Toezichtkamer. 15 september PBO special overzicht financiën bedrijfslichamen Inleiding

Transcriptie

1 Toezichtkamer 15 september 2011 PBO special overzicht financiën bedrijfslichamen Inleiding In deze speciale uitgave van het PBO-blad worden de financiële ontwikkelingen gedurende de jaren 2009 tot en met 2011 bij de bedrijfslichamen geschetst. Hiermee wil de Toezichtkamer onder meer de betrokken ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) en heffingsplichtige ondernemers, transparant inzicht bieden in de meest relevante financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen. Daarnaast kunnen de bedrijfslichamen deze informatie gebruiken om zich te vergelijken. Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie Bedrijfslichamen zijn samenwerkingsverbanden van ondernemers en werknemers die ten behoeve van het Nederlandse bedrijfsleven sectorbrede activiteiten ontplooien. Zij verrichten dergelijke activiteiten wanneer individuele ondernemers, hun brancheorganisaties en werknemers in een bepaalde sector dat ieder voor zich niet kunnen, deze taken met het oog op het algemeen belang noodzakelijk worden geacht en mededinging niet wordt belemmerd. In totaal zijn er zeventien bedrijfslichamen. 1 Binnen de groep van bedrijfslichamen zijn er twee typen te onderscheiden; productschappen (elf) en bedrijfschappen (zes). Productschappen zijn er voor bedrijven (ondernemers en hun werknemers) die samen de schakels in eenzelfde bedrijfskolom vormen. Zoals bij VIS dat ten dienste staat van vissers, visveilingen, visverwerkers en vishandelaren. Bedrijfschappen zijn er voor bedrijven (ondernemers en hun werknemers) met eenzelfde soort functie in het economische leven. Zoals het HBD dat het belang van de bedrijven in de detailhandel dient of HOR dat er is voor bedrijven in de horeca. Financieel toezicht Ondernemers financieren via verplichte heffingen de bedrijfslichamen en hun sectorale activiteiten. Wat de bedrijfslichamen aan baten verwachten te ontvangen en aan lasten verwachten uit te geven, nemen zij op in hun begroting. In hun jaarrekening verantwoorden de bedrijfslichamen zich over hun ontvangsten en uitgaven. Op grond van de Wet op de bedrijfsorganisatie (Wbo) houdt de Toezichtkamer van de SER onder meer financieel toezicht op de bedrijfslichamen. Zo dienen bedrijfslichamen hun begrotingen en jaarrekeningen respectievelijk ter goedkeuring en instemming voor te leggen aan de Toezichtkamer. Ook de verordeningen waarmee de bedrijfslichamen heffingen aan ondernemers opleggen, dienen ter goedkeuring aan de Toezichtkamer te worden voorgelegd. 2 Verordening financiën bedrijfslichamen De regels waarmee de bedrijfslichamen rekening dienen te houden bij het opstellen van hun begrotingen en jaarrekeningen heeft de raad vastgelegd in de Verordening financiën bedrijfslichamen 1999 (Vfb 1999). Deze omvat onder meer richtlijnen voor de inrichting van de begroting, de jaarrekening, de waarderingsgrondslagen en de omvang van de reserves. Met de hiermee verkregen uniformiteit van begrotingen en jaarrekeningen van de bedrijfslichamen zijn deze onderling vergelijkbaar, zorgt het voor transparantie en 1 2 Het gemeenschappelijk secretariaat van het PVV PPE, niet zijnde een bedrijfslichaam, is meegenomen bij de schets van de financiële ontwikkelingen. In een aantal gevallen dienen bedrijfslichamen heffingsverordeningen ook ter goedkeuring aan de betrokken ministeries voor te leggen (het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie)

2 2 biedt het de mogelijkheid tot valide financiële totaaloverzichten. De ervaringen met de Vfb 1999 gaven aanleiding om na te gaan waar deze mogelijk kon worden vereenvoudigd en op welke punten de Vfb 1999 ten behoeve van onder meer het geven van inzicht door de bedrijfslichamen in hun financiële huishouding, aanscherping behoefde. Dit heeft geleid tot een geactualiseerde Vfb; te weten de Vfb De Vfb 2011 geldt met ingang van het begrotingsjaar 2012 en vervangt daarmee de Vfb De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Vfb 1999 betreffen: het vervallen van de verplichting om begroting en jaarrekening in te delen naar voorgeschreven hoofdfuncties; het versterken van de financiële planning & controlcyclus van de bedrijfslichamen en de daarop gestoelde verantwoording (hiervoor is in de Vfb 2011 meer samenhang gebracht tussen de meerjarenraming, de begroting en de jaarrekening); en het opnemen van meer waarborgen voor een transparante verantwoording, in het bijzonder ten aanzien van onderwerpen als het vermogensbeleid en de voorzittersvergoedingen. PBO-special De vorige PBO-special betrof de financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen in de jaren 2007 tot en met 2010 (de verslagjaren 2007 t/m 2009 en de begrotingsjaren 2008 t/m 2010). 3 Deze PBO-special geeft een overzicht van de belangrijkste financiële ontwikkelingen in de periode 2009 tot en met 2011 (op basis van de verslagjaren 2009 en 2010 en het begrotingsjaar 2011). Hierbij wordt de financiële realisatie van de bedrijfslichamen in 2010 vergeleken met die van Daarnaast wordt ingegaan op de geïndexeerde financiële ontwikkeling bij de bedrijfslichamen in de periode 2001 tot en met Daar waar nodig wordt ingegaan op ontwikkelingen die specifiek de productof de bedrijfschappen betreffen. Leeswijzer In de tweede paragraaf van deze PBO-special komen de baten en lasten van de bedrijfslichamen in jaren 2009 en 2010 aan bod. Wat hebben de bedrijfslichamen bijvoorbeeld ontvangen aan baten en wat zijn de trends ten aanzien van onder meer de exploitatiesaldi. In paragraaf 3 wordt beschreven wat de bedrijfslichamen aan uitgaven en ontvangsten voor 2011 hebben geprognosticeerd. In de volgende paragraaf wordt ingegaan op de ontwikkelingen in activa en passiva van de bedrijfslichamen. Tenslotte wordt op hoofdlijnen aandacht geschonken aan de geïndexeerde financiële ontwikkeling bij de bedrijfslichamen in de periode 2001 tot en met Mededelingenblad en Verordeningenblad Bedrijfsorganisatie, 2010, nr. 77

3 3 2. Jaarrekeningen bedrijfslichamen 2009 en 2010 In deze paragraaf zijn de belangrijkste financiële realisatiecijfers van de bedrijfslichamen in de jaren 2009 tot en met 2010 geschetst. Specifiek wordt ingegaan op de ontwikkelingen in de baten en lasten van de bedrijfslichamen en de baten en lasten naar hoofdfunctie van de bedrijfslichamen. Baten en lasten Het totaal aan baten van product- en bedrijfschappen bedroeg in het jaar 2010 bijna 243 miljoen euro. Dit is ruim 16 miljoen euro minder dan in het jaar 2009: een daling van zes procent. Deze afname komt geheel voor rekening van de productschappen, waar de baten met 11 procent daalden tot bijna 178 miljoen euro. Bij de bedrijfschappen namen de baten in vergelijking met het jaar 2009 toe met 11 procent tot ruim 65 miljoen euro. Het aandeel van de productschappen in het totaal van de baten nam hiermee verder af. In 2005 bedroeg dit aandeel 84 procent, in 2010 bedraagt het 73 procent. De baten van de bedrijfslichamen bestaan voornamelijk uit de heffingsopbrengsten. Deze zijn in 2010 in vergelijking met 2009 in totaal met 5 miljoen euro afgenomen tot ruim 177 miljoen euro. In lijn met de afname van de totale baten heeft de totale lagere heffingsopbrengst als oorzaak de lagere heffingsopbrengst bij de productschappen. Deze daalde met 6 procent tot 122 miljoen euro. De afname in heffingsopbrengst is het grootst bij PT, van 65 miljoen euro in 2009 naar 51 miljoen euro in Bij de bedrijfschappen nam de heffingsopbrengst in 2010 toe met 5 procent tot 55,5 miljoen euro. Zo steeg bij HOR de heffingsopbrengst van 12 miljoen euro in 2009 tot 15 miljoen euro in Een ander deel van de totale baten, de renteopbrengsten van de bedrijfslichamen, nam in 2010 eveneens af; van bijna 13 miljoen euro in 2009 naar bijna 6 miljoen euro in Een afname van ruim 50 procent. Deze afname is deels toe te schrijven aan de afname in liquide middelen en financiële vaste activa en lagere rendementen op beleggingen. Waar in 2009 sprake was van een toename van het totaal aan lasten van de bedrijfslichamen daalden in 2010 de totale lasten met 8 miljoen euro tot 257 miljoen euro. Hiermee liggen de lasten in 2010 op het niveau van Waar het aandeel van de productschappen in het totaal van de lasten in procent was, is dit aandeel in procent. Het aandeel van de productschappen in het totaal van de baten is ook afgenomen, van 84 procent in 2005 naar 73 procent in Het merendeel van de lasten besteden de bedrijfslichamen tezamen aan financiële relaties. Hieronder worden onder meer subsidies ten behoeve van activiteiten ter bevordering van het sectoraal belang begrepen. In vergelijking met 2009 is het totale bedrag voor financiële relaties met 7 miljoen euro afgenomen tot 154 miljoen euro. PT had hierin een fors aandeel. Bij dit bedrijfslichaam daalde het bedrag aan financiële relaties van bijna 76 miljoen euro in 2009 naar 66 miljoen euro in Bij de meeste andere bedrijfslichamen namen de bedragen aan financiële relaties in geringe mate toe. Aan de lastenkant is bij een andere belangrijke rubriek, de lasten voor personeel en voorzitter, geen verandering ten opzichte van 2009 waar te nemen. De algemene trend in afgelopen jaren is dat de totale lasten van personeel en voorzitter zich stabiliseren op het niveau van ongeveer 59 miljoen euro. Bij de bedrijfschappen zijn de lasten voor personeel en voorzitter gestegen met 4 procent. Bij de productschappen zijn de lasten gedaald met 1 procent. In 2010 het totale aantal fte s bij de bedrijfslichamen in vergelijking met 2009 afgenomen met 2 procent. Het exploitatiesaldo van het totaal van de bedrijfslichamen was in 2010 ruim 14 miljoen euro negatief. Voor de bedrijfschappen geldt dat het totale exploitatiesaldo in 2010 positief was; bijna 1 miljoen euro. Daar waar de productschappen tezamen in 2009 een negatief exploitatiesaldo van bijna 5 miljoen euro hadden, is dit in 2010 opgelopen tot een negatief exploitatiesaldo van 15 miljoen euro.

4 4 Tabel 1 Jaarrekeningen PBO en Begroting 2011 KERNCIJFERS (in duizenden euro's) TOTAAL 2009 TOTAAL TOTAAL Mutatie 2010 Mutatie 2011 Mutatie Baten 1 Heffingen % % % 2 Retributies % % % 3 Diensten aan derden % % % 4 Rente % % % 5 Verg. opgedr. taken % % % 6 Niet bestede subsidies % % % 7 Overige baten % % % Totaal baten % % % Lasten 1 Voorzitter/Personeel % % % 2 Reis-,Verblijf-, Repres % % % 3 Huisvestingskosten % % % 4 Bureaukosten % % % 5 Vergaderkosten % % % 6 Financiële relaties % % % 7 Diensten door derden % % % 8 Overige lasten % % % Totaal lasten % % % SALDO Reserve 31/12 excl. Fondsen % % % Reserveratio 82% 80% 62% Voorzieningen en overige fondsen Personele voorzieningen % % Overige voorzieningen % % Overige fondsen % % Totaal vermogen % % Pers. bestand (pp) 31/ % 867-3% 880-3% Pers. bestand (fte's) 31/ % 782-2% 767-2%

5 5 Hoofdfuncties Op grond van de Vfb 1999 verantwoorden de bedrijfslichamen zich in hun jaarrekeningen en begrotingen ook naar hoofdfuncties. 4 Dit betreffen de volgende hoofdfuncties: bestuur, markt, product en dienst, arbeid en medebewind. De baten en lasten onder bestuur zijn de kosten voor voornamelijk overhead. De kosten met betrekking tot de overige functies hebben hoofdzakelijk betrekking op baten en lasten die verband houden met het primair proces van de bedrijfslichamen. Daar taken in medebewind alleen worden verricht door de productschappen wordt in de volgende tabel onderscheid gemaakt tussen productschappen en bedrijfschappen. Verhoudingsgewijs besteedden in 2010 en 2009 de bedrijfschappen meer geld aan de hoofdfunctie arbeid dan de productschappen. Hierbij kan gedacht worden aan activiteiten als scholing, arbeidsmarktmaatregelen en arbeidsomstandigheden. Bij de productschappen worden de lasten grotendeels toegerekend aan de hoofdfunctie product en dienst. Bijvoorbeeld voor productontwikkeling, gezondheidszorg voor plant en dier en kwaliteitsverbetering. De baten en lasten naar hoofdfunctie laten bij de bedrijfslichamen in 2009 en 2010 weinig veranderingen zien. Het aandeel van de hoofdfunctie product en dienst in de totale lasten van de productschappen is in 2010 ten opzichte van het voorgaande jaar gering gedaald. Het aandeel van de hoofdfuncties bestuur en markt in de totale lasten is in deze periode in geringe mate toegenomen. Tabel 2 Realisatie naar hoofdfunctie in KERNCIJFERS HOOFDFUNCTIES BATEN BATEN LASTEN LASTEN (o.b.v. de jaarrekeningen en 2009)* PRODUCTSCHAPPEN 1 Bestuur 18% 17% 18% 16% 2 Markt 24% 24% 27% 25% 3 Product en dienst 43% 45% 41% 45% 4 Arbeid 2% 2% 2% 3% 5 Medebewind 13% 12% 12% 12% Totaal 100% 100% 100% 100% BEDRIJFSCHAPPEN 1 Bestuur 16% 14% 14% 15% 2 Markt 36% 34% 38% 37% 3 Product en dienst 21% 21% 21% 20% 4 Arbeid 28% 30% 27% 28% 5 Medebewind 0% 0% 0% 0% Totaal 100% 100% 100% 100% * Door afrondingsverschillen kunnen de totalen afwijken van 100 procent. 4 In de Vfb 2011 is de verplichting om de begroting en jaarrekening in te richten naar hoofdfuncties komen te vervallen.

6 6 3. Jaarrekeningen 2010 en begrotingen 2011 bedrijfslichamen Met de tabel 1 wordt onder meer inzicht gegeven in de financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen in de jaren 2010 en 2011 van de bedrijfslichamen. Hiertoe worden de realisatiecijfers 2010 en de prognoses 2011 van de bedrijfslichamen met elkaar vergeleken. Een opvallende ontwikkeling is dat de bedrijfslichamen voor het jaar 2011 ruim 18 miljoen euro minder begroten aan baten dan de bijna 243 miljoen euro die in 2010 is gerealiseerd. Met name voor de posten heffingen en overige baten zijn lagere bedragen begroot. In vergelijking met de begrote baten nemen de begrote lasten in vergelijking met de realisatie in 2010 geringere mate af; van een realisatie van ruim 257 miljoen euro in 2010 naar begrote lastenuitgaven van in totaal ruim 255 miljoen euro. Deze daling geldt niet de verwachte uitgaven van de bedrijfslichamen aan financiële relaties. Deze post voor geprognosticeerde uitgaven aan bijvoorbeeld projectsubsidies, neemt in vergelijking met de realisatie 2010 met 2 miljoen euro toe. De onderstaande vergelijking laat tevens zien dat het begrote exploitatietekort voor de bedrijfslichamen tezamen in 2011 bijna 30 miljoen euro is. De verwachting op basis van deze begroting is dan ook dat de totale reserve (de som van de algemene reserves en bestemmingsreserves) ultimo 2011 verder zal zijn afgenomen. De prognose is dat de totale reserve dan nog 62 procent van het totaal van de lasten zal bedragen, in vergelijking met de realisatie 2010 een afname van 18 procentpunt.

7 7 4. Balans 2009 en 2010 bedrijfslichamen In deze paragraaf wordt stilgestaan bij het totaal van de activa en passiva van de bedrijfslichamen ultimo Hierbij wordt specifiek ingegaan op de reserves van de bedrijfslichamen. Activa en passiva Belangrijke activa van de bedrijfslichamen zijn de financiële vaste activa, de vlottende activa in de vorm van vorderingen en de liquide middelen. In vergelijking met 2010 is het balanstotaal van de bedrijfslichamen gezamenlijk afgenomen met 17 miljoen euro. Een belangrijke afname betrof het totaal aan liquide middelen en financiële vaste activa. Deze zijn afgenomen van bijna 360 miljoen euro in 2009 naar ruim 315 miljoen in Deze afname valt goeddeels toe te schrijven aan PT. De passiva van de bedrijfslichamen bestaan onder meer uit het eigen vermogen. Bij de bedrijfslichamen bestaat het eigen vermogen uit de som van de algemene reserve, bestemmingsreserves en eventuele bestemmingsfondsen. Een bestemmingsreserve is een reserve met een bijzondere bestemming bepaald door het bestuur. Een bestemmingsfonds is een reserve met een bijzondere bestemming waarbij een derde een bestedingsbeperking heeft aangebracht. In die zin is er geen sprake van vrij besteedbaar vermogen. 5 Een voorbeeld van een bestemmingsfonds is het diergezondheidsfonds waarbij het ministerie van EL&I een bestedingsbeperking heeft aangebracht. De toe- of afname van het vermogen op de balans dient te corresponderen met het exploitatiesaldo van de rekening van baten en lasten. De schulden zijn in 2010 ongewijzigd ten opzichte van De schulden bedragen beide jaren bijna 130 miljoen euro. Reserves In de Vfb 1999 en ook in de Vfb 2011 is bepaald dat de som van de algemene reserve en de bestemmingsreserves maximaal gelijk is aan de lasten over het verslagjaar. Aangezien bedrijfslichamen bestemmingsfondsen niet vrij kunnen besteden, zijn deze voor de zuiverheid buiten deze norm gelaten. Bij het overschrijden van deze norm door een bedrijfslichaam kan de Toezichtkamer op gemotiveerd verzoek ontheffing verlenen. Aan een dergelijke ontheffing kan de Toezichtkamer voorwaarden verbinden. Over het verslagjaar 2009 voldeden vijf bedrijfslichamen niet aan deze eis (PT, PVV, PA, PZ en VIS). Over het verslagjaar 2010 voldeden drie bedrijfslichamen niet aan de reservenorm (PA, VIS en PW). 6 De Toezichtkamer heeft aan hen hiervoor onder strikte voorwaarden ontheffing verleend. De bedrijfslichamen beschikten in 2010 in totaal voor 205 miljoen euro aan reserves (algemene reserves en bestemmingsreserves). Een daling van 13 miljoen euro ten opzichte van De reserves waren in 2008 met een bedrag van 229 miljoen euro het hoogst. Het aandeel van de productschappen in de reserves 2010 was 80 procent. De reserves dalen bij productschappen vanaf Dat komt ook tot uiting in de ratio. Deze was in procent en in procent. Bij de bedrijfschappen was de daling ook gelijktijdig met de productschappen in gang gezet. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een reserveratio van 62 procent in De bedrijfslichamen gaan verschillend om met de toerekening van baten en lasten aan de bestemmingsfondsen. Bij PZ wordt de exploitatie van het fonds separaat gehouden van de eigen exploitatie en bij PVV, PPE en PT loopt het fonds mee in de exploitatie van het bedrijfslichaam. Bij PZ is gelet op de wijze van toerekening het bestemmingsfonds in deze speciale uitgave gepubliceerd onder overige fondsen. Aan het Productschap Wijn is ontheffing verleend in verband met het reserveren van gelden voor het mogelijk door het College van Beroep voor het bedrijfsleven onverbindend verklaren van eerdere opgelegde heffingen.

8 8 Tabel 3 Ratio reserves/lasten bedrijfslichamen Procentueel Productschappen 85% 87% 95% 81% 84% Bedrijfschappen 62% 64% 86% 81% 83% Totaal 80% 82% 93% 81% 83% Nominaal (x 1.000) Productschappen Bedrijfschappen Totaal

9 miljoenen euro's 9 5. Financiële ontwikkeling bedrijfslichamen In de voorgaande paragrafen zijn de financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen steeds in nominale bedragen, ongecorrigeerd voor inflatie, weergegeven. Om de reële financiële ontwikkelingen bij de bedrijfslichamen weer te geven, zijn in de volgende twee grafieken baten en lasten op basis van het Consumptieprijsindexcijfers van het CBS voor inflatie gecorrigeerd. Grafiek 1 Ontwikkeling voor inflatiegecorrigeerde baten bedrijfslichamen Baten Heffingen Verg. opgedr. taken jaar De voor inflatie gecorrigeerde totale baten van de bedrijfslichamen zijn sinds 2001 afgenomen van bijna 450 miljoen euro naar ruim 200 miljoen euro in De meest scherpe daling deed zich hierin voor in de jaren 2001 tot en met Een reden voor deze afname is de hergroeperingoperaties die vanaf 1999 hebben plaatsgevonden. Als gevolg van diverse fusies is het aantal bedrijfslichamen verminderd van 38 tot 17 in De ontwikkeling van de door de bedrijfslichamen voor inflatie gecorrigeerde bedragen aan heffingen en vergoedingen voor opgedragen taken, zoals de uitvoering van de medebewindstaken voor de rijksoverheid, hebben in de periode gelijke tred met de afname in baten gehouden. Feitelijk houden deze voor inflatie gecorrigeerde ontwikkelingen in dat de bedrijfslichamen in vergelijking met 2001 in 2010 voor minder dan de helft aan heffingen opgelegd en dat de vergoeding van de rijksoverheid voor opgedragen taken meer dan gehalveerd is. In 2006 maakten de bestemmingsheffingen ruim 75 procent van de totale heffingen uit. In 2011 is dit gedaald met 10 procent. Deze daling wordt grotendeels veroorzaakt door een lichte daling in de bestemmingsheffingen bij de productschappen. Tot en met 2010 was er stijging van de algemene heffingen bij de bedrijfschappen. In 2011 komen de algemene heffingen van allee bedrijfschappen gezamenlijk weer op het niveau van 2006 uit. Dit wordt veroorzaakt door een verschuiving van een gedeelte van de algemene heffing van ruim 9 miljoen euro naar een bestemmingsheffing bij Horeca.

10 miljoenen euro's 10 Grafiek 2 Ontwikkeling voor inflatiegecorrigeerde lasten bedrijfslichamen Lasten Financiële relaties Voorzitter/Personeel jaar De afname aan de voor inflatiegecorrigeerde baten van de bedrijfslichamen doet zich ook voor aan lastenkant. Het totaal aan lasten van de bedrijfslichamen is in dit verband afgenomen van bijna 430 miljoen euro naar ruim 215 miljoen euro. De vergoedingen voor voorzitters en personeel bevinden zich in 2010 ongeveer op het prijsniveau van In de periode is steeds sprake geweest van een daling. In deze jaren zijn dan ook grote reorganisatie geweest. Het voor inflatie gecorrigeerde bedrag aan financiële relaties, zoals subsidies voor projecten ten behoeve van het sectoraal belang, ligt ruim 20 miljoen euro onder het prijsniveau van 2001; ruim 150 miljoen euro.

11 11 6. Conclusies De belangrijkste conclusies ten aanzien van de financiële ontwikkelingen van de afgelopen jaren bij de bedrijfslichamen zijn als volgt: Baten - De trend is dat de bedragen aan opgelegde heffingen gecorrigeerd voor inflatie en ook nominaal dalen. In absolute zin daalt daarmee de financiële belasting van ondernemers. - Door lagere heffingsopbrengsten en lagere inkomsten bij posten als overige baten, vergoedingen opgedragen taken, diensten aan derden en rente zijn de baten in 2010 lager dan in Lasten - De trend is dat de bedragen aan lasten gecorrigeerd voor inflatie en ook nominaal dalen. Zo zijn de lasten in 2010 ten opzichte van 2001 met 49 procent gedaald. - Een afname van de uitgaven aan financiële relaties (van bijna 161 miljoen in 2009 naar ruim 154 miljoen euro in 2010). - Voornamelijk door deze afname zijn de lasten in 2010 ten opzichte van het voorgaande jaar gedaald. Reserves - De totale exploitatiesaldi in 2009 en 2010 zijn negatief. Hierdoor zijn de totale reserves (algemene reserve en bestemmingsreserve) in 2010 met 13 miljoen euro afgenomen. - Op grond van de begrotingen 2011 is de verwachting dat de reserves van de bedrijfslichamen in 2011 verder zullen afnemen. Afgezet als percentage tegen de omvang van de lasten, is de prognose dat de reserves dalen van 80 procent naar ruim 60 procent ultimo 2011

12 12 Bijlage: Overzicht van de gehanteerde afkortingen van namen van bedrijfslichamen Productschappen HPA PA PDV PW PD MVO PPE PVV GSPVE PT VIS PZ Hoofdproductschap Akkerbouw Productschap Akkerbouw Productschap Diervoeder Productschap Wijn Productschap Dranken Productschap Margarine, Vetten en Oliën Productschap Pluimvee en Eieren Productschap Vee en Vlees Gemeenschappelijk Secretariaat Productschappen Vee, Vlees en Eieren Productschap Tuinbouw Productschap Vis Productschap Zuivel Bedrijfschappen HBA HBD HBAG BA BOS HOR Hoofdbedrijfschap Ambachten Hoofdbedrijfschap Detailhandel Hoofdbedrijfschap voor de Agrarische Groothandel Bedrijfschap Afbouw Bosschap Bedrijfschap Horeca en Catering