Jaarplan 2016 Idensys en eherkenning. Tactisch Beraad

Transcriptie

1 Jaarplan 2016 Idensys en eherkenning Tactisch Beraad

2 2

3 Colofon Versie V1.1 Datum Status Definitief Goedgekeurd door Tactisch Beraad op Goedgekeurd door Strategisch Beraad op

4 Inhoud Voorwoord van de voorzitter Ambitie en doelstellingen Ontwikkelen en vernieuwen Naamsbekendheid en stimuleren gebruik Europaproof Convergeren met andere stelsels Vertrouwen en veiligheid Jaarplanning Q1 Mijlpalen en activiteiten Q2 Mijlpalen en activiteiten Q3 Mijlpalen en activiteiten Q4 Mijlpalen en activiteiten Organisatie en financiering Beheerorganisatie Programma Idensys Overdracht van programma naar beheer

5 Voorwoord van de voorzitter Voor u ligt het Jaarplan Hierin zijn de ambities, mijlpalen en activiteiten van het Tactisch Beraad verwoord. Het Tactisch Beraad vormt de verbinding tussen de standaard (het Afsprakenstelsel elektronische toegangsdiensten) en de feitelijke technische werking van eherkenning en Idensys. Het Tactisch Beraad kan zelfstandig beslissingen nemen over wijzigingen in het afsprakenstelsel, mits deze overeenkomen met de meerjarenkaders die zijn vastgesteld door het Strategisch Beraad. Daarnaast bespreekt het Tactisch Beraad ook onderwerpen zoals veiligheidsincidenten, gebruikerservaringen, communicatie of vraagstukken ten aanzien van het wijzigingsproces. Terugblik 2015 In 2015 bestond eherkenning 5 jaar. Inmiddels heeft eherkenning zich bewezen als merknaam in het bedrijvendomein met ruim 4,5 miljoen transacties per jaar. Tevens is in het afgelopen jaar een eerste stap gezet met de realisatie van pilots Idensys. Op basis van een aantal releases in 2015, is een nieuwe versie van het stelsel live gezet die Idensys ondersteunt. eherkenning groeit verder met de reguliere dienstverlening, met name in het zakelijke domein. Onder het merk Idensys wordt verder geïnnoveerd met enkele pilots in het persoonsdomein. Beide merken worden bestuurd en beheerd op basis van dezelfde standaard: het Afsprakenstelsel Elektronische Toegangsdiensten. Het eindbeeld is dat Idensys, na een succesvolle evaluatie in de Tweede Kamer, de nationale standaard wordt voor online identificatie. Vooruitblik 2016 In 2016 breiden we de basis van het stelsel verder uit. Er worden pilots gedaan met Idensys, die medio 2016 worden geëvalueerd in de Tweede Kamer. Na een positieve evaluatie is de ambitie om de lessen uit de evaluatie te implementeren en over te gaan tot grootschalige uitrol. Om voldoende tempo te houden, kan in de eerste helft van 2016 alvast inhoudelijke voorbereiding worden getroffen ten behoeve van de behandeling in de Tweede Kamer. Het gaat dan met name om een analyse van de privacybeschermende en securitymaatregelen die nodig zijn bij opschaling. Daarnaast zal ook gewerkt worden aan de ontwikkeling van functionaliteit voor de reguliere dienstverlening, om de overheidsdoelstellingen van Digitaal 2017 te blijven ondersteunen en mee te gaan met laatste innovaties in de markt. Tevens worden inspanningen gedaan om nieuwe diensten aan te sluiten. Ook zet het Tactisch Beraad stappen om Europaproof te worden. De Europese markt, die zal ontstaan door de eidas verordening, biedt nieuwe uitrolmogelijkheden voor het stelsel. Namens het Tactisch Beraad, drs. J.H. Veefkind voorzitter 5

6 6

7 1 Ambitie en doelstellingen Een belangrijke doelstelling voor 2016 is het succesvol uitvoeren van de pilots Idensys. Vooralsnog is het uitgangspunt voor dit jaarplan dat de evaluatie in de Tweede Kamer succesvol verloopt en daarna verdere opschaling van het stelsel mogelijk is. Naast de pilots met Idensys organiseert het Tactisch Beraad ook de functionele doorontwikkeling voor de reguliere dienstverlening onder het merk eherkenning. De productontwikkeling moet aansluiten bij de vraag in de markt. Het Tactisch Beraad wil het gebruik van het stelsel stimuleren door de juiste randvoorwaarden te creëren en oplossingen voor marktwensen in releases op te nemen. Het afgelopen jaar is geconstateerd dat het ontwikkelproces (change- en releasemanagement) voor het stelsel meer onder druk komt te staan. Dit speelt met name bij zwaardere releases, waarbij het reguliere onderhoud en nieuwe functionaliteit tegelijkertijd worden opgepakt, terwijl de capaciteit gelijk blijft. Dit gaat de komende twee jaar naar verwachting vaker voorkomen, omdat een flink aantal ontwikkelingen en randvoorwaarden moet worden gerealiseerd voor een succesvol stelsel. Er zijn veel wensen vanuit de omgeving. Het Tactisch Beraad organiseert een ontwikkelproces dat voldoende flexibel is en past bij de nieuwe fase waarin het stelsel terecht komt. Ook het prioriteren van de wensen is noodzakelijk. Daarbij is het stimuleren van gebruik het belangrijkste criterium na de noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden. Tevens is gebleken dat centrale coördinatie nog steeds nodig is om de aansluitingen te stimuleren. Het omslagpunt voor de groei van het stelsel is nog niet bereikt. Zowel de naamsbekendheid van eherkennning en Idensys als het aansluiten van dienstverleners, wordt in 2016 ook centraal gestimuleerd. Daarbij is het uitgangspunt om, na een succesvolle pilotevaluatie, uiteindelijk verder te gaan onder één merk. 1.1 Ontwikkelen en vernieuwen In 2016 pakt het Tactisch Beraad, naast de pilots Idensys, ook de doorontwikkelingsagenda verder op. De doelstelling is om met nieuwe functionele ontwikkeling de reguliere dienstverlening van het stelsel aantrekkelijk te houden voor de gebruiker en de dienstverlener. Daarbij zijn de volgende punten van belang: In 2015 is al start gemaakt met de ontwikkeling van applicatie-to-applicatie 1 verkeer, mobiel gebruik en ondertekenen. De eerst eenvoudige, maar noodzakelijke vormen van deze functionaliteiten zijn inmiddels toegevoegd aan het stelsel. In 2016 worden deze functionaliteiten verder uitgebreid. Voor specifieke grote dienstverleners functionele drempels om aan te sluiten wegnemen. Daarnaast onderzoeken we waarom eerder ontwikkelde functionaliteiten slechts beperkt worden gebruikt, om hier lessen uit te trekken en indien mogelijk verbeteringen door te voeren. Met de komst van de pilots is al sterk ingezet op de versteviging van privacybescherming. Deze koers wordt doorgezet in Dit is een onderwerp dat de politieke en maatschappelijke aandacht heeft. Bij verdere opschaling van het stelsel zal het risicoprofiel van het stelsel veranderen door opschaling, toename van functionaliteiten en gedifferentieerd gebruik. In 1 Eerder machine-to-machine genoemd 7

8 aanloop naar de Kamerevaluatie van de pilots, werken we alvast aan uitwerking en toetsing van de ideeën. In de uitwerking wordt naar synergie gezocht met interessante functionaliteiten zoals attribuutverstrekking en vertegenwoordiging. Gebruikerservaring verbeteren, zowel bij het registreren als het inloggen. De informatievoorziening van de leveranciers speelt hierin een cruciale rol. Eind 2015 is gestart met het structureel meten van gebruikerservaringen. Die informatie kan in 2016 gebruikt worden om zowel keuze-, registratie- als inlogproces te verbeteren. Ook de evaluatie van de pilots Idensys zal aanvullende informatie opleveren. Door het normenkader betrouwbaarheidsniveaus te verruimen, ontstaan ook meer mogelijkheden om registratie- en identificatieprocessen aan te passen aan de laatste innovaties. Bijvoorbeeld identificatie met gezichtsherkenning via camera op de smartphone. Implementatie van het business model om in de opstartfase de adoptie van inlogmiddelen (en daarmee een laagdrempelige toegang tot elektronische dienstverlening) te stimuleren. Eind 2015 heeft het Strategisch Beraad een principebesluit genomen over het business model, dit moet nu leiden tot de invoering. Een doorkijk met betrekking tot mogelijke uitbreiding van rollen en functionaliteiten in het stelsel ziet er als volgt uit: Rollen in het stelsel gedurende de pilots Gebruikers Middelenleveranciers Authenticatiediensten Middelen Machtigingenregisters uitgever Idensys en eherkenning Makelaar Dienstverleners Middel(en) aanschaffen en authenticeren Contract sluiten met makelaar en dienst ontsluiten Mogelijke uitbreidingen van functionaliteit en rollen Gebruikers Middel(en) aanschaffen en authenticeren Middelenleveranciers Authenticatiediensten Middelen Machtigingenregisters uitgever Idensys en eherkenning Makelaar Contract sluiten met makelaar en dienst ontsluiten Dienstverleners Onderteken dienst Attribuut dienst Sectorale nummers Machtiging uitbreiden Koppeling met EU lidstaten 8

9 Versterking van het ontwikkelproces De doorontwikkeling van het stelsel verloopt releasematig volgens het daartoe vastgestelde change- en releaseproces. De governancestructuur brengt prioriteit aan in de doorontwikkeling. In principe worden per jaar maximaal twee koppelvlakreleases vastgesteld. Deze releases worden na vaststelling in een periode van zes tot negen maanden door de deelnemers geïmplementeerd in het operationele netwerk. Daarbij is het mogelijk om tijdens het implementatieproces flexibel te releasen, zodat partijen minder afhankelijk zijn van elkaar voor de livegang. Reguliere ontwikkelproces Behoefte uitwerken tot specificatie 3-5 maanden, afhankelijk van type wens Besluit vorming OB en TB min 1 maand Implementeren 4-7 maanden, afhankelijk van type implementatie, evt flexibel Testen 2 maanden of evt flexibel Live! klanten zoeken De komende twee jaar zal relatief veel nieuwe functionaliteit en productinnovatie nodig zijn voor een succesvolle uitrol van het stelsel. Om het ontwikkelproces flexibel en werkbaar te houden voor productinnovaties, is het de wens om aan de voorkant van het proces vaker te werken met gebruikersscenario s (use cases) en pilots. De klant wordt dan al eerder in het proces betrokken en hiermee wordt sneller inzichtelijk of er voldoende marktwaarde en betalingsbereidheid is voor een functionele toevoeging. Het Tactisch Beraad kan deze werkwijze in 2016 eventueel inzetten bij ontwikkelingen/werkgroepen waarbij het opportuun is. 1.2 Naamsbekendheid en stimuleren gebruik In 2016 zijn er twee merknamen, eherkenning en Idensys, die elke apart gebrand worden. De samenhang wordt benadrukt, maar het zijn vooralsnog twee aparte merken (in ieder geval tot na de Kamerevaluatie van de pilots). Voor beide geldt dat het stimuleren van gebruik en aansluiten van belang is. De naamsbekendheid van Idensys zal vooral meelopen met de communicatie rondom de pilots en de behandeling in de Tweede Kamer (met bijbehorende media aandacht). Voor het stimuleren van het gebruik zijn in 2016 de volgende activiteiten van belang: Communicatie/brandingstrategie opstellen vanuit de gezamenlijke merken. Elke leverancier blijft uiteraard de eigen marketing en sales doen, maar ook vanuit het overkoepelende merk wordt de communicatie gestimuleerd. Samen voor een sterkere uitstraling van het merk en een betere naamsbekendheid. Publiek en private dienstverleners blijven benaderen voor de aansluiting van nieuwe online diensten, met focus op potentiële killer apps. Vraag en aanbod afstemmen met de markt aangaande bestaande en nieuwe functionaliteiten, en het stimuleren van gebruik hiervan. Het mobiliseren van gebruikersgroepen via brancheorganisaties. Brancheorganisaties kunnen een waardevolle partner zijn in het verkrijgen van informatie over gebruikersbehoeften in specifieke sectoren. 1.3 Europaproof In 2016 treft het Tactisch Beraad voorbereidingen voor aansluiting op de Europese markt die met de eidas verordening ontsloten zal worden. Vanaf 18 september 2018 is wederzijdse erkenning van genotificeerde elektronische identiteiten tussen lidstaten verplicht voor overheidsdienstverleners. 9

10 Hierdoor ontstaat een Europese digitale markt met nieuwe Europese applicaties. De doelstelling is om zo spoedig mogelijk Nederlandse middelen bruikbaar te maken voor Europees gebruik. De Europese ontwikkelingen, mits goed opgepakt, kunnen zorgen voor een stimulans in het gebruik van het stelsel. Door middel van pilots wordt bezien of de Europese authenticatiemarkt op gang komt. Verschillende pilots met de reguliere dienstverlening zijn in voorbereiding, zodat de implementatie van grensoverschrijdend gebruik kan worden getest. Om deze pilots te faciliteren worden de nodige praktische voorbereidingen getroffen: Het streven is om zo snel mogelijk een nieuw hoofdstuk betrouwbaarheidsniveaus te hebben conform de eidas-richtlijnen. Voor de migratie van betrouwbaarheidsniveaus is ook communicatie naar de gebruiker een belangrijk aandachtspunt. In 2016 wordt tevens verder gewerkt aan de technische aansluiting. De insteek is om hiervoor zo weinig mogelijk te wijzigen aan de koppelvlakken van het stelsel, door gebruik te maken van een adapter voor de koppeling tussen de makelaar en de eidaskoppelpunt. De publieke voorzieningen die hiervoor nodig zijn, worden gerealiseerd door de rijksoverheid. 1.4 Convergeren met andere stelsels Het streven is om één standaard voor identificatie en authenticatie te hanteren, zodat de gebruiker zo min mogelijk barrières zal ervaren als hij inlogt bij verschillende online diensten. De gebruiker kan dan in principe overal met één middel terecht. Voor de koppeling met andere stelsels en oplossingen zijn verschillende modaliteiten mogelijk in de uitwerking. Om hierover te beslissen zal eerst de politieke evaluatie van de pilots afgerond moeten worden. Er kunnen wel alvast voorbereidingen worden getroffen, terwijl de pilots lopen. Bijvoorbeeld door een inhoudelijke verkenning uit te voeren om te bekijken wat de verschillen en overeenkomsten van de stelsels zijn. 1.5 Vertrouwen en veiligheid Vertrouwen en veiligheid zijn van essentieel belang voor het stelsel. Daarom zijn er al diverse reguliere processen ingericht om het stelsel en haar deelnemers te toetsen. Bij grotere nieuwe releases wordt tevens een aanvullende risicoanalyse en Privacy Impact Assessment uitgevoerd. Daarnaast wordt de functionele ontwikkeling stilstaan bij privacybescherming. Fraudebestrijding kan worden ingevuld nadat hiervoor een beleidskader is opgesteld. 10

11 2 Jaarplanning 2016 Dit jaarplan bevat een planning met een tijdspad, de mijlpalen en de bijbehorende activiteiten om de eerder genoemde doelstellingen te bereiken. De pilotevaluatie is een belangrijk moment halverwege het jaar. Bij het opstellen van de activiteitenplanning is er vanuit gegaan dat de evaluatie positief zal verlopen. Het uitgangspunt is om in de eerste helft van het jaar, terwijl de pilots lopen, een onderhoudsrelease te doen voor openstaande issues. In het kader van beheersbaarheid en zorgvuldigheid is pas in de tweede helft van het jaar ruimte voor een release waarmee nieuwe functionaliteit kan worden geaccommodeerd. 2.1 Q1 Mijlpalen en activiteiten 1. Vanaf januari Start pilots Idensys. 2. Januari Basisvarianten van functionaliteiten applicatie-to-applicatie verkeer, ondertekenen en mobiel gebruik opnemen in het afsprakenstelsel. Vervolgens kan de implementatie hiervan starten. a. In het eerste kwartaal een Proof-of-Concept doen met geïnteresseerde dienstverleners. 3. Januari 2016-augustus Meerdere werkgroepen maken een doorstart vanuit a. Verdere uitbreiding van opdracht voor de werkgroepen mobiel, applicatie-to-applicatie en ondertekenen, zodat de functionaliteiten worden uitgebreid. Eventuele tussentijdse bevindingen uit pilots meenemen. b. De werkgroep normenkaders maakt het normenkader betrouwbaarheidsniveaus gereed voor eidas. Eventuele andere benodigde aanpassingen in het kader van de Europese aansluiting worden door de beheerorganisatie via het reguliere wijzigingsproces ingezet. Deze werkgroep werkt tevens aan de verruiming van betrouwbaarheidsniveaus in verband met innovaties in registratie- en identificatieprocessen. c. Een werkgroep kan zich richten op de uitwerking van mogelijkheden om privacybescherming verder te versterken en tegelijkertijd interessante functionaliteiten te realiseren. Dit past in de wens voor grootschalige uitrol. Eventueel kan een Proofof-Concept of pilot worden uitgevoerd. Definitieve besluitvorming kan pas na de Kamerevaluatie van de pilots plaatsvinden. 4. Februari Brede innovatieworkshop organiseren met stakeholders. Hiermee kunnen we nieuwe ideeën voor productinnovatie breder ophalen uit de markt. Het Tactisch Beraad kan prioriteit aanbrengen in de wensen en behoeften. Deze activiteit past bij de doelstelling om met waar mogelijk met usecases en pilots te werken. 5. April Volgende release vaststellen. Deze release dient als onderhoudsrelease (minor), want de werkgroepen hebben naar verwachting dan nog me. Naar verwachting heeft de release betrekking op hoofdzakelijk twee punten: a. Regulier onderhoud kan worden gedaan, zodat openstaande punten (backlog) worden verwerkt. b. Eventueel de eerste resultaten van de pilots verwerken. Eventuele issues die vanuit de praktijk naar voren komen, kunnen via het reguliere onderhoud verholpen worden. 6. April Communicatie- en implementatieplan opstellen voor eherkenning en Idensys. Bepalen welke activiteiten worden uitgevoerd in het kader van de implementatie/uitrol en de communicatie gedurende het jaar. a. Na vaststelling van het plan rapporteert de beheerorganisatie tweemaandelijks aan het Tactisch Beraad over de vorderingen. 11

12 2.2 Q2 Mijlpalen en activiteiten 7. April-juni Werkgroepen kunnen eventueel Proof-of-Concepts of pilots doen voor nieuwe functionaliteiten in de reguliere dienstverlening. Daarmee wordt getoetst of de tussenresultaten van de werkgroepen ook kunnen werken in de praktijk. 2.3 Q3 Mijlpalen en activiteiten 8. Augustus Werkgroepen leveren resultaten op ten behoeve van de release in Q4. In Q4 wordt naar verwachting een koppelvlakrelease (major) gedaan, nadat de Kamerevaluatie van de pilots is afgerond. In Q1,2 en 3 wordt deze release voorbereid door de werkgroepen. Om de resultaten goed te kunnen verwerken en tijdig in het besluitvormingsproces in te brengen, dienen de werkgroepen uiterlijk in augustus hun resultaten op te leveren. 2.4 Q4 Mijlpalen en activiteiten 9. Oktober De volgende koppelvlakrelease (major) vaststellen. Naar verwachting heeft de release betrekking op hoofdzakelijk twee punten: a. Gedurende Q2 zal een onafhankelijke commissie de evaluatie van de pilots doen ten behoeve van politieke besluitvorming. De evaluatie van pilots zal ongetwijfeld tot verbeterpunten leiden die kunnen worden verwerkt in deze release. b. De resultaten van de werkgroepen verankeren in het afsprakenstelsel via deze release. 10. Oktober-december Bepalen hoe we verder gaan met het merk eherkenning. Het Strategisch Beraad heeft eerder aangegeven dat zij eherkenning willen uitfaseren na een succesvolle pilotevaluatie en verder gaan met Idensys. Afhankelijk van de politieke besluitvorming kan hier verder aan worden gewerkt. Daarvoor is een impactanalyse nodig: hoe snel wordt uitgefaseerd, kunnen middelen makkelijk omgezet worden, hoe gaan huidige eherkenningsmiddelen heten, hoe wordt dit aan de gebruiker gecommuniceerd etc. Als die keuzes gemaakt zijn, kan een migratieplan worden opgesteld en de rebranding van het merk worden ingezet. 11. December Einde pilotfase Idensys. Bij een positieve pilotevaluatie, is de verwachting dat er verder wordt gewerkt aan grootschalige uitrol van de pilots. 12

13 3 Organisatie en financiering 2016 Het stelsel is georganiseerd als een publiekprivate samenwerking. Daarom zal, net als in de voorgaande jaren, de inzet van mensen en middelen bekostigd worden door enerzijds private ondernemingen en anderzijds de overheid. Bij de ontwikkeling van nieuwe functionaliteit in het stelsel maken de deelnemers hierin een zelfstandige afweging. Deze afweging brengen zij in via de governancestructuur. De governance wordt ondersteund door de beheerorganisatie. De beheerorganisatie coördineert de dagelijkse gang van zaken in het stelsel en ondersteunt de governance bij de uitvoering van het jaarplan. Voor de ontwikkeling van Idensys is er ook het programma Idensys. Dit programma zorgt onder andere voor de coördinatie van de pilots, voorbereiding van een aantal belangrijke doorontwikkelingsactiviteiten, de koppeling met andere landschappen (zoals eidas) en bijdragen aan de politieke besluitvorming over de pilots. 3.1 Beheerorganisatie De beheerorganisatie en het Ministerie van Economische Zaken hebben een werkplan afgestemd voor In dit werkplan is ruimte en budget beschikbaar gesteld om het Jaarplan 2016 en de reguliere beheertaken uit te voeren. Het gaat hier onder meer om activiteiten met betrekking tot: 1. Beheer en exploitatie 2. Begeleiding van doorontwikkeling 3. Stimuleren van gebruik van het stelsel. De totale kosten komen op ongeveer 4,7 miljoen. Via de Digicommissaris komt 4 miljoen euro beschikbaar voor het beheer en de exploitatie van het stelsel in Naar verwachting kan het resterende bedrag gefinancierd worden uit de overschotten van Programma Idensys Het programma Idensys wordt ook door de overheid gefinancierd. Het programma heeft een programmaplan voor 2016 afgestemd met opdrachtgever BZK en de Stuurgroep eid. Het budget voor de toezichthouder van het stelsel is apart begroot. Deze partij heeft een onafhankelijke rol ten opzichte van het stelsel. 3.3 Overdracht van programma naar beheer Vanaf 2017 is naar verwachting geen budget meer beschikbaar voor het programma, omdat het programma een tijdelijk karakter kent. De taak van het programma is om de omslag naar Idensys te realiseren. Na afloop van het programma, zullen (een deel van) de taken bij lijnorganisaties moeten worden belegd. Naar verwachting worden in 2016 de volgende punten overgedragen naar de stelselbeheerorganisatie: Gedurende 2016 zullen de pilotcontacten met dienstverleners de integrale verantwoordelijkheid van het programma zijn. In 2017 wordt deze verantwoordelijkheid over gedragen aan de beheerorganisatie. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van wijzigingen voor reguliere functionele doorontwikkeling (ondertekendienst, applicatie-applicatie verkeer en attributen) is de 13

14 verantwoordelijkheid van de beheerorganisatie. Het voorbereiden en opstellen van andere changes was de verantwoordelijkheid van het programma. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van wijzigingen komt bij de beheerorganisatie te liggen. Wel bereid het programma dit voor (vertaling van beleid t.b.v. het opstellen van requests for change). Daarnaast zullen de beheerorganisatie en het programma in 2016 regelmatig afstemmen ten aanzien van onder andere: Inbreng van documenten voor de besluitvorming in de publiekprivate governance Prioriteitstelling ten aanzien van nieuwe releases Externe communicatie Het programmaplan en het werkplan van de beheerorganisatie zijn onderling afgestemd. Daarnaast sluiten beide plannen aan op dit Jaarplan 2016 van het Tactisch Beraad, zodat programma en de beheerorganisatie de gezamenlijke doelen kunnen uitvoeren. 14