Zorgvisie Hoge eisen en verwachtingen zijn een kenmerk van effectief en breed zorgend onderwijs.

Transcriptie

1 Zorgvisie Hoge eisen en verwachtingen zijn een kenmerk van effectief en breed zorgend onderwijs. Uit de Missie van Kantelberg Met perspectief op de toekomst, vanuit de mogelijkheden en de motivatie van elke leerling, ontwikkelt Kantelberg de talenten van elk kind, dat haar is toevertrouwd, in samenhang met het groter geheel. Uit de Visie van Kantelberg In een snel veranderende wereld wil Kantelberg een ijkpunt zijn voor haar omgeving door traditie te laten evolueren onder invloed van actuele maatschappelijke tendensen. ( ) Kantelberg gaat samenwerkingsverbanden aan met verschillende sectoren, die leiden tot een brede leer- en leefomgeving met als doel maximale ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jongeren te creëren. De school ontwikkelt een zorgbeleid met een brede waaier aan begeleidingstools om een gediversifieerde instroom van leerlingen toe te laten. Uit de waarden waarvoor Kantelberg staat Onze kernwaarden bepalen de cultuur van onze organisatie, hoe we over Kantelberg denken en handelen in relatie tot onze stakeholders, hoe we dagdagelijks met elkaar omgaan. De waarden bepalen hoe Kantelberg zich christelijk geïnspireerd gedraagt in de relatie met haar omgeving. De totale leerling als zelfstandig en sociaal individu Kantelberg gaat uit van een holistische visie op zorg. In deze visie wordt de leerling beschouwd als een eenheid. Dat wil zeggen dat men weliswaar drie aspecten kan onderscheiden (geestelijk, sociaal en lichamelijk), maar dat deze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en elkaar voortduren beïnvloeden: functies zijn wel te onderscheiden maar niet te scheiden. Iedere leerling is uniek is en heeft een eigen behoeftepatroon dat bovendien in de tijd en met de leeftijd kan variëren. Schoolactiviteiten probeert men zo op elkaar af te stemmen dat er een leersamenhang ontstaat die aansluit bij de ontwikkelingsbehoeften van de leerling. Aan het holistisch perspectief koppelt Kantelberg een emancipatorische kijk op elke leerling. In deze kijk, die overigens de holistische zorgvisie omvat, staat elk kind centraal. Daarmee wordt bedoeld dat de leerling niet alleen als een uniek persoon wordt gezien maar tevens als iemand die zelf richting geeft aan zijn leven (geëmancipeerd), dus ook aan dat deel van zijn leven waar zorg nodig is. Het zorgaanbod van Kantelberg is gericht op zelfzorg. Met het ouder worden krijgt elke leerling meer en meer een eigen verantwoordelijkheid voor zijn leven. De school dient hierbij ondersteunend, adviserend, begeleidend en waar nodig sturend op te treden in overeenstemming met het ontwikkelingsniveau van de leerling. Dat vereist flexibiliteit in de organisatie van alle medewerkers. De klasleerkracht als spilfiguur Het zorgbeleid op Kantelberg verloopt volgens een zorgcontinuüm. Dat kent vier welomschreven fases: brede basiszorg (fase 0) verhoogde zorg (fase 1) uitbreiding van zorg (fase 2) doorverwijzing naar een school op maat (fase 3). De fases vloeien in elkaar over (zie figuur 1). De fase van brede basiszorg omvat de opvolging van elk kind in zijn groep. Dat gebeurt gefaseerd via gestructureerde screenings gedurende de schoolloopbaan van de leerling. De brede basiszorg wordt waar gemaakt door effectieve directe instructie (figuur 2) in alle lessen waar dat mogelijk is. 1

2 Kantelberg kiest voor antwoorden op verhoogde zorgvragen voor een uitgebreid instructiemodel. Hierbij combineert het het directe instructiemodel met herhaling (zwakkeren) en verdieping (sterkeren) en zet de verschillende fases van het model effectief en efficiënt 1 in. Bij leerlingen die in de uitbreiding van de zorg terecht komen, werkt Kantelberg handelingsgericht gewerkt. Daarbij worden alle partijen: school (inclusief externe experts), ouders en leerling betrokken tijdens het traject (intake, onderzoek(indien nodig), advies, indicering). De zorgcoördinator als verbindingsfiguur De zorgcoördinator in Kantelberg heeft een ondersteunende, begeleidende en coördinerende functie met als doel het zorgbeleid te optimaliseren. De zorgcoördinator in Kantelberg is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en coördineren van initiatieven die leiden tot een optimale zorgcultuur. Zorg kent grenzen Kantelberg sluit zich aan bij het verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. In die mate dat het samen met de bealnghebbenden (handelingsgericht) zoekt welke onderwijsweg het meest geschikt is voor elk kind. Daarbij gaat het uit van de draagkracht van het eigen team in combinatie met de mogelijkheden van het kind en zijn omgeving. Daarmee richt het zich op: de volledige ontwikkeling van het menselijk potentieel en het gevoel van waardigheid en eigenwaarde en de versterking van de eerbiediging van mensenrechten, fundamentele vrijheden en de menselijke diversiteit; de optimale ontwikkeling, door personen met een handicap, van hun persoonlijkheid, talenten en creativiteit, alsmede hun mentale en fysieke mogelijkheden, naar staat van vermogen; het in staat stellen van personen met een handicap om daadwerkelijk te participeren in een vrije maatschappij. Professionele aanpak op basis van praktijkervaring, literatuur en onderzoek Zorginitiatieven zijn in Kantelberg gericht op het collectief leervermogen 2 van het team. Daarbij wordt bij het oplossen van leer- en ontwikkelingsproblemen uitgegaan van bestaande onderzoeksresultaten en kan er ook zelfstandig actieonderzoek 3 uitgevoerd worden. Pameijer, N., van Beukering, T., Schulpen, Y. &Van de Veire H. (2007). Handelingsgericht werken in de klas. De leerkracht doet ertoe. Leuven: Acco. Struyf, E. e.a. (2012) Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen: kenmerken, predictoren en samenhang met taakopvatting en handelingsbekwaamheid van leerkrachten. OBPWO Effectief betekent gericht op het doel (summatief); efficiënt betekent via een weg die voor het kind het beste werkt (formatief). 2 Er is sprake van collectief leren wanneer mensen samen leerprocessen doorlopen. Wanneer uit deze collectieve leerprocessen ook nieuwe, gedeelde inzichten ontstaan, spreken we van collectieve leeruitkomsten. 3 Het praktijkgericht onderzoek is geworteld in de beroepspraktijk en draagt bij aan de verbetering en innovatie van die beroepspraktijk. Dit vindt plaats door het genereren van kennis en inzichten, maar ook door het leveren van toepasbare producten en ontwerpen en concrete oplossingen voor praktijkproblemen. Daarbij is het onderzoek doorgaans multi- en of transdisciplinair van aard en ingebed in een scala van interne en externe organisatorische verbanden. Dit met behoud van de wetenschappelijke betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek zelf. 2

3 Marzano, R. (2008). Wat werkt op school, research in actie., Bazalt: Middelburg Schulpen%20-Handelingsgericht-werken-op-school-Letop pdf Van Petegem, P., Devos, G., Mahieu, P., Dang, T.K., & Warmoes, V. (2005). Het beleidsvoerend vermogen in basis- en secundaire scholen. OBPWO-project _het_directe_instructiemodel.doc 3

4 Strategische zorgdoelen Uit de strategische doelen van Kantelberg Doelstelling 7 Met het oog op het vormen van leerlingen die hun talenten maximaal ontplooien, ontwikkelt Kantelberg een brede waaier aan zorgtools om een gediversifieerde instroom van leerlingen toe te laten de ontwikkelingsdoelen na te streven en eindtermen te bereiken. Doelstelling 10 Kantelberg is een pionier in onderwijsvernieuwing. Doelstelling 1 (leren 1) Didactiek en methodiek staan in relatie tot een optimaal streven om de ontwikkelingsdoelen te halen en de eindtermen te bereiken. Doelstelling 2 (opvolgen) De schoolloopbaan van de leerlingen wordt ondersteund door een degelijk uitgewerkte schoolloopbaanbegeleiding van de peuterklas tot de keuze voor de secundaire school. Doelstelling 3 (emotioneel) De betrokkenheid en het aansluiten bij de competenties van de leerling zijn centrale leerconcerns voor alle schoolmedewerkers. Ze zijn de beste garantie voor emotionele gezondheid en de leerontwikkeling van de leerlingen. Doelstelling 4 (leren 2) De zorgcoördinator staat binnen het instructiemodel in voor de ondersteuning van de verhoogde zorg door de klasleerkracht, de begeleiding van leerlingen die uitgebreide zorg behoeven. Doelstelling 5 (kwaliteit) De zorgcoördinator is, samen met de directeur, de motor voor de kwaliteitsopvolging van het onderwijs op school. De opvolging behelst zowel proces (formatief) als product (summatief) en de eraan gekoppelde acties. Doelstelling 6 (communicatie) De zorgcoördinator is de draaischijf voor het verzorgen van de contacten met de verschillende belanghebbenden van de leerlingen die zorg behoeven binnen de gegeven onderwijscontext. Doelstelling 7 (innovatie) De zorgcoördinator doet, op onderzoek en/of gedegen literatuur, gebaseerde voorstellen voor de introductie van didactiek, methodiek of andere initiatieven die de kwaliteit van het onderwijs in Kantelberg ten goede kunnen komen. 4

5 Bijlage 1: Uitgebreide versie van de visie met uitleg en figuren Zorg: Visie van Kantelberg Hoge eisen en verwachtingen zijn een kenmerk van effectief onderwijs en waarborgen de meeste kansen op succes voor brede zorg. Aansluiting met de Missie van Kantelberg Met perspectief op de toekomst, vanuit de mogelijkheden en de motivatie van elke leerling, ontwikkelt Kantelberg de talenten van elk kind, dat haar is toevertrouwd, in samenhang met het groter geheel. Aansluiting met de Visie van Kantelberg In een snel veranderende wereld wil Kantelberg een ijkpunt zijn voor haar omgeving door traditie te laten evolueren onder invloed van actuele maatschappelijke tendensen. ( ) Kantelberg gaat samenwerkingsverbanden aan met verschillende sectoren, die leiden tot een brede leer- en leefomgeving met als doel maximale ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jongeren te creëren. De school ontwikkelt een zorgbeleid met een brede waaier aan begeleidingstools om een gediversifieerde instroom van leerlingen toe te laten. Aansluiting met de waarden waarvoor Kantelberg staat Onze kernwaarden bepalen de cultuur van onze organisatie, hoe we over Kantelberg denken en handelen in relatie tot onze stakeholders, hoe we dagdagelijks met elkaar omgaan. De waarden bepalen hoe Kantelberg zich christelijk geïnspireerd gedraagt in de relatie met haar omgeving. De totale leerling als zelfstandig en sociaal individu Kantelberg gaat uit van een holistische visie op zorg. In deze visie wordt de leerling beschouwd als een eenheid. Dat wil zeggen dat men weliswaar drie aspecten kan onderscheiden (geestelijk, sociaal en lichamelijk), maar dat deze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en elkaar voortduren beïnvloeden: functies zijn wel te onderscheiden maar niet te scheiden. Iedere leerling is uniek is en heeft een eigen behoeftepatroon dat bovendien in de tijd en met de leeftijd kan variëren. Schoolactiviteiten probeert men zo op elkaar af te stemmen dat er een leersamenhang ontstaat die aansluit bij de ontwikkelingsbehoeften van de leerling. Aan het holistisch perspectief koppelt Kantelberg een emancipatorische kijk op elke leerling. In deze kijk, die overigens de holistische zorgvisie omvat, staat elk kind centraal. Daarmee wordt bedoeld dat de leerling niet alleen als een uniek persoon wordt gezien maar tevens als iemand die zelf richting geeft aan zijn leven (geëmancipeerd), dus ook aan dat deel van zijn leven waar zorg nodig is. Het zorgaanbod van Kantelberg is gericht op zelfzorg. Met het ouder worden krijgt elke leerling meer en meer een eigen verantwoordelijkheid voor zijn leven. De school dient hierbij ondersteunend, adviserend, begeleidend en waar nodig sturend op te treden in overeenstemming met het ontwikkelingsniveau van de leerling. Dat vereist flexibiliteit in de organisatie van alle medewerkers. De klasleerkracht als spilfiguur Het zorgbeleid op Kantelberg verloopt volgens een zorgcontinuüm. Dat kent vier welomschreven fases: brede basiszorg (fase 0) verhoogde zorg (fase 1) uitbreiding van zorg (fase 2) doorverwijzing naar een school op maat (fase 3). De fases vloeien in elkaar over (zie figuur 1). 5

6 Figuur 1 Het zorgcontinuüm De fases in extenso: Fase 0: preventieve basiszorg Bovenaan in het continuüm staat de preventieve basiszorg. Deze fase valt samen met wat we verstaan onder goed onderwijs. De school stimuleert de ontwikkeling van alle leerlingen en tracht mogelijke problemen te voorkomen. Fase 1: verhoogde zorg Op basis van de beschikbare informatie en onderwijsbehoeften van de leerling wordt beslist over de verdere begeleiding van de leerling. De klastitularis voorziet extra zorg voor de leerlingen voor wie de basiszorg niet volstaat. De zorgcoördinator kan coachend meewerken. Fase 2: uitbreiding van zorg Voor een kleiner aantal leerlingen volstaat de verhoogde zorg niet. In dit geval speelt de zorgcoördinator een centrale rol. Hij zorgt dat de nodige expertise ingezet kan worden om de leerling op maat te kunnen helpen. Hierbij is meestal handelingsgerichte diagnostiek (HGD) nodig. Handelingsgerichte diagnostiek is een cyclisch proces waarin informatie over de leerling en zijn omgeving wordt verzameld, geïnterpreteerd en afgewogen met als doel de problemen te analyseren en te verklaren met het oog op adequate advisering voor het handelen. Fase 3: overstap naar school op maat Als het verhoogde zorgaanbod van de school nog steeds onvoldoende afgestemd is op de onderwijsbehoeften van de leerling, of wanneer de zorgvraag de draagkracht van de school overstijgt, kan een overstap naar een school op maat, met 6

7 een meer specifiek aanbod, een zinvol alternatief zijn. De fase van brede basiszorg omvat de opvolging van elk kind. Dat gebeurt gestructureerd via screenings gedurende de schoolloopbaan van de leerling. De brede basiszorg wordt waar gemaakt door effectieve directe instructie (figuur 2) in alle lessen waar dat mogelijk is. Figuur 2 fases in directe instructiemodel Kantelberg kiest voor antwoorden op verhoogde zorgvragen voor een uitgebreid model. Hierbij combineert het het directe instructiemodel met herhaling (zwakkeren) en verdieping (sterkeren) en zet de verschillende fases van het model effectief en efficiënt 4 in. Figuur 3 Het directe instructiemodel procesmatig benaderd en uitgebreid naar verhoogde zorg. 4 Effectief betekent gericht op het doel (summatief); efficiënt betekent via een weg die voor het kind het beste werkt (formatief). 7

8 Bij leerlingen die in de uitbreiding van de zorg terecht komen, wordt steeds handelingsgericht gewerkt. Daarbij worden alle partijen: school (inclusief externe experts), ouders en leerling betrokken meegenomen tijdens het traject. Handelingsgericht werken in extenso: Tijdens een eerste gesprek met de ouders, zorgcoördinator, de leerkracht en de CLB-medewerkster (de intake) wordt de vraag verkend. Wat heeft de leerling nodig om goed te functioneren op school en thuis? (Tussen de intake en het adviesgesprek vindt in de onderzoeksfase soms onderzoek plaats, maar lang niet altijd. Vanuit handelingsgericht werken wordt spaarzaam omgegaan met testen. Ouders kunnen ook bijdragen door hun kind voor te bereiden op het onderzoek. Kinderen bedenken ook zelf hele goede oplossingen en kunnen hun eigen handelingsplan vorm geven. Wat vertellen onderzoeksresultaten ons?) In de adviesfase komt de CLB-medewerkster terug op het eerste gesprek. Het is de uitdaging voor haar om de informatie zo te formuleren dat de diagnose en het advies aansluiten bij de vraag van de ouders en van de school in het intakegesprek, inclusief de positieve dingen. Zo zien de ouders weer perspectief. Hoe kunnen we het het beste aanpakken? Handelingsgericht werken kent nog twee stappen waarbij ouders en leerkrachten indirect betrokken zijn, de strategiefase en de indiceringsfase. In de strategiefase wordt onder meer nagedacht over de alternatieven bij het vermoeden van een bepaalde diagnose. Wat zijn andere mogelijkheden? Voordat de ouders worden uitgenodigd voor een adviesgesprek vindt nog een vierde stap plaats, de indiceringsfase. Dit is een soort vertaalslag die de kloof overbrugt van onderzoek naar een bruikbaar advies voor de aanpak van dat specifieke kind, met die leraar en deze ouders in deze school. Hoe passen we onderzoek toe op onze situatie? 8

9 Figuur 4 cyclische voorstelling van handelingsgericht werken De zorgcoördinator als verbindingsfiguur De zorgcoördinator in Kantelberg heeft een ondersteunende, begeleidende en coördinerende functie met als doel het zorgbeleid te optimaliseren. De zorgcoördinator in Kantelberg is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en coördineren van initiatieven die leiden tot een optimale zorgcultuur. Zorg kent grenzen Kantelberg sluit zich aan bij het verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. In die mate dat het samen met de ouders (handelingsgericht) zoekt welke onderwijsweg het meest geschikt is voor elk kind. Daarbij gaat het uit van de draagkracht van het eigen team in combinatie met de mogelijkheden van het kind en zijn omgeving. Daarmee richt het zich op: de volledige ontwikkeling van het menselijk potentieel en het gevoel van waardigheid en eigenwaarde en de versterking van de eerbiediging van mensenrechten, fundamentele vrijheden en de menselijke diversiteit; de optimale ontwikkeling door personen met een handicap van hun persoonlijkheid, talenten en creativiteit, alsmede hun mentale en fysieke mogelijkheden, naar staat van vermogen; het in staat stellen van personen met een handicap om daadwerkelijk te participeren in een vrije maatschappij. 9

10 Professionele aanpak op basis van onderzoek Zorginitiatieven zijn in Kantelberg gericht op het collectief leervermogen 5 van het team. Daarbij wordt bij het oplossen van leer- en ontwikkelingsproblemen uitgegaan van bestaande onderzoeksresultaten en kan er ook zelfstandig actieonderzoek 6 uitgevoerd worden. Figuur 5 De onderzoekscyclus voor actieonderzoek (naar Ponte 2002) Struyf, E. e.a. (2012) Zorgbeleid in het gewoon basisonderwijs en secundair onderwijs in Vlaanderen: kenmerken, predictoren en samenhang met taakopvatting en handelingsbekwaamheid van leerkrachten. OBPWO Marzano, R. (2008). Wat werkt op school, research in actie., Bazalt: Middelburg Schulpen%20-Handelingsgericht-werken-op-school-Letop pdf Van Petegem, P., Devos, G., Mahieu, P., Dang, T.K., & Warmoes, V. (2005). Het beleidsvoerend vermogen in basis- en secundaire scholen. OBPWO-project Er is sprake van collectief leren wanneer mensen samen leerprocessen doorlopen. Wanneer uit deze collectieve leerprocessen ook nieuwe, gedeelde inzichten ontstaan, spreken we van collectieve leeruitkomsten. 6 Het onderzoek aan hogescholen wordt omschreven als onderzoek dat is geworteld in de beroepspraktijk en dat bijdraagt aan de verbetering en innovatie van die beroepspraktijk. Dit vindt plaats door het genereren van kennis en inzichten, maar ook door het leveren van toepasbare producten en ontwerpen en concrete oplossingen voor praktijkproblemen. Daarbij is het onderzoek doorgaans multi- en of transdisciplinair van aard en ingebed in een scala van interne en externe organisatorische verbanden. Dit met behoud van de wetenschappelijke betrouwbaarheid en validiteit van het onderzoek zelf 10

11 _het_directe_instructiemodel.doc Pameijer, N., van Beukering, T., Schulpen, Y. &Van de Veire H. (2007). Handelingsgericht werken in de klas. De leerkracht doet ertoe. Leuven: Acco. Deroo, R. o.l.v. Van Hove G. (2009), Groeien in zorg. Op zoek naar de meerwaarde van een zorgbrede school. Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de pedagogische wetenschappen, Orthopedagogiek. UGent 11

12 Bijlage 2: strategische doelen met beknopte exemplarische uitleg Strategische zorgdoelen Uit de strategische doelen van Kantelberg Doelstelling 7 Met het oog op het vormen van leerlingen die hun talenten maximaal ontplooien, ontwikkelt Kantelberg een brede waaier aan zorgtools om een gediversifieerde instroom van leerlingen toe te laten de ontwikkelingsdoelen na te streven en eindtermen te bereiken. Doelstelling 10 Kantelberg is een pionier in onderwijsvernieuwing. Doelstelling 1 (leren 1) Didactiek en methodiek staan in relatie tot een optimaal streven om de ontwikkelingsdoelen te halen en de eindtermen te bereiken. Handboekenkeuze, keuze voor bepaalde methodiek, keuze voor onderwijskundige modellen,keuze van materialen, overlegafspraken, turfsystemen, Doelstelling 2 (opvolgen) De schoolloopbaan van de leerlingen wordt ondersteund door een degelijk uitgewerkte schoolloopbaanbegeleiding van de peuterklas tot de keuze voor de secundaire school. Genormeerde toetsing, studiekeuzebegeleiding, overgang kleuter-lager, overgang lager-secundair, opmaak van leerlijnen, volgsysteem, LVS-toetsen, Toeters en Contrabas, observeren, overgang 3 de kleuter 1 ste leerjaar Doelstelling 3 (emotioneel) De betrokkenheid en het aansluiten bij de competenties van de leerling zijn centrale prioriteiten voor alle schoolmedewerkers. Ze zijn de beste garantie voor emotionele gezondheid en de leerontwikkeling van de leerlingen. Nastreven van welzijn door resultaten via inzet van competenties, werken in de zone van de naaste ontwikkeling, uitdagingen, Doelstelling 4 (leren 2) De zorgcoördinator staat binnen het instructiemodel in voor de ondersteuning van de uitbreiding van de zorg door de klasleerkracht, de begeleiding van leerlingen die uitgebreide zorg behoeven. Differentiatie binnen de mogelijkheden (uitbreiding), uitvallers zoals vroeger aanpassingsklas (uitgebreide zorg), stappenplannen, procedures, versterken van het welbevinden Doelstelling 5 (kwaliteit) De zorgcoördinator is, samen met de directeur, de motor voor de kwaliteitsopvolging van het onderwijs op school. De opvolging behelst zowel proces (formatief) als product (summatief) en de eraan gekoppelde acties. Summatief: resultaten, resultaten in het vervolgonderwijs, resultaten bij overgang kleuter-lager, rapportering Formatief: vooruitgang gedurende het jaar, leerlingvolgsysteem, tijdens de lessen of lessenreeksen, afname, analyse en verwerking van genormeerde toetsen 12

13 Doelstelling 6 (communicatie) De zorgcoördinator is de draaischijf voor het verzorgen van de contacten met de verschillende belanghebbenden van de leerlingen die zorg behoeven binnen de gegeven onderwijscontext. Oudercontacten voorbereiden (met de leerkrachten), moeilijke gesprekken bijwonen en ondersteunen, goede contacten met de collega s en externe ondersteuners (CLB, logopedisten ) uitbouwen, MDOoverleg Doelstelling 7 (innovatie) De zorgcoördinator doet, op praktijkervaring, onderzoek en/of gedegen literatuur, gebaseerde voorstellen voor de introductie van didactiek, methodiek of andere initiatieven die de kwaliteit van het onderwijs en de kwaliteit van het leren van de leerling(en)v in Kantelberg ten goede kunnen komen. Vernieuwingen opsporen, vakliteratuur lezen (zorgbreed, school- en klaspraktijk ), zoeken naar onderzoek dat focust op wat werkt in de klas, nascholing, ontwikkelen van didactische materialen 13