Van Erp (VVD). Gerritse (CDA), Zijlstra (PvdA), Mateman (CDA), Van lersel (CDA), Van Vlijmen (CDA), Wallage (PvdA), Schartman (CDA), Eshuis (CPN), Van der Kooij (VVD). Hlv. leden: Groenman (D'66), Herfkens (PvdA), Castricum (PvdA), Toussiant (PvdA), Rienks (PvdA), Tommei (D'66), Linschoten (VVD), De Grave (VVD), Wagenaar (RPF), Oomen-Ruijten (CDA), Moor (PvdA), Weijers (CDA), Rempt- Halmmans de Jongh (VVD), Nijhuis (VVD), B. de Vries (CDA), Wöltgens (PvdA), De Boer (CDA), vacature CDA, Couprie (CDA), Tazelaar (PvdA), Joekes (VVD). De minister verklaarde dat het officiële bericht uit Brussel nog niet was ontvangen. Aangezien op het ministerie echter al bekend was wat daarin zou komen te staan, had het hem niet juist geleken te wachten met het op de hoogte stellen van de Kamer totdat deze met reces zou zijn gegaan. De onderhandelingen met Brussel zijn een gevolg van het feit dat de Europese Commissie in eerste instantie de in de nota over het regionaal sociaal-economisch beleid voor de jaren 1981 tot en met 1985 voorgestelde maatregelen heeft afgewezen. De zaak is heropend nadat in het regeerakkoord een vermindering van regionale steun werd aangekondigd. Er zijn overgangstermijnen en verzachtingen bedongen, in het bijzonder ten gunste van Twente en Nijmegen. De grensgebieden werden in verband gebracht met het Duitse dossier, waarover door de Commissie inmiddels ook een standpunt is ingenomen. De leden Van der Linden (C.D.A.), Braams (V.V.D.) en Wallage (P.v.d.A.) vroegen de Minister geen wijziging te brengen in het regionaal stimuleringsbeleid totdat de Kamer daaraan, kort na het zomerreces, een grondig debat zou hebben kunnen wijden. De heer Van der Linden vroeg of er een kabinetsbesluit is om de BRT en de energietoeslag af te schaffen. De heer Wallage informeerde welke bedragen als gevolg van de ingreep zullen worden uitgespaard. Zal de BRT blijven bestaan totdat een wetswijziging haar beslag heeft gekregen? Tweede Kamer, zitting , hoofdstuk XIII, nr

2 De Minister zei dat er inderdaad een kabinetsbesluit is om de BRT en de ROT af te schaffen. Van beëindiging van de energietoeslag is echter geen sprake. Afschaffing van de BRT en de ROT betekent een besparing van f180 a f190 min. Daarnaast is het de bedoeling met behulp van anti-misbruikwetgeving, waarover de Kamer nog voorstellen zullen bereiken, f60 a 70 miljoen te bezuinigen. De Kamer zal zeer binnenkort al een wetsontwerp ontvangen ter afschaffing van de BRT. Om aankondigingseffecten te voorkomen, zal dit voorstel van wet als datum van afschaffing het tijdstip van indiening vermelden. De Europese Commissie heeft ermee ingestemd dat de vervanging van de BRT door de IPR in Oost-Groningen, Zuidoost-Drenthe en de oostelijke mijnstreek geschiedt tot het steunniveau van 35%. De effectieve steun zal in die gevallen niet of niet veel lager behoeven te zijn dan thans met de BRT. Een verschil is natuurlijk wel dat de IPR alleen voor structuurversterkende projecten bestemd is, terwijl voor de BRT in principe elke ondernemer in aanmerking komt. Regering en Kamer zijn het erover eens dat de IPR-steun ten onrechte door de Europese Commissie wordt aangevallen. De Commissie heeft echter op grond van artikel 92 van het EEG-Verdrag de bevoegdheid verlagingen voor te schrijven. De Regering kan daartegen een procedure bij het Hof van Justitie aanspannen, maar dat zou de onzekerheid bij het bedrijfsleven vergroten, met alle risico's van terugvordering van dien. Het is dan verstandiger een compromis te sluiten dat de mogelijkheden voor regionaal beleid zoveel mogelijk in stand houdt. De commissie herhaalde in tweede termijn het verzoek geen wijziging te brengen in het regionaal stimuleringsbeleid tot na het zomerreces. De Minister zegde toe dat hij de verlaging van de IPR twee maanden zou uitstellen, ook al betekent dat het risico dat de Europese Commissie onmiddellijk een procedure aanspant, aangezien immers volgens de Commissie al twee jaar lang te veel IPR-steun wordt gegeven. Het wetsontwerp ter afschaffing van de BRT zal, zoals gebruikelijk, worden ingediend zodra het advies van de Raad van State binnen is. De terugwerkende kracht is bij fiscale wetsontwerpen zeer gangbaar. Bij eventuele verwerping herleven de oude rechten. Bronswerk KAB BV De heer Van lersel (C.D.A.) had enkele vragen naar aanleiding van de daags tevoren inzake Bronswerk gehouden hoorzitting. Het is gebleken dat de lokale overheden zoeken naar een oplossing, waarbij het bedrijf in zijn geheel in stand zou kunnen blijven. Is er ook een mogelijkheid voor een gedeeltelijke oplossing of voor een geleidelijke inkrimping van het bedrijf? Met de Minister zou nog geen gesprek hebben plaatsgevonden. Wil hij alsnog met de lokale overheid in gesprek treden? Zit er nog enige rek in de fatale datum van 11 juli? Volgens de heer Sickinge, president-directeur van VMF, is enige verlenging van de termijn niet ondenkbaar. De heer Jacobse (V.V.D.) vroeg of in ieder geval kan worden gewacht totdat op 25 juli het rapport van het bureau KWW zal verschijnen. De Minister heeft in het vorige mondeling overleg (17 600, hoofdstuk XIII, nummer 139) overtuigend duidelijk gemaakt dat het toekennen van steun door het Rijk concurrentievervalsing zou veroorzaken. Kan dan misschien door de NIB een lening worden verstrekt om het gat van de komende jaren te overbruggen? De heer Van der Hek (P.v.d.A.) zette uiteen dat de raad van bestuur van VMF tijdens de hoorzitting van een dag tevoren had verklaard niet in staat te zijn het verlies van Bronswerk nog twee a drie jaar te dragen, hoewel er industriële redenen zijn om het bedrijf in stand te houden. Is dit oordeel Tweede Kamer, zitting , hoofdstuk XIII, nr

3 aldus geformuleerd met instemming van de raad van commissarissen en van de regeringswaarnemer? Het bedrijven van industriepolitiek en het financieren van ondernemingen is ook volgens het derde rapport van de commissie-wagner geen zaak van lokale overheden. Gemeente en provincie Utrecht zullen alleen ook niet in staat zijn Bronswerk te laten overleven. De banken zullen in dit geval extra zekerheden willen. Acht de Minister in deze situatie een eventueel aan hem gericht verzoek tot financiële deelneming in een oplossing bespreekbaar? Is de Minister desgevraagd bereid om een van zijn ambtenaren te laten deelnemen in de speciaal voor Bronswerk opgerichte werkgroep? De Minister memoreerde dat de netto-resultaten over de afgelopen jaren in 1978 een verlies van f 22 min., in 1979 van f9 min., in 1980 van f6 min., in 1981 van f7 min. en in 1982 van f 14 min. te zien gaven. De vooruitzichten zijn niet veel beter. Dit in aanmerking genomen achtte de Minister het begrijpelijk dat de raad van commissarissen het voorstel tot sluiting heeft goedgekeurd. Het beeld dat de heer Sickinge zou hebben afgeschilderd, is hiermee niet helemaal in overeenstemming. Als zich op 11 juli de contouren van een oplossing aandienen, dan moet het uiteraard mogelijk zijn enkele weken uitstel te verkrijgen. Men moet een redelijke termijn nemen, ook al kost langer openblijven driekwart miljoen gulden per maand. De Minister was het ermee eens dat het bedrijven van industriepolitiek geen taak voor de lokale overheid is. De centrale overheid moet dit echter niet willen verbieden. Er kan natuurlijk altijd worden gesproken tussen het ministerie en de gemeente en provincie Utrecht, maar deelneming van een ambtenaar van Economische Zaken in de werkgroep levert niet zoveel extra informatie op. De uitslag van het onderzoek komt vanzelf wel op het ministerie ter tafel. Verlening van individuele steun komt niet in aanmerking, aangezien Bronswerk niet aan de termen voldoet. Op de begroting van Economische Zaken zijn alle posten uitgeput. Dan resteert alleen nog de mogelijkheid van bijzondere financiering door de NIB. De Minister zou Bronswerk ter sprake kunnen brengen in de BF-commissie. De kans dat dit voor Bronswerk een positief resultaat zou hebben, moet echter niet te hoog worden aangeslagen. De afvloeiingsregeling voor de heer Stikker De heer Engwirda (D'66) noemde de door de Minister op zijn schriftelijke vragen gegeven antwoorden onduidelijk en onbevredigend. In wezen komen die antwoorden erop neer dat de Minister geen mogelijkheid ziet de motie uit te voeren en de afvloeiingsregeling terug te draaien. Het ging de heer Engwirda niet om een hetze tegen de heer Stikker, maar om het meten met twee maten dat nu geschiedt. Voor het overige personeel van RSV mocht immers geen bovenwettelijke afvloeiingsregeling worden getroffen. Met de heer Stikker had dan ook slechts de wettelijke afvloeiingsregeling uit het BW overeengekomen mogen worden, dat is doorbetaling van een half jaar salaris a f De Minister zou het overige alsnog terug moeten vorderen. De heer Engwirda vroeg in het bijzonder hoe het standpunt van de Minister zich verhoudt tot de uitspraak van de Minister-President, die heeft verklaard het overeengekomen bedrag niet redelijk te achten. Wie verzet zich tegen volledige openbaarmaking van de correspondentie tussen Minister Terlouw en het RSV-concern? De oplossing dat de correspondentie aan de enquêtecommissie ter inzage zou worden gegeven, is niet bevredigend. Hoe luidde de reactie van bewindvoerders op het verzoek van de Minister om de regeling met de heer Stikker opnieuw te bezien precies? Is het door de Minister ingewonnen juridisch advies al bekend, en zo ja, wat is daarvan de inhoud? Tweede Kamer, zitting , hoofdstuk XIII, nr

4 De interpretatie van het begrip «redelijk» valt volgens de heer Engwirda onder het beslag van de algemene voorwaarde die aan RSV is gesteld, dat geen bovenwettelijke uitkeringen zouden worden gedaan. Daarom gaat de verwijzing naar de praktijk in gelijksoortige gevallen en naar de jurisprudentie niet op. Klopt het dat Minister Terlouw akkoord ging met een redelijke regeling, terwijl de concrete afspraken onder de huidige Minister zijn gemaakt? Het onderscheid dat nu wordt gemaakt tussen wachtgeld en pensioen is niet relevant en bovendien in strijd met een eerdere uitspraak van de Minister in Elseviers Weekblad. Zal het resultaat van het overleg met de Verzekeringskamer aan de Kamer worden meegedeeld? Een andere vraag betrof de rol van de regeringswaarnemer. Zou deze, gezien de gestelde voorwaarde dat geen bovenwettelijke uitkeringen zouden worden gedaan, niet hebben moeten ingrijpen? De heer Van der Hek (P.v.d.A.) vond het curieus dat de Minister de correspondentie eventueel wel aan de enquêtecommissie zou willen overleggen en niet aan de vaste Commissie voor Economische Zaken. Volgens artikel 68 van de Grondwet kan de Minister zich immers alleen verschonen als het belang van de staat in het geding is. Kan uit het feit dat de Minister in afwachting van nader juridisch advies slechts «voorshands» een opvatting uitspreekt, worden afgeleid dat er wellicht toch nog verhaalsmogelijkheden zijn? De Minister antwoordde dat het negatieve antwoord van bewindvoerders op zijn vraag of er mogelijkheden waren de regeling met de heer Stikker te herzien, aan de Kamer kan worden overgelegd. Naderhand is door de Kamer een motie aangenomen die afkeuring van de gouden handdruk inhield. Daarop is aan de landsadvocaat nader juridisch advies gevraagd ten aanzien van mogelijkheden tot terugvordering. Deze heeft de beschikking over alle stukken, inclusief de vertrouwelijke correspondentie. Het advies valt binnenkort te verwachten en zal aan de Kamer worden meegedeeld. Ook van het resultaat van het overleg van Staatssecretaris De Graaf met de Verzekeringskamer zal de Kamer op de hoogte worden gesteld. Van de met RSV gevoerde correspondentie is in overleg met RSV de vertrouwelijkheid voor een deel opgeheven wegens het kamerdebat. De Minister kan de vertrouwelijkheid van bepaalde correspondentie handhaven met een beroep op het staatsbelang. Dit beroep op het verschoningsrecht zal tegenover een parlementaire enquêtecommissie niet licht worden gedaan. Als de correspondentie vertrouwelijk aan de enquêtecommissie ter inzage wordt gegeven, is het verder aan deze commissie om die vertrouwelijkheid al of niet te handhaven. De heer Stikker heeft ontslag genomen en had in beginsel dus wettelijk nergens recht op. In het schriftelijk antwoord staat vermeld dat de regeringswaarnemer Minister Terlouw onmiddellijk op de hoogte heeft gesteld van het besluit van de raad van commissarissen een redelijke afvloeiingsregeling tot stand te brengen die de instemming van de raad van commissarissen en de heer Stikker zou hebben. Niet vermeld is dat daaraan al driemaal telefonisch contact tussen de regeringswaarnemer en de Minister vooraf was gegaan en dat de Minister toen al met dat besluit had ingestemd. De afvloeiingsregeling is overeengekomen nadat daarover was onderhandeld. De heer Stikker had aanvankelijk een hoger bedrag gevraagd. Beide partijen zijn het eens geworden over enerzijds vervroegde pensionering ten laste van de stichting Scaldis, anderzijds een uitkering voor de resterende vier jaren ten laste van RSV. Indien een voorwaarde uit de steunbrief zou zijn overschreden, dan zou in wezen de enige sanctie zijn geweest dat de steun zou worden teruggevorderd. Dit laatste is echter al gebeurd in het kader van de surséance. De heer Engwirda vroeg in tweede termijn waarom Minister Terlouw überhaupt op de hoogte was gesteld indien het uitsluitend een zaak tussen Tweede Kamer, zitting , hoofdstuk XIII, nr

5 commissarissen en de heer Stikker betrof. Hij stelde dat behalve terugvordering van steun ook een actie wegens niet nakoming van een contract, dan wel een actie uit onrechtmatige daad denkbaar zou zijn. Ten slotte vroeg hij of de Minister zelf om volledige openbaarmaking van de gevoerde correspondentie heeft gevraagd. De Minister vond het logisch dat als de staat 40% aandelen in een bedrijf heeft en daar bovendien een regeringswaarnemer heeft benoemd, laatstgenoemde de minister belt op het moment dat de president-directeur zijn ontslag heeft aangeboden. De afspraak waarmee Minister Terlouw akkoord is gegaan, was volstrekt normaal in een situatie waarin nog geen surséance van betaling was aangevraagd. De Minister was bereid de motie uit te voeren als dat mogelijk is. De mogelijkheid van een actie uit onrechtmatige daad zal ook worden onderzocht. De Minister had inderdaad aanvankelijk voorgesteld de hele correspondentie openbaar te maken, maar hij had zich door de commissarissen Kretzers en De Pous laten overtuigen dat dit in verband met de privacy en de bescherming van de individu ongewenst was. Het gaat om de voorgeschiedenis en die doet er minder toe dan de laatste passage, die wel openbaar is gemaakt. De Minister-President was op het moment dat hij zijn geciteerde uitspraak deed met die zinsnede niet bekend. Tegen het ter inzage leggen van de acceptatie door RSV van de steunvoorwaarden bestaat geen bezwaar. RDM De heer Van der Hek (P.v.d.A.) vroeg naar aanleiding van een brief van 23 juni van de Industriebond FNV aan de commissie of de Minister nog iets kon zeggen over de omzetting van de bestaande bonusregeling bij RDM in een winstdelingsregeling. In het laatste geval wordt er zonder winst niets uitgekeerd. De bonden waren al met de directie overeengekomen de bonus te gebruiken voor arbeidstijdverkorting. Nu wordt door de Minister een arbeidsvoorwaarde gedicteerd zonder dat de vakbeweging in staat wordt gesteld over andere oplossingen te onderhandelen. Is de Minister bereid zijn eis te laten vallen en het arbeidsvoorwaardenoverleg een kans te geven? De heer Van lersel (C.D.A.) vroeg hoe het staat met de pogingen een arbeidspool tot stand te brengen voor ex-rdm-werknemers. Wil de Minister dit streven steunen? De Minister antwoordde dat toen hem de steunbrief aan RDM werd voorgelegd, een paar punten nog niet waren geregeld. Dit betrof onder meer een verzoek om een achtergestelde lening in bijzondere steun om te zetten. Dit verzoek is gehonoreerd. Handhaving van de bonusregeling wilde de Minister echter niet toestaan. Door de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid was een dag tevoren gesproken met de Rotterdamse afdelingen van de vakbonden. Deze heeft in dat overleg gesteld dat de Regeling steun aan individuele bedrijven niet voor niets vermeldt dat van de werknemers een bijdrage mag worden gevraagd. Tegen arbeidstijdverkorting heeft de Regering natuurlijk geen bezwaar, maar in dit geval moest de bonus al worden ingeleverd voor een ander doel, namelijk voortzetting van de onderneming met overheidssteun. In andere RSV-bedrijven is de bonus ook ingeleverd. De Minister kon geen antwoord geven op de vraag met betrekking tot een arbeidspool voor ex-rdm-werknemers. Hij verwees naar zijn ambtgenoot van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De voorzitter van de commissie, Van der Hek De griffier van de commissie, Koppen Tweede Kamer, zitting , hoofdstuk XIII, nr