Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 3 keer per jaar

Transcriptie

1 Derde jaargang Nummer 2 December 2007 Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 3 keer per jaar Inhoud: Pag. 2 Interview Pag. 5 Digitale indiening jaarstukken door notarissen en gerechtsdeurwaarders Een van de eerste werkdagen van dhr. G.P. Vermeulen RA bij het BFT Het motto van het OM is Misdaad mag en zal niet lonen Pag. 6 Wijzigingen Wid en Wet Mot Pag. 9 Notaris veroordeeld wegens valsheid in geschrifte Pag. 10 Beveiliging Informatie bij Bureau Financieel Toezicht Pag. 11 Witwassende advocaat Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer Handel in nep potentie pillen Witwassende advocaat Onlangs is een advocaat strafrechtelijk veroordeeld voor witwassen en de handel in nep potentie pillen. Vervolgens is de Nederlandse orde van advocaten (Nova) een tuchtprocedure gestart om de advocaat van het tableau te laten schrappen.

2 2 Het motto van het OM is Misdaad mag en zal niet lonen Met ingang van 1 oktober 2007 heeft het BFT een tweehoofdige directie bestaande uit dhr. F. Winkel RA en dhr. G.P. Vermeulen RA. De redactie van Toezicht hield op een van zijn eerste werkdagen bij het BFT een interview met dhr. G.P. Vermeulen RA.

3 3 Dhr. Vermeulen heeft voor hij bij het BFT begon gewerkt bij een groot accountantskantoor, bij de CRI (Centrale Recherche Informatiedienst) en de laatste 10 jaar bij het Bureau Ontnemingswetgeving Openbaar Ministerie (BOOM). Naast de opleiding tot Registeraccountant heeft hij de postdoctorale opleiding Forensische accountancy voltooid. Verder heeft hij een belangrijk deel van de bachelor opleiding Nederlands recht aan de universiteit Leiden gevolgd. Hij is actief bij diverse opleidingsactiviteiten in de sfeer van de forensische accountancy. Van zijn hand verscheen in 2005 het boekwerkje De strafrechtelijke toepassing van de kasopstelling en de vermogensvergelijking. Voor meer informatie over het BOOM zie Vertelt u eens iets over het BOOM Het motto van het OM is Misdaad mag en zal niet lonen. Ik denk dat de meeste criminaliteit wordt gepleegd om er financieel beter van te worden en in dat kader is het OM motto ook zeer zeker verdedigbaar. Op 1 maart 1993 is de Wet verruiming vermogenssancties (beter bekend als de Pluk-ze Wet) in werking getreden. In juridische termen: Artikel 36e, lid 1 van het Wetboek van Strafrecht bepaalt dat de rechter aan degene die veroordeeld is wegens een strafbaar feit de verplichting kan opleggen tot betaling van een geldbedrag aan de staat ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. Het wederrechtelijk verkregen voordeel is, kortweg gezegd, datgene dat de veroordeelde heeft verdiend met het plegen van het strafbare feit. Deze ontnemingsmaatregel is geen straf maar een maatregel, met andere woorden: het is een manier om de rechtmatige toestand die bestond voor de uitvoering van de strafbare feiten, te herstellen. Als senior forensisch accountant ondersteun je de Officier van Justitie bij (zware) opsporingszaken. Dit kan variëren van het meedenken over de opzet van een dergelijk onderzoek, het mede aansturen van dergelijke onderzoeken, het waarborgen van kwaliteit, het beoordelen van de uiteindelijke rapportages die zijn vervaardigd, maar ook het voeren van schikkingonderhandelingen met advocaten/ verdachten. In mijn werk bij het BOOM heb ik meerdere malen mogen meemaken dat notarissen (vaak onbewust) meegewerkt hebben aan ongebruikelijke en onaanvaardbare constructies. Een dergelijke constatering is niet goed voor de beroepsgroep. Ook met deurwaarders heeft het BOOM zeer frequent contact, bijvoorbeeld als een deurwaarder voor het Openbaar Ministerie beslag legt. Waarom heeft u de keuze gemaakt om te solliciteren voor directeur bij het BFT? Bij het Openbaar Ministerie is het in principe alleen voor Officieren van Justitie mogelijk om een managementfunctie te bereiken. Dat is op zich wel jammer, want het Openbaar Ministerie is een leuke en interessante werkgever. Het BOOM breidt zelfs uit en heeft sinds een jaar in Nederland meerdere vestigingen. Het BOOM houdt zich bezig met opsporing, terwijl het BFT een toezichthouder is. Ik zie het als een uitdaging om een goede effectieve en doelmatige invulling te kunnen geven aan dit toezicht, maar ook het besturen/ aansturen spreekt mij aan in deze functie. Welke kennis vanuit BOOM die u heeft opgedaan is voor het BFT nuttig? Ongetwijfeld kunnen we van elkaar leren. De werkwijze van het BFT moet ik natuurlijk nog doorgronden. Het BFT zal als toezichthouder veelal zaken aanbrengen bij een tuchtrechter, of soms (bij Wid/Mot) een boete opleggen. Incidenteel zullen er zwaardere zaken zijn, waarbij aangifte moet worden gedaan bij het Openbaar Ministerie of dat er overleg moet zijn tussen betrokken partijen (ook om doublures te voorkomen). In een dergelijk geval is het natuurlijk handig om mijn contacten en kennis op dat vlak te benutten. Het is de kunst voor een toezichthouder om een effectief stelsel van toezichtinstrumenten te hebben om daarmee de risico s per sector te kunnen inschatten. Het gaat dan ook niet alleen om financiële gegevens, maar ook om zaken als integriteit in zijn algemeenheid, het aantal akten per notaris en /of andere indicatoren. Het diginproject ( elektronische aanlevering financiële gegevens, zie verderop in dit nummer van Toezicht) Lees verder op pagina 4

4 4 Vervolg van pag 3 is een goede zaak. Daarmee leg je de verantwoordelijkheid voor de inhoud van de aangeleverde cijfers expliciet neer bij degene die ze aanlevert. Tevens voorkom je mogelijke fouten en komt er als extra voordeel op termijn meer tijd vrij voor feitelijk toezicht. Als forensisch accountant heb ik vooral geleerd om woorden goed te wegen. Je moet rapporteren over feiten, in samenhang met juridische zaken. Bij het vervaardigen van dergelijke rapportages is het niet altijd zwart of wit, er is een groot grijs gebied. De kunst is dan ook om bij dergelijke rapportages een en ander zorgvuldig en nauwgezet aan het papier toe te vertrouwen. Nu zijn er diverse toezichthouders (zoals AFM, DNB, Fiod/ECD). Wat zou de verhouding moeten zijn van het BFT met al deze toezichthouders? Iedere toezichthouder heeft zijn eigen branche of meerdere branches waarop toezicht wordt gehouden. Het BFT heeft te maken met de juridische beroepen. De DNB en de AFM richten zich onder andere op banken, verzekeraars en financiële markten. Het juridische werkterrein is qua toezicht naar mijn mening nog niet geheel afgedekt. Er zijn terreinen, zoals bijvoorbeeld bewindvoering, faillissementen, de rol van de curatoren, derdengeldenrekeningen, incassobureaus, waar het toezicht (zowel financieel toezicht als ook integriteittoezicht) nog niet op een sluitende wijze is geregeld. Of dergelijk toezicht er moet komen is uiteraard een politieke keuze. Vindt u dat de beide brancheorganisaties KBvG en KNB hun taak goed vervullen? Ik heb daar nog geen goed beeld van, maar mijn uitgangspunt is dat een goede beroepsuitoefening in ieders belang is. We zullen dus moeten overleggen en samenwerken. Die bereidheid is er zeker. Heeft het BFT voldoende middelen om zijn taak goed uit te oefenen?.ik praat nu even over het Financieel Toezicht. Er zijn nogal wat ontwikkelingen gaande naar aanleiding van het rapport Hammerstein (notariaat) en de op komst zijnde evaluatie van het BFT. Persoonlijk voel ik wel voor een scheiding tussen toezicht( bij het BFT) en het tuchtrecht. Hoewel eerlijkheid gebied te zeggen dat de overheid een weg is ingeslagen die steeds meer naar een mindere scheiding op dit vlak neigt (denk bijvoorbeeld aan de boete mogelijkheden die andere toezichthouders hebben, maar die ook het OM steeds meer krijgt). In sommige situaties kan ik mij echter vanuit de effectiviteit van het toezicht voorstellen dat een bestuurlijke boete of een dwangsom heel pragmatisch kan zijn. Zoals bijvoorbeeld bij te laat opleveren van financiële stukken aan het BFT. Moet het BFT meer naar buiten treden om zijn standpunten duidelijk te maken? Jazeker. Wij moeten met open vizier naar buiten treden en helder maken waar wij voor staan en daarover adequaat informatie verstrekken. Dit blad Toezicht is overigens een goed voorbeeld van een van de manieren om naar buiten te treden. Wat vindt u van horizontaal toezicht? De basishouding vanuit een toezichthouder moet zijn: vertrouwen in de onder toezicht gestelde professionals, tenzij het tegendeel blijkt. Horizontaal toezicht is daarbij een mogelijkheid, maar ook verticaal toezicht moet daarbij zeker niet worden uitgesloten. Al met al betekent het in mijn visie dat we gezamenlijk met alle stakeholders moeten werken aan een goed stelsel van toezicht, waarbij ieder in samenhang met elkaar zijn eigen bevoegdheden en verantwoordelijkheden op een goede en effectieve manier invult. Wat vindt u van de toezicht arrangementen met beroepsgroepen? Dat kan bijdragen aan een goed en effectief toezicht. Echter, de doelmatigheid wordt in belangrijke mate bepaald door een goede invulling en naleving van een dergelijk arrangement. In die zin zou het BFT daar een nuttige bijdrage in kunnen leveren. Wat vindt u van naming and shaming, dat wil zeggen het in het openbaar aan de schandpaal brengen van ernstige overtreders? Daar moet je toch wel heel voorzichtig mee zijn. Je kunt er ook veel mee kapotmaken. Als je goed tuchtrecht hebt en een beroepsgroep ook overigens voldoende reinigend vermogen heeft om de uitwassen te bestrijden, moet je in principe niet aan naming and shaming doen. Daar komt bij dat binnen een beroepsorganisatie echt wel bekend is wie er voor een tuchtrechter verscheen en wat de mogelijke gevolgen zijn van dergelijke uitspraken.

5 5 Digitale indiening jaarstukken door notarissen en gerechtsdeurwaarders Elk jaar zijn ongeveer notarissen en 350 gerechtsdeurwaarders uit hoofde van wettelijke bepalingen verplicht om hun financiële jaarstukken bij het Bureau Financieel Toezicht (BFT) in te dienen. Deze jaarstukken verschaffen het BFT de informatie, die nodig is om zijn taken te kunnen uitoefenen. De financiële cijfers uit de jaarstukken worden vastgelegd in een database. In deze database wordt per notaris en gerechtsdeurwaarder ondermeer de financiële historie vastgelegd. Op basis hiervan wordt automatisch het risicoprofiel van de betreffende relatie bepaald. De database fungeert tevens als workflowmanagementsysteem. Effectievere indiening financiële documenten door DIGIN Om het proces van indienen, vastleggen en beoordelen voor zowel notarissen en gerechtsdeurwaarders als het BFT efficiënter en effectiever te maken is het BFT in 2006 het project digitalisering indiening jaarstukken (DIGIN) gestart. Notarissen en gerechtsdeurwaarders of de betrokken accountants kunnen via een webportaal de verslagstaten invullen en indienen bij het BFT. Het is ook mogelijk om reeds door de accountant opgestelde verslagstaten in bestandsvorm via dit webportaal in te dienen. Notarissen en gerechtsdeurwaarders krijgen automatisch een ontvangstbevestiging van de ingediende stukken en in DIGIN is altijd een actueel overzicht beschikbaar ten aanzien van de status en volledigheid van de ingediende gegevens. een printafdruk worden gemaakt ten behoeve van de eigen administratie Gerechtsdeurwaarders zijn verplicht elk kwartaal een overzicht van de bewaringspositie bij het BFT in te dienen. Ook deze overzichten kunnen via DIGIN worden ingevuld en/of ingediend. Voor zowel notarissen, gerechtsdeurwaarders en de betrokken accountants als voor het BFT betekent de digitalisering van de jaarstukken een aanzienlijke reductie van papieren stukken. Beveiliging en geheimhouding Uiteraard dient dit proces met de nodige waarborgen te zijn omgeven. Beveiliging en geheimhouding dient voorop te staan. Notarissen en gerechtsdeurwaarders loggen in op DIGIN met de door het BFT toegestuurde gegevens. Indien gewenst kunnen zij hun accountant autoriseren om de jaarstukken digitaal in te dienen. Ook in die situatie blijven de notarissen en de gerechtsdeurwaarders echter verantwoordelijk voor juiste, tijdige en volledige indiening. In verband met de vertrouwelijkheid van de gegevens is uitgebreid aandacht besteed aan de noodzakelijke beveiligingsmaatregelen van het proces. Zo zijn internetlijnen beveiligd en is gezorgd voor een beveiligingscertificaat. Pilotproject Momenteel bevindt DIGIN zich in de testfase. Een pilotproject is daarnaast gestart met accountantskantoren, die zijn gespecialiseerd in het notariaat en gerechtsdeurwaarders. Begin 2008 moet het project zijn afgerond en kan elke notaris, gerechtsdeurwaarder of accountant gebruik maken van een efficiënte en gemakkelijke digitale indiening van financiële verantwoordingsdocumenten bij het BFT. In DIGIN is het mogelijk om handmatig alle velden van de verslagstaten in te vullen maar voor accountants is het ook mogelijk om gegevens vanuit hun eigen geautomatiseerde systeem door middel van een XML-bestand te importeren in DIGIN. Van de online verslagstaten kan

6 6 Wijzigingen Wid en Wet Mot Het Ministerie van Financiën heeft twee concept wetsvoorstellen opgesteld in het kader van de wijziging van de Wet identificatie bij dienstverlening (Wid) en Wet Melding ongebruikelijke transacties (Wet Mot). Het eerste concept wetsvoorstel heeft betrekking op de implementatie van de derde witwasrichtlijn (2005/60/EG van 26 oktober 2005), het tweede wetsvoorstel heeft betrekking op de samenvoeging van de Wid en Wet Mot tot één nieuwe wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. De huidige Wid en Wet Mot zullen dan worden ingetrokken. In dit artikel een overzicht van de laatste ontwikkelingen. De nieuwe wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme brengt voor de instellingen (advocaten, notarissen, accountants, belastingadviseurs, administratiekantoren etc.) naast een aantal versoepelingen ook een aantal lastenverzwaringen met zich mee. Eerst zullen een aantal versoepelingen worden genoemd. Daarna zal worden ingegaan op de lastenverzwaringen alsmede zullen een aantal overige aspecten worden besproken. Moment van identificatie De huidige Wid heeft als uitgangspunt identificatie voorafgaand aan de dienstverlening. In opdracht van het Ministerie van Financiën is in 2006 onderzoek uitgevoerd naar de knelpunten die instellingen ervaren bij de identificatie en meldingsplicht. Hieruit kwam onder andere naar voren dat de juridische beroepsgroepen regelmatig telefonisch vragen ontvangen waarbij het identificeren voorafgaand aan de dienstverlening tot problemen leidt. Hetzelfde geldt voor spoedeisende dienstverlening. Het Ministerie van Financiën heeft nu een regeling voorgesteld waarbij het moment van identificeren van de cliënt kan worden uitgesteld naar een later tijdstip, mits wordt voldaan aan twee voorwaarden: Er sprake is van een laag risico op witwassen en/of financieren van terrorisme; De identificatie wordt zo spoedig mogelijk na het eerste contact voltooid. Daarnaast is een specifieke uitzonderingsregel geïntroduceerd voor (kandidaat) notarissen. Notarissen en kandidaat notarissen zijn op grond van artikel 39 van de Wet op het Notarisambt (Wna) al verplicht de cliënt (in persoon) te identificeren, uiterlijk bij het verlijden Wid van de akte. Het wetsvoorstel bevat een specifieke bepaling dat de (kandidaat) notaris de vaststelling van de identiteit van de cliënt mag voltooien op het moment dat de identificatie op grond van artikel 39 Wna dat vereist. Dit is een versoepeling ten opzichte van de huidige situatie. In de huidige situatie dient de notaris voor de Wid de cliënt te identificeren zodra hij is gestart met zijn dienstverlening; dit is een eerder moment dan het verlijden van de akte. Binnenlandse rechtspersonen In het wetsvoorstel wordt een bepaling opgenomen dat instellingen de identiteit van binnenlandse rechtspersonen of buitenlandse rechtspersonen die in Nederland zijn gevestigd, moeten vaststellen aan de hand van documenten, gegevens of inlichtingen uit betrouwbare bron (bijvoorbeeld uittreksels Kamer van Koophandel). In de praktijk betekent dit dat online uittreksels Kamer van Koophandel worden toegestaan, mits de instelling het uittreksel zelf aanvraagt. Niet langer wordt geëist dat er sprake moet zijn van een (elektronisch) gewaarmerkt uittreksel Kamer van Koophandel. Buitenlandse rechtspersonen De verplichting om buitenlandse rechtspersonen te identificeren leidt Wet Mot

7 7 aanzien van werkzaamheden die worden verricht in het kader van aangiften met betrekking tot successierechten. in de praktijk soms tot problemen. Niet alle landen beschikken over een officieel handelsregister zoals dat in Nederland beschikbaar is. In het wetsvoorstel wordt een flexibele benadering voorgesteld. Buitenlandse rechtspersonen kunnen worden geïdentificeerd op basis van betrouwbare en in het internationale verkeer gebruikelijke documenten. De instelling zal aan de toezichthouder (het BFT) moeten kunnen aantonen dat het gerechtvaardigd was om op bepaalde documenten te vertrouwen. Een alternatief kan zijn dat het de instelling is toegestaan om te vertrouwen op de identificatie door een nevenvestiging in een derde land of een introductie door een bedrijf ter plaatse dat ook onder de anti witwas bepalingen valt. In een nog in te voeren uitvoeringsregeling zal ook worden ingegaan op de praktische invulling van het identificeren van maatschappen. Verruiming van vrijstellingsregeling Het wetsvoorstel bevat een verruiming van de vrijstellingsregeling. Indien de identiteit van een cliënt door een instelling die onder de wetgeving valt eerder is vastgesteld, mag een andere instelling dit overnemen. Ditzelfde geldt indien bijvoorbeeld de bank de cliënt heeft geïdentificeerd en deze doorverwijst naar bijvoorbeeld een belastingadviseur. De instelling die de cliënt heeft geïdentificeerd, stelt (op verzoek) de gegevens van de cliënt en/of uiteindelijk belanghebbende ter beschikking aan de andere instelling die de identificatie overneemt. De instelling kan zelf de manier bepalen hoe zij zich ervan vergewist dat de eerdere identificatie conform de wet heeft plaatsgevonden. Het ter beschikking stellen van de gegevens lijkt de meest aangewezen weg. Identificeren van overheidsinstanties en beursgenoteerde vennootschappen In de praktijk levert het identificeren van overheidsinstanties soms de nodige problemen op, terwijl het witwasrisico in veel gevallen nauwelijks aanwezig is. Nederlandse overheidsinstanties (rijksoverheid, zbo s, gemeenten, waterschappen), zorg- en onderwijsinstellingen en hulpverleningsdiensten worden vrijgesteld. Ook beursgenoteerde vennootschappen zullen worden vrijgesteld. Vrijstelling aangiften met betrekking tot successierechten Er komt een vrijstelling voor de identificatieplicht en meldplicht ten Afwikkeling Mot-melding De FIU-NL gaat nadere informatie verstrekken aan de melder over de afdoening van de Mot- melding. Dit betekent onder andere dat een afloopbericht aan de melder zal worden verstrekt. Als de ongebruikelijke transactie is doorgemeld als verdacht, wordt aangegeven hoe een eventueel daaropvolgend strafrechtelijk onderzoek is verlopen. Op basis van deze informatie kunnen instellingen hun interne organisatie aanpassen en medewerkers alert maken op bepaalde trends en patronen die wijzen op witwassen of financieren van terrorisme. Verbod uitvoering dienstverlening/ transactie In het oorspronkelijke wetsvoorstel was een bepaling opgenomen dat de instellingen zich dienen te onthouden van het uitvoeren van transacties (c.q. dienstverlening) waarvan zij het sterke vermoeden hebben dat deze met witwassen of financiering van terrorisme verband houden. Naast het doen van een Mot-melding zou het de instelling niet toegestaan zijn om de dienstverlening voort te zetten c.q. de transactie uit te voeren. Na consultatie van het Openbaar Ministerie, het FIU-NL en de NVB is besloten dit verbod te schrappen. In de praktijk zou verwarring kunnen ontstaan tussen het genoemde criterium (transacties met het sterke vermoeden dat deze verband houden met witwassen of terrorismefinanciering) en het criterium van ongebruikelijke transacties. Indien een instelling juist handelt, zal zij bij het sterke vermoeden van witwassen of terrorismefinanciering van een cliënt afscheid nemen van die cliënt en overgaan tot een Mot-melding. Overigens Lees verder op pagina 8

8 8 Vervolg van pag 7 is het in bepaalde gevallen (zie hierna) toch verboden om dienstverlening voort te zetten c.q. transacties uit te voeren. Dit houdt echter verband met het feit dat het cliëntenonderzoek niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd. Naast de versoepelingen worden ook een aantal lastenverzwaringen ingevoerd (met name als gevolg van de implementatie van de 3e Europese Richtlijn). Cliëntenonderzoek Zoals aangegeven in de vorige nieuwsbrief wordt als gevolg van de implementatie van de 3e Europese witwasrichtlijn het begrip cliëntenonderzoek geïntroduceerd. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt in vereenvoudigd cliëntenonderzoek en verscherpt cliëntenonderzoek. Een instelling is verplicht verscherpt cliëntenonderzoek te doen indien en naar gelang een zakelijke relatie of transactie naar haar aard een hoger risico op witwassen of terrorismefinanciering met zich mee brengt. Bijvoorbeeld in het geval er mogelijk sprake is van politiek prominente personen dient verscherpt cliëntenonderzoek te worden toegepast. Beëindiging relatie met cliënt De huidige Wid hanteert het uitgangspunt dat geen diensten mogen worden verleend indien de identiteit niet is vastgesteld. Dit geldt ook onder de nieuwe wet. Daarnaast wordt een nieuwe bepaling ingevoerd. Indien het cliëntenonderzoek niet leidt tot het gewenste resultaat dan mogen geen diensten worden verricht. Bijvoorbeeld indien de identiteit van de cliënt of de uiteindelijk belanghebbende niet te achterhalen is. Ook is denkbaar dat de cliënt onderdeel uitmaakt van een moeilijk te doorgronden structuur van internationale vennootschappen. Vanwege de risico s is bepaald dat in dergelijke gevallen er geen zakelijke relatie mag worden aangegaan, de transactie niet uitgevoerd mag worden, dan wel de bestaande relatie (bij de eerst volgende mogelijkheid) wordt verbroken. Het ligt voor de hand dat in dergelijke gevallen een Mot-melding wordt gedaan. Politiek prominente personen Het begrip politiek prominente personen, ook wel aangeduid als PEP s, is een uitvloeisel van de 3e Europese witwasrichtlijn. Indien een zakelijke relatie wordt aangegaan met een PEP of diensten worden verricht aan een PEP, bestaat er een hoger risico op witwassen of financieren van terrorisme. In dat geval dient verscherpt cliëntenonderzoek te worden toegepast. Aangezien dit waarschijnlijk maar voor een beperkte groep instellingen van belang zal zijn, zal dit verder hier nu niet worden besproken. Uiteindelijk belanghebbende In risico gevallen hebben instellingen de verplichting om de uiteindelijk belanghebbende van een transactie of een relatie te identificeren en zich te vergewissen van de structuur van de groep waartoe een cliënt behoort. Ook bestaat de verplichting om de activiteiten van de cliënt te controleren gedurende de relatie en in bepaalde gevallen de herkomst van gelden te achterhalen. Op basis van de huidige wet bestaat een inspanningsverplichting om de uiteindelijk belanghebbende te achterhalen. De aandacht voor de uiteindelijk belanghebbende is ingegeven doordat bij witwassen vaak gebruik wordt gemaakt van constructies om de ware herkomst van het geld te verhullen. Vooral het gebruik en misbruik van rechtspersonen is in dit kader van belang. De kwetsbaarheid van rechtspersonen in verband met witwassen of terrorismefinanciering is nogmaals bevestigd in een rapport van de FATF, Misuse of corporate vehicles, dat in oktober 2006 is verschenen. Om te voorkomen dat een natuurlijk persoon zich verschuilt achter een keten van rechtspersonen, wordt de verplichting opgenomen om in risico gevallen de uiteindelijk belanghebbende te identificeren. In de vorige nieuwsbrief is reeds ingegaan op de definitie van uiteindelijk belanghebbende. Uitbreiding gegevens bij doen van Mot-melding Onder de nieuwe wet zal in het meldformulier ook informatie moeten worden opgenomen over de begunstigde van de transactie. Deze zal in de meeste gevallen bekend zijn. Risico benadering ook voor toezichthouder Het wetsvoorstel bevat een risico georiënteerde benadering. Deze benadering betekent dat de instellingen zelf een inschatting moeten maken van de risico s die bepaalde cliënten of diensten met zich mee brengen. Dit betekent in de praktijk meer aandacht voor cliënten en dienstverlening die hogere risico s op witwassen en financieren van terrorisme opleveren

9 9 en minder aandacht voor cliënten en dienstverlening met weinig risico s. Deze benadering geldt ook voor de toezichthouder (het BFT). Bij de uitoefening van het toezicht zal de toezichthouder zich meer richten op instellingen en diensten die een hoger risico met zich meebrengen. De toezichthouder kan bijvoorbeeld informatie inwinnen bij de FIU-NL over het meldgedrag van een instelling. Informatieplicht voor toezichthouder In het wetsvoorstel is een nieuwe bepaling opgenomen voor het BFT. Indien het BFT stuit op feiten die kunnen duiden op witwassen of financieren van terrorisme, licht het BFT de FIU-NL in. Deze bepaling gold al voor de AFM en DNB. Inwerkingtreding nieuwe wet De beoogde datum van inwerkingtreding van de wetsvoorstellen, 1 januari 2008, wordt niet gehaald. Het Ministerie van Financiën streeft nu naar 1 maart 2008 als nieuwe datum. Overgangsrecht De samenvoeging van de Wid en Wet Mot tot 1 nieuwe wet leidt ertoe dat de Wid en Wet Mot zullen worden ingetrokken. Ook het Uitvoeringsbesluit Wet Mot en Wid zal worden vervangen door een nieuwe algemene maatregel van bestuur. Identificatie van cliënten die hebben plaatsgevonden op basis van de Wid blijven geldig onder de nieuwe wet. De KNB en de NVB hebben aangegeven het wenselijk te vinden om een overgangstermijn te hanteren bij de inwerkingtreding van de nieuwe wet. Dit zou de gelegenheid bieden om interne procedures en systemen aan te passen aan de nieuwe wettelijke bepalingen. Het Ministerie van Financiën vindt dit vooralsnog niet nodig. Dit artikel is bijgewerkt tot 15 november Notaris veroordeeld wegens valsheid in geschrifte De rechtbank in Zwolle heeft een oud-notaris en een notarisklerk elk veroordeeld tot een boete van vijftienduizend euro en vier maanden voorwaardelijke celstraf, wegens valsheid in geschrifte. De valsheid in geschrifte vond plaats bij vrijwillige kavelruil. Daarnaast zijn beiden veroordeeld wegens het niet voldoen van de overdrachtsbelasting. De officier van justitie had tijdens de behandeling van de zaak aangegeven dat het niet afdragen van de overdrachtsbelasting, niet strafbaar was en drong er bij de rechter op aan de oudnotaris en de notarisklerk daarvoor niet te vervolgen, vanwege onduidelijkheid in de wetgeving. De rechtbank kwam tot een ander oordeel: de oud-notaris en de notarisklerk hebben de belastingdienst willen misleiden. Er is ten onrechte beroep gedaan op vrijstelling van de overdrachtsbelasting. In het vonnis van 28 pagina s, wordt per kavelruil uitgelegd hoe en waar valsheid in geschriften is gepleegd. De oud-notaris zei tijdens de zitting dat hij niet op de hoogte was van alle zaken die door zijn klerk behartigd werden. De klerk daarentegen zei dat de notaris wel degelijk op de hoogte was. De rechter oordeelde dat de notarisklerk de waarheid had gesproken en de oud-notaris wel degelijk op de hoogte moet zijn geweest van de valsheid in geschrifte en het niet afdragen van de overdrachtsbelasting. In het vonnis wijst de rechter op de publieke taak die een notaris heeft en dat vertrouwd moet kunnen worden op diens integriteit. De officier van justitie eiste voor de klerk een boete van 25 duizend euro en voor de oud-notaris een boete van 15 duizend gulden. In het vonnis zijn beiden tot dezelfde straf veroordeeld.

10 10 eisen te stellen aan de continuïteit van het bedrijfsproces. Beveiliging Informatie bij Bureau Financieel Toezicht Bij het Bureau Financieel Toezicht is een aantal wettelijke taken ondergebracht. De informatie die van en omtrent onder toezichtgestelden wordt ontvangen wordt op gestructureerde wijze vastgelegd, verwerkt en geïnterpreteerd, Gelet op de wettelijke taken die aan het BFT zijn toevertrouwd, dient de informatieverzameling en -verwerking aan hoge eisen op het gebied van beveiliging en betrouwbaarheid te voldoen. Integriteit en beschikbaarheid van informatie Vanwege de landelijke spreiding van de onder toezichtgestelden worden door de onderzoekers bij het BFT de werkzaamheden niet alleen centraal, maar voor een belangrijk deel ook op locatie verricht. Derhalve is gekozen voor een hybride organisatievorm. Naast een centraal bureau in Utrecht is er voor alle aan het BFT verbonden onderzoekers een decentrale werkplek ingericht. Gegeven bovenstaande organisatiestructuur en de afhankelijkheid van het bedrijfsproces van volledige, juiste en tijdige informatie worden hoge eisen gesteld aan de continue beschikbaarheid van deze informatie. Certificering van de informatiebeveiliging Bij bovengenoemde uitgangspunten gaat het om de noodzakelijke waarborgen omtrent vertrouwelijke informatie en de Externe toetsing Teneinde optimaal aan deze uitgangspunten te kunnen voldoen heeft het BFT zijn automatiseringsorganisatie en processen zodanig ingericht dat voldaan kan worden aan de hoogste standaarden op het gebied van informatiebeveiliging. Een waarborg voor een adequate inrichting wordt verkregen door een externe toetsing van de automatiseringsorganisatie en de processen. De toetsing vindt plaats tegen de standaard ISO/SEC 27001:2005 en omvat maatregelen binnen 10 deelgebieden: Beveiligingsbeleid, Beveiligingsorganisatie, Bedrijfsmiddelen, Personeel, Fysieke maatregelen, Communicatiemiddelen, Toegangsbeveiliging, Ontwikkeling en onderhoud, Continuïteit en Naleving. Certificaat Sedert mei 2005 beschikt het BFT over een certificaat waarin is vastgelegd dat de inrichting van het bedrijfsproces, het informatiebeveiligingsbeleid en de getroffen maatregelen in overeenstemming zijn met de Code voor Informatiebeveiliging volgens de standaard ISO/SEC 27001:2005. Dit certificaat is verstrekt door BSI Management Systems B.V. als daartoe bevoegde organisatie. Ieder jaar wordt door BSI middels een vervolgonderzoek vastgesteld dat nog steeds aan de uitgangspunten van de code is voldaan en het certificaat kan worden verlengd. Door uit te gaan van de Code voor Informatiebeveiliging wordt gewaarborgd dat het Informatiebeveiligingsbeleid en de hierin opgenomen technische en organisatorische procedures van het BFT voldoen aan hoge en actuele, algemeen aanvaarde, standaarden van informatiebeveiliging.

11 11 Celstraf voor witwassende advocaat Een advocaat is onlangs door de Rechtbank Utrecht veroordeeld wegens witwassen, handel in illegale geneesmiddelen en deelname aan een criminele organisatie. De advocaat kreeg een onvoorwaardelijke celstraf van 2 jaar opgelegd. De advocaat maakte onderdeel uit van een criminele organisatie. De criminele organisatie beschikte over grote contante bedragen. Over de herkomst van deze bedragen zijn wisselende en ongeloofwaardige verklaringen afgelegd. De criminele organisatie maakte zich onder andere schuldig aan BTW carrouselfraude. Bij BTW carrouselfraude wordt doorgaans gebruik gemaakt van een keten van ondernemers in binnen en buitenland die al dan niet daadwerkelijk goederen leveren en waarbij ten minste één van de betrokken partijen niet aan zijn betalings-en/of aangifte verplichtingen voldoet. Deze partij, de zogenaamde ploffer, schrijft facturen uit met BTW die hij niet voldoet aan de fiscus (de BTW wordt door de afnemer wel teruggevraagd). Bij de ploffer ontbreekt vaak de mogelijkheid tot verhaal. De advocaat heeft zich gedurende meerdere jaren schuldig gemaakt aan witwaspraktijken. Een aantal medeverdachten hebben grote contante bedragen op een bankrekening in Oostenrijk gestort. De Oostenrijkse bank heeft van deze transacties witwasmeldingen gedaan. Vervolgens zijn deze bedragen overgeboekt naar de derdengeldenrekening van de advocaat. Vanaf de derdengeldenrekening zijn bedragen overgemaakt naar een bedrijf in België, met als doel het aankopen van onroerend goed. De advocaat wist dat de medeverdachte(n) beschikte(n) over crimineel geld, aangezien een medeverdachte in België was veroordeeld wegens witwassen. Daarnaast heeft de advocaat gedurende een periode van twee en een half jaar zijn derdengeldenrekening op een oneigenlijke wijze ter beschikking gesteld voor een aantal medeverdachten. Ook beschikte de advocaat over een contant bedrag van ,- waarvan over de herkomst zeer ongeloofwaardige verklaringen zijn afgelegd. De Rechtbank overweegt onder meer het volgende over de bijzondere positie van de advocaat: Dat de verdachte gedurende meerdere jaren witwasactiviteiten aan de dag heeft gelegd is hem dan ook zeer kwalijk te nemen. Dit geldt temeer nu de verdachte dit heeft gedaan in de rol van advocaat. Zoals ook uit getuigenverklaringen in dit dossier valt af te leiden, wordt aan de advocaat nog steeds een hoog moreel en juridisch besef toegedicht. Om die reden geniet een advocaat meer vertrouwen dan de gemiddelde burger en mede om die reden beschikt hij over privileges als een verschoningsrecht. Het is dan ook des te kwalijker als een advocaat het door de samenleving in hem gestelde vertrouwen schaadt door achter de façade van zijn advocatenkantoor, zelf te gaan participeren in de criminele activiteiten van zijn cliënten. In het geval van verdachte heeft deze participatie zelfs structurele vormen aangenomen, hetgeen de rechtbank ernstig doet betwijfelen of het moreel besef van verdachte wel toereikend is voor dat van het ambt van advocaat. De Deken in Drenthe, mr. M.G. Doornbos, heeft tegen deze advocaat een klacht ingediend in verband met betrokkenheid bij een criminele organisatie, handel in verboden middelen en crimineel bankieren. De tuchtrechtrechter (Raad van Discipline) kan de advocaat van het tableau laten schrappen. In mei 2006 heeft de Raad van Discipline dezelfde advocaat al voor een andere zaak van het tableau geschrapt. Deze zaak loopt nog aangezien tegen deze uitspraak hoger beroep is aangetekend bij het Hof van Discipline. Rechtbank Utrecht, 30 oktober 2007, LJN BB6867 Bron: Advocatie.nl, 1 november 2007 Colofon Toezicht is een uitgave van Bureau Financieel Toezicht Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht Postbus 14052, 3508 SC Utrecht Telefoon: Fax: Website: bft.post@bureauft.nl Redactie: Jan van Woudenberg RA (BFT), Klaas Faber RA (BFT) Vormgeving en realisatie: Peter van der Poel bv Toezicht verschijnt drie keer per jaar. Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de in dit blad geschreven artikelen. Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden.

12 Derde jaargang Nummer 2 December Column Trust & Compliance Laatst kocht ik het boek The speed of trust van Stephen Covey. De auteur relativeert onze vlucht vooruit in een stortvloed aan wetten en regels. Covey benadrukt het belang van trust, oftewel vertrouwen. Een woord dat op bijna elke pagina van het boek meerdere malen voorkomt. Wetten en regels leiden tot toezicht en controle en dat alles bij elkaar beoogt compliant gedrag te bevorderen. Covey moet daar echter niets van hebben: It s ironic, but from my experience around the world, Sarbanes-Oxley compliance (or its equivalent) has eclipsed the focus on the mistakenly so-called soft stuff, like trust, en: Compliance regulations have become a prothesis for the lack of trust. In een democratische samenleving zullen altijd wetten en regels bestaan. Wetten en regels ordenen, zorgen voor een zo eerlijk mogelijke competitie en maken een samenleving leefbaar. Althans zolang die wetten en regels door de geadresseerden worden aanvaard. Dat is lang niet altijd het geval. Het opstellen van wetten en regels heeft dus alleen zin indien ze zoveel mogelijk worden nageleefd en indien ze bij niet-naleving tot sanctionering leiden. Dat laatste is het ultimum remedium, compliant gedrag dient dan ook gestimuleerd te worden. Dat mag allemaal waar zijn, tegelijkertijd kan een samenleving gelijk Covey stelt - niet functioneren zonder vertrouwen. Zodra je een contract sluit vertrouw je erop dat de andere partij zijn of haar verplichtingen nakomt. Zodra je iemand goed leert kennen vertrouw je erop dat hij of zij consistent zal zijn in het gedrag dat wordt vertoond. Des te meer vertrouwen er in elkaar is, des te minder wetten en regels. Het verkrijgen en behouden van vertrouwen in elkaar dient dan ook te worden bevorderd. Waarom snij ik deze thematiek aan? Omdat we in een zoekende samenleving leven. We zoeken naar oplossingen voor complexe problemen. We zoeken naar oplossingen om maatschappelijke waarden en normen te borgen. We zijn ook op zoek naar efficiënt toezicht. We zijn op zoek naar de balans tussen wetten en regels en het streven naar compliance. Ook zoeken we naar de (on)mogelijkheden tot het krijgen en geven van vertrouwen. Vanwege de complexiteit en vanwege onze onwetendheid vindt onzekerheidsreductie plaats en worden instant oplossingen (te) snel gezocht en (te) snel gevonden. Integriteit; Objectiviteit; Deskundigheid en zorgvuldigheid; Geheimhouding; Professioneel gedrag. Het lijkt simpel: slechts vijf beginselen. Toch zijn er in de VGC 46 pagina s tekst nodig om deze fundamentele beginselen in te vullen. Accountants en toezichthouders willen graag weten hoe deze beginselen in concrete situaties dienen te worden uitgelegd en toegepast. Vervolgens gaan we uitschrijven dat Integriteit dient te worden uitgelegd als eerlijk en oprecht handelen. De juridische haarkloverij roept vervolgens de vraag op wat we onder eerlijk en oprecht dienen te verstaan. Het is een voorbeeld van het dicht regelen. Een ander voorbeeld: in de VGC is uitgewerkt dat de geheimhouding van zakelijk verkregen gegevens ook verplicht is tijdens de sociale omgang. Logisch toch? Zo kom je wel tot 46 pagina s. In feite door een gebrek aan vertrouwen. Van accountants in toezichthouders: zullen die wel een redelijke uitleg geven aan die fundamentele beginselen? En van toezichthouders in accountants: zullen die niet teveel de grenzen gaan opzoeken of over het randje gaan? De Belastingdienst slaat een andere weg in. Niet naar meer regels en controle, maar juist naar minder. Horizontaal toezicht noemt men dat. Een interessante ontwikkeling. Sleutelwoorden zijn vertrouwen, samenwerking en transparantie. Een ontwikkeling die mijns inziens door de vrije beroepsbeoefenaren met serieuze belangstelling dient te worden gevolgd. Hier liggen marktkansen. Waar accountants, advocaten en belastingadviseurs de afgelopen jaren hun advieskunsten hebben getoond om hun cliënten zo compliant mogelijk te maken, mogen ze nu de arena in om het vertrouwensconcept handen en voeten te geven. Een concept dat we uitwerken in handhavingsconvenanten die worden afgesloten tussen fiscus en belastingplichtigen. En waarin we opnemen dat beide partijen dit convenant met onmiddelijke ingang kunnen beëindigen. Als stok achter de deur. Voor als het vertrouwen weg is. Dan zijn we weer terug bij af. Dan gaan we strijden over de exacte uitleg en werking van wetten en regels. Als (Pavlov-)reactie op de boekhoudschandalen zijn het bedrijfsleven en het accountantsberoep geconfronteerd met wetten en regels zoals de Sarbanes-Oxley-Act, de Code-Tabaksblat en de Verordening Gedragscode (VGC). In de VGC draait het om slechts vijf fundamentele beginselen die accountants dienen na te leven: En de boer? Hij ploegde voort Marcel Pheijffer