Bos en Lommer Onderzoeksrapportage over de periode

Transcriptie

1 Bos en Lommer Onderzoeksrapportage over de periode Evaluatieonderzoek project Capabel (vierde interimrapport) Annemiek Veen Ineke van der Veen Pjotr Koopman

2 CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG Veen, A., Veen, I. van der & Koopman, P. Bos en Lommer. Onderzoeksrapportage over de periode Evaluatieonderzoek project Capabel (vierde interimrapport). A. Veen, I. van der Veen & P. Koopman, Amsterdam : SCO-Kohnstamm Instituut van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen, Universiteit van Amsterdam (SCOrapport nr. 782 projectnummer 40127). ISBN Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, or otherwise, without the prior written permission of the publisher. Uitgave en verspreiding: SCO-Kohnstamm Instituut Nieuwe Prinsengracht 130, Postbus 94208, 1090 GE Amsterdam tel.: Copyright SCO-Kohnstamm Instituut, 2007

3 Inhoud Inleiding Jongeren in Bos en Lommer Het aantal 0-18 jarigen in Bos en Lommer Deelname aan het onderzoek Een basisschool in of buiten het stadsdeel Islamitische scholen Samenstelling van de leerling-bevolking per basisschool Het voortgezet onderwijs Verhuizingen Geboorteland kinderen Inwoners uit de overige niet geïndustrialiseerde landen Samenvatting Activiteiten Overzicht van activiteiten Activiteiten tot Activiteiten en ontwikkelingen in de periode Activiteiten buiten de grenzen van Bos en Lommer Toekomstige activiteiten Registratie van de deelname aan activiteiten GG&GD-voorlichtingsgroepen Opstap Speluitleen Kinderdagverblijf, peuterspeelzaal en speelgroep Klimrek Overstap Elleboog Beter omgaan met pubers Opvoeden: zo! en Opvoeden: zo verder! Overige activiteiten Samenvatting...41

4 3 Ontwikkelingsmaten Observatiegegevens op 4-jarige leeftijd Prima-gegevens Bos en Lommer Meerdere PRIMA-gegevens per kind: PRIMA 3 t/m Meerdere PRIMA-gegevens per kind: van PRIMA 5 naar Cross-sectioneel: de groepen twee en acht in zes PRIMA-metingen PRIMA 4, 5 en 6: werkhouding, gedrag en ouderbetrokkenheid Cito-scores en advies voor voortgezet onderwijs Cito-scores Advies voor voortgezet onderwijs De onderwijspositie in het voortgezet onderwijs Evaluatie van deelname aan activiteiten Opstap Overstap GG&GD-voorlichting Opvoeden: zo! Samenvatting De evaluatie van Capabel De opbrengst van Capabel Veranderingen in de context van het project Opbrengsten Capabel: ouders Opbrengsten Capabel: kinderen Samenhang en samenwerking, een structuur voor opvoedings- en onderwijsondersteuning in het stadsdeel Ouderactiviteiten Plaatsen en mensen De brede school Samenvatting Conclusies Een traject vormen Ontwikkelingsdoelen realiseren...102

5 Literatuur Bijlage Bijlage bij hoofdstuk Bijlage bij hoofdstuk

6

7 Inleiding In stadsdeel Bos en Lommer in Amsterdam wordt sinds 1991 het project Capabel uitgevoerd. Hoofddoel van dit project is het verminderen van de maatschappelijke achterstanden van de in het stadsdeel woonachtige jongeren. Capabel speelt een coördinerende en activerende rol bij de opzet en uitvoering van activiteiten op het terrein van onderwijs en welzijn voor jongeren van 0-18 jaar en hun ouders. Via een evaluatieonderzoek, uitgevoerd door het SCO-Kohnstamm Instituut, moet worden vastgesteld in hoeverre de projectdoelstelling van Capabel gehaald wordt en, zo mogelijk, aan welke (combinatie van) projectactiviteiten eventuele effecten of opbrengsten van het project kunnen worden toegeschreven. Om hierover uitspraken te kunnen doen, worden in het onderzoek gegevens verzameld die betrekking hebben op de ontwikkeling van de kinderen en jongeren in Bos en Lommer. Dit zijn de zogenaamde criteriumvariabelen: een ontwikkelingsmaat op 4-jarige leeftijd, de cognitieve ontwikkeling gedurende de periode van het primair onderwijs, het VO-advies 1, de VO-schoolloopbaan, de post-vo-loopbaan. Op individueel niveau wordt de deelname aan een groot aantal activiteiten geregistreerd die plaatsvinden in het stadsdeel in het kader van Capabel. Er kan pas een zinvolle koppeling gemaakt worden tussen de criteriumvariabelen of effectmaten en de deelname aan activiteiten na een aantal jaren systematische gegevensverzameling en wanneer de onderzoeksgroep ook daadwerkelijk heeft kunnen deelnemen aan de activiteiten. Dat is voor het eerst gebeurd in de tweede interim-rapportage Van Erp, Koopman en Veen (1998). En vervolgens in de jaren daarna in: Van der Veen, Koopman en Veen (2002a); de derde interim-rapportage, Veen, Van der Veen & P. Koopman (2003) en Veen en Van der Veen (2004). Ook in de voorliggende rapportage is een hoofdstuk gewijd aan de relatie tussen (deelname aan) ondersteunende activiteiten en de effecten hiervan op de kinderen. Het project Capabel wordt gesubsidieerd door het Ministerie van VWS, de gemeente Amsterdam en het stadsdeel Bos en Lommer. Het Ministerie financiert het aan het pro- 1 Per eind schooljaar worden de gegevens van de CITO eindtoets basisonderwijs op de scholen verzameld en aan het bestand toegevoegd. 1

8 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage ject gekoppelde evaluatieonderzoek dat wordt uitgevoerd door het SCO- Kohnstamm Instituut. De algemene projectdoelstelling van Capabel is als volgt geconcretiseerd. Het project streeft na: 1 Dat zo min mogelijk kinderen met een achterstand aan het basisonderwijs beginnen; 2 dat een eventueel bestaande achterstand op de basisschool zoveel mogelijk wordt ingelopen; 3 dat zodoende een meer evenredige verdeling (d.w.z. een verdelingonafhankelijk van sociaaleconomisch milieu en etnische afkomst) van leerlingen over de verschillende typen voortgezet onderwijs ontstaat; 4 dat zo min mogelijk jongeren voortijdig uitvallen uit het voortgezet onderwijs; 5 dat zodoende een meer evenredige verdeling van typen vo-diploma s over de leerling-groepen ontstaat; 6 waardoor uiteindelijk een meer evenredige verdeling van (perspectief biedende) posities op de arbeidsmarkt wordt bevorderd. Via het evaluatieonderzoek moet worden vastgesteld of deze doelstellingen gehaald worden en, zo mogelijk, aan welke (combinatie van) projectactiviteiten eventuele effecten kunnen worden toegeschreven. Ter beantwoording van de onderzoeksvragen wordt periodiek onderzoek uitgevoerd, waarvan een reeks publicaties is verschenen. Deze zijn opgenomen in het literatuuroverzicht achterin deze publicatie. De evaluatie van Capabel wordt gebaseerd op een volgsysteem, waarin gegevens uit verschillende bronnen worden ondergebracht. Deze gegevens worden op het niveau van het individu aan elkaar gekoppeld. Globaal onderscheiden gaat het om drie typen gegevens: - achtergrondgegevens van de 0-18 jarigen in Bos en Lommer; - gegevens met betrekking tot de deelname van de doelgroep aan maatregelen en activiteiten; - gegevens met betrekking tot de ontwikkeling van de 0-18 jarigen, de zgn. criteriumvariabelen. 2

9 Inleiding Deze gegevens zijn afkomstig uit de volgende bronnen. De achtergrondgegevens zijn afkomstig van het Bevolkingsregister en de Leerlingadministratie van de gemeente Amsterdam. Het College van B en W heeft beide instanties toestemming verleend om gegevens aan Capabel te verstrekken, indien de betrokken personen daarmee instemmen. De kinderen en jongeren voor wie toestemming verleend is, worden opgenomen in het volgsysteem. Jaarlijks wordt dit bestand herzien: nieuw geborenen en naar het stadsdeel verhuisde kinderen en jongeren worden opgenomen en de jongeren die 18 jaar zijn geworden alsmede de kinderen en jongeren die uit het stadsdeel wegverhuizen, worden uit het bestand verwijderd. Deze actualisering van het bestand vindt jaarlijks voor het jaar daarvòòr plaats. De achtergrondgegevens die in deze rapportage (hoofdstuk 1) worden behandeld, beslaan de jaren 1991 tot en met De gegevens over de deelname van kinderen en jongeren aan activiteiten en maatregelen (hoofdstuk 2) worden door het projectbureau van Capabel verzameld. De coördinatoren van de verschillende activiteiten spelen hierin een belangrijke rol. De ontwikkelingsmaten worden enerzijds door de basisscholen in het stadsdeel aangeleverd en anderzijds rechtstreeks door de onderzoekers verzameld. De ontwikkelingsmaten komen in hoofdstuk 3 aan de orde. In dit hoofdstuk wordt ook, voor zover mogelijk, een relatie gelegd tussen enerzijds de ontwikkeling van kinderen en anderzijds achtergrond- en deelnamegegevens. Het onderzoek is vanaf het begin af aan begeleid door een begeleidingscommissie, bestaande uit de opdrachtgevers en project Capabel. Sinds 2003 is hier een deskundige op het terrein van de Brede School aan toegevoegd. De begeleidingscommissie zorgt er onder meer voor dat het onderzoek zo goed mogelijk aansluit op de vragen en wensen van het project Capabel en haar opdrachtgevers. In overleg met de begeleidingscommissie is onder meer besloten in het onderzoek aandacht te gaan besteden aan veranderingen in de context waarin Capabel werkt. Tevens is aan de evaluatie een kwalitatief deel toegevoegd, via gesprekken met betrokkenen (ouders, scholen en instellingen en organisaties); in deze gesprekken komen ook de wensen van betrokkenen voor de toekomst aan de orde. Voorts is sinds 1999 de zogenaamde jaarlijkse vraagstelling aan het onderzoek toegevoegd. Dit is een onderzoeksvraag die relevant is in verband met Capabel en die beantwoord kan worden met behulp van het volgsysteem van Capabel. Déze rapportage omvat de periode In die periode is een grote hoeveelheid 3

10 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage kwantitatieve en kwalitatieve gegevens verzameld, die we in deze rapportage beschrijven. Ter afsluiting van de basisschoolperiode hebben we gesprekken gevoerd met de directies van de 9 basisscholen in het stadsdeel. Deze gesprekken waren evaluatief van karakter, waarbij gevraagd is wat men terugkijkend, beschouwt als opbrengsten van project Capabel. Verder is in de gesprekken gevraagd naar veranderingen in de context van het project en is nagegaan welke activiteiten voor kinderen en ouders men uitvoert en of men activiteiten uitvoert uit de periode dat Capabel actief was op de basisscholen. In dit kader is ook een gesprek gevoerd met de coördinator van het Opvoedsteunpunt De SPIL, waarin een deel van de vroegere Capabel-activiteiten zijn opgenomen. Sinds het verschijnen van de vorige interim-rapportage richten de activiteiten van project Capabel zich op het voortgezet onderwijs. Daarom hebben we ons in deze rapportage gericht op het inventariseren van activiteiten van Capabel voor de leeftijdsgroep leerlingen van het voorgezet onderwijs en hun ouders, met als uitgangspunt de jaarlijkse werkplannen en jaarverslagen van Capabel. Ter aanvulling zijn gesprekken gevoerd met projectmedewerkers van Capabel. 4

11 1 Jongeren in Bos en Lommer 1.1 Het aantal 0-18 jarigen in Bos en Lommer Eerst laten we zien hoeveel 0-18 jarigen er in de opeenvolgende jaren van het project Capabel t/m in het stadsdeel Bos en Lommer woonden. Tabel 1.1 Populatie 1991 t/m 2005 jaar n jaar n Het aantal 0-18 jarigen nam van toe, van was er een afname en in de jaren daarna t/m 2003 bleef het ongeveer stabiel. Van was er een duidelijke daling van het aantal 0-18 jarigen. In Tabel 1.2 staan gegevens over de ontwikkeling in de verdeling naar etnische herkomst van de 0-18 jarigen in Bos en Lommer. Links in de tabel staat de ontwikkeling van , ernaast de ontwikkeling van die in de vorige interim-rapportage werd gerapporteerd en daarnaast de ontwikkeling van

12 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Tabel 1.2 Verandering in de samenstellingen van 0-18 jarigen in Bos en Lommer naar etnische herkomst, van , van en van Etnische herkomst Surinaams lichte daling, 10% van 9 naar 8% van 8 naar 6% Antilliaans blijft 1% blijft 1% blijft 1% Turks van 21 naar 24% van 25 naar 26% van 26 naar 24% Marokkaans van 34 naar 37% van 37 naar 38% blijft 40% Zuid Europees blijft 2% blijft 2% blijft 2% Overig niet geïndustrialiseerd van 5 naar 8% van 8 naar 10% blijft 11% Overig wel geïndustrialiseerd blijft 1% blijft 1% blijft 1% Autochtoon van 24 naar 17% van 17 naar 14% van 13 naar 14% Het aandeel Surinaamse jongeren daalde vanaf 1991 en is nu ongeveer nog 6%. De daling van het aandeel autochtone leerlingen van zette niet door, inmiddels is er sprake van een lichte stijging. Het aandeel Antilliaanse, Zuid-Europese jongeren en jongeren uit overige wel geindustrialiseerde landen bleef gelijk over de jaren. Van was er een stijging van het aandeel Turkse en Marokkaanse 18- jarigen. Van nam het aandeel Turkse jongeren licht af van 26 naar 25% en bleef het aandeel Marokkaanse jongeren stabiel 40%. Van was er een stijging van het aandeel 0-18 jarigen uit overige niet geïndustrialiseerde landen, van steeg het verder naar 11% waarna het t/m 2005 stabiel bleef. 2 De etnische achtergrond is ingedeeld in 8 groepen, de indeling die gehanteerd wordt door het Amsterdamse Bureau voor Onderzoek en Statistiek in de jaarlijkse uitgave Diadam, Statistische Informatie, voorheen De Amsterdammers in 8 etnische groepen. Onder de Overige niet-geïndustrialiseerde landen vallen personen afkomstig uit Oost-Europa, Azië, Midden- en Zuid-Amerika en Afrika. De groep overige wel-geïndustrialiseerde landen bevat personen uit Noordwest-Europa, Noord-Amerika, Australië, Nieuw-Zeeland, Japan en het voormalig Nederlands-Indië. De groep overige Nederlanders bestaat voor het overgrote deel (97%) uit autochtonen. In de tekst duiden we deze groep aan als autochtoon. 6

13 Jongeren in Bos en Lommer 1.2 Deelname aan het onderzoek In de vorige paragraaf lieten we zien hoeveel 0-18 jarigen er in Bos en Lommer wonen. Niet al deze kinderen en jongeren nemen echter deel aan ons onderzoek. Het College van B en W heeft het Bevolkingsregister (BR) toestemming verleend om gegevens uit het Bevolkingsregister en de Leerlingadministratie aan Capabel te verstrekken. Ieder jaar levert het BR achtergrondgegevens aan van de in het stadsdeel Bos en Lommer woonachtige 0-18 jarigen. Dit gebeurt echter alleen indien de betrokken personen de ouders van de 0-18 jarigen daarmee instemmen. Dit betekent dat het BR het eerste jaar voor alle 0-18 jarigen toestemming heeft gevraagd, en daarna ieder jaar voor de nieuwgeborenen en de naar het stadsdeel verhuisde kinderen en jongeren. De kinderen en jongeren voor wie geen bezwaar is aangetekend, worden opgenomen in het volgsysteem dat de basis vormt van het onderzoek. De kinderen en jongeren voor wie toestemming geweigerd is, blijven buiten het onderzoek. In de volgende tabel is weergegeven welk deel van de 0-18 jarigen in de opeenvolgende jaren aan het onderzoek deelnam. Tabel 1.3 Medewerking en weigering 1991 t/m n % n % n % n % n % n % Nee Ja Totaal n % n % n % n % n % n % Nee Ja Totaal n % n % n % Nee Ja Totaal

14 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage De daling van het aandeel weigeraars die in de vorige interim-rapportage werd geconstateerd, zette door en bleef daarna stabiel rond de 12/13%. Om na te gaan of de groep deelnemers aan het onderzoek een goede afspiegeling vormt van het totale aantal 0-18 jarigen in Bos en Lommer, hebben we de weigeraars vergeleken met de deelnemers aan het onderzoek. We hebben de etnische achtergrond, leeftijd en sekse van beide groepen vergeleken. Het blijkt dat het aandeel weigeraars onder autochtone 0-18 jarigen wat hoger is dan onder de 0-18 jarigen uit de andere groepen. Het aandeel weigeraars is bij deze groep rond de 15%, vergeleken met gemiddeld rond de 13%. De jongeren in de groep weigeraars zijn iets ouder dan de niet-weigeraars. Verschillen in sekse hebben we niet gevonden. Al met al wijkt de samenstelling van de groep deelnemers aan het onderzoek naar sekse, leeftijd en etnische achtergrond vrijwel niet af van de totale groep 0-18 jarigen in Bos en Lommer. 1.3 Een basisschool in of buiten het stadsdeel In het stadsdeel is één school voor voortgezet onderwijs 3. Er zijn negen basisscholen: twee rooms katholieke, twee protestants christelijke, vier openbare scholen en sinds het schooljaar 2001/2002 een islamitische basisschool. Op al deze basisscholen worden in het kader van de evaluatie van Capabel systematisch gegevens over de ontwikkeling van de kinderen verzameld (zie hoofdstuk 3 van dit rapport). We laten in de Figuren 1 en 2 zien welk deel van de kinderen in de basisschoolleeftijd die wonen in Bos en Lommer ook in hun stadsdeel naar school gaan. We laten dit van zien voor alle leerlingen en naar etnische herkomst. Dit doen we alleen voor de grootste groepen, in de bijlage is een tabel opgenomen met de percentages voor alle groepen en aantallen. Om het zo overzichtelijk mogelijk te presenteren, laten we het in twee figuren zien. In Figuur 1.1 is de ontwikkeling weergegeven voor Marokkaanse, Turkse, en Surinaamse leerlingen en ter vergelijking de totale groep leerlingen. 3 Een horecavakschool (ROCVA, VMBO) 8

15 Jongeren in Bos en Lommer Marokkaans Turks Totaal Surinaams Figuur 1.1 Verandering van : % van de basisschoolleerlingen woonachtig in Bos & Lommer dat ook in Bos en Lommer naar school gaat, voor alle leerlingen en voor Marokkaanse, Turkse en Surinaamse leerlingen In alle jaren gaat ongeveer driekwart van de 4-12 jarigen naar een basisschool in Bos en Lommer en ongeveer een kwart naar een basisschool buiten het stadsdeel. In de loop van de jaren is dit licht afgenomen. De percentages variëren per etnische groep: Turkse en Marokkaanse kinderen gaan vaker in het stadsdeel op school dan andere kinderen. Van is dit niet duidelijk toe- of afgenomen. Surinaamse leerlingen uit Bos en Lommer gaan minder vaak dan gemiddeld in hun stadsdeel naar school. Daarnaast is dit aandeel van afgenomen. In Figuur 1.2 is de ontwikkeling weergegeven voor autochtone leerlingen en leerlingen uit niet-geïndustrialiseerde landen en ter vergelijking de totale groep leerlingen. 9

16 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Totaal Overig niet geïndustr Autochtoon Figuur 1.2 Verandering van : % van de basisschoolleerlingen woonachtig in Bos & Lommer dat ook in Bos en Lommer naar school gaat, voor alle leerlingen, autochtone leerlingen en leerlingen uit overige (niet-geïndustrialiseerde) landen De meeste autochtone kinderen gaan naar een school buiten het stadsdeel. Dit is vooral sinds 2001 in steeds sterkere mate het geval. Kinderen afkomstig uit overig niet geïndustrialiseerde landen gaan iets minder vaak dan gemiddeld in Bos en Lommer naar school. Daarnaast is dit aandeel afgenomen van 74% in 1991 naar 67% in Islamitische scholen In Tabel 1.4 is het aandeel Turkse en Marokkaanse leerlingen uit Bos en Lommer weergegeven dat in de periode naar een islamitische basisschool (binnen of buiten het stadsdeel) gaat. 10

17 Jongeren in Bos en Lommer Tabel 1.4 Percentage Turkse en Marokkaanse leerlingen op een islamitische basisschool, 1991 t/m Turks Marok kaans Totaal Van is er weinig verandering: rond de 5-6% van de Turkse en Marokkaanse kinderen gaat naar een islamitische basisschool. Zoals aangegeven is er met ingang van het schooljaar 2001/2002 een dependance van een islamitische basisschool in het stadsdeel Bos en Lommer. Sinds de opening is het aandeel Turkse en Marokkaanse kinderen op een islamitische basisschool toegenomen naar 15%. De stijging is voor Marokkaanse leerlingen hoger dan voor Turkse leerlingen. Sinds 2003 gaat meer dan de helft van Turkse en Marokkaanse leerlingen uit Bos en Lommer die naar een islamitische basisschool gaan in het eigen stadsdeel naar school (50,6%). Er is wat dit betreft overigens een verschil tussen Turkse en Marokkaanse leerlingen: van de leerlingen die naar een islamitische basisschool gaan, volgt de meerderheid van de Turkse leerlingen dit buiten Bos en Lommer (in % en in %) en de meerderheid van de Marokkaanse leerlingen dit binnen Bos en Lommer (in % en in %). Dit verschil tussen Turkse en Marokkaanse leerlingen is dus wel duidelijk kleiner geworden. 1.5 Samenstelling van de leerling-bevolking per basisschool In paragraaf 1.4 zagen we hoeveel kinderen uit Bos en Lommer naar een basisschool in het stadsdeel gaan. We weten dat de verschillende etnische groepen niet gelijk verdeeld zijn over de scholen: er zijn scholen met nauwelijks autochtone leerlingen en er zijn scholen met relatief veel autochtone leerlingen. Bovendien verandert de samenstelling van de leerling-populatie over de jaren heen. In de volgende tabel geven we per school weer hoeveel leerlingen uit de verschillende etnische groepen de school bezoeken. Daarbij is ook de ontwikkeling over de periode weergegeven. 11

18 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Een voorbeeld: school 3 (openbaar) had in % Surinaamse leerlingen en in %; school 6 (protestants christelijk) had in % Nederlandse leerlingen en in %. Naast de vier grootste etnische groepen (Surinaams, Turks, Marokkaans, Nederlands) is het aantal leerlingen uit de overige etnische groepen samengenomen en toegevoegd. In de kolom totaal zien we een indicatie van de ontwikkeling van de leerlingaantallen per school. Tabel 1.5 Samenstelling van de leerling-bevolking per school, rij%, 1991 en 2005 % Surinaams % Turks % Marokkaans % Nederlands % Overig n totaal (op) (op) (op) (op) (pc) (pc) (rk) (rk) (isl) * In bijlage 1 zijn ook de cijfers voor de tussenliggende jaren opgenomen alsook een grafische weergave Naar school 1 gaan vooral Marokkaanse leerlingen. Ongeveer een kwart van de leerling-bevolking is Turks. Dit is in de loop der jaren niet sterk veranderd. Op school 3 4 vormen de Marokkaanse leerlingen in 1991 de grootste groep. Over de jaren nam de omvang van de Turkse groep leerlingen toe en in 2005 vormen zij de grootste groep. Op school 4 vormen de Marokkaanse leerlingen de grootste groep. Daarnaast gaan er veel Turkse leerlingen naar deze school. Het aantal leerlingen van overige herkomst nam toe. Binnen school 5 vormen de Marokkaanse leerlingen in 1991 de grootste groep. In de jaren erna gaan er zowel veel Marokkaanse als Turkse leerlingen naar deze school. 4 School 2 is in het verleden gefuseerd met één van de andere scholen. 12

19 Jongeren in Bos en Lommer Ook binnen school 6 vormen de Marokkaanse leerlingen in 1991 de grootste groep en nam in de jaren daarna het aandeel Turkse leerlingen toe. Op school 7 vormden in 1991 Nederlandse leerlingen de grootste groep. In de loop der jaren nam het aantal Nederlandse leerlingen af en het aantal leerlingen van andere herkomst toe. Naar school 8 gaan vooral Marokkaanse leerlingen. Het aantal leerlingen van overige herkomsten nam toe. Op school 9 nam het aantal Turkse en Marokkaanse leerlingen toe en het aantal Nederlandse leerlingen af. In 1991 vormen de Nederlandse leerlingen de grootste groep, in 2005 zijn dat de Marokkaanse leerlingen. De grootste groep leerlingen op school 10 bestaat uit Marokkaanse leerlingen. 1.6 Het voortgezet onderwijs Na het basisonderwijs stromen de leerlingen uit Bos en Lommer uit naar een diversiteit aan vervolgscholen. Omdat er in Bos en Lommer zelf maar één school voor voortgezet onderwijs gevestigd is, moeten de leerlingen voor een vervolgschool naar andere stadsdelen. Op een deel van deze scholen volgen we de schoolloopbaan van leerlingen uit Bos en Lommer. In het begin van het onderzoek zijn daarvoor de zeven scholen uitgekozen die de grootste instroom van leerlingen in Bos en Lommer hadden. Door deze zeven scholen in het onderzoek te betrekken, konden we meer dan 60% van de vo-leerlingen uit Bos en Lommer volgen. Inmiddels hebben er verschillende fusies plaatsgevonden. De zeven oorspronkelijke scholen zijn opgegaan in vier grotere scholen. Sinds 2003 is er een school toegevoegd waar gegevens worden verzameld over leerlingen uit Bos en Lommer. Sindsdien wordt er dus informatie verzameld op vijf scholen. In 2005 ging 63% van de jongeren in Bos en Lommer die naar het voortgezet onderwijs gaan en opgenomen zijn in het volgsysteem naar één van deze vijf scholen, dat zijn 766 leerlingen. Ruim de helft van deze leerlingen heeft een Marokkaanse herkomst en ruim een derde is van Turkse herkomst. In Tabel 1.6 geven we een overzicht. In 2005 gingen 1222 leerlingen die zijn opgenomen in het volgsysteem naar het voortgezet onderwijs. In de tabel is in de eerste plaats te zien welke etnische achtergrond deze 1222 leerlingen hebben en in de tweede plaats hoeveel procent van deze leerlingen naar een van de vijf vo-scholen gaat. 13

20 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Tabel 1.6 Aantal leerlingen uit Bos en Lommer in het voortgezet onderwijs naar etnische groep en het percentage op de vijf vo-scholengemeenschappen (2005) Aantal Percentage op 5 vo-scholen Surinaams Antilliaans 9 22 Turks Marokkaans Zuid Europees Overig niet geïndustr Overig wel geïndustr Autochtoon Totaal Te zien is dat vooral de Turkse en Marokkaanse leerlingen naar de vijf scholen gaan. De autochtone leerlingen en leerlingen uit overige welgeïndustrialiseerde landen gaan overwegend naar andere scholen dan de vijf die in het onderzoek zijn opgenomen. 1.7 Verhuizingen Jaarlijks verhuizen er ouders met kinderen weg uit Bos en Lommer en komen er nieuwe ouders met kinderen in Bos en Lommer wonen. Dit heeft zowel gevolgen voor de scholen als voor Capabel, als voor het onderzoek. Het komt voor dat ouders en kinderen die hebben deelgenomen aan activiteiten in het kader van Capabel, niet meer in Bos en Lommer wonen als er een effectmeting wordt verricht. Bij het vaststellen van het effect van activiteiten tellen zij niet meer mee. Anderzijds doen nieuwe kinderen wel mee aan de metingen, terwijl ze niet aan de activiteiten hebben kunnen meedoen. Daarnaast hebben verhuizingen betekenis voor Capabel en voor de scholen en instellingen in het stadsdeel, omdat zij mede de context bepalen waarin gewerkt moet worden. Over het algemeen brengen veel mutaties veel extra werk met zich mee. Een deel van de gedane inspanningen gaat verloren, terwijl voor de nieuwkomers extra inspanningen verricht moeten worden. Dit geldt des te meer als er sprake is van een longitudinaal traject van opeenvolgende activiteiten zoals in Capabel het geval is. In de rapportage over de jaarlijkse vraagstelling 2000 naar verhuisbewegingen in Bos 14

21 Jongeren in Bos en Lommer en Lommer (Van der Veen, Koopman & Veen, 2002) hebben we hier op gezinsniveau- nader onderzoek naar gedaan. In deze paragraaf bekijken we de in- en uitstroom in het stadsdeel op leerling-niveau en gaan na of deze in de loop van de jaren verandert. Bij de verhuisbewegingen uit het stadsdeel kijken we naar de 0 t/m 16 jarigen (de 17 jarigen houden we hier buiten omdat ze op het moment dat ze 18 worden per definitie uit het volgsysteem verdwijnen). Bij de verhuisbewegingen naar het stadsdeel kijken we naar de 1 t/m 16 jarigen (omdat we de nieuwgeborenen die voor het eerst worden opgenomen in het volgsysteem hier niet moeten meetellen). Tabel 1.7 Verhuizingen in en uit Bos en Lommer, 1991 t/m 2005 weg nieuw % 13% % 9% % 9% % 8% % 5% % 6% % 7% % 7% % 7% % 5% % 8% % 6% % 5% % 4% Deze tabel moet als volgt gelezen worden: Als we het aantal 0 t/m 16 jarigen in 1992 vergelijken met dat in 1991, is 12 procent wegverhuisd Als we het aantal 1 t/m 16 jarigen in 1992 vergelijken met dat in 1991, is 13 procent nieuw in Bos en Lommer komen wonen, enzovoort. Het percentage nieuwkomers is de laatste jaren afgenomen naar 4%. Het percentage wegverhuizingen is in de meeste jaren rond de 10%. 15

22 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Geboorteland kinderen Van de 0-18 jarigen die in Bos en Lommer wonen, is het merendeel in Nederland geboren. In de twee laatste interim-rapportages (Van Erp, Koopman, Veen, 1998;Veen, Van der Veen & Koopman, 2003) zagen we dat het percentage niet in Nederland geboren jongeren over de jaren gestaag is afgenomen. In tabel 1.8 zijn de percentages van 1991 t/m 2005 weergegeven. Tabel 1.8 Percentage niet in Nederland geboren 0-18 jarigen, 1991 t/m 2005 jaar % totaal aantal leerlingen in volgsysteem Uit tabel 1.8 blijkt dat het percentage niet in Nederland geborenen na 2001 verder is afgenomen. 1.9 Inwoners uit de overige niet geïndustrialiseerde landen In paragraaf 1.1 kwam naar voren dat het aandeel jongeren uit de overige niet geindustrialiseerde landen over de jaren is gestegen van 5 naar 11%. Bedoeld worden hier landen in Oost Europa, Afrika, Azië en Midden en Zuid Amerika, met uitzondering van Suriname, Antillen, Turkije en Marokko (deze 16

23 Jongeren in Bos en Lommer vier vormen afzonderlijke categorieën). In deze paragraaf gaan we meer specifiek na om hoeveel inwoners van het stadsdeel en om welke landen het met name gaat. Het aandeel gezinnen in Bos en Lommer waarin tenminste één van beide ouders in één van de overige niet geïndustrialiseerde landen is geboren, is van toegenomen van 7.2 tot 12.6%. Tot en met 2003 was er sprake van een gestage toename, sinds die tijd bleef het percentage stabiel rond de 13%. Wat opvalt is, dat het redelijk vaak voorkomt dat of de moeder of de vader in deze gezinnen in Nederland geboren is. Over de jaren is dit wel wat afgenomen. In 1991 gold dit voor twee vijfde van de gezinnen, in 1991 voor een derde van de gezinnen. In 1991 waren de vaders uit de overige niet- geïndustrialiseerde landen afkomstig uit 44 verschillende landen en de moeders uit 38 verschillende landen. In 2005 waren dit er voor de vaders 62 en voor de moeders 65. In de volgende tabel geven we meer inzicht in de verschillende geboortelanden die horen bij de indeling in de groep overige niet geïndustrialiseerde landen. We laten dit apart voor 1991, 2001 en 2005 zien en apart voor de vader en moeder. Landen waar het om 5 of minder gezinnen ging, zijn omwille van de overzichtelijkheid uit de tabel weggelaten. 17

24 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Tabel 1.9 Aantal gezinnen (>5) waarin vader, resp. moeder in genoemd land geboren is, vergelijking 1991, 2001, moeder vader kind moeder vader kind moeder vader kind Egypte Pakistan Ghana Afghanistan India Colombia 9 18 Irak Dominicaanse rep Sovjetunie Ethiopië Filippijnen China Thailand 5 8 Zaïre 5 7 Brazilië Bangladesh 5 Ceylon Iran Soedan 5 6 Angola 5 Brits Guyana 6 6 Chili 6 Goudkust 8 8 Hongkong 8 7 Kaapverdië 7 6 Congo Kinshasa 5 Rwanda 5 Senegal 5 Somalië Uit de tabel blijkt dat van de groep gezinnen uit overige niet geïndustrialiseerde landen zowel groter als diverser is geworden. In de periode daarna is vooral de samenstelling van de groep gedeeltelijk gewijzigd: er zijn bijvoorbeeld 18

25 Jongeren in Bos en Lommer gezinnen uit Angola, Soedan, Senegal en Bangladesh bijgekomen, maar ook gezinnen vertrokken (onder meer uit Rwanda, Chili en Somalië). Wel zijn in alle jaren de grootste groepen gezinnen uit overige niet geïndustrialiseerde landen afkomstig uit Pakistan en Egypte Samenvatting Uit de gegevens blijkt dat er minder 0-18-jarigen in het stadsdeel wonen dan in de beginperiode van Capabel. Er wonen minder autochtone jongeren dan in het begin, ongeveer 10% minder. Ook het aandeel kinderen met een Surinaamse achtergrond is gedaald. Ten opzichte van de beginperiode zijn er relatief meer Marokkaanse en ook iets meer Turkse 0-18-jarigen. Het aantal 0-18-jarigen uit overige niet-geïndustrialiseerde landen nam enige tijd toe, maar is de laatste jaren stabiel. Overall is het stadsdeel, als het gaat om de 0-18-jarigen niet zwarter geworden. Tot 1999 ging meer dan 75% van de basisschoolleerlingen in het stadsdeel op school. Vanaf 2000 neemt het aandeel leerlingen dat in het stadsdeel naar de basisschool gaat af. De meeste autochtone leerlingen gaan buiten het stadsdeel naar school. De basisscholen worden als gevolg daarvan wel zwarter. Sinds 2000 neemt meer dan 85% van de 0-18-jarigen uit Bos en Lommer deel aan het onderzoek. Na de basisschool stromen de leerlingen uit naar een diversiteit van vo-scholen buiten het stadsdeel. Het percentage 0-16-jarigen dat nieuw in het stadsdeel komt wonen, is de laatste jaren afgenomen en het aandeel dat het stadsdeel verlaat, is toegenomen. Als we kijken naar de geboortelanden van de kinderen dan blijkt dat in 2005 nog maar 12% van de 0-18-jarigen niet in Nederland is geboren. In 1991 was dit het dubbele. Voorts blijkt dat van de groep gezinnen uit overige nietgeïndustrialiseerde landen groter en meer is geworden, met andere woorden: de diversiteit in het stadsdeel is toegenomen. 19

26 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage

27 2 Activiteiten 2.1 Overzicht van activiteiten In Bos en Lommer wordt een groot aantal activiteiten uitgevoerd voor kinderen in de leeftijd van 0-18 jaar en hun ouders. De betrokkenheid van Capabel bij de activiteiten is en was niet altijd even groot, soms liggen initiatief en verantwoordelijkheden bij anderen: het deelgemeentelijk onderwijs-achterstandsbeleid of de welzijnsinstellingen. Van het begin af aan is het de bedoeling geweest dat Capabel eventueel door haar geïnitieerde activiteiten in de toekomst zou overdragen aan andere organisaties binnen het stadsdeel. Met het oog op de opdracht tot het vormen van een traject van opeenvolgende activiteiten is het altijd de bedoeling geweest dat Capabel eenmaal in gang gezette activiteiten zou loslaten en overdragen om nieuwe activiteiten (dat wil zeggen: activiteiten voor een nieuwe leeftijdsgroep of doelgroep) te kunnen ontwikkelen en helpen vormgeven. Om een goed overzicht van de activiteiten te krijgen hebben we in het verleden, ten behoeve van vorige interim-rapportages (Van Erp & Koopman, 1995; Van Erp, Koopman en Veen, 1998; Veen, Van der Veen & Koopman, 2003) de projectmedewerkers van Capabel de activiteiten voorgelegd om per activiteit de stand van zaken na te gaan, dat wil zeggen: na te gaan in hoeverre de activiteit nog bestond als Capabel-activiteit, was overgenomen door (geïmplementeerd binnen) een andere organisatie, was opgehouden te bestaan, of anderszins. We beschreven niet alleen de kernactiviteiten van Capabel, maar ook andere voorzieningen in het stadsdeel of activiteiten die relatief los van Capabel plaatsvonden. Sinds de vorige interim-rapportage (Veen e.a. 2003) geldt voor vrijwel alle in eerdere rapportages genoemde activiteiten voor kinderen en ouders in voorschoolse of de basisschoolperiode dat deze zijn overgedragen aan of geïmplementeerd binnen andere organisaties. Capabel heeft geen bemoeienis meer met de meeste van deze activiteiten en het zicht van Capabel-medewerkers op deze activiteiten is momenteel minimaal. Het overzicht dat we hieronder presenteren van in het verleden uitgevoerde en geïnitieerde activiteiten is daarom niet op alle punten actueel. We vinden het echter toch relevant om in het verleden geleverde inspanningen van Capabel te laten zien. Overigens geldt voor een groot deel van wat we de kernac- 21

28 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage tiviteiten van Capabel hebben genoemd, dat ze nog worden uitgevoerd en voortgezet. Omdat Capabel momenteel geen bemoeienis meer heeft met de voorschoolse periode en de basisschoolleeftijd zijn eventuele nieuwe activiteiten in het stadsdeel voor die leeftijdsgroepen kinderen en ouders in deze rapportage niet beschreven. We volgen in onze beschrijving dus de ontwikkeling van Capabel. Dat betekent dat we ons in deze interim-rapportage concentreren op een aantal nieuwe ontwikkelingen en activiteiten voor kinderen en jongeren in het voortgezet onderwijs en hun ouders Activiteiten tot 2001 In deze paragraaf presenteren we het activiteitenoverzicht, zoals opgenomen in de rapportages van 1998 en Waar dit mogelijk was is de informatie geactualiseerd. De hulpverleningsnetwerken 0-4- en 5-12-jarigen zijn geïmplementeerd in het Ouder- en Kindcentrum (OKC), dat sinds enkele jaren in het stadsdeel functioneert. Een deel van deze taken is ondergebracht bij de zorgbreedte-commissies van de basisscholen. Het netwerk 12+ wordt gecoördineerd vanuit het stadsdeel. Voor gezin/ouders: In de voorschoolse periode: - De groepsvoorlichting van de GG&GD. Deze activiteit is sinds 2001 in het zogenaamde pluspakket van de GG&GD opgenomen. - De speelgroepen, deze werden geïmplementeerd door de welzijnsorganisatie Impuls, maar zijn in 2002 gestopt (de door het stadsdeel verleende subsidie is met de komst van de Voorschool beëindigd). - Het programma Klimrek, dit is gestopt per en afgebouwd met de lopende gezinnen (einddatum: mei 2001). In de periode basisonderwijs: - De overdracht van 4-jarigen door de GG&GD aan het basisonderwijs (de afgelopen jaren als onderdeel van het pluspakket ). - Opstap, is met ingang van 2003 overgenomen door Impuls en wordt uitgevoerd in het kader van Opvoedingsondersteuning, Ouderbetrokkenheid en 22

29 Activiteiten Ontwikkelingsstimulering (O&O&O). Door de jaren heen doen telkens bijna alle scholen mee aan Opstap. - De speluitleen, ontwikkeld door Capabel wordt op de meeste basisscholen gedaan (uitgevoerd in het kader van O&O&O). - Overstap, wordt door de jaren heen op ongeveer 3 a 4 basisscholen uitgevoerd. In 2001 is een implementatieplan ontwikkeld om de uitvoering van Overstap over te dragen aan de scholen. De laatste jaren wordt het op 1 basisschool gedaan. - Boekenpret en Fantasia, deze activiteiten zijn in Bos en Lommer geïnitieerd door Capabel. Als vervolg op deze projecten worden leesbevorderings- en boekpromotieactiviteiten op alle scholen en ook wel op voorschoolse voorzieningen (peuterspeelzalen, kinderdagverblijven) uitgevoerd via de bibliotheek. Dit houdt onder meer in dat de bibliotheek een voorleesproject uitvoert met de groepen 1 en 2 en voor alle basisschoolgroepen jaarlijks een bibliotheekbezoek begeleidt. - Stapdoor, is geïnitieerd door Capabel, en wordt op sommige basisscholen uitgevoerd. - Opvoedingsondersteuning. Er door Capabel veel energie gestoken in cursussen opvoedingsondersteuning en onderwijsvoorlichting voor ouders: Opvoeden Zó, Opvoeden Zó Verder en Beter omgaan met Pubers. Dit aanbod is de jaren fors uitgebouwd; de activiteiten worden op veel basisscholen aangeboden in het kader van O&O&O. Aan dit aanbod is ook de cursus Peuter in Zicht toegevoegd. - Voorlichting ouders/moeders. Dat was de oorspronkelijke naam van de activiteit. De activiteit is geresulteerd in een cursus Ouderparticipatie en Themabijeenkomsten (aangeboden in het kader van O&O&O), op basis van het draaiboek Ouderbetrokkenheid en Opvoedingsondersteuning voor ouders van groep 1 t/m 8 basisonderwijs. - Oudercomponent Voorschool. Alle basisscholen in Bos en Lommer hebben momenteel een voorschool, met hieraan gekoppelde ouderactiviteiten. Deze worden uitgevoerd in het kader van O&O&O. - Taal en ouderbetrokkenheid, een project van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, gericht op het verbeteren van de relatie tussen ouders en school en op de ontwikkeling van de Nederlandse taalvaardigheid van anderstalige ouders. Twee basisscholen voeren dit project uit. Taallessen voor ou- 23

30 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage ders, vielen in het verre verleden onder Capabel, maar worden al jaren uitgevoerd door andere organisaties. Door de cursus Taal en ouderbetrokkenheid hebben de taallessen voor ouders een nieuwe impuls gekregen. - Er is een nieuwe organisatievorm voor Opvoedingsondersteuning, Ouderbetrokkenheid en Ontwikkelingsstimulering (O&O&O), ondergebracht in het SPIL, zie hoofdstuk 4. Onderdelen van het SPIL zijn onder meer: een informatiebalie voor ouders, pedagogisch advies in meerder talen, Opvoedcursussen voor ouders (met kinderen in de leeftijd 0-18 jaar) en Consultatie aan professionals op het terrein van O&O&O. Gericht op onderwijsondersteuning: - Begeleiding overgang risicoleerlingen naar het vo Dit is geen Capabelactiviteit meer. De activiteit wordt sinds 2000 uitgevoerd in het kader van het hulpverleningsnetwerk 12+ en gecoördineerd door Bureau Jeugdzorg. Door Capabel is sinds de vorige interim-rapportage een ander project voor de overgang bo-vo ontwikkeld (zie Suc6 ). Gericht op vrije tijd: - Circustheater Elleboog. Sinds 2002 wordt deze activiteit volledig gesubsidieerd door het stadsdeel en niet meer door project Capabel. - Huiswerkklassen. Deze zijn een voortdurend aandachtspunt van project Capabel, omdat men zoekt naar de juiste vorm. In 2000 is een Projectplan Huiswerkklassen opgesteld door Capabel, dat echter niet volgens planning werd uitgevoerd, onder meer vanwege een beleidsverandering in het stadsdeel, waardoor alle door het stadsdeel gefinancierde huiswerkklassen in 2001 werden gestopt. Na een grondige evaluatie werd een nieuwe opzet van de huiswerkklassen ingevoerd. Huiswerkbegeleiding is nu overgedragen aan een uitvoerder, die dit aanbod sinds 2004 uitvoert op 5 basisscholen in Bos en Lommer. Eenmalige of kortdurende projecten: - Theaterproject. Werd voorheen gefinancierd en begeleid door Capabel, voor het laatst in

31 Activiteiten - Lef dansproject, deze activiteit, waarbij Capabel waarschijnlijk vooral een rol speelde in de financiering, wordt sinds 2001 niet meer als Capabel-activiteit uitgevoerd. - Kinderboerderij. Hiermee had Capabel samenwerking vanuit het project Natuur- en Milieu-Educatie (NME). - Naschoolse opvang plus. Deze activiteit is in het verleden, tot 2001, gefinancierd door Capabel. - Sport met de buurtconciërges. Bij deze activiteit was Capabel tot 2001 als initiator of begeleider betrokken. - Project Kunst en Cultuur. Een samenwerkingsproject met de Muziekschool Amsterdam en het voormalige Kunstweb, waarin een disciplineoverstijgend aanbod Kunst en Cultuur voor de groepen 5 en 6 is ontwikkeld. Dit project heeft op één school plaatsgevonden. (in 2001 uitgevoerd). - Project Natuur- en MilieuEducatie (NME)-project). Er is een handboek Natuur- en MilieuEducatie ontwikkeld, waarin de principes van de SMILE - methodiek zijn verwerkt. Het project wordt uitgevoerd sinds 1999 (pilot) en heeft in het verleden op een aantal scholen goed gedraaid. Het project is afhankelijk van een uitvoerder met deskundigheden op dit terrein. - Meidenproject jarigen (sinds 2001). In dit project werden op een vaste plaats en een vaste tijd activiteiten aangeboden aan met name Turkse en Marokkaanse meisjes. Werving via vo-scholen en op straat. Overige activiteiten: - Capabel heeft van het begin af aan scholing verzorgd voor leerkrachten, welzijnswerkers en hulpverleners gericht op het werken met kinderen en ouders. Sinds 2001 heeft de activerende methodiek van Feuerstein hierin een plaats gekregen onder de namen Leerkracht en SMILE (Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen). - In de beginjaren verzorgde Capabel kinderoppas bij taallessen en opvoedingsondersteuning, bijvoorbeeld Opvoeden Zó. Dit is overgenomen door welzijnsorganisatie Impuls en vormt een telkens terugkerend aandachtspunt bij de organisatie van activiteiten. 25

32 Bos en Lommer: onderzoeksrapportage Naast deze activiteiten zijn er de reguliere welzijnsvoorzieningen in het stadsdeel. We noemen: - Kinderdagverblijven en peuterspeelzalen en sinds kort hebben alle basisscholen samenwerking met een voorschoolse voorziening (peuterspeelzaal) in het kader van Voor- en Vroegschoolse Educatie en de gezamenlijk uitvoering van een VVE-programma. - Naschoolse opvang. - Regulier jongerenwerk vanuit het welzijnswerk in het stadsdeel - Bibliotheek; naast het reguliere aanbod voert de bibliotheek met alle basisscholen een voorleesproject uit met de groepen 1 en 2 en is er jaarlijks en bibliotheekbezoek voor alle basisschoolgroepen - Er is een Ouder- en Kind Centrum, waarin onder meer een speel-o-theek is gevestigd. In onze vorige rapportages noemden we in dit overzicht ook activiteiten die relatief los van Capabel op de scholen plaatsvinden, zoals logopedie, schoolmaatschappelijk werk, koffieochtenden voor moeders etc. Het gaat om een breed aanbod aan activiteiten die op of aan de basisscholen gekoppeld worden uitgevoerd. We nemen dat overzicht in deze rapportage niet opnieuw over, maar volstaan met een verwijzing naar het betreffende overzicht (Veen e.a., 2003, pag ). We hebben de activiteiten die los van Capabel worden uitgevoerd deze keer niet systematisch meer bevraagd omdat we de periode basisonderwijs hebben verlaten en de niet-capabel-activiteiten voor de vo-leeftijdsgroep voor een belangrijk deel buiten de grenzen van Bos en Lommer worden aangeboden. Als we de activiteiten bekijken die de kern vormden van Capabel, concluderen we dat de volgende activiteiten nog steeds worden uitgevoerd: de groepsvoorlichting van de GG&GD aan groepen moeders met jonge kinderen; Speluitleen; Opstap; Overstap; Elleboog; Opvoedcursussen (Opvoeden zo!, Opvoeden Zo Verder; Beter omgaan met pubers ) en themabijeenkomsten en groepsvoorlichting m.b.v. het draaiboek Ouderbetrokkenheid en Opvoedingsondersteuning. Het merendeel van de op de ouders gerichte activiteiten is overgenomen door Impuls en wordt aangeboden in het kader van het samenwerkingsverband O&O&O, zie 4.3. De groepsvoorlichting GG&GD is geïmplementeerd binnen de GG&GD. 26

33 Activiteiten Verdwenen zijn: de speelgroepen en Klimrek. Van de op kinderen gerichte activiteiten is Elleboog de belangrijkste activiteit uit beginperiode die al die jaren is blijven voortbestaan. Daarnaast is het realiseren van huiswerkgroepen of plekken van het begin af aan een belangrijk aandachtspunt voor Capabel. Ook de hulpverleningsnetwerken 0-1-jarigen, 5-12-jarigen en 12+, ontwikkeld in de beginperiode van Capabel, functioneren nog steeds in het stadsdeel. Sinds de beginperiode werkt Capabel vanuit de filosofie van de activerende methodiek, dat wil zeggen dat alle activiteiten gericht zijn op het gebruikmaken van en versterken van de kracht van de ouders en kinderen in het stadsdeel. Deze methodiek vormt een rode draad in de door Capabel opgezette projecten en activiteiten, ook de activiteiten die tot stand kwamen in de periode , bijvoorbeeld het project Suc6 en conflictbemiddeling voor de leeftijdsfase vo, zie Activiteiten en ontwikkelingen in de periode Capabel maakte de afgelopen periode een contourenplan , waarin de nadruk ligt op de leeftijdsgroep jarigen. In grote lijnen gaat het hierbij om het ondersteunen van kinderen en ouders in de eerste jaren in het voortgezet onderwijs en bij de overgang van basis- naar voorgezet onderwijs. Verder wordt geprobeerd om een zinvol aanbod aan vrijetijdsactiviteiten te realiseren en jongeren te laten participeren in voorzieningen en activiteiten in de wijk, mede door hen zoveel te betrekken bij en verantwoordelijkheid te geven in de vormgeving van deze voorzieningen en activiteiten.. Met het oog hierop worden de volgende activiteiten en ontwikkelingen in gang gezet: Voor gezin/ouders Als het gaat om ondersteuning van het gezin/de ouders wordt voortgebouwd op het aanbod van opvoedingsondersteuning, ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie, dat werd gerealiseerd voor jonge kinderen en kinderen in de leeftijdsgroep van het basisonderwijs. Met andere woorden, het traject van ondersteunende activiteiten wordt uitgebreid naar jarigen. Concreet gaat het om: - Het ouderpakket 12+. Dit bestaat uit een serie themabijeenkomsten voor ouders met kinderen in de eerste jaren van het voortgezet onderwijs. De bedoeling van de bijeenkomsten is om ouders voor te bereiden op het voorgezet onderwijs. Het ou- 27