Imagepeople. Rapportage: De Grote Woontest 2012 In de regio Haaglanden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Imagepeople. Rapportage: De Grote Woontest 2012 In de regio Haaglanden"

Transcriptie

1 Imagepeople Rapportage: De Grote Woontest 2012 In de regio Haaglanden April 2013

2 SmartAgent 1

3 Inhoudsopgave 1. Waarom De Grote Woontest? Samenvatting Woonmilieus Woonmilieus in de regio...8 Verhuisgeneigden Kansen voor verandering Uitwerking rustig stedelijk wonen Uitwerking dorps wonen Uitwerking woonwijk appartementen en eengezinswoningen Bewoners De bewoners Clustering: acht woonwerelden met eigen wensenprofiel Knelpunten woonwerelden Aantrekkelijke locaties Tevredenheid Tevredenheid totale woonsituatie Buurtontwikkeling Tevredenheid deelaspecten Prioritering deelaspecten Tevredenheid van de leefstijlen en woonwerelden Ideale buurt Verhuisgeneigdheid en woonvoorkeuren Verhuisgeneigdheid en migratie tussen gemeenten Eigendomsvorm en woningtype Betaalbaarheid Manifeste verhuizers Nieuwbouwvragers en manifeste nieuwbouwvragers Senioren Koopstarters Middeninkomens Imago Extern imago Intern imago Sturen op imago Deelrapportage gemeenten Den Haag SmartAgent 2

4 8.2 Delft Leidschendam-Voorburg Rijswijk Zoetermeer Pijnacker-Nootdorp Westland Midden-Delfland Conclusies Bijlage 1: Responsoverzicht Bijlage 2: Tabellen met hoofdscores Bijlage 3: Buurtontwikkeling versus Buurtoordeel Bijlage 4: Intern-Extern imago Bijlage 5: Google-maps kaarten van de 8 woonwerelden Bijlage 6: Onderzoeksverantwoording Bijlage 7: Gis toelichting / verantwoording Bijlage 8: De vragenlijst SmartAgent 3

5 1. Waarom De Grote Woontest? In 2012 hebben we voor de eerste maal De Grote Woontest (DGWT) in de Regio Haaglanden uitgevoerd. Juist in deze tijd van economische crisis en een stagnerende woningmarkt is het belangrijk om voeling te hebben met de consument. Waar liggen de behoeften en de knelpunten? Wat is voor (potentiële) bewoners echt belangrijk? DGWT 2012 brengt de consument letterlijk in beeld en het biedt daarmee handvatten aan gemeenten, corporaties, beleggers en ontwikkelaars voor het uitstippelen van hun strategie en beleid. Aan deze editie hebben in totaal huishoudens meegedaan (zie bijlage 1 voor het responsoverzicht per gemeente en wijk). DGWT biedt de deelnemers onder meer de volgende informatie. Inzicht in leefbaarheid, kwaliteit van woningen, kwaliteit van voorzieningen; (Mis)match tussen wat bewoners wensen en wat geboden wordt; Imago en ontwikkeling van uw wijken en buurten; Inzicht in de transformatieopgave in de voorraad (woningen en woonmilieus); Wie zijn de actuele nieuwbouwvragers?; Welke woonwensen hebben deze ten aanzien van woning, omgeving en voorzieningen?; Basisinformatie voor prestatieafspraken, programma s en wijkvisies. DGWT is een halffabricaat. De consumenteninformatie zal door de deelnemers moeten worden geïnterpreteerd en worden benut bij de ontwikkeling van hun visie, in beleidsplannen en in feitelijke uitvoeringsplannen. Daarom ligt de nadruk van deze editie niet op een uitgebreide rapportage, waarin wordt voorgeschreven hoeveel van wat wanneer moet worden gebouwd, maar op het inzichtelijk presenteren van de consumenteninformatie zelf. Van praktisch alle wijken in de regio zijn SmartAgent 4

6 overzichtelijke factsheets gemaakt. Hierin wordt een beeld geschetst van de bewoners in de wijk, hun leefstijl, koopkracht en levensfase, hun tevredenheid met de woonsituatie, hun woonambities en verhuisgeneigdheid, de woonmilieus en het imago van de wijk bij henzelf en bij mensen van buiten de wijk. Deze informatie is met kaarten, grafieken en tabellen in beeld gebracht. De kaarten zijn tevens in een afzonderlijk kaartenboek beschikbaar gesteld. Ten behoeve van het maken van eigen analyses is de gehele dataset voor de deelnemers beschikbaar gesteld. Daarin kunt u voor een specifiek gebied of een bepaalde doelgroep aparte analyses verrichten. Gedacht kan worden aan analyses voor de beantwoording van de volgende vragen: Welk soort woningen (type, prijs, eigendom) willen ouderen die in het stedelijk gebied willen wonen? Welke doelgroepen zijn kansrijk voor de ontwikkelingslocaties in mijn gemeente? Wie zijn de huurders in het hogere marktsegment en wat zijn hun woonwensen? Aan welke woonmilieus ontbreekt het in mijn gemeente? Hoe richt ik het openbaar groen in voor de doelgroepen die ik wil aantrekken? De volgende partijen hebben in dit onderzoek geparticipeerd. Overheid: Corporaties: Marktpartijen: Stadsgewest Haaglanden Haag Wonen ABB Ontwikkeling Gemeente Delft Rijswijk Wonen Amvest Gemeente Den Haag Rondom Wonen ASR Vastgoed Gemeente Leidschendam-Voorburg Wonen Midden Delfland BAM Woningbouw Gemeente Midden-Delfland Woonbron Blauwhoed Gemeente Pijnacker-Nootdorp Woonzorg Nederland Bouwfonds Gemeente Rijswijk Era Contour Gemeente Westland Heijmans Vastgoed Gemeente Zoetermeer Synchroon Het Rijk Syntrus Achmea Real estate & finance Deze rapportage bestaat uit de volgende delen: 1. Woonmilieus: welke woonmilieus kent de regio en welke vraagstukken doen zich hierbij voor; 2. Bewoners: een analyse van de woonconsument in de regio, inclusief woonwerelden; een combinatie van consument, locatie en product voor een diepere analyse van de woonambities; 3. Tevredenheid: met de huidige woonsituatie en de ontwikkeling ervan; 4. Verhuisgeneigdheid en woonvoorkeuren: verhuismotieven, nieuwbouw en specifieke doelgroepen zoals senioren, koopstarters en middeninkomens; 5. Imago van de woonwijken in de regio; 6. Deelrapportage gemeenten. Ieder deel bevat een introductie op het betreffende thema, de (regionale) uitkomsten, waarin de ontwikkeling wordt geschetst en gebieden met elkaar worden vergeleken. Voor de afzonderlijke gebieden kan de lezer zich vervolgens wenden tot de factsheets, de kaarten en/of de database. We wensen u veel succes bij de toepassing van deze consumenteninformatie omtrent de woonbeleving in de regio Haaglanden. SmartAgent 5

7 2. Samenvatting In de regio Haaglanden kunnen negen verschillende woonmilieus worden onderscheiden. In de huidige situatie hebben meer mensen een voorkeur voor de woonmilieus rustig stedelijk wonen en dorps wonen dan er woningen in deze woonmilieus zijn. Bij het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen is er juist sprake van het omgekeerde. De positieve associaties van bewoners die rustig stedelijk wonen blijken vrijwel overeen te komen met de associaties van diegenen die dorps wonen: rustig, gezellig, groen en veilig. De beleving van gebieden in het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen kan verbeteren door de aanpak van sociale factoren zoals veiligheid en de bevolkingssamenstelling; deze factoren blijken de tevredenheid in de wijk het meest te verhogen. Sociale factoren hangen echter sterk samen met de ruimtelijke opzet van wijken, zo wordt de beleefde veiligheid beïnvloed door de ogen op straat. Fysieke ingrepen zullen dus soms wel nodig zijn, om de sociale factoren aan te pakken. 55% van de bewoners van de regio Haaglanden heeft een groepsgerichte leefstijl (gele of groene leefstijl) en 45% een meer ego-georiënteerde leefstijl (blauwe of rode leefstijl). Ten opzichte van de Nederlandse situatie is vooral de rode groep in de regio sterk vertegenwoordigd. Deze groep woont vooral in Den Haag en Delft. Om meer grip te krijgen op de woonwensen van de verschillende groepen bewoners zijn er acht woonwerelden samengesteld: clusters op basis van leefstijl, woonmilieu en woonvoorkeuren. Per woonwereld zijn de knelpunten en kansen in de huidige woningmarkt te bepalen. Zo heeft de groep Landelijk & vrij een betaalbaarheidsissue, omdat zij landelijk willen wonen maar hier (nog) niet het budget voor hebben, en zoekt de groep Samen & de buurt vooral een woonomgeving waar het gezellig wonen is. 77% van de bewoners in de regio Haaglanden geeft aan tevreden te zijn met de totale woonsituatie. De bewoners van de gemeente Midden-Delfland zijn de meest tevreden bewoners in de regio wat betreft hun woonsituatie, terwijl de gemeenten Delft en Den Haag de meeste ontevreden bewoners hebben. In Den Haag en Leidschendam-Voorburg geven de bewoners vaker aan dat hun buurt de afgelopen jaren voorruit is gegaan. Wijken en buurten die opvallend hoog scoren wat betreft buurtontwikkeling zijn de Poptahof in Delft, Prinsenhof in Leidschendam-Voorburg en een aantal wijken in het Haagse stadsdeel centrum. De tevredenheid op een bepaalde locatie verschilt vaak sterk per groep. Zo zien we bijvoorbeeld dat in het Transvaalkwartier-Noord de rode groep erg tevreden is terwijl de groene groep juist ontevreden is. Naast de tevredenheid met de huidige buurt is er aan de respondenten ook gevraagd naar hun wensen voor hun ideale buurt. Ook hier zien we verschillen tussen de groepen. Zo blijkt uit het onderzoek dat de rode groep veel minder waarde hecht aan een parkeerplek bij de woning dan bijvoorbeeld de blauwe groep. Deze informatie biedt mogelijkheden om per project of locatie en dus per doelgroep te bepalen hoe men met parkeren en mobiliteit om gaat in plaats van uit te gaan van standaard normen. 18% van de bewoners in de regio Haaglanden geeft aan de komende twee jaar zeker of waarschijnlijk te willen verhuizen en nog een kwart van de bewoners geeft aan misschien te willen verhuizen. Wederom zijn het de bewoners van de gemeente Midden-Delfland die een zeer lage verhuisgeneigdheid en een opvallend hoge binding met de eigen woonplaats hebben, terwijl de binding aan de woonplaats in de gemeente Pijnacker-Nootdorp het laagst is. Veel verhuisgeneigden ervaren momenteel belemmeringen waarom ze (nog) niet verhuizen, in de meeste gevallen ervaart men financiële of economische belemmeringen. 34% van de verhuisgeneigden geeft aan actief op zoek te zijn naar een nieuwe woning, dit zijn ongeveer huishoudens in de regio. De groep manifeste nieuwbouwvragers is vooral op zoek naar een woning in de woonmilieus woonwijk met vooral eengezinswoningen of rustig stedelijk wonen. Vergelijken we de vraag van de manifeste nieuwbouwvragers met de nieuwe projecten in de regio dan zien we dat er volop suburbaan SmartAgent 6

8 grondgebonden wordt gebouwd, maar nauwelijks rustig stedelijk. Hier ligt dus een vraagstuk in de regio. Senioren, koopstarters en middeninkomens zijn drie groepen die belangrijk zijn in de huidige woningmarkt omdat zij op dit moment de doorstroom belemmeren en/of die zouden kunnen bevorderen. Om deze reden zijn de groepen en hun woonwensen nader geanalyseerd. De woonwensen van senioren zullen de komende jaren steeds gedifferentieerder worden. We zien dat de groep 75+ zich voor meer dan de helft in de twee groepsgerichte woonwerelden Praktisch & vertrouwd en Rustig & functioneel bevindt. Echter de groepen jaar en jaar zijn veel meer verdeeld over de verschillende woonwerelden en hebben dus ook meer uiteenlopende woonwensen zowel qua locatie als qua woonsfeer of product. Er zijn bijna koopstarters in de regio Haaglanden. Het is een zeer verhuisgeneigde groep, maar men ervaart veel financiële belemmeringen. Ook deze groep wil veelal rustig stedelijk wonen. Ze bevinden zich vooral in de ego-georiënteerde woonwerelden. Ook de groep middeninkomens die in de knel zitten ervaren veel financiële belemmeringen om te verhuizen. Voor een groot deel van de middeninkomens is de wens een eengezinswoning, een product wat echter vaak moeilijk bereikbaar is gezien de beperkte koopkracht. Het imago van de verschillende plaatsen, wijken en buurten in de regio is in De Grote Woontest uitgebreid onderzocht. Het externe imago van een wijk is bepaald door mensen die die wijk wel kennen, maar er niet wonen. Het interne imago wordt bepaald door de bewoners zelf. Wat opvallend is, is dat de top en laagste 5 buurten van zowel extern als intern imago gedomineerd wordt door wijken en buurten in Den Haag. Den Haag heeft dus zowel de wijken en buurten met het beste imago van de regio, als de wijken en buurten met het zwakste imago. Wat betreft het extern imago van de plaatsen zien we daarentegen dat Den Haag gemiddeld scoort, Delft scoort het hoogst en Kwintsheul heeft de laagste imagoscore. Wanneer het interne en externe imago sterk van elkaar afwijken verdient dit aandacht. Bij een hoger intern imago dient er vooral gekeken te worden naar de marketing van de wijk; de wijk verdient immers beter. Bij een lager intern imago teert de wijk nog op een betere beeldvorming naar buiten toe, terwijl de woonkwaliteit in het gebied dit niet meer waar kan maken. De kwaliteit verdient dan aandacht. In de gemeenten in de regio spelen verschillende vraagstukken. Zo zien we dat Den Haag een positie heeft aan de linkerzijde van het model. Deze ego-georiënteerde groepen verhuizen echter ook vaak weg uit de gemeente. Wanneer Den Haag deze groepen wil behouden, bijvoorbeeld omdat het veel hoogopgeleiden zijn, zullen zij hier op in moeten spelen met het gemeentelijk (woon) beleid. Voor Delft speelt eenzelfde type vraagstuk, maar dan rondom het al dan niet willen binden van afgestudeerden aan de gemeente. Wanneer Delft deze groep wil binden is het belangrijk om te werken aan een passende woningvoorraad. Daarnaast kampt Delft een groot overschot aan woonwijken met appartementen en eengezinswoningen, hier ligt ook een vraagstuk voor de gemeente. Leidschendam- Voorburg heeft een waardevolle identiteit die wordt gekenmerkt door de woonwereld Ruim & Hoogwaardig. De gemeente kan hierop inspelen door de identiteit te koesteren en waar mogelijk uit te breiden door het transformeren van woonmilieus. Rijswijk heeft een sterke identiteit aan de rechterzijde van het BSR-model. Het zijn vooral de clusters met relatief veel senioren die toe zullen nemen in de gemeente. Hier ligt een vraagstuk over hoe de gemeente hier het beste mee om kan gaan. Zoetermeer is een groeikern met een eenzijdige woningvoorraad met grote overschotten en tekorten wat betreft woonmilieus tot gevolg, in deze gemeente lijkt zich een duidelijk transformatievraagstuk te ontwikkelen. In de gemeente Pijnacker-Nootdorp zijn mogelijkheden om bijvoorbeeld dorps en hoogwaardige woonmilieus te creëren, voor zowel de gele als blauwe leefstijl. Dit zijn woonmilieus waar tekorten van zijn in de regio. De beide landelijke/dorpse gemeenten Westland en Midden-Delfland hebben een sterke identiteit, die bij veel burgers geliefd is, kortom een identiteit om te koesteren. SmartAgent 7

9 3. Woonmilieus In de regio Haaglanden komen verschillende woonmilieus voor. Naar bepaalde woonmilieus is er in de regio meer vraag dan aanbod, terwijl andere woonmilieus juist meer aanwezig zijn in de regio. Woonmilieus zijn woonomgevingen met overeenkomstige kenmerken en op vergelijkbare locaties. Kenmerken van een woonmilieu zijn bijvoorbeeld de dichtheid van de woningen en de mate aan functiemenging van bijvoorbeeld wonen, werken en winkelen. De tevredenheid van bewoners met hun woonsituatie wordt niet alleen bepaald door de woning, maar ook door het woonmilieu. Wanneer het woonmilieu past bij de wensen en de leefstijl van de bewoner dan zal dit een positief effect hebben op de tevredenheid. Wanneer in een regio de vraag en het aanbod wat betreft woonmilieus goed op elkaar aansluiten zal dit een positief effect hebben op de woningmarkt, aangezien de bewoners goed worden bediend. 3.1 Woonmilieus in de regio We hebben in het onderzoek negen woonmilieus onderscheiden. Deze zijn met afbeeldingen en teksten voorgelegd aan de respondenten om hun huidige woonsituatie te kenschetsen, maar ook om aan te geven in welk woonmilieu ze rekening houdend met hun financiële situatie eigenlijk zouden willen wonen. Het antwoord op de eerste vraag geeft aan welke woonmilieus in welke omvang in Haaglanden aanwezig zijn. Hieronder is dit per woonmilieu aangegeven 1 : Grootstedelijk wonen (5,5%) Levendig stedelijk wonen (13,5%) Rustig stedelijk wonen (15,6%) Wonen bij winkelcentra (11,1%) : Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen (24,1%) Woonwijk met vooral eengezinswoningen (17,9%) Hoogwaardig wonen (3,5%) Dorps wonen 2 (7,8%) Landelijk wonen (1,3%) 1 De vragenlijst met daarin de volledige beschrijving van de woonmilieus en alle bijbehorende foto s is opgenomen in de bijlage. 2 Het laatste woonmilieu dorps wonen is een woonmilieu wat niet is uitgevraagd in eerdere edities van De Grote Woontest. In eerdere edities omvatte de omschrijving van landelijk wonen ook het wonen in het dorp. De beschrijving was als volgt: In een dorp of landelijke gemeente met veel ruimte en rust, maar met weinig winkels. SmartAgent 8

10 De tweede vraag geeft een beeld hoe de woonmilieuverdeling eruit zou moeten zien wanneer we rekening zouden houden met de voorkeuren van deze consumenten. Deze voorkeuren geven niet een feitelijke (effectieve) vraag in de markt aan, want deze is afhankelijk van veel meer factoren, zoals de prijs van de woningen, de kwaliteit van het woonmilieu en de aanwezige voorzieningen. Toch is deze uitgesproken voorkeur van consumenten niet zonder betekenis, want het geeft wel aan welke woonsfeer men eigenlijk het liefst zou hebben. Je zult dan doorgaans ook zien dat consumenten verhuizen van de woonmilieus die minder gewild zijn naar de woonmilieus die meer gewild zijn. Door het transformeren van minder gewilde woonmilieus in gewilde woonmilieus wordt de totale woontevredenheid positief beïnvloed. Wanneer een woonmilieu in de huidige situatie hoger is dan in de gewenste situatie noemen we dit in deze rapportage een overschot. Is het omgekeerde het geval, dan noemen we dat een tekort 3. In de regio Haaglanden is vooral een tekort aan de woonmilieus rustig stedelijk wonen en dorps wonen. Zie figuur 1. De antwoorden van de respondenten zijn gecorrigeerd door middel van een prijscorrectie. 4 Figuur 1: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus regio Haaglanden (n=allen) Een overschot is er vooral van het woonmilieu: woonwijk met appartementen en eengezinswoningen.dit is het meest voorkomende woonmilieu op dit moment, maar wordt in mindere mate als gewenst woonmilieu gezien. Het woonmilieu rustig stedelijk wonen wordt door 23% van de huishoudens in de regio Haaglanden gewenst. Echter geeft momenteel slechts 16% aan in een rustig stedelijk woongebied te wonen. Hier is dus sprake van een relatief groot tekort. Ook het woonmilieu dorps wonen is erg gewenst in de regio. 8% van de huishoudens geeft aan op dit moment in dit woonmilieu te wonen, terwijl 13% dit wel zou willen. 3 Tekort en overschot wordt in deze rapportage gebaseerd op wat inwoners van Haaglanden aangeven als huidig woonmilieu en als gewenst woonmilieu met prijscorrectie. Er wordt geen rekening gehouden met bewegingen in en uit de regio. Ook wordt er geen rekening gehouden met de specifieke omstandigheden op de woningmarkt (crisis, de prijsdaling, de beperkte financierbaarheid, etc.) Het gaat hierbij dus om een relatief tekort op een regionale balans. 4 In de woonmilieus hoogwaardig wonen en landelijk wonen ligt een prijscomponent besloten. Daarom zijn bij kwantificering van de vraag naar deze woonmilieus alleen huishoudens meegenomen die een woning zoeken in een koopprijsklasse van en hoger of een huurprijsklasse van 665 en hoger. Huishoudens die een woning onder deze prijsgrens zoeken zijn buiten beschouwing gelaten. SmartAgent 9

11 Kleinere tekorten zien we terug bij de woonmilieus grootstedelijk wonen, hoogwaardig wonen en landelijk wonen. Kleine overschotten zijn te zien bij het woonmilieus levendig stedelijk wonen en woonwijk met vooral eengezinswoningen. Wanneer we de saldi van de woonmilieus in de verschillende gemeenten bekijken is te zien dat er in Den Haag en in Rijswijk een klein tekort is van het woonmilieu: woonwijk met vooral eengezinswoningen, in plaats van een klein overschot. Midden-Delfland is de enige gemeente waar het woonmilieu dorps wonen een licht overschot laat zien, verder is er in alle gemeenten sprake van een tekort. Ook het tekort aan rustig stedelijk wonen is in alle gemeenten duidelijk aanwezig. Natuurlijk leent niet elke gemeente zich voor elk woonmilieu. Streven naar een balans op gemeenteniveau is dus niet altijd mogelijk of zelfs wenselijk. Mensen die bijvoorbeeld rustig stedelijk willen wonen, zullen dit waarschijnlijk niet in een gemeente als Midden-Delfland zoeken maar eerder in Den Haag of Delft. De resultaten bieden aanknopingspunten om te streven naar een regionale balans. Daarnaast sluit het aan op de regionale visie om herkenbare en sterke woonmilieus te creëren. Bij een weergave van de woonmilieus in een GIS-kaart, zie figuur 2, is duidelijk te zien dat de stedelijke woonmilieus voornamelijk aanwezig zijn in Den Haag, Rijswijk en Delft. In de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer en Pijnacker-Nootdorp zijn het vooral de woonmilieus; woonwijk met appartementen en eengezinswoningen, woonwijk met vooral eengezinswoningen en wonen bij winkelcentra die domineren. Terwijl in de gemeenten Midden-Delfland en Westland dorps wonen en landelijk wonen meer zichtbaar zijn. Koppeling Rosetta In de stadsregio Haaglanden wordt tevens gewerkt met de woonmilieus gedefinieerd volgens de Steen van Rosetta. Hieronder is voor elke van de Rosetta woonmilieus weergegeven met welke woonmilieus in dit onderzoek ze overeenkomen. Rosetta woonmilieus Grootstedelijk Centrum Grootstedelijk Thematisch Stedelijk Levendig Stedelijk Nieuw Stedelijk Rustig Stedelijk - Exclusief Suburbaan Gestapeld Suburbaan Grondgebonden Suburbaan Exclusief Dorps Centrum Dorps Dorps Lokaal Dorps Suburbaan Landelijk wonen De Grote Woontest woonmilieus Grootstedelijk wonen Grootstedelijk wonen Levendig stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra of Woonwijk met app. en egw. Rustig stedelijk wonen Hoogwaardig wonen of Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app. en egw. Woonwijk met vooral egw. Hoogwaardig wonen Dorps wonen Dorps wonen Dorps wonen of Woonwijk met vooral egw. Landelijk wonen SmartAgent 10

12 Figuur 2: Geografische weergave van de woonmilieus in de regio 3.2 Verhuisgeneigden 18% van de huishoudens in de regio, dit zijn ongeveer huishoudens, geeft aan de komende twee jaren (zeker of waarschijnlijk) te willen verhuizen. Daarbovenop geeft nog een kwart van de huishoudens aan misschien te willen verhuizen in de komende twee jaar. Huishoudens in Den Haag zijn met 24% veel meer geneigd om (zeker of waarschijnlijk) te verhuizen dan huishoudens in de overige gemeenten. Dit sluit aan bij een conclusie uit voorgaande onderzoeken; dat stedelingen over het algemeen meer verhuisgeneigd zijn dan bewoners van kleinere gemeenten. Om een beter beeld te krijgen van mogelijke tekorten en overschotten op woonmilieus hebben we de balans ook uitgewerkt voor alleen de verhuisgeneigden in de regio. SmartAgent 11

13 Figuur 3: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus verhuisgeneigden regio Haaglanden (n=3227) Het beeld dat eerder is geschetst op basis van alle huishoudens in Haaglanden wordt aangescherpt door te focussen op die huishoudens die aangeven een manifeste verhuiswens te hebben. We zien dat het tekort aan rustig stedelijk wonen en het overschot aan het woonmilieu eengezinswoningen en appartementen zich versterkt voordoen onder de verhuisgeneigden in de regio. Het tekort aan rustig stedelijk wonen neemt in de regio Haaglanden toe tot 10%. Het overschot aan het woonmilieu eengezinswoningen en appartementen neemt aan de andere kant met 4% tot 16% toe. De meeste verhuisgeneigden bevinden zich momenteel ook binnen dit woonmilieu. Het overschot aan het woonmilieu woonwijk met eengezinswoningen valt weg en slaat om naar een licht tekort wanneer de niet verhuisgeneigde huishoudens buiten beschouwing worden gelaten. Op korte termijn lijkt er dus nog vraag te zijn naar dit woonmilieu binnen de regio Haaglanden maar op lange termijn niet. Het kleine tekort aan wonen bij winkelcentra valt ook weg wanneer alleen gekeken wordt naar de verhuisgeneigden. Dit woonmilieu is meer gevraagd onder senioren en die hebben gemiddeld genomen een vrij lage verhuisgeneigdheid. 3.3 Kansen voor verandering De onderstaande kruistabel geeft aan waar de (mis)match zit tussen het gewenste en het huidige woonmilieu. Er zijn grote verschillen te zien per woonmilieu tussen de percentages huishoudens die binnen het woonmilieu wonen dat ze ook wensen. Bij de woonmilieus hoogwaardig, dorps wonen en rustig stedelijk wonen geven de meeste huishoudens aan te wonen binnen het woonmilieu dat ze ook wensen. Echter bij woonwijk met appartementen en eengezinswoningen en levendig stedelijk wonen liggen deze percentages aanzienlijk lager. Veel huishoudens die nu levendig stedelijk wonen of in een het woonmilieu woonwijk met eengezinswoning wonen, geven aan een voorkeur te hebben voor rustig stedelijk wonen. Op basis van deze figuur lijken er kansen te liggen om de regionale woonmilieubalans beter in evenwicht te krijgen. Door de woonmilieus met een overschot om te vormen naar een woonmilieu met een tekort. Oftewel levendig stedelijk en woonwijk met eengezinswoningen en appartementen om te vormen naar rustig stedelijk wonen. SmartAgent 12

14 Figuur 4: kruistabel gewenst woonmilieu x huidig woonmilieu (n=allen) Huidig woonmilieu n= Grootstedelijk Levendig stedelijk Rustig stedelijk Gewenst woonmilieu Grootstedelijk % 13% 16% 5% 3% 4% 6% 3% 7% Levendig stedelijk % 39% 19% 6% 4% 7% 8% 5% 7% Rustig stedelijk % 7% 57% 3% 4% 5% 9% 5% 7% Bij winkelcentra % 6% 14% 45% 7% 7% 6% 6% 6% Woonwijk met app en egw % 4% 14% 9% 30% 10% 11% 8% 10% Woonwijk met egw % 3% 10% 5% 5% 39% 17% 9% 13% Hoogwaardig 624 3% 4% 6% 3% 2% 2% 63% 7% 11% Dorps % 1% 6% 4% 3% 5% 6% 63% 11% Landelijk 232 3% 5% 8% 5% 2% 3% 10% 17% 50% Bij winkelcentra Woonwijk met app. en egw Woonwijk met vooral egw Hoogwaardig Dorps Landelijk In de onderstaande figuur is te zien welk percentage van de bewoners die in een bepaald woonmilieu woont tevreden is met de woonsituatie. Zowel dorps wonen als rustig stedelijk wonen, de twee woonmilieus waarvan het grootste tekort is in de regio, hebben een hoog percentage tevredenen. Terwijl in de woonmilieus levendig stedelijk wonen en woonwijk met appartementen en eengezinswoningen de meeste bewoners wonen die ontevreden zijn met de totale woonsituatie. Dit betekent dat een verschuiving van bijvoorbeeld levendig stedelijk naar rustig stedelijk ook effect zal hebben op de tevredenheid van de bewoners. Figuur 5: Percentage tevredenen in de regio Haaglanden met totale woonsituatie per woonmilieu (n=allen) SmartAgent 13

15 3.4 Uitwerking rustig stedelijk wonen Ongeveer een kwart van de bewoners uit Haaglanden heeft de voorkeur voor het woonmilieu rustig stedelijk wonen. Dit woonmilieu is het meest populaire woonmilieu. Er wordt meer rustig stedelijk wonen gewenst dan dat er nu ervaren wordt. In totaal willen 7% van de huishoudens in de regio rustig stedelijk wonen, terwijl zij nu in een ander woonmilieu wonen, dit gaat om bijna huishoudens in de regio. Van verhuisgeneigden is dit zelfs bij 10% van de huishoudens het geval. Figuur 6: Geografische weergave rustig stedelijk wonen in de regio Haaglanden Op de bovenstaande kaart is te zien dat het rustig stedelijk woonmilieu vooral te vinden is om de centrumgebieden heen. Het grenst vaak aan het woonmilieu levendig stedelijk en aan de andere kant aan het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen. Rustig stedelijk is vanuit meerdere oogpunten een belangrijk woonmilieu voor de regio. Het woonmilieu draagt bij aan de algehele tevredenheid. Bewoners in dit woonmilieu zijn namelijk veel tevredener dan bewoners van levendig stedelijk wonen of het woonmilieu appartementen en eengezinswoningen. Rustig stedelijk wonen is voor veel mensen een soort van aspiratieniveau waar SmartAgent 14

16 men naar streeft. In figuur 4 is te zien dat de woonmilieus hoogwaardig wonen, dorps wonen en rustig stedelijk wonen een ruime meerderheid hebben van mensen die op dit moment in het woonmilieu wonen en er ook willen blijven wonen. Tot slot, draagt rustig stedelijk wonen bij aan de diversiteit van de stad. Het biedt plaats aan veel verschillende soorten mensen zowel qua leefstijl als qua levensfase en inkomensniveau. Echter, wat al deze mensen gemeen hebben is de wens om op een zelfde manier te leven. In dit hoofdstuk zullen we nader bekijken wat rustig stedelijk wonen precies inhoudt en waar kansen bestaan in de regio om rustig stedelijk wonen te creëren. Wat is rustig stedelijk wonen? Het woonmilieu rustig stedelijk wonen is in de vragenlijst geformuleerd als: Een woonstraat op korte afstand van het centrum van een stad. Figuur 7: afbeeldingen rustig stedelijk wonen in de vragenlijst Rustig stedelijke woonmilieus kenmerken zich door het feit dat zij enerzijds rust en groen bieden en anderzijds de stad en haar winkels dichtbij hebben. Rustig stedelijk wonen wordt daarom ook wel het beste van beide werelden genoemd, namelijk de levendigheid van stedelijke woonmilieus en rustige meer ontspannen karakter van een woonwijk. De bewoners zijn gevraagd naar de associaties die zij hebben met hun wijk. Hieronder staat de een woordenwolk met positieve associaties weergegeven. De belangrijkste associaties zijn dus: rustig, gezelligheid, groen, winkels en veilig. Een combinatie van kenmerken die maakt dat dit woonmilieu in de regio hoog gewaardeerd wordt. Figuur 8: positieve wordle rustig stedelijk wonen Anderzijds zijn er ook kenmerken in dit specifieke woonmilieu die nog verbeterd zouden kunnen worden. Wat deze kenmerken zijn komt het duidelijkst naar voren in een prioriteitenanalyse van de deelaspecten van tevredenheid gebaseerd op alle bewoners die nu in dit woonmilieu wonen. In een SmartAgent 15

17 prioriteitenanalyse kan een beeld worden gecreëerd van de samenhang tussen enerzijds het belang dat een huishouden gemiddeld gezien hecht aan een bepaald deelaspect en anderzijds de mate waarin men tevreden is over de totale woonsituatie. Dit maakt het mogelijk om op inzichtelijk wijze een prioritering aan te geven binnen de verschillende deelaspecten. Dat wil zeggen, aan te geven welke deelaspecten dringend aandacht nodig hebben en welke (voorlopig) kunnen worden gelaten zoals ze zijn. De hoogste prioriteit verdienen de aspecten waar men ontevreden tot een beetje tevreden over is, maar die men wel belangrijk vindt. In de onderstaande prioriteitenanalyse is te zien dat er een aantal aspecten (deels) in dit rode vlak vallen. Dit zijn de deelaspecten: omgang tussen bewoners, veiligheid, bevolkingssamenstelling en netheid. Het zijn dus met name sociale aspecten, al liggen voorzieningen en de woningen ook tegen de as aan. Over het parkeren en het openbaar groen is met ook niet heel erg tevreden, maar deze hebben een lager belang en eisen dus geen directe aandacht. Over de huidige woning en de wijk als geheel is men het meest tevreden en dit vindt men ook hele belangrijke aspecten. Het is van belang deze aspecten te koesteren. Gaat het hiermee mis dan zal de algehele tevredenheid fors dalen. Figuur 9: Prioritering van deelaspecten tevredenheid, huidig woonmilieu rustig stedelijk wonen (n=2816) Om de voorraad rustig stedelijk wonen uit te kunnen breiden is het van belang te weten wat de essentiële onderdelen van dit woonmilieu zijn: - redelijke diversiteit in de sociale samenstelling van de bewoners qua etniciteit, gezinsfase, leeftijd en inkomen - ondanks de diversiteit is er wel sprake van gelijkgestemdheid - bewoners trekken zich graag terug in eigen huis, men vindt privacy belangrijk - in de omgeving is sprake van enige functiemenging maar de overheersende sfeer blijft vrij rustig - park, plantsoen en overig groen zijn heel belangrijk elementen in de buurt - diversiteit aan woningtypen, mix bestaande bouw en nieuwbouw - mix aan huur- en koopwoningen SmartAgent 16

18 Het woonmilieu rustig stedelijk wonen optimaliseert op alle lusten die de stad te bieden heeft (voorzieningen, cultuur, diversiteit) maar niet de lasten (drukte, overlast, geen groen, geen ruimte). Mensen die rustig stedelijk willen wonen, hechten veel waarde aan groen in hun wijk in de vorm van een park en of plantsoen. Er kan geen rustig stedelijk klimaat gerealiseerd worden zonder voldoende groenvoorzieningen. Bewoners die op dit moment in een rustig stedelijk woonmilieu wonen zijn vaker tevreden over het openbaar groen dan de bewoners van een levendig stedelijk woonmilieu. Wanneer we kijken naar parkeren dan valt op dat de bewoners die rustig stedelijk wonen, samen met de bewoners die wonen in de woonwijken, de grootste voorstanders zijn van een autoluwe woonomgeving. Ze behoeven minder vaak een eigen parkeerplek als dat een lagere koop/huurprijs betekent. Ze nemen het daar daarbij op de koop toe dat ze hun auto wat verder weg moeten parkeren. Wat meer dan gemiddeld van belang is voor mensen die rustig stedelijk willen wonen is een goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer. In de wat minder stedelijke woonmilieus speelt dit duidelijk een minder rol. Voorbeelden rustig stedelijk wonen Bij rustig stedelijk wonen wordt al snel gedacht aan uitsluitend bestaande bouw, met een authentieke uitstraling. Vanuit de data en de kaarten zijn wij op zoek gegaan naar voorbeelden van rustig stedelijk wonen en nieuwbouw. Hieronder zullen wij een tweetal voorbeelden bespreken. Figuur 10: Voorbeeld 1: Rustig stedelijke nieuwbouw Delft, Doelengebied SmartAgent 17

19 Het eerste voorbeeldproject is het Doelengebied in Delft. Op de kaart van figuur 10 is te zien dat er in Delft verschillende plaatsen zijn die door de respondenten worden getypeerd als rustig stedelijk en die tegelijkertijd nieuwbouw zijn 5. Het Doelengebied is een van deze gebieden. De kenmerken van dit gebied zijn onder andere: - Kleinschaligheid en variatie in woningtypen - Groot deel eengezinswoningen - Autoluw/voetgangersgebied - Groen en pleintjes - Structuur die sociaal contact bevorderd (binnenpleintjes, zichtlijnen, geleidelijke overgang publiek-privaat, etc.) De bovenstaande kenmerken maken dat het project, wat in de oude binnenstad van Delft is gesitueerd, een karakteristiek voorbeeld is van een nieuwbouwproject in het gewenste woonmilieu rustig stedelijk wonen. Een tweede voorbeeld is het Haegsch Hof in Rivierenbuurt-Noord in Den Haag. In deze buurt geeft 30% van de bewoners aan dat het huidige woonmilieu rustig stedelijk wonen is. Daarnaast komen ook grootstedelijk wonen en levendig stedelijk wonen voor in de buurt. Bekijken we de kaart dan zien we dat het rustig stedelijk woonmilieu overeenkomt met de plaats van het nieuwbouwproject t Haegsch hof. Figuur 11: Voorbeeld 2: Rustig stedelijke nieuwbouw Den Haag, t Haegsch Hof t Haegsch hof Bij dit nieuwbouwproject is ingezet op een aantal elementen: hoogwaardige openbare ruimte (in de vorm van hoven en pleinen) en de bouw van hoogwaardige woningen, waaronder deels eengezinswoningen met een rijkgedetailleerde stedelijke uitstraling. Vergelijken we dit project met het Doelengebied in Delft dan zien we verschillende overeenkomsten: ook dit project heeft een zekere kleinschaligheid, die hem vooral zit in het detailniveau en de onderscheidenheid van de woningen. Verder zijn ook delen van de openbare ruimte in dit project autovrij en is er veel geïnvesteerd in het groen en de openbare ruimte. Voor beide projecten geldt dat de belangrijkste functie van het gebied wonen is, in de nabijheid van voorzieningen, maar dus nauwelijks op straatniveau gemengd met voorzieningen. Wat bij beide projecten ook opvalt is dat de binnenpleintjes deels semi-publiek zijn doordat ze verstopt zijn in de stedelijke structuur en daardoor voor passanten minder zichtbaar. Dit draagt bij aan het rustige en veilige karakter van deze openbare plekken, die er voor zorgen dat deze nieuwbouwprojecten ook aantrekkelijk zijn voor stedelijke gezinnen met kinderen. 5 Nieuwbouw is hierin gedefinieerd als woningen met een bouwjaar jonger dan 10 jaar. SmartAgent 18

20 Rustig stedelijk wonen in de regio Op de woonmilieukaart van de regio (figuur 6) geeft de oranje kleur aan waar volgens de bewoners rustig stedelijk gewoond wordt. Rustig stedelijk wonen in vooral te vinden rondom de centra van Den Haag en Delft. Ook in Leidschendam-Voorburg en Rijswijk komen nog wat rustig stedelijke gebieden voor. In de overige gemeenten is nauwelijks sprake van rustig stedelijke woonmilieus terwijl er in die gemeenten wel ook een behoefte bestaat aan dit woonmilieu. Het is interessant om te gaan kijken waar mogelijkheden liggen voor het creëren van dit woonmilieu binnen de regio. Figuur 12: Saldo woonmilieu rustig stedelijk wonen per gemeente (n=allen) Huidig Gewenst Verschil Totaal 16% 23% -7% Delft 21% 29% -8% 's-gravenhage 21% 28% -7% Leidschendam-Voorburg 16% 23% -7% Midden-Delfland 2% 5% -3% Pijnacker-Nootdorp 3% 9% -6% Rijswijk 17% 24% -7% Westland 2% 6% -4% Zoetermeer 4% 14% -10% De transformatiekansen van een bepaalde wijk of een bepaald gebied naar een rustig stedelijk woonmilieu zijn per gebied te bepalen. Ter illustratie bekijken we Rijswijk te Werve. Het grootste woonmilieu betreft woonwijk met appartementen en eengezinswoningen is. Dit woonmilieu wordt laag gewaardeerd door de bewoners. We zien dat een groot deel van de respondenten in deze buurt aangeeft rustig stedelijk te willen wonen. De buurt Te Werve ligt tussen het Oude Rijswijk, aan de oostzijde, en het nieuwe Rijswijk inclusief het winkelcentrum In de Boogaard, aan de westzijde. Aangezien de buurt aan één zijde grenst aan het rustig stedelijk woonmilieu, vormt dit aanknopingspunten in de structuur om dit door te zetten in de buurt Te Werve. Een buurt die verder van de stedelijke structuur af ligt zoals de wijken ten zuidwesten van het winkelcentrum, zijn veelal lastiger te transformeren naar een rustig stedelijk woonmilieu dan een buurt waar eenvoudig fysieke connecties gemaakt kunnen worden. Een kenmerk van het woonmilieu rustig stedelijk wonen is diversiteit in de bebouwing, op dit moment voldoet Rijswijk Te Werve nog niet aan deze voorwaarde, echter door deels sloop en nieuwbouw toe te passen kan de woningvoorraad meer gevarieerd worden. Figuur 13: Locatie buurt Te Werve in Rijswijk SmartAgent 19

21 3.5 Uitwerking dorps wonen Dorps is niet het populairste woonmilieu in Haaglanden maar het is wel een van woonmilieus waar aanzienlijk meer mensen in wensen te wonen dan dat nu mogelijk is. Daarnaast draagt dorps wonen bij aan de kwaliteit van de regio doordat de mensen die er wonen een zeer hoge tevredenheid hebben. Hoger dan landelijk wonen, woonwijk met eengezinswoningen en rustig stedelijk wonen. In totaal is er een tekort van 5% aan dorps wonen in de regio. Bijna 15% van de bewoners uit Haaglanden heeft de voorkeur voor het woonmilieu dorps. Dorps trekt met name gezinnen en wat oudere stellen aan met de gele of groene leefstijl. Jongeren voelen zich wat minder aangetrokken door dit woonmilieu. Wat voor deze mensen centraal staat in de manier waarop ze willen leven is gezelligheid en sociaal contact. Aantrekkelijke plaatsen om naar te verhuizen in de regio vindt men onder andere De Lier, Den Hoorn, s Gravenzande, Wateringen en Naaldwijk. Mensen die dorps willen wonen zoeken het ook vaker buiten de regio Haaglanden. In deze paragraaf zullen we nader bekijken wat dorps wonen precies inhoudt. Figuur 14: Dorps wonen in de regio Haaglanden SmartAgent 20

22 Wat is dorps wonen Het woonmilieu dorps wonen is in de vragenlijst geformuleerd als: In de kern of aan de rand van een dorp met een beperkt winkelaanbod. Figuur 15: afbeeldingen dorps wonen in de vragenlijst Uit analyse komt naar voren dat dorps, meer dan rustig stedelijk wonen, een sociale component heeft. Dorpse woonmilieus kenmerken zich doordat er een bepaalde sociale samenhang lijkt te zijn. Het is een soort mini-samenleving. Mensen van verschillende levensfasen, sociale achtergronden en inkomens wonen door elkaar en samen vormen ze een geheel. Wat ze aan elkaar bindt is een betrokkenheid met elkaar en met de omgeving. Iedereen heeft min of meer dezelfde normen en waarden. De betrokkenheid schept namelijk ook verplichtingen. De verplichting om mee te doen aan sociale activiteiten, je buren gedag te zeggen en je voortuin netjes te houden. Dit zorgt onder de bewoners voor een gevoel van herkenning, veiligheid en gezelligheid. Waarden die hoog in het vaandel staan bij de dorpelingen. Dorps wonen lijkt een vrij autochtoon concept. Er zijn maar weinig allochtonen die dorps willen wonen. Zij geven eerder de voorkeur aan de gewone woonwijk. De volgende uitspraken zijn kenmerkend voor mensen die dorps willen wonen: - Ik houd van gezelligheid in de woonomgeving - Ik vind knus wonen belangrijk - Mijn huis staat altijd open voor anderen - Ik vind het belangrijk om in een wijk te wonen met veel sociale contacten - Ik houd van vrij wonen met veel ruimte Daarnaast heeft dorps natuurlijk ook stedenbouwkundig elementen. Dorps impliceert een bepaalde kleinschaligheid met smalle en korte straatjes en vooral eengezinswoningen. Toch zien we op de bovenstaande kaart dat dorps wonen ook voorkomt binnen Den Haag, Delft en Zoetermeer. Belangrijk voor het creëren van een dorpswoonmilieu is een gevoel van kleinschaligheid, overzicht en herkenbaarheid voor de bewoners. Een dorp heeft een kern, een hart en randen. Voor inwoners moet het ook fysiek duidelijk zijn wat nog wel en wat niet bij het dorp hoort. Een dorps woonmilieu bestaat vooral uit grondgebonden woningen. Er mag wel veel diversiteit tussen de woningen bestaan (bouwjaar, omvang, prijsklasse, architectuur). Belangrijke voorzieningen zijn parkeren op het erf en voldoende groen en recreatiemogelijkheden. Voorzieningen zoals gezondheidszorg, onderwijs en een supermarkt mogen best wat verder weg zijn. Dat is de prijs die je betaalt voor wonen in een dorps woonmilieu. Aan de huidige bewoners van dorpse woonmilieus is gevraagd naar hun associaties met hun wijk. Hieronder staat een woordenwolk met positieve associaties weergegeven. SmartAgent 21

23 Figuur 16: positieve wordle dorps wonen De woordenwolk is grotendeels vergelijkbaar met de woordenwolk van rustig stedelijk wonen. Het grootste verschil is de associatie ruimte bij dorps wonen en winkels bij rustig stedelijk wonen. Evenals bij rustig stedelijk wonen zijn dus veelgenoemde associaties: rustig, gezelligheid, veilig en groen. Bekijken we de prioriteitenanalyse van het woonmilieu dorps wonen dan zien we dat deze een positiever beeld schetst dan het woonmilieu rustig stedelijk wonen. Geen enkel deelaspect behoeft directe prioriteit, aangezien geen enkel aspect in het kwadrant linksboven scoort (lage tevredenheid, hoog beland). Verder scoort slecht één aspect, de voorzieningen, in het oranje vlak valt, wat betekent dat men hier niet heel erg tevreden over is, maar dit ook niet zo belangrijk vindt. Het is een consequentie van het wonen in het dorp dat voorzieningen wat verder weg liggen en dit zijn de bewoners zich bewust. Er zijn echter veel deelaspecten die in het meest positieve kwadrant vallen (hoge tevredenheid en hoog belang). Deze aspecten dienen gekoesterd te worden, aangezien ze een grote invloed hebben op de algehele tevredenheid. Figuur 17: Prioritering van deelaspecten tevredenheid, huidig woonmilieu dorps wonen (n=1403) Voorbeelden Dorps Wonen Uiteraard komt Dorps wonen voor in de oude dorpskernen in de regio zoals Maasland, de Lier of de oude dorpskern van Pijnacker. Echter ook op nieuwbouwlocaties kan een dorps woonmilieu gerealiseerd worden. Dit zien we bijvoorbeeld in Nootdorp; waar bij verschillende veelal kleinschalige nieuwbouwprojecten een dorps woonmilieu is ontwikkeld. Deze nieuwbouwprojecten liggen veelal op kleine afstand van de dorpskern waardoor er aansluiting is bij de bestaande structuur. SmartAgent 22

24 Figuur 18: Voorbeelden Dorps wonen en nieuwbouw in Nootdorp en Zoetermeer Op de linker foto in figuur 18 zijn nieuwbouwwoningen aan de Zuster Gerarduslaan in Nootdorp te zien. Het zijn voornamelijk vrijstaande woningen die goed passen in de stedenbouwkundige structuur van het oude dorp Nootdorp. Op de foto is te zien dat er vanuit het project een zichtlijn loopt richting de kerk van Nootdorp, dus ook visueel sluit het project aan bij het oude dorp. Op de rechterfoto is een nieuwbouwstraat in Oosterheem, Zoetermeer te zien, die te typeren is als hoogwaardig dorps wonen. Deze dorpse uitstraling komt voort uit een aantal elementen: de positionering van de woningen op de kavel, de variëteit in de kleur van de bouwsteen en de rijke detaillering van de woningen. Wat beide projecten gemeen hebben is dat het kleinschalige, gevarieerde nieuwbouw betreft. In de praktijk blijkt dat het soms ingewikkeld kan zijn om een dorps karakter te plannen. Een kenmerk van een dorp is dat de woningen qua type, bouwwijze en leeftijd divers zijn waardoor een gevarieerd beeld ontstaat. In de planningspraktijk van de afgelopen decennia vormde dit doorgaans niet het uitgangspunt Vooral bij grootschalige nieuwbouwprojecten waar men inzet op het woonmilieu dorps wonen dient hier rekening mee gehouden te worden. Nieuwbouwlocaties in de regio die kansrijk zijn om te worden ontwikkeld als dorpse woonmilieus zijn locaties die in de nabijheid van een dorpskern liggen, zoals bijvoorbeeld Pijnacker AckersWoude, of in een gebied met een sterk dorpse of landelijke structuur zoals Rijswijk Buiten of in Leidschendam- Voorburg de Duivenvoorde corridor. Dorps wonen in de regio Wat rustig stedelijk wonen is voor de meer stedelijke gebieden in de regio lijkt dorps wonen te zijn voor de wat minder stedelijke gebieden zoals Pijnacker-Nootdorp, Westland, Midden-Delfland en in mindere mate Leidschendam-Voorburg. Dit zijn de gemeenten met een grote aanwezigheid van dorpse woonmilieus en een grote wens. SmartAgent 23

25 Figuur 19: Huidige en gewenste percentages dorps wonen (n=allen) Huidig Gewenst Verschil Totaal 8% 13% -5% Delft 1% 7% -6% 's-gravenhage 1% 6% -5% Leidschendam-Voorburg 6% 13% -7% Midden-Delfland 64% 61% 2% Pijnacker-Nootdorp 22% 28% -6% Rijswijk 3% 10% -7% Westland 42% 44% -2% Zoetermeer 3% 10% -8% Aangezien dorps wonen van zo n groot belang is voor de regio, moeten de gemeenten die dit woonmilieu bezitten, zorgen dat het behouden blijft en waar mogelijk uitgebreid wordt. Bij nieuwbouw is het raadzaam om goed te analyseren wat een dorps woonmilieu dorps maakt en hierdoor vertrouwd te worden met de valkuilen wat een dorps woonmilieu in een nieuwbouwwijk: bijvoorbeeld monotonie wat betreft bouwjaar en bouwstijl. Zoals de analyses in paragraaf 3.2 en 3.3 laten zien is het wel noodzakelijk om in de regio Haaglanden ook bij nieuwbouw in te gaan zetten op dorps wonen, dit omdat er op de lange termijn (alle bewoners) vrijwel geen tekort meer zal zijn wat betreft woonwijken met vooral eengezinswoningen. Op de korte termijn (alleen verhuisgeneigden) is nog wel een licht tekort aan het woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen, echter dit tekort is met 2% een stuk kleiner dan het tekort aan dorps wonen in de regio wat 5% betreft. Transformatiekansen voor Dorps wonen behoren ook tot de mogelijkheden. Deze liggen vooral in woonwijken met vooral eengezinswoningen die aansluiting hebben met een dorps woonmilieu. Een woonstraat kan soms al met kleine ingrepen een meer dorpse uitstraling krijgen. De onderstaande figuur illustreert dit. Figuur 20: Voorbeeld transformatie woonmilieu woonwijk met eengezinswoningen naar dorps wonen. 3.6 Uitwerking woonwijk appartementen en eengezinswoningen 71% van de bewoners wonende in het woonmilieu: woonwijk met appartementen en eengezinswoningen is tevreden met de totale woonsituatie, dit is een relatief laag percentage, ook wil slechts 30% van de huidige bewoners in dit woonmilieu blijven wonen. Op het woonmilieu levendig SmartAgent 24

26 stedelijk na is dit het minst tevreden woonmilieu. Echter op veel plekken in de regio Haaglanden komt dit woonmilieu voor. Bijna een kwart van de bewoners woont momenteel in dit woonmilieu. Dit is reden om het woonmilieu eens nader te bekijken. Wat zijn de succesvoorbeelden? En waar gaat het juist niet goed? Hoe kunnen de wijken verbeterd worden? Op de onderstaande kaart is de positie van het woonmilieu in de regio te zien. Een groot deel van de wijk zijn gebouwd vanaf de jaren 50 aan de randen van de steden. Figuur 21: Woonwijk appartementen en eengezinswoningen in de regio Wat is een woonwijk met appartementen en eengezinswoningen? Het woonmilieu is in de vragenlijst geformuleerd als: in een flatgebouw of rijwoning in een wijk van een kleine, middelgrote of grote stad. SmartAgent 25

27 Figuur 22: Afbeeldingen woonwijk appartementen en eengezinswoningen Woonwijk met appartementen en eengezinswoningen in de regio Om meer inzicht te krijgen in hoe wijken binnen dit woonmilieu verbeterd zouden kunnen worden is er gekeken naar de succeswijken in de regio binnen dit woonmilieu. Van de 25 wijken waarbij de meerderheid van de respondenten aangeeft in het woonmilieu: woonwijk met appartementen en eengezinswoningen, te wonen, zijn er negen wijken waarbij 80% van de bewoners of meer aangeeft tevreden te zijn met de totale woonsituatie. Om van deze succeswijken te leren hebben we deze wijken nader bekeken. In de onderstaande figuur alle wijken waarbij dit woonmilieu het meest wordt gekozen als huidig woonmilieu door de huidige bewoners, met daarbij het percentage tevredenen. Figuur 23: Overzicht wijken en buurten app. en egw. Percentage tevredenen totale woonsituatie Bohemen en Meer en Bos (Den Haag) 97% Componistenbuurt (Den Haag) 94% Kraayenstein (Den Haag) 93% Uilennest (Den Haag) 93% Wijk 06 (Rijswijk) 88% Roland Holstbuurt (Delft) 84% Wijk 03 (Rijswijk) 84% Burgen en Horsten (Den Haag) 81% De Heuvel en omgeving (Leidschendam-Voorburg) 80% Meerzicht-Oost (Zoetermeer) 76% Driemanspolder (Zoetermeer) 76% Mariahoeve (Den Haag) 74% Voordijkshoorn (Delft) 74% Prinsenhof (Leidschendam-Voorburg) 71% Bovenveen (Leidschendam-Voorburg) 71% Voorhof (Delft) 70% Vrederust (Den Haag) 68% Landen (Den Haag) 67% Dreven en Gaarden (Den Haag) 64% Nieuw Waldeck (Den Haag) 62% Buitenhof (Delft) 61% Palenstein (Zoetermeer) 58% Moerwijk-Zuid (Den Haag) 54% Zijden, Steden en Zichten (Den Haag) 54% Poptahof-Noord (Delft) 44% SmartAgent 26

28 Ter illustratie is ook een tevredenheidskaart gemaakt op basis van alle bewoners die aangeven in dit woonmilieu te wonen. Opvallend is dat op verschillende plekken zoals in Den Haag Mariahoeve en Leidschendam-Voorburg de tevredenheid hoog is. Deze plekken verschillen vooral van bijvoorbeeld de wijken in de zuidelijke stadsdelen van Den Haag in de zin dat deze wijken gemengder zijn wat betreft eigendomsvorm en prijs. Figuur 24: Tevredenheid woonmilieu woonwijk appartementen en eengezinswoningen in de regio Bekijken de best scorende wijken, dan zien we dat de eerste drie wijken in figuur 23 feitelijk geen wijken zijn, maar Haagse buurten. Deze buurten behoren alle drie tot het stadsdeel Loosduinen. Dit is een stadsdeel die zeer goed beoordeeld wordt door de bewoners. Wat opvalt is dat deze drie wijken een aantal gemeenschappelijke kenmerken hebben. Zo wonen er relatief veel autochtonen met een hoog opleidingsniveau en zien we vooral in de eerste twee buurten Bohemen en Meer en Bos en Componistenbuurt dat de blauwe en de groene leefstijl de grootste groepen zijn. Andere kenmerken zijn dat er veel koopwoningen in de buurten zijn en dat er in of nabij de buurten groen aanwezig is in de vorm van een park of de duinen. SmartAgent 27

29 Ook in de Delftse Roland Holstbuurt zien we een hoog opleidingsniveau en een sterke vertegenwoordiging van de blauwe en groene leefstijl. In deze buurt wonen enerzijds veel ouderen en anderzijds veel studenten. De hoge tevredenheid toont aan dat dit een goede combinatie kan zijn. In de twee wijken in Rijswijk is de blauwe leefstijl niet sterk vertegenwoordigd, maar domineren bewoners met de gele en groene leefstijl. Terwijl in De Heuvel en omgeving in Leidschendam- Voorburg de groene leefstijl het grootst is. In acht van de bovenstaande wijken is het tweede woonmilieu: wonen bij winkelcentra. Dit betekent dus dat er voorzieningen in de wijk aanwezig zijn. Vergelijken we de deelaspecten van tevredenheid, dan zijn het echter niet het groen of de voorzieningen waar de grootste verschillen zijn tussen de wijken, maar de sociale aspecten zoals: de netheid, de veiligheid en de bevolkingssamenstelling. Om de tevredenheid in dit woonmilieu te verhogen, zijn dit dus de aspecten waar prioriteit aan gegeven zal moeten worden. Dit is ook te zien in de prioritering van de deelaspecten. Sociale factoren hangen echter sterk samen met de ruimtelijke opzet van wijken. Beleefde veiligheid wordt bijvoorbeeld beïnvloed door overzichtelijkheid en ogen op straat. Blinde plinten, galerijflats, isolatie ten opzichte van andere delen van de stad en een eenzijdige woningvoorraad zijn slechts enkele factoren die een rol spelen in de veiligheidsbeleving. Sociale factoren worden dus niet per definitie opgelost door middel van sociale programma s en beheer. In sommige situaties zullen ook fysieke ingrepen nodig zijn, om de sociale factoren aan te pakken. Figuur 25: Prioritering van deelaspecten tevredenheid, huidig woonmilieu woonwijk app. en egw. (n=4347) Voorbeelden woonwijk appartementen en eengezinswoningen Rijswijk Wijk 6 bestaat uit de volgende buurten: Steenvoorde, Eikelenburg, Hoekpolder en Sion. In Steenvoorde zijn een aantal flats en de openbare ruimte rondom de Titus Brandsmastraat en de Ds. van den Boschlaan grondig gerenoveerd. Om een verandering van de bevolkingssamenstelling teweeg te brengen worden de huurwoningen verkocht wanneer de bewoners verhuizen. Daarnaast zijn er een aantal maisonnettes gecreëerd door woningen samen te voegen, die ook verkocht worden. SmartAgent 28

30 Doel van de renovatie was de leefbaarheid en de variatie in de buurt verhogen. Bij de materialisering van de flats is er gekozen voor het gebruik van glas om een gevoel van transparantie en veiligheid te bevorderen. Op de onderstaande afbeeldingen is de moderne uitstraling van de flats te zien. Het feit dat op dit moment in de wijk 88% van de bewoners aangeeft tevreden te zijn met de totale woonsituatie bewijst dat de grootschalige renovatie, met oog voor sociale aspecten zoals veiligheid en een gevarieerde bevolkingssamenstelling, effect heeft gehad. Figuur 26: Gerenoveerde gevels hoogbouw Steenvoorde In de Delftse wijk Voorhof, die voor een groot deel uit het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen bestaat, is de afgelopen jaren vooral de buurt Poptahof-Zuid grondig geherstructureerd onder andere door sloop en nieuwbouw. Op dit moment is verdere aanpak in zowel Poptahof-Zuid als Poptahof-Noord in heroverweging. In figuur 23 is te zien dat in de wijk Voorhof 70% van de bewoners tevreden is, terwijl Poptahof Noord helemaal onderaan staat met slechts 44% tevredenen. Poptahof-Zuid komt niet in dit rijtje voor omdat hier niet de meerderheid aangeeft in dit woonmilieu te wonen (45% woonwijk appartementen en eengezinswoningen, 42% wonen bij winkelcentra, 12% levendig stedelijk wonen). Echter in deze buurt geeft meer dan twee derde van de bewoners aan dat ze tevreden zijn. In beide buurten zien we dat men vindt dat de buurt de afgelopen jaren vooruit is gegaan. Poptahof- Zuid is de buurt in de regio Haaglanden met de hoogste ontwikkelingsscore. Dit betekent dat de ingrepen die de afgelopen jaren door de gemeente en de corporaties in de wijken zijn gedaan gezien en beleefd worden door de bewoners. Er is niet alleen ingezet op het verbeteren van de buurten met fysieke maatregelen, maar ook wordt er in samenwerking met bijvoorbeeld de bewoners en de winkeliers uit de buurten gewerkt aan een nette en veilige wijk. Leefbaarheid wordt als een cruciaal aspect gezien van de wijkvernieuwing. Daarom is er een uitgebreid sociaaleconomisch plan en een kunst & cultuur programma opgesteld. Er wordt door de gemeenten en corporaties dus ook gewerkt aan sociale factoren, wat, zoals uit figuur 25 blijkt, erg belangrijk is om de tevredenheid in wijken met dit type woonmilieu te verbeteren. SmartAgent 29

31 4. Bewoners Of het nu gaat om winkelen, jeugdcriminaliteit, duurzaamheid of wonen. De centrale vraag is altijd Waarom doen mensen wat ze doen? Dit wordt niet alleen bepaald door rationele overwegingen, maar vooral door emotionele processen. Door grip te krijgen op de motivaties en waarden van mensen is het mogelijk om veel scherper waar te nemen waar het de bewoners werkelijk om gaat en daar op in te spelen. 4.1 De bewoners SmartAgent maakt in al haar onderzoeken gebruik van het Brand Strategy Research (BSR) model. Het BSR-model is een sociaalpsychologisch segmentatiemodel dat wordt toegepast voor vraagstukken op het gebied van segmentatie en positionering. Het model stelt de mens en zijn behoeften centraal en is gericht op het leren kennen, begrijpen en verklaren van het gedrag van mensen. In het BSR-model wordt met behulp van twee dimensies onderscheid tussen individuen gemaakt op basis van hun waardenpatroon. De eerste dimensie van het model kan grofweg getypeerd worden als een sociologische dimensie die aangeeft hoe het individu zich verhoudt tot de groep of de samenleving; hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen een individualistische of egogerichte oriëntatie en een collectivistische of groepsgerichte oriëntatie. De tweede dimensie kan getypeerd worden als een psychologische dimensie waarmee het onderscheid tussen een extraverte of openstellende houding versus een introverte, afsluitende houding kan worden gemaakt. Figuur 27: het BSR-model Er is een viertal leefstijlen te onderscheiden, aangeduid met vier kleuren: Rood: vrijheid en flexibiliteit De rode consument is een consument met een vrije, eigenzinnige geest die onafhankelijkheid boven alles stelt. Men heeft een actieve manier van leven waarbij er naast werk voldoende tijd over moet blijven voor culturele ontwikkeling en reizen. Rood heeft een stedelijke oriëntatie, zonder dat men daadwerkelijk ook stedelijk hoeft te wonen. SmartAgent 30

32 Blauw: ambitie en controle In blauwe wereld is presteren een kernbegrip. Deze groep is zeer intensief en gedreven met zijn carrière bezig. Status wordt belangrijk gevonden en dat blijkt ook uit het keuzegedrag op de woningmarkt: statusrijke gebieden (Statenkwartier, Belgisch Park, Wassenaar) en concepten (villawijk) worden aantrekkelijk gevonden. Blauw is gericht op controle. Carrièreplanning is dan ook echt iets voor blauw, terwijl de rode wereld zich meer laat leiden door de waan van de dag. Blauw richt zich vooral op rustige, ruim opgezette woonmilieus, maar ook op (hoogwaardige) stedelijke locaties. Geel: betrokkenheid en harmonie Geel kent een sterke groepsoriëntatie en hecht veel waarde aan sociale contacten in de buurt. De gele wereld heeft een open instelling. Het gezin (of het streven daarna) neemt een centrale positie in het leven van deze consumenten. De kwaliteit van een woning of woonmilieu wordt dan ook per definitie beoordeeld door de ogen van een kind (is het er veilig, zijn er voldoende speelgelegenheden, etc.). Let wel: ook in de rode en blauwe wereld zijn er volop gezinnen met kinderen, maar voor deze groep geldt dat de komst van een kind, werk en hobby s niet ineens minder belangrijk maakt. De gele consument richt zich vooral op de woonwijken en is gecharmeerd van traditioneel en knus wonen. Groen: geborgenheid en zekerheid De groene wereld is groepsgericht, maar kent een veel minder open karakter. De wereld is voor deze consumenten niet zo groot; men beweegt zich in een kleine kring met familie en buren waarmee men intensieve contacten heeft. De groenen vinden het belangrijk om zich terug te trekken in de woning. De woonambities zijn bescheiden en bovenal eenvoudig: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. De leefstijlen in de regio Haaglanden In de regio Haaglanden heeft 55% van de bewoners een groepsgerichte leefstijl (geel of groen) en 45% van de bewoners een individualistische leefstijlen (blauw of rood). Dit betekent dat ten opzichte van de Nederlandse verdeling de individualistische leefstijlen sterker aanwezig zijn in de regio Haaglanden. Echter desalniettemin zijn de gele en groene leefstijl het sterkst vertegenwoordigd in de regio: 27% van de huishoudens behoort tot de gele leefstijl en 28% van de huishoudens behoort tot de groene leefstijl. Tot de rode en blauwe leefstijl behoren respectievelijk 23% en 22% van de huishoudens in de regio. Ten opzichte van het landelijke beeld zien we dat vooral de rode groep sterk is vertegenwoordigd. In de regio Haaglanden behoort 6% meer van de huishoudens tot deze leefstijl dan in heel Nederland. SmartAgent 31

33 Figuur 28: Omvang van de vier leefstijlen in de regio en de gemeenten In de bovenstaande figuur worden de verhoudingen van de vier leefstijlen per gemeente weergegeven. De rode leefstijl is het meest vertegenwoordigd in Delft en Den Haag. Blauw is ruim vertegenwoordigd in Pijnacker-Nootdorp. In Midden-Delfland en het Westland is de gele leefstijl relatief groot, terwijl in Leidschendam-Voorburg de groene leefstijl het sterkst vertegenwoordigd is. Bij een weergave van de leefstijlen in een GIS-kaart is duidelijk te zien dat de rode en blauwe, individualistische leefstijlen zich vooral in de Noordelijke wijken van Den Haag bevinden. Terwijl het zuidelijke deel van Den Haag vooral geel en groen kleurt. De klassieke scheiding tussen zandgrond en veengrond lijkt dus ook tot uitdrukking te komen in de leefstijlverdeling van de stad. In de gemeenten in de regio, op Delft na, zien we dat de rode leefstijl het minst vertegenwoordigd is. SmartAgent 32

34 Figuur 29: Geografische weergave van de leefstijlen Identiteit In de onderstaande figuur zijn de verhoudingen binnen de regio weergegeven, door alle gemeenten te plotten in het BSR-model. Wat opvalt is dat de gemeenten vooral uit elkaar liggen op de sociologische as die loopt van ego-gericht tot groepsgericht. Terwijl de gemeenten op de psychologische as (extravert introvert) minder uit elkaar liggen. Aan de ego-gerichte kant van het BSR-model bevinden zich Delft en Den Haag. Terwijl de overige gemeenten zich aan de groepsgerichte kant bevinden. De dorpse gemeenten Midden-Delfland en Westland zijn het meest geel georiënteerd, terwijl vooral Rijswijk en Zoetermeer meer groen georiënteerd zijn. Inzicht in de identiteit van een gemeente biedt mogelijkheden om deze identiteit te versterken. SmartAgent 33

35 Figuur 30: identiteit van de verschillende gemeenten in de regio door positionering in het BSR-model 4.2 Clustering: acht woonwerelden met eigen wensenprofiel In de vragenlijst zijn zowel vragen opgenomen over functionele en financiële woonwensen (woningtype, oppervlakte, prijs etc.) als over meer zachte woonwensen: de mate van contact die men wenst, de gewenste woonsfeer, het gewenste woonmilieu, etc. De leefstijl van een persoon zegt al veel over wat men belangrijk vindt in de woonomgeving. Zo zoeken personen met de rode leefstijl naar authenticiteit in hun woonomgeving. Vaak vinden ze dit in de stad, maar in sommige gevallen kunnen ze ook vallen voor een oude boerderij buiten de stad. Om meer grip te krijgen op de verschillende doelgroepen in de regio zijn er woonwerelden samengesteld. Voor het samenstellen van de woonwerelden heeft er een clustering plaatsgevonden op leefstijl, woonmilieu en woonvoorkeuren. Deze clusteranalyse heeft acht woonwerelden opgeleverd die gemakkelijker hanteerbaar zijn bij de koppeling aan concrete locaties. Bovendien komt zo een fijnmaziger beeld naar voren van de te bedienen doelgroepen in de regio. Het schema hierna geeft weer welke acht woonwerelden er in de regio Haaglanden te vinden zijn, hoe groot ze zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden op de assen introvert - extravert en ego-georiënteerd groep georiënteerd in het BSR-model. Binnen elk cluster komen alle leefstijlen in enige mate voor. De positie en kleur van het cluster geeft aan welke leefstijlen domineren. SmartAgent 34

36 Figuur 31: Clustering woonwerelden Regio Haaglanden (n=allen) Linksboven is de groep die gericht is op Stedelijk & authentiek. Het betreft hier voornamelijk rode huishoudens, gericht op een stedelijke woonomgeving tussen bedrijvigheid en cultuur. Dan met de klok mee: Samen & de buurt: deze willen graag rustig stedelijk wonen of in een woonwijk, met veel sociale contacten en voorzieningen voor kinderen, zoals sport- en speelplaatsen. Veilig & de wijk: zij willen graag wonen in een gezellige en veilige gezinswijk met vooral eengezinswoningen. Praktisch & vertrouwd: zij wonen graag in hun eigen gewone, veilige en gezellige woonwijk met voorzieningen zoals een gezondheidscentrum en winkelcentrum. Rustig & functioneel: zij zoeken een stedelijke goed bereikbare omgeving met winkelcentrum en groen. Landelijk & vrij: willen vrij wonen met veel ruimte en veel groen in de woonomgeving. De groep Ruim & hoogwaardig woont graag met gelijkgestemden in een luxe woonwijk met veel ruimte en veel groen. Stads & allure willen wonen op de hoogwaardige en stedelijke plekken in de stad, daar waar het gebeurt. In de bijlage worden deze groepen in meer detail beschreven. De onderstaande afbeeldingen zijn geüpload door respondenten passende bij de verschillende woonwerelden als antwoord op de vraag wat zij mooi vinden in hun woonomgeving. Figuur 32: Foto s geüpload door bewoners van de verschillende woonwerelden SmartAgent 35

37 Voor iedere groep bijvoorbeeld ouderen, starters of koopkrachtige nieuwbouwvragers is te bepalen welke segmenten bij deze groepen aan de orde zijn. De volgende kaart laat zien waar de verschillende woonwerelden in de regio nu wonen. De meeste groepen hebben een duidelijke plek in de stad. Let op: deze kaart laat alleen zien waar mensen nu wonen, niet of dit hun gewenste woonplek is! 4.3 Knelpunten woonwerelden De knelpunten op de woningmarkt verschillen per woonwereld. De ene groep zoekt een woonsfeer die er nu onvoldoende is, terwijl er voor de andere groep te weinig woningen beschikbaar zijn die aan de woonwensen voldoen. In deze paragraaf worden per woonwereld de belangrijkste knelpunten besproken. SmartAgent 36

38 Landelijk & vrij 8% Deze groep wil landelijk en vrij wonen, met veel groen in de woonomgeving, maar lang niet iedereen in het cluster kan dit betalen. Dit betekent dat er voor een groot deel van de bewoners in deze groep betaalbaarheidsissue geldt. Er is binnen deze groep een grote vraag naar betaalbare vrijstaande woningen, patiowoningen, bungalows en boerderijen. De bewoners vinden privacy en rust in hun woonomgeving. heel belangrijk. Het is een relatief ontevreden groep die een lage regiobinding heeft. Veilig & de wijk 11% Binnen deze groep leeft een kwaliteitsvraag van een woonmilieu met appartementen en eengezinswoningen naar een woonmilieu met vooral eengezinswoningen of een dorps woonmilieu. Van dit laatste woonmilieu is een tekort van 5% in de regio. Het ontbreekt in de huidige woonsituatie vooral aan netheid en sociale controle. Dit komt tot uiting in een lage tevredenheid, waarbij vooral de veiligheid en de bevolkingssamenstelling aan de orde is. Stedelijk & authentiek 15% Deze groep wil graag rustig stedelijk wonen, maar dit woonmilieu is in de regio Haaglanden onvoldoende aanwezig. Er is een regionaal een tekort van 7% van dit woonmilieu. Het is een groep met een relatief hoge tevredenheid, maar anderzijds is de groep ook verhuisgeneigd. Omdat er relatief veel hoopopgeleiden in deze woonwereld passen, is het belangrijk om deze groep goed te (bijven) bedienen in de regio. Samen & de buurt 14% Deze groep vindt zowel rustig stedelijk wonen als dorps wonen aantrekkelijk, waarschijnlijk doordat de woonmilieus overeenkomstige kenmerken hebben. Aan beide woonmilieus is een tekort in de regio. Het is met name een gezellige woonsfeer, waarbij men sociaal contact heeft met elkaar, wat men mist in de huidige woonomgeving. Desondanks is deze groep wel tevreden met de huidige woonsituatie en heeft men een lage verhuisgeneigdheid. Stads & allure 11% Evenals de woonwereld Stedelijk & authentiek, is de groep Stads & allure een zeer verhuisgeneigde groep en een groep die belangrijk is voor een gemeente of regio. Het is een jonge groep, met een hoog opleidingsniveau en een groeiende koopkracht. Deze groep ervaart een tekort aan de woonmilieus grootstedelijk wonen, rustig stedelijk wonen en hoogwaardig wonen. Vergeleken met de regio Rotterdam is deze groep in de regio Haaglanden meer tevreden en wordt men dus beter bediend. Rustig & functioneel 15% Deze teruggetrokken groep die erg gericht is op privacy ervaart een tekort aan rustig stedelijk wonen. Het is niet de meest tevreden groep, men is vooral minder tevreden over de omgang van bewoners, de veiligheid en de netheid. De groep bestaat voor een groot deel uit senioren, die vaak wel willen verhuizen, bijvoorbeeld om gezondheidsredenen, maar ook belemmeringen ervaren. Zo zien ze op tegen de verhuizing, kunnen ze hun woonwensen financieel niet verwezenlijken en heeft men de behoefte om zelfstandig te blijven. Praktisch & vertrouwd 12% Het knelpunt bij deze groep is de woonsfeer. Men ervaart in de huudige situatie vaak een tekort aan gezelligheid, netheid en sociale controle. De tevredenheid met de woonsituatie is relatief laag, waarbij met name de bevolkingssamenstelling, de omgang bewoners, de veiligheid en netheid een rol spelen. Het merendeel van deze groep zijn senioren en net als bij de groep Rustig & functioneel spelen er verhuisredenen en belemmeringen die passen bij deze oudere groep bewoners. SmartAgent 37

39 Ruim & Hoogwaardig 15% Deze groep wil graag wonen in hoogwaardige en dorpse woonmilieus. Van deze woonmilieus is ook een tekort in de regio Haaglanden. Ook ervaart men een tekort aan woningtypen; het gaat het dan vooral om vrijstaande woningen, bungalows/ patiowoningen, twee onder een kap-woningen. Het is een tevreden groep met een lage verhuisgeneigdheid. Belangrijk motief om niet te verhuizen is allereerst de huidige woning die goed bevalt en als tweede de ongunstige huizenmarkt/ economie. 4.4 Aantrekkelijke locaties De knelpunten van de woonwerelden vormen tevens de kansen. De doelgroepen hebben specifieke woonwensen op specifieke locaties die zij aantrekkelijk vinden. Wat hier extra inzicht in biedt zijn de onderstaande Google Maps kaarten 6. Aan de respondenten die online mee hebben gedaan aan De Grote Woontest is gevraagd om op Google Maps aan te geven op welke plekken ze zouden willen wonen. Van deze antwoorden zijn hittekaarten gemaakt per woonwereld en leefstijl. Er is een zeer gevarieerd beeld te zien. Zo zie je op de kaart van Stedelijk & authentiek zeer hoge concentraties in de centra van Delft en Den Haag en verder vrijwel geen locaties die aantrekkelijk worden gevonden. Ruim & hoogwaardig vindt eveneens de centra van Delft en Den Haag aantrekkelijk, maar ook de Haagse kuststrook en specifieke wijken in de andere gemeenten. Terwijl de hittekaart van Veilig & de wijk een zeer wijd verspreid patroon laat zien waarop veel woonwijken zijn aangegeven. Figuur 33: hittekaarten van de locaties waar men wil wonen van drie woonwerelden Stedelijk & authentiek Ruim & Hoogwaardig Veilig & de wijk 6 We hebben de respondenten gevraagd om op Google Maps met behulp van clicks aan te geven waar men graag zou wonen. Maximaal 10 clicks per respondent zijn in het schema verwerkt. We hebben geen invloed uitgeoefend op het clickproces en kennen niet de achtergrond van iedere click. We hebben vooral van rode respondenten - zelfs clicks teruggevonden in Australië. Ondanks deze beperkte kennis van de achtergrond van de clicks, worden duidelijke patronen waargenomen, die bovendien sterk verschillen per woonwereld. SmartAgent 38

40 Naast de analyse waar specifieke groepen willen wonen is het ook mogelijk om te bekijken in welke gebieden niemand wil wonen. Ter voorbeeld is deze analyse voor Den Haag hier opgenomen. In Den Haag is het op de hittekaart op totaalniveau duidelijk dat de noordelijke zandgronden veelvuldig worden aangeklikt en de zuidelijke veengronden nauwelijks. Dit is wellicht zoals verwacht, echter wat daarnaast opvallend is, is dat ook het nieuwe stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg nauwelijks gekozen wordt als aantrekkelijke locatie Figuur 34: hittekaart van locatie waar men wil wonen in de gemeente Den Haag, totaalniveau Wat kunnen we concluderen op basis van het feit dat de woonwijken in het nieuwe stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg niet gekozen worden door de respondenten? Hieruit blijkt dat respondenten de gebieden (nog) niet op hun netvlies hebben als aantrekkelijke woongebieden. Hier ligt dus een vraagstuk voor de regio. Respondenten waren bij het aanklikken van aantrekkelijke woonlocaties niet gebonden aan de grenzen van de regio Haaglanden. Op de onderstaande kaart is te zien welke plaatsen er buiten de regio Haaglanden veelvuldig zijn aangeklikt door de respondenten. De grootste concentratie respondenten heeft Amsterdam aangeklikt. Ook Rotterdam, Lansingerland, Leiden en Voorschoten worden veel aangeklikt door de bewoners van de regio Haaglanden. Opvallend is dat Utrecht relatief weinig wordt aangeklikt door de respondenten. Ook in de antwoorden van de respondenten zien we dat Amsterdam en omgeving het meest populair is, bijna 16% van de verhuisgeneigden die buiten de regio zoeken wil naar Amsterdam en omgeving. 11% naar Rotterdam en omgeving en 9% naar Leiden en omgeving. Het merendeel echter geeft aan naar een andere locatie te willen verhuizen. Tenslotte geeft bijna 8% aan dat het hem of haar niet uitmaakt. SmartAgent 39

41 Figuur 35: hittekaart van locatie waar men wil wonen buiten de regio Haaglanden SmartAgent 40

42 5. Tevredenheid 5.1 Tevredenheid totale woonsituatie Gemiddeld scoren de bewoners binnen de stadsregio een 5,3 op de totale tevredenheid met de woonsituatie (schaal 1 tot 7). De onderstaande GIS-kaart geeft dan ook een vrij groen beeld. Zo hier en daar bevinden zich, met name in Den Haag, Zoetermeer en Delft wat meer gele en oranje plekken. De stad Den Haag scoort ten opzichte van de overige gemeenten lager op tevredenheid met de woonsituatie. Figuur 36: Geografische weergave tevredenheid met de totale woonsituatie In de onderstaande figuur is het percentage tevreden bewoners per gemeente weergegeven. Dit zijn dus alle bewoners die hebben aangeven redelijk tot zeer tevreden te zijn met de totale woonsituatie (score 5, 6 of 7). In de gemeente Midden-Delfland geeft dus 90% van de bewoners aan tevreden te zijn, terwijl in Den Haag 73% van de bewoners aangeeft tevreden te zijn. In vergelijking met de gemeente Rotterdam zijn er in de gemeente Den Haag 6% meer bewoners tevreden met hun totale SmartAgent 41

43 woonsituatie. Na Midden-Delfland zijn Pijnacker-Nootdorp, Leidschendam-Voorburg en Rijswijk de gemeenten waar de meeste bewoners tevreden zijn. Figuur 37: Percentage tevredenen totale woonsituatie per gemeente (n=allen) 5.2 Buurtontwikkeling Over het geheel genomen vindt 43% van de huishoudens dat de buurt of straat hetzelfde is gebleven, 29% van de huishoudens in de regio vindt dat hun straat of buurt de afgelopen vier jaren achteruit gegaan is en 18% vindt dat de straat of buurt vooruit is gegaan. In Den Haag en Leidschendam- Voorburg zegt men iets vaker dat de buurt of straat vooruit is gegaan dan in de overige gemeenten. Dit kan wellicht samenhangen met het feit dat er in deze gemeenten de afgelopen jaren veel is geïnvesteerd in herstructurering van wijken. Aan de andere kant is de groep huishoudens die aangeeft dat de buurt erg achteruit is gegaan de afgelopen jaren ook het grootst binnen de gemeente Den Haag en is de groep die zegt dat de buurt onveranderd is, kleiner in deze gemeente. In Rijswijk en Zoetermeer zijn meer huishoudens negatief over de buurtontwikkeling in vergelijking tot de andere gemeenten. De huishoudens in de regio zijn iets positiever over de verwachte buurtontwikkeling dan over de ervaren buurtontwikkeling. Op de onderstaande kaart is de ervaren buurtontwikkeling in de regio te zien. SmartAgent 42

44 Figuur 38: Geografische weergave ervaren buurtontwikkeling In het onderstaande schema is weergegeven hoe de tevredenheid en de buurtontwikkeling zich tot elkaar verhouden. De schema s per gemeente zijn opgenomen in de bijlage. Interessant in dit schema zijn niet de wijken in de onleesbare wolk maar de uitschieters. In het kwadrant linksonder waar men het minst tevreden is met de woonsituatie en niet vindt dat de buurt vooruit is gegaan zijn enkele wijken te vinden uit Delft (Buitenhof) en Zoetermeer (Palenstein en Buytenwegh) en verder vooral wijken uit de Haagse stadsdelen: Escamp, Laak en Centrum. Opvallend is het dat de Delftse buurten Poptahof-Zuid en Poptahof-Noord erg hoog scoren op ervaren buurtontwikkeling, terwijl de wijk waarbinnen deze buurten liggen; Voorhof, een stuk lager scoort. De wijk Prinsenhof in Leidschendam- Voorburg is eveneens een wijk die er uitschiet wat betreft de ervaren buurtontwikkeling. Haagse wijken waarvan de tevredenheid momenteel nog laag is, maar waar men wel een positieve buurtontwikkeling ervaart bevinden zich vooral in het stadsdeel Centrum. Voorbeelden zijn Schilderbuurt-oost, Transvaalkwartier-Noord en Huygenspark. Hetzelfde geldt voor Spoorwijk, een wijk in het stadsdeel Laak. Positieve uitschieters wat betreft zowel tevredenheid als buurtontwikkeling zijn Scheveningen Badplaats, Bezuidenhout-Midden, Waalsdorp en Vogelwijk. Deze wijken liggen in SmartAgent 43

45 de stadsdelen Segbroek, Scheveningen en de Haagse Hout. Opvallend is dat er uit de kleinere gemeenten weinig positieve en negatieve uitschieters zijn. Vrijwel alle wijken uit deze gemeenten scoren niet boven of beneden gemiddeld op zowel buurtontwikkeling als buurtoordeel. Figuur 39: buurtontwikkeling x buurtoordeel 5.3 Tevredenheid deelaspecten Netheid, parkeren en veiligheid zijn de zaken waar de bewoners in de regio het minst tevreden over zijn. Het meest tevreden is men binnen de regio over de plek van de straat/buurt oftewel de locatie. Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, en Pijnacker-Nootdorp zijn de gemeenten die het meest tevreden zijn over alle deelaspecten die de woonomgeving definiëren. Het totaaloordeel is opgebouwd uit een aantal deelaspecten. De onderstaande figuur geeft door middel van kleur aan hoe tevreden men per gemeente is over de verschillende deelaspecten. Hoe groener de kleur hoe meer tevreden de bewoners in de gemeente zijn over dit deelaspect. De score per gemeente is gebaseerd op het gemiddelde van alle wijken samen. De respondenten gaven steeds antwoord op de vraag hoe tevreden bent u over de volgende zaken in uw buurt? SmartAgent 44

46 Figuur 40: tevredenheid deelaspecten (n=allen) 5.4 Prioritering deelaspecten Door middel van een prioriteitenanalyse kan een beeld worden gecreëerd van de samenhang tussen enerzijds het belang dat een huishouden gemiddeld gezien hecht aan een bepaald deelaspect en anderzijds de mate waarin de respondent tevreden is over zijn totale woonsituatie. Dit maakt het mogelijk om op inzichtelijke wijze een prioritering aan te geven binnen de verschillende deelaspecten. Dat wil zeggen, aan te geven welke deelaspecten dringend aandacht nodig hebben en welke (voorlopig) kunnen worden gelaten zoals ze zijn. De hoogste prioriteit verdienen de aspecten waar men ontevreden over is maar die men wel belangrijk vindt. Deze vallen in de onderstaande matrix in het rode vlak. De omgang tussen de bewoners, veiligheid, netheid en de bevolkingssamenstelling en de woningen in de omgeving moeten dus bij wijze van spreken direct worden aangepakt. Met name over netheid is men bijzonder ontevreden. Over de kwaliteit van het openbaar groen en het parkeren is men ook niet heel tevreden maar deze hebben een lager belang en eisen dus geen directe aandacht. Over de huidige woning, wijk, de woningen in de omgeving en de locatie is men het meest tevreden en dit vindt men ook hele belangrijke aspecten. Het is van belang om deze aspecten te koesteren. Gaat het hiermee mis, dan daalt de algehele tevredenheid fors. Over de voorzieningen is men redelijk tevreden maar men vindt het ook van minder belang. Dit aspect mag de laagste prioriteit krijgen. SmartAgent 45

47 Figuur 41: prioriteitenanalyse deelaspecten tevredenheid (n=allen) 5.5 Tevredenheid van de leefstijlen en woonwerelden In de meeste gebieden leven meerdere leefstijlen naast elkaar. Wanneer in de data wordt gekeken naar de tevredenheid van de verschillende leefstijlen binnen een bepaald gebied dan komen hier vaak interessante resultaten uit. Als voorbeeld nemen we de buurt Transvaalkwartier-Noord. Een dynamische en gevarieerde stadsbuurt. Zoals de onderstaande kaarten laten zien is de rode groep erg tevreden met de totale woonsituatie in de wijk, terwijl de groene groep juist ontevreden is hierover. Waar de ene groep de dynamiek juist waardeert is de andere groep op zoekt naar bepaalde waarden bijvoorbeeld rust en netheid, die in deze buurt minder aanwezig zullen zijn. Figuur 42: Tevredenheid groene en rode leefstijl in de buurt Transvaalkwartier-Noord Ook tussen de woonwerelden zien we vaak opvallende verschillen in tevredenheid. Een voorbeeld is de nieuwbouwwijk Oosterheem in Zoetermeer. Een van de doelgroepen van deze nieuwbouwwijk is de groep die Ruim & hoogwaardig wil wonen. We zien echter dat de groep Ruim & Hoogwaardig op bepaalde plekken in de wijk veel minder tevreden is dan bijvoorbeeld de groep Samen & de buurt. SmartAgent 46

48 Figuur 43: Tevredenheid woonwerelden Samen & de buurt en Ruim & hoogwaardig Ruim & hoogwaardig is een kritische groep, die een hoge kwaliteit wenst in de woonomgeving. De bewoners binnen deze woonwereld die wonen aan de noordoostkant van Oosterheem zijn erg tevreden. De woningen en het woonmilieu op deze plaats passen bij de woonwensen van deze groep, terwijl dit in het centrale deel van Oosterheem, onder andere rondom het winkelcentrum, veel minder het geval is. Er is een verschil in schaal en maat tussen beiden gebieden. De tevredenheidskaartjes laten duidelijk zien welke schaal beter aansluit bij de woonwensen van de groep Ruim & hoogwaardig. De onderstaande foto s illustreren de verschillende plekken. Figuur 44: sfeerbeeld van centrale deel van Oosterheem en van de woningbouw aan de Noordoostkant 5.6 Ideale buurt Naast de tevredenheid met de huidige buurt en de verschillende deelaspecten is de respondenten ook gevraagd welke wensen zij hebben voor hun ideale straat/buurt. Hierbij zien we in veel gevallen opvallende verschillen tussen de leefstijlen of woonwerelden. Bijvoorbeeld hoe de verschillende groepen denken over parkeren. Bij het dilemma Auto s in de straat, voor de deur parkeren Autoluwe of autovrije straat, verder weg parkeren, zien we bijvoorbeeld dat gemiddeld 27% kiest voor de tweede optie; de autoluwe woonomgeving. Van de bewoners met de rode leefstijl, kiest echter 33% voor deze optie, terwijl dit bij bijvoorbeeld de blauwe groep slechts door 22% wordt gekozen. Bij de stelling: Eigen parkeerplek bij de woning, hoge koop/huurprijs Geen eigen parkeerplek, lagere koop/huurprijs, zien we dat bewoners met de rode en gele leefstijl de eigen parkeerplek minder belangrijk vinden dan de groene en blauwe leefstijl. 50% van de bewoners met de blauwe leefstijl wil een eigen parkeerplek en 40% van de bewoners met de groene leefstijl, terwijl die bij de rode en gele leefstijl slechts 34% en 32% is. Dit zien we ook terug in de woonwerelden. In de SmartAgent 47

49 woonwerelden Stedelijk & authentiek en Praktisch & vertrouwd wil slechts 30% van de bewoners meer betalen voor een eigen parkeerplaats, terwijl deze percentages bij de woonwerelden Landelijk & vrij (47%) en Ruim & hoogwaardig (55%) aanzienlijk hoger liggen. Deze informatie biedt mogelijkheden om op bepaalde locaties af te wijken van de standaard wat betreft parkeren en hierdoor specifieke woonmilieus te creëren. Aangezien de voorkeur van de verschillende groepen voor bepaalde woonmilieus verschilt, kan er bij de nieuwbouw en de transformatie van deze woonmilieus rekening gehouden te worden met de specifieke wensen van de doelgroep. Wordt er bijvoorbeeld gebouwd voor de rode doelgroep met als woonwereld Stedelijk & authentiek dan is het creëren van een autoluwe woonomgeving waarbij men verder weg parkeert zeer goed denkbaar. Bouwt men echter voor de groep Ruim & hoogwaardig dat is het wel nodig om parkeerruimte te creëren naast of voor de eigen woning omdat dit voor deze groep erg belangrijk is. Deze constatering kan een aanleiding vormen om bij specifieke projecten bijvoorbeeld voor de eerste, stedelijke, doelgroep eens te bekijken of dit kan leiden tot een veranderde productpropositie op het gebied van parkeren en mobiliteit (bijv. woning nabij stationslocaties zonder parkeerplaats, wonen met een mobiliteitsarrangement, etc.). Dit soort verschillen tussen de leefstijlen en woonwerelden zien we niet alleen terug bij het parkeren, maar bijvoorbeeld ook bij de mate aan diversiteit in een buurt. Zo vindt de rode groep verschillende typen woning, in verschillende prijsklassen en zowel huur als koop vaker aantrekkelijk dan bijvoorbeeld de blauwe groep. En wil de gele groep graag veel contact hebben met de buren, terwijl de groene groep veel minder contact met de buren prefereert. SmartAgent 48

50 6. Verhuisgeneigdheid en woonvoorkeuren In dit hoofdstuk laten we zien hoe verhuisgeneigd de bewoners van de regio Haaglanden zijn en wat zij zouden kunnen en willen betalen bij een volgende woning. Verder wordt ingegaan op wat de verhuisgeneigde huishoudens in de regio willen, wat de verhuismotieven zijn en welke woningen zij willen betrekken. Vervolgens zullen een drietal doelgroepen besproken worden die een belangrijke rol vervullen in de doorstroom op de huizenmarkt: dit zijn senioren, middeninkomens en koopstarters. 6.1 Verhuisgeneigdheid en migratie tussen gemeenten 18% van de huishoudens in de regio geeft aan de komende jaren (zeker of waarschijnlijk) te willen verhuizen. Ongeveer een kwart geeft aan (misschien) te willen verhuizen. Traditiegetrouw zijn de blauwe en rode leefstijlen het meest verhuisgeneigd, en de gele en de groene leefstijl het minst. Huishoudens in Delft en Den Haag zijn met 24% veel meer geneigd om (zeker of waarschijnlijk) te verhuizen dan huishoudens in de overige gemeenten. In Delft komt dit onder andere door het hoge percentage studenten. Deze grote studentenpopulatie in overweging nemende is de binding aan de woonplaats van Delftenaren met 47% nog relatief hoog. De bewoners van Midden-Delfland hebben een lage verhuisgeneigdheid en een opvallend hoge binding met de eigen woonplaats. Van de bewoners die (misschien) willen verhuizen geeft 60% aan binnen de eigen woonplaats te willen blijven. Dit percentage is 17% hoger dan in Pijnacker-Nootdorp, waar de binding met de eigen woonplaats slechts 43% is. Een verklaring hiervoor zou kunnen liggen in het feit dat deze gemeente de afgelopen jaren een aanzienlijke woningbouwproductie heeft gekend met een regionale opgave. Hierdoor zijn veel bewoners van elders aangetrokken, die logischerwijs nog een lagere binding hebben met Pijnacker-Nootdorp. Figuur 45: Verhuisgeneigdheid en binding woonplaats (n=allen) Ja Misschien Binnen eigen woonplaats Totaal 18% 23% 50% Delft 24% 21% 47% Den Haag 20% 24% 51% Zoetermeer 16% 22% 50% Rijswijk 14% 23% 45% Midden-Delfland 12% 10% 60% Leidschendam-Voorburg 12% 19% 47% Westland 11% 19% 53% Pijnacker-Nootdorp 11% 19% 43% 0% 20% 40% 60% 80% Er is ook bekeken hoe de migratie binnen de regio eruit ziet. Dit is gebaseerd op de huidige gemeente en de gewenste gemeente van diegenen die willen verhuizen buiten de eigen gemeente. In onderstaande schema is de migratie te zien, verticaal gepercenteerd, dit geeft dus weer waar de instroom in de betreffende gemeente vandaan komt. Bij veel gemeenten komt de grootste instroom uit Den Haag, in de gemeente Midden-Delfland komt echter de grootste instroom vanuit Delft. De bewoners die naar Den Haag toe willen verhuizen komen vooral uit Delft, Leidschendam-Voorburg en Zoetermeer. SmartAgent 49

51 Figuur 46: Migratie tussen gemeenten in de regio Haaglanden (n=3.260) Van Naar Delft 's-gravenhage Leidschendam- Voorburg Midden-Delfland Pijnacker- Nootdorp Delft 28% 4% 48% 23% 8% 5% 11% 's-gravenhage 52% 75% 24% 51% 75% 77% 65% Leidschendam-Voorburg 6% 23% 0% 5% 7% 3% 9% Midden-Delfland 4% 1% 0% 2% 1% 1% 1% Pijnacker-Nootdorp 7% 7% 2% 9% 3% 1% 7% Rijsw ijk 13% 14% 7% 7% 4% 8% 4% Westland 13% 12% 2% 10% 3% 3% 3% Zoetermeer 4% 16% 10% 2% 12% 3% 5% Rijswijk Westland Zoetermeer 6.2 Eigendomsvorm en woningtype Bekijken we de eigendomsvorm van de huidige en gewenste woningtypen in de regio dan zien we de onderstaande verdeling. Van de huishoudens die momenteel in een huurwoning tot 665 wonen wil ongeveer 15% naar een koopwoning, en van de huishoudens die in een duurdere huurwoning wonen wil bijna 30% liever kopen. Andersom zien we dat van de huidige kopers 10% aangeeft liever te willen huren bij een volgende woning. Figuur 47: Verdeling eigendomsvorm huidige woning en gewenste woning (n=allen) Huidig Gewenst Totaal Huurwoning tot 665 per maand Huurwoning vanaf 665 per maand Koopwoning tot Koopwoning tot Geen voorkeur, het maakt me niet uit Huurwoning tot 665 per maand 43% 68% 4% 5% 10% 14% Huurwoning vanaf 665 per maand 9% 22% 31% 3% 25% 18% Koopwoning 48% 7% 3% 9% 65% 15% Bezien we de vraag naar en het aanbod van woningen naar type en eigendom, dan zien we de volgende tekorten en overschotten (gemeten ten opzichte van de totale woningvoorraad). SmartAgent 50

52 Figuur 48: Tekort en overschot ten opzichte van de voorraad (n=allen) Huur Koop Totaal Tussen- /hoekwoning 4% 9% 13% Tweekapper/vrij -4% -19% -23% Appartement met lift -3% 0% -3% Appartement zonder lift/portiek 12% 6% 18% Beneden-/ bovenwoning/ maisonette 0% 1% 1% Seniorenwoning -5% -2% -7% Overig 2% -1% 1% Total 5% -5% 0% Er is sprake van een groot tekort aan tweekappers en vrijstaande woningen, vooral in de koopsector, appartementen met lift in de huursector en seniorenwoningen in de koop- en huursector. Een zeer groot overschot doet zich voor bij appartementen zonder lift in de huursector en koopsector en tussenwoningen in de huur- en koopsector. Deze laatste categorie komt evenwel in onvoldoende mate vrij door gebrek aan doorstroming, waardoor er sprake blijft van spanning in dit segment. 6.3 Betaalbaarheid Anno 2013 is betaalbaarheid een belangrijk onderwerp. Bewoners kunnen duidelijke woonwensen hebben en zeer verhuisgeneigd zijn, maar wanneer zij hun woonwensen niet kunnen betalen dan verkleint dit de verhuiskans aanzienlijk. Welke eigendomsvorm heeft de voorkeur van de bewoners in de regio Haaglanden en wat zouden ze daarvoor willen betalen? Aan alle respondenten, dus niet alleen aan de verhuisgeneigden, is gevraagd welke eigendomsvorm hun voorkeur zou hebben bij een volgende woning. De bewoners zijn in drie groepen in te delen: bewoners die een voorkeur hebben voor huur, bewoners die voorkeur hebben voor koop en bewoners die geen voorkeur hebben of nog niet besloten hebben of zij willen huren of kopen. Allereerst de groep die aangeeft voorkeur te hebben voor huren, dit is 41% van de huishoudens in de regio. 85% van deze bewoners heeft daarbij voorkeur voor een huurwoning onder de liberalisatiegrens van 665,- In de onderstaande figuur is te zien dat de groep die twijfelt tussen huur en koop aanzienlijk meer uit wil geven; 37% van deze bewoners zoekt in de particuliere huursector en 63% onder de liberalisatiegrens. Figuur 49: Voorkeur huurprijs (per maand) en koopprijs volgende woning (n=9.993) en (n=10.715) Bij de kopers zien we dezelfde tendens alleen dan andersom. Hier zien we dat bij diegenen die geen uitgesproken voorkeur hebben om in de toekomst te huren of te kopen juist vaker een goedkope koopwoning de voorkeur heeft. Ruim de helft van de groep twijfelaars heeft de voorkeur voor een SmartAgent 51

53 koopwoning onder de ,-. Terwijl van de bewoners die expliciet aangeven een voorkeur voor een koopwoning te hebben dit slechts 32% is. 41% van de deze bewoners geeft aan een voorkeur te hebben voor de prijscategorie tussen ,- en ,- en ruim een kwart voor een dure koopwoning van meer dan ,-. De vraag is echter niet alleen welk bedrag men zou willen betalen, maar vooral welk bedrag men kan betalen. Ter controle is in de onderstaande figuren de voorkeur huur- en koopprijs afgezet tegen het netto maandelijks huishoudinkomen. We zien dat er een groep bewoners is die qua huur- of koopprijs aan de hoge kant zit in verhouding tot het inkomen. Wellicht heeft een deel van deze groep echter spaargeld of ouders die meefinancieren. Het merendeel van de bewoners heeft echter voorkeur voor een prijsklasse die past bij hun budget. De zogenaamde middeninkomens: de groep met een bruto jaarinkomen tussen de en verdienen netto per maand ongeveer tussen tot Zij vallen dus in de inkomensgroepen in de vierde en vijfde kolom ( en ). Figuur 50: Voorkeur huurprijs (per maand) in relatie tot netto maandelijks huishoudinkomen (n=9.993) Huurprijs Netto maandelijks huishoudinkomen Minder dan en en en en en Meer dan Minder dan % 18% 10% 4% 4% 1% 1% 0% 0% 2% % 60% 61% 44% 27% 14% 8% 4% 2% 6% 525 tot % 19% 24% 38% 39% 38% 27% 12% 8% 10% 665 tot 800 4% 2% 4% 11% 24% 31% 33% 26% 21% 9% 800 tot % 0% 1% 2% 5% 13% 23% 34% 36% 19% tot % 0% 0% 0% 1% 2% 6% 18% 18% 12% Meer dan % 0% 0% 0% 0% 1% 3% 7% 15% 41% Figuur 51: Voorkeur koopprijs in relatie tot netto maandelijks huishoudinkomen (n=10.715) Koopprijs Netto maandelijks huishoudinkomen Minder dan en en en en en Meer dan Minder dan % 44% 43% 39% 24% 12% 5% 1% 1% 1% tot % 25% 29% 27% 33% 24% 13% 5% 3% 1% tot % 17% 16% 19% 23% 28% 28% 17% 9% 4% tot % 10% 7% 10% 12% 24% 30% 30% 19% 9% tot % 4% 4% 3% 6% 10% 20% 35% 47% 21% tot % 0% 1% 1% 1% 1% 3% 8% 14% 24% tot % 0% 0% 1% 1% 1% 1% 3% 8% 20% Meer dan % 0% 0% 0% 1% 0% 1% 1% 0% 20% In het onderzoek is aan de respondenten een aantal stellingen voorgelegd die te maken hebben met betaalbaarheid en duurzaamheid. We kunnen daarmee iets zeggen over hoe de bewoners zelf de betaalbaarheid van hun woonlasten ervaren. Deze stellingen zijn geanalyseerd voor zowel de huidige kopers als huurders. SmartAgent 52

54 Over duurzaamheid zijn de beide groepen bewoners het eens. In beiden groepen geeft ongeveer driekwart van de respondenten aan duurzaamheid en energiebesparing belangrijk te vinden, en ongeveer 80% geeft aan in het dagelijks leven te proberen om zuinig om te gaan met water en energie. Ook over de stelling: ik ben bereid om meer aan huur of hypotheek te betalen wanneer het duidelijk is dat dit tot lagere energiekosten leidt, zijn de huurders en kopers het ook redelijk eens, 37% van de huurders en 41% van de kopers is hiertoe bereid. Wat betreft de stellingen over betaalbaarheid zien we echter grotere verschillen tussen de groepen. Zo geeft 45% van de kopers aan bereid te zijn meer te betalen aan woonlasten voor een betere woning, terwijl dit onder huurders slechts door 37% wordt aangegeven. We hebben geconstateerd dat veel bewoners in de regio op het maximaal haalbare zit wat betreft woonlasten. Van de kopers geeft 44% aan het eens te zijn met de stelling; ik kan niet meer betalen aan woonlasten dan ik op dit moment doe, en van de huurders is dit zelfs 60%. In totaal zit meer dan de helft van de bewoners in de regio Haaglanden op het maximaal haalbare wat betreft woonlasten. 6.4 Manifeste verhuizers In de regio geeft ten tijden van dit onderzoek 18% van de huishoudens aan ja zeker of ja waarschijnlijk te willen verhuizen de komende twee jaar, dit zijn ongeveer huishoudens in de regio. Van deze groep is 46% op zoek naar een huurwoning, 39% op zoek naar een koopwoning en 15% heeft geen voorkeur wat betreft huur of koop. Van de bewoners die een huurwoning zoeken, zoekt 83% een woning onder de 83%. Van de bewoners die een koopwoning zoeken zoekt Het blijkt echter dat een groot deel van deze manifeste verhuizers verhuisbelemmeringen ervaart en daardoor niet actief op zoek is naar een nieuwe woning. Om meer grip te krijgen om hoeveel huishoudens daadwerkelijk actief op zoek zijn, is dit verder geanalyseerd. 34% van de verhuisgeneigden geeft aan dat er geen reden is om in de huidige woning te blijven wonen en dat men actief op zoek is naar een nieuwe woning. Omgerekend is dit bijna 6% van het totaal aantal huishoudens en ongeveer huishoudens in de regio Haaglanden. 37% van de verhuisgeneigden geeft onder andere één of meerdere financiële of economische redenen waarom men (voorlopig) in de huidige woning zal blijven wonen. Omgerekend is dit ongeveer 7% van het totaal aantal huishoudens en zijn dit ongeveer huishoudens in de regio. Dit is de groep die in beweging zal kunnen gaan komen wanneer de huizenmarkt aantrekt en/of de economische situatie zal verbeteren. Op basis van de antwoordpatronen zijn er binnen deze groep verschillende subgroepen te onderscheiden die ongeveer even groot zijn: Subgroep 1: Ik kan mijn woonwensen financieel niet verwezenlijken, Bij een andere huurwoning zullen mijn woonlasten stijgen en Ik kan geen geschikte woning vinden (wonen op dit moment in een huurwoning, willen vooral weer huren) Subgroep 2: Ik kan mijn woonwensen financieel niet verwezenlijken en Ik kan onvoldoende of geen hypotheek krijgen (wonen op dit moment in een huur of in een koopwoning, willen kopen). Subgroep 3: De huizenmarkt / de economische situatie is te ongunstig, Ik wil eerst mijn huidige woning verkopen en Mijn huidige woning levert nu te weinig op (wonen op dit moment in een koopwoning, willen weer kopen Tenslotte is er nog een groep van 29% van de verhuisgeneigden (ongeveer 5% van het totaal en huishoudens) die andere redenen aangeven waarom men in de huidige woning zou willen blijven wonen. Redenen die vaak genoemd worden, zijn: Mijn huidige woning bevalt heel goed, Ik wil mijn huidige buurt niet verlaten, Ik kan geen geschikte woning vinden en Ik zie op tegen de verhuizing. Ook een andere reden wordt vaak gekozen. Hierbij geeft men vaak aan dat men nog wacht op een verandering in de gezinssamenstelling (kinderen de deur uit of juist gezinsuitbreiding) of werksituatie SmartAgent 53

55 (een nieuwe baan, vast contract, etc.) voordat men daadwerkelijk op zoek gaat naar een nieuwe woning. Voor een deel bestaat deze groep verhuisgeneigden uit senioren die wel willen verhuizen, maar toch ook belemmerd worden doordat ze bijvoorbeeld erg gehecht zijn aan de huidige woning of buurt of op zien tegen de verhuizing. 6.5 Nieuwbouwvragers en manifeste nieuwbouwvragers Ongeveer een derde van de huishoudens in de regio geeft aan een voorkeur te hebben voor een nieuwbouwwoning. De woonwerelden aan de rechter, meer groepsgerichte, kant van het model; Praktisch & vertrouwd, Rustig & Functioneel en Gezellig & de wijk, geven vaker de voorkeur aan een kant en klare nieuwbouwwoning. Terwijl de woonwerelden aan de andere kant van het model; Stedelijk & Authentiek, Stads & Allure, Ruim & Hoogwaardig en Landelijk & Vrij, vaker interesse hebben in particulier opdrachtgeverschap. Figuur 52: Verdeling woonwerelden voorkeur kant en klare nieuwbouw Voorkeur particulier opdrachtgeverschap Naast deze relatie is er ook een relatie tussen de mate aan keuzevrijheid bij een nieuwbouwwoning en de koopkracht van de bewoners. Bij een woningprijs tot ,- zien we dat men vaker voorkeur heeft voor een kant en klare nieuwbouwwoning. Bij een koopprijs tussen de ,- en ,- wil men vaker een nieuwbouwwoning met keuzevrijheid en boven de heeft men significant vaker voorkeur voor particulier opdrachtgeverschap. Er lijkt dus een verband te zijn dat hoe hoger de koopprijs van de nieuwbouwwoning hoe meer keuzevrijheid en/of inspraak men wil hebben in het bouwproces. De groep nieuwbouwvragers die ook aangeeft binnen twee jaar te willen verhuizen noemen we de manifeste nieuwbouwvragers. Deze groep bestaat uit ongeveer 6% van de huishoudens in de regio. Hierbij zien we dat de meer verhuisgeneigde leefstijlen en woonwerelden aan de linkerkant van het model sterker vertegenwoordigd zijn dan de andere groepen. SmartAgent 54

56 Figuur 53: Verdeling woonwerelden manifeste nieuwbouwvragers (n=709) De groep manifeste nieuwbouwvragers wil het meest wonen in een woonwijk met vooral eengezinswoningen (22%) of rustig stedelijk (20%). Figuur 54: Gewenst woonmilieu (met prijscorrectie) 7 manifeste nieuwbouwvragers (n=572) De manifeste nieuwbouwvragers die aangeven te willen wonen in een woonwijk met vooral eengezinswoningen bevinden zich vooral in de woonwerelden: Samen & de buurt, Veilig & de wijk en Rustig & functioneel. De manifeste nieuwbouwvragers die aangeven graag rustig stedelijk te willen wonen bevinden zich vooral in de woonwerelden: Rustig & functioneel, Stedelijk & authentiek en Stads & allure. Wanneer we de woonmilieuwens van de manifeste nieuwbouwvragers vergelijken met de nieuwe projecten in de regio dan zien we dat er volop suburbaan grondgebonden wordt gebouwd. Dit is het Rosetta woonmilieu wat het meest overeenkomt met het woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen. Daarentegen zien we dat het Rosetta woonmilieu stedelijk rustig veel minder wordt gebouwd en eigenlijk alleen in een aantal kleine projecten, terwijl er wel een grote behoefte is aan nieuwbouwprojecten in dit woonmilieu. De kansen wat betreft nieuwbouwprojecten lijken dus op dit moment in de regio Haaglanden vooral te liggen in het woonmilieu rustig stedelijk wonen. 7 In de woonmilieus hoogwaardig wonen en landelijk wonen ligt een prijscomponent besloten. Daarom zijn bij kwantificering van de vraag naar deze woonmilieus alleen huishoudens meegenomen die een woning zoeken vanaf en hoger of een huurprijsklasse van 665 en hoger. Huishoudens die een woning onder deze prijsgrens zoeken, maar wel een voorkeur hebben voor een van deze woonmilieus, zijn buiten beschouwing gelaten. SmartAgent 55

57 Figuur 55: Nieuwe projecten in de regio Haaglanden (inventarisatie woonmilieus Stadsgewest Haaglanden, 2012) Ook van de manifeste nieuwbouwvragers kunnen de verhuisbelemmeringen worden geanalyseerd. De verdeling van typen belemmeringen of redenen om in de huidige woning te blijven wonen zijn vrijwel gelijk als bij de manifeste verhuisgeneigden. Zo geeft 33% van de manifeste nieuwbouwvragers aan geen reden te hebben om in de huidige woning te willen blijven wonen en actief op zoek te zijn naar een nieuwe woning. 37% geeft aan financiële belemmeringen te ervaren en 29% heeft andere belemmeringen. Op dit moment zijn er ongeveer huishoudens in de regio die aangeven actief op zoek te zijn naar een nieuwbouwwoning. Nog eens huishoudens zouden wel willen verhuizen naar een nieuwbouwwoning, maar zij worden belemmert door financiële of economische factoren. Wanneer de huizenmarkt en/of de economische situatie ten goede zal veranderen zal dit dus gevolgen hebben voor het aantal manifeste nieuwbouwvragers wat actief op zoek gaat. 6.6 Senioren Senioren hebben een lage verhuisgeneigdheid. Slechts 25% van de senioren geeft aan de komende twee jaar zeker of waarschijnlijk te willen verhuizen en nog eens 18% van de senioren geeft aan misschien te willen verhuizen. Bekijken we de verhuisredenen per leeftijdsgroep dan zien we dit terug. De groep die zegt, ik heb geen verhuisreden want ik wil helemaal niet verhuizen wordt hoe ouder de leeftijdscategorie steeds groter. Logischerwijs neemt ook de groep die zegt te willen verhuizen vanwege gezondheidsredenen toe met het oplopen van de leeftijd. Bij de groep van 75 jaar en ouder zegt bijna 30% van de respondenten dit en is het daarmee veruit de belangrijkste reden om wel te verhuizen, zie de onderstaande figuur. SmartAgent 56

58 Figuur 56: verhuisredenen per leeftijdscategorie (n=allen) Om de doorstroom op de woningmarkt op gang te brengen worden senioren vaak gezien als een cruciale groep die woningen bezet houdt waar andere groepen, zoals startende gezinnen, op zitten te wachten. Hiermee wordt vooral gedoeld op senioren die nog in een eengezinswoning wonen. De Grote Woontest laat enerzijds zien dat er inderdaad een groep senioren is die van een grondgebonden eengezinswoning naar een appartement wil verhuizen. In totaal is 9% van het totaal aantal huishoudens in de regio senioren (55 jaar en ouder) die (misschien) willen verhuizen de komende 2 jaar. Ongeveer een derde van deze groep, dit zijn ongeveer huishoudens in de regio, woont momenteel in een grondgebonden woning. Ruim 75% van deze groep geeft aan naar een appartement of seniorenwoning te willen verhuizen. Dit is te zien in de onderstaande, horizontaal gepercenteerde, figuur. Figuur 57: Huidig en gewenst woningtype, verhuisgeneigde senioren, 55 jaar en ouder (n=1.515) Huidige woning Gewenste woning n = Tussen- / hoekwoning Tweekapper/ vrij Appartement met lift Appartement zonder lift Seniorenwoning Tussen- /hoekwoning % 9% 42% 5% 30% 2% Tweekapper/vrij 89 1% 24% 33% 11% 30% 2% Appartement met lift % 7% 48% 6% 26% 1% Appartement zonder lift 459 7% 7% 44% 17% 22% 2% Seniorenwoning 63 6% 0% 16% 6% 67% 3% Overig 44 9% 7% 27% 18% 23% 16% Overig De meestgenoemde verhuisbelemmeringen van deze groep zijn dat de huidige woning nog goed bevalt, dat men de tuin nog zeer waardeert en/of dat de huidige huizenmarkt te ongunstig is of dat men eerst de huidige woning wil verkopen. Het onderzoek toont ook aan dat de woonwensen van senioren steeds gedifferentieerder zullen worden. Dit zien we wanneer we de verdeling over de woonwerelden bekijken van de verschillende senioren groepen. Bij de 75 plussers laat dit een vrij eenzijdig beeld zien: meer dan de helft bevindt zich in de woonwerelden Rustig & functioneel en Praktisch & vertrouwd. Qua product zijn dit de twee SmartAgent 57

59 appartementen -clusters. Kijken we naar de jongere seniorengroepen dan zien we dat deze groepen veel meer verdeeld zijn over de woonwerelden. Dit duidt op meer variatie in de woonwensen zowel qua woningtype als qua locatie en woonsfeer. Voor de komende decennia moet rekening worden gehouden met een sterk wijzigende kwalitatieve woningvraag van senioren. Figuur 58: verdeling woonwerelden senioren 75+ (n=851) jaar (n=2.411) jaar (n=2.999) 6.7 Koopstarters Evenals senioren kunnen koopstarters een groep zijn die de doorstroom op de woningmarkt bevorderen. Koopstarters hebben geen restschuld omdat zij hun eerste woning kopen. Wie zijn de koopstarters in de regio Haaglanden en welke woonwensen heeft deze groep? Koopstarters zijn voor deze analyse als volgt gedefinieerd: onder de 35 jaar, woont nu thuis en wil kopen of huurt nu en wil kopen. Ongeveer 3% van de huishoudens in de regio Haaglanden kan op deze manier worden gedefinieerd als koopstarter, dit zijn ongeveer huishoudens. Het is een zeer verhuisgeneigde groep bijna 80% geeft aan (misschien) te willen verhuizen de komende twee jaar. We zien dat de koopstarters de volgende woonwensen hebben. Ze willen het liefst wonen in de volgende woonmilieus: rustig stedelijk wonen (34%), woonwijk met vooral eengezinswoningen (16%) en dorps wonen (13%). Het feit dat deze groep veelal op zoek is naar een woning in een rustig stedelijke omgeving beidt kansen voor het aantrekken van deze groepen door de gemeenten Den Haag, Delft en Leidschendam-Voorburg waar dit woonmilieu het meest aanwezig is. Qua woningtype zoekt ongeveer een derde een hoek- of tussenwoning en eveneens een derde een appartement, 24% van de koopstarters is ambitieus en zou het liefst gelijk een tweekapper of een vrijstaande woning kopen. De koopstarters bevinden zich vooral in de volgende woonwerelden: Stads & allure (27%), Stedelijk & authentiek (18%) en Ruim & hoogwaardig (17%), dus vooral aan de individualistische kant van het BSR-model. Figuur 59: Meest genoemde redenen door koopstarters om in de huidige woning te blijven wonen (n= 563) SmartAgent 58

60 Bekijken we de meest genoemde redenen van deze groep om (nog) niet te verhuizen dan zien we dat er veel financiële redenen tussen staan. Ook zien we dat een deel van deze groep erg tevreden is met de huidige woning en buurt. De koopstarters geven aan in verschillende prijsklassen op zoek te zijn naar een woning. Zo zoekt 27% een koopwoning tot , 24% een koopwoning tussen , 26% een koopwoning tussen en de rest een woning boven de Uit deze verdeling blijkt dat koopstarters in verschillende prijsklassen zoeken en dus niet alleen in het goedkope segment. 6.8 Middeninkomens De middeninkomens zijn de huishoudens met een inkomen tussen en Deze groep huishoudens heeft zeer beperkt toegang tot de woningen in de sociale huursector. Dit betekent in veel gevallen dat zij wanneer zij al in een sociale huurwoning wonen er (voorlopig) kunnen blijven wonen, maar dat huishoudens met een middeninkomen niet in aanmerking komen voor een eerste of een volgende sociale huurwoning. Aan de andere kant hebben deze huishoudens door hun inkomensniveau ook beperkt toegang tot de doorgaans duurdere particuliere huursector en eveneens tot de koopsector. Met een inkomen van is de koopsom ongeveer en met een inkomen van ongeveer Ongeveer 14% van de huishoudens in de regio Haaglanden heeft een middeninkomen. Dit zijn bijna huishoudens. Over het algemeen zijn de middeninkomens vrij tevreden met hun huidige woonsituatie. Op dit moment woont ongeveer de helft van de middeninkomens in een koopwoning, huurt 10% van de huishoudens een woning in de particuliere sector en woont de rest in een sociale huurwoning. Voor huishoudens met een middeninkomen die een volgende stap willen zetten in hun wooncarrière is dit vaak moeilijk omdat zij onvoldoende financiële mogelijkheden daarvoor hebben. In het onderstaande schema is de verdeling van de middeninkomens die in de sociale huur wonen en willen verhuizen, over de woonwerelden te zien. De grootste groep bevindt zich in de woonwereld Stedelijk & authentiek (22%) gevolgd door de woonwerelden Stads & allure (14%), Samen & de buurt (14%), Rustig & functioneel (13%) en Praktisch & vertrouwd (12%). Figuur 60: Verdeling middeninkomens in de knel over de acht woonwerelden (n=357) Bij de middeninkomens die tot de woonwereld Stedelijk & authentiek behoren zien we dat zij nu vaak op een locatie naar wens wonen, maar niet in het gewenste woningtype. Men wil graag naar een eengezinswoning, maar kan deze niet vinden op de locaties die voldoen aan hun voorkeuren. Omdat locatie belangrijk is voor deze groep, blijft men vaak zitten in de huidige woning. Men heeft geen uitgesproken voorkeur voor huur of koop. Veelal zijn dit jonge stellen met een goede opleiding. De meeste huishoudens in deze groep zijn geen actieve woningzoekenden. Een hypotheek krijgen is voor SmartAgent 59

61 deze jonge groep vaak lastig en een verhuizing betekent per definitie een stijging van de woonlasten. Vandaar dat deze groep in veel gevallen voorlopig blijft zitten. De middeninkomens in de woonwereld Samen & de stad willen graag een volgende stap in hun wooncarrière maken. In deze groep zitten relatief veel gezinnen. Men wil graag dorps wonen of in een gezellige woonwijk. Gezelligheid en sociaal contact zijn van groot belang. Men woont nu vaak in een appartement maar door (verwachte) gezinsuitbreiding voldoet de woning niet meer. Men is vrij actief op zoek naar een woning, vaak het liefst in de buurt van waar men nu woont, maar vaak kan men de woonwensen niet verwezenlijken. De gewenste woning is in de meeste gevallen een bescheiden eengezinswoning. Waar de middeninkomens over het algemeen vrij tevreden zijn met hun huidige woonsituatie zijn de middeninkomens in de woonwereld Praktisch & vertrouwd vaak wel ontevreden over hun huidige woonsituatie. Dit is een groep die voor een groot deel bestaat uit ouderen die graag willen huren. De redenen waarom men niet verhuist zijn dat men niet het juiste product kan vinden, of wellicht de juiste woonzorg-combinatie, in een passende woonomgeving. Vaak is er ook voor deze groep sprake van stijgende woonlasten na een verhuizing, ook dit is een reden om de verhuizing uit te stellen. Bij de middeninkomens in de groep Rustig & functioneel zien we dat men wel wil verhuizen, maar er nog niet zo actief mee bezig is. Men geeft aan op te zien tegen de verhuizing en niet te houden van veranderingen. Hier lijkt minder een probleem te zijn wat betreft het aanbod, maar spelen emotionele processen een grotere rol. Voor de middeninkomens in de relatief jonge groep bewoners in de woonwereld Stads & allure geldt dat hun woonwensen in veel gevallen (nu nog) ver af liggen van hun financiële mogelijkheden. Gezien de leeftijd en de opleiding van de groep is dit waarschijnlijk een tijdelijk probleem. Dus de problemen die de middeninkomens die in de knel zitten ervaren zijn veelal financieel van aard. De eengezinswoning lijkt voor sommige de groepen Stedelijk & Authentiek, Samen & de buurt en Stads & allure een belangrijke rol te spelen, deze is vaak moeilijk bereikbaar gezien de beperkte koopkracht. De woonwerelden Rustig & functioneel en Praktisch & vertrouwd zijn het meest gefocust op sociale huur. Doorstroom naar particuliere huur lijkt met name een optie in de woonwerelden Stedelijk & authentiek en Stads & allure, en dan met name onder de jongeren die zich nog (niet) willen settelen, stedelijk georiënteerd zijn en voor locatie een belangrijke rol speelt. Doorstroom naar koopwoningen is vooral gewenst door de (startende) gezinnen. Het gaat hierbij dan bijna uitsluitend om het product eengezinswoning. SmartAgent 60

62 7. Imago Om inzicht te krijgen in hoe de gemeenten en wijken het doen ten opzichte van elkaar is aan de respondenten gevraagd hoe zij aankijken tegen hun eigen wijk en tegen een andere wijk, gemeente of plaats. Naast het beoordelen van de eigen wijk hebben we eveneens aan de respondenten gevraagd een andere wijk, gemeente of plaats, die ze kennen, te beoordelen. Daarbij valt op dat de respondenten hun eigen wijk vaak beter beoordelen dan een andere wijk, gemeente of plaats. Op basis hiervan is de interne en externe imagoscore berekend. De externe imagoscore (beoordeling andere wijk) is een score op een 100-puntsschaal (0-100) samengesteld uit drie variabelen: de gevoel score (het gemiddelde gevoel, negatief, neutraal of positief, dat men heeft bij de associatiewoordjes die men heeft genoemd), het algemene beeld van de wijk en de mate van aanbevelen van de wijk. De interne imagoscore (beoordeling eigen wijk) is eveneens een samengestelde variabele op een 100- puntsschaal, opgebouwd uit dezelfde variabelen. 7.1 Extern imago De Haagse buurt Sweelinckplein en omgeving heeft het hoogste externe imago. Hieronder staat de top 5 en de laagste 5 van de wijken en buurten. Wat opvalt is dat er veel buurten uit Den Haag voorkomen in beide rijtjes. Figuur 61: Top 5 en laagste 5 extern imago Wijk/buurt Gemeente Extern imago Woonmilieus 1. Sweelinckplein en omgeving Den Haag 77 Rustig stedelijk en Levendig stedelijk 2. Statenkwartier Den Haag 77 Rustig stedelijk en Levendig stedelijk 3. Belgisch park Den Haag 75 Rustig stedelijk en Hoogwaardig 4. Duinzigt Den Haag 75 App. en egw. en Rustig stedelijk 5. Binnenstad Delft 73 Levendig stedelijk en Rustig stedelijk Wijk/buurt Gemeente Extern imago Woonmilieus 1. Schildersbuurt-West Den Haag 28 Levendig stedelijk en Grootstedelijk 2. Schildersbuurt-Noord Den Haag 30 Levendig stedelijk en Grootstedelijk 3. Palestein Zoetermeer 31 App. en egw. 4. Spoorwijk Den Haag 31 App. en egw. 5. Schildersbuurt-Oost Den Haag 31 Levendig stedelijk en Grootstedelijk In de bovenstaande figuur zijn ook de meest voorkomende woonmilieus in deze buurten en wijken opgenomen. Bij alle vijf de wijken die in de top 5 staan is het eerste of tweede woonmilieu Rustig stedelijk wonen. Terwijl in de laagste 5 de woonmilieus Levendig stedelijk wonen, Grootstedelijk wonen en Appartementen en eengezinswoningen domineren. In paragraaf 3.3 zagen we ook dat deze drie woonmilieus de laagste percentages wat betreft totale tevredenheid met de woonsituatie hadden. Er is ook gevraagd wat de associaties zijn die de mensen met een bepaalde wijk of buurt hebben. Deze associaties zijn verwerkt in zogenaamde wordles. Hieronder twee voorbeelden van de hoogst scorende buurt: Sweelinckplein en omgeving. In deze wordles is duidelijk te zien dat men meer positieve associaties heeft bij deze buurt dan negatieve associaties. SmartAgent 61

63 Figuur 62: Wordles positieve en negatieve associaties Sweelinckplein en omgeving Naast het imago van buurten en wijken is ook het extern imago van plaatsen uitgevraagd. Hieronder een overzicht van de scores hiervan. De best scorende plaats is Delft, terwijl Kwintsheul het laagst scoort. Figuur 63: Extern imago plaatsen Plaats 1. Delft Voorburg Schipluiden Maasland Rijswijk Wassenaar Nootdorp Den Hoorn Pijnacker Leidschendam Den Haag Zoetermeer Delfgauw Ter Heijde aan zee Poeldijk Kwintsheul 52 Extern imago Een hoog extern imago geeft aan dat buitenstaanders een positief beeld bij een bepaalde plaats, wijk of buurt hebben. Maar natuurlijk is niet elke plaats of wijk voor iedereen even aantrekkelijk. Iemand met een gele leefstijl voelt zich bijvoorbeeld meer aangetrokken door de gezelligheid en het dorpse van Schipluiden, terwijl iemand met de rode leefstijl zich meer aangetrokken voelt door de stedelijke dynamiek van Den Haag centrum. 7.2 Intern imago Het intern imago geeft aan hoe mensen die woonachtig zijn in een bepaalde wijk of buurt tegen hun wijk aankijken. De Vogelwijk en het Statenkwartier in Den Haag hebben de hoogste imagoscores. Dit betekent dat bewoners daar het positiefst oordelen over hun wijk, veel positieve associaties noemen en hun wijk sterk aanbevelen aan anderen om er ook te gaan wonen. De Schildersbuurt-Oost heeft het laagste interne imago. We zien dat dezelfde woonmilieus vaak voorkomen in de rijtjes van best scorende en laagst scorende wijken. Wederom komt Rustig stedelijk, samen met Hoogwaardig wonen, het meest voor bij de best scorende wijken en buurten. Levendig stedelijk wonen, Grootstedelijk wonen en woonwijk met appartementen en eengezinswoningen zijn de meest voorkomende woonmilieus bij de laagst scorende wijken en buurten. SmartAgent 62

64 Figuur 64: Top 5 en laagste 5 intern imago Wijk/buurt Gemeente Intern imago Woonmilieus 1. Vogelwijk Den Haag 88 Hoogwaardig 2. Statenkwartier Den Haag 88 Rustig stedelijk en Levendig stedelijk 3. Bohemen en Meer en Bos Den Haag 87 App. en egw. 4. Archipelbuurt Den Haag 86 Rustig stedelijk 5. Waalsdorp Den Haag 85 Rustig stedelijk en Hoogwaardig Wijk/buurt Gemeente Intern imago Woonmilieus 1. Transvaalkwartier-Zuid Den Haag 44 Levendig stedelijk en Rustig stedelijk 2. Moerwijk-Noord Den Haag 47 App. en egw. en Levendig stedelijk 3. Groente- en fruitmarkt Den Haag 48 App. en egw. en Levendig stedelijk 4. Laakkwartier-Oost Den Haag 48 Grootstedelijk en Levendig stedelijk 5. Schildersbuurt-Oost Den Haag 49 Levendig stedelijk en Grootstedelijk 7.3 Sturen op imago In het onderstaande schema is het interne en externe imago van alle wijken en buurten tegen elkaar afgezet. Bij de meeste wijken en buurten zitten het externe en het interne imago op één lijn. In de figuur is te zien dat hier op sommige plaatsen een brij van wijken en buurten ontstaat, interessant in deze figuur zijn vooral de uitschieters. Voor de figuren per gemeente zie bijlage 4. Het Statenkwartier een hoog intern en een hoog extern imago. Het Statenkwartier wordt dus gezien als een ideale wijk door zowel de eigen bewoners als andere inwoners van de regio Haaglanden. Veelgenoemde associaties zijn: gezellig, rustig, zee, chique, winkels, mooie woningen. De Haagse buurten in de Schildersbuurt en het Transvaalkwartier bevinden zich totaal aan de andere kant van het schema. Het zijn buurten met een laag intern en een laag extern imago. Veelgenoemde associaties bij deze wijken zijn: onveilig, allochtonen, rommelig, criminaliteit. SmartAgent 63

65 Figuur 65: Extern en intern imago Een aantal wijken en buurten liggen verder weg van de lijn. Dit betekent dat het externe en interne imago van elkaar afwijken. Wijken of buurten die aan de rechterkant van de lijn vallen hebben een beter intern dan extern imago. Dit zie je bijvoorbeeld bij de Delftse buurt Poptahof-Zuid, een buurt die volop in ontwikkeling is. Voor Potahof-Zuid vormt dit een kans, aangezien het interne imago al aan het verbeteren is kan de buurt met een sterke gebiedsmarketing ook wat betreft het externe imago in de lift komen. Wijken of buurten die aan de linkerkant van de lijn staan hebben een sterker extern dan intern imago. Hof van Delft en de Vissershaven in Scheveningen zijn hier voorbeelden van. Voor buitenstaanders zijn dit redelijk tot behoorlijk aantrekkelijke wijken maar de bewoners zelf denken hier anders over. Werken aan de kwaliteit van de woningen is hier van belang. SmartAgent 64

66 8. Deelrapportage gemeenten In dit hoofdstuk zullen op gemeenteniveau een aantal belangrijke figuren op een rijtje gezet worden, met daarbij een korte analyse wat de belangrijkste vraagstukken zijn in deze gemeente. 8.1 Den Haag Den Haag komt uit De Grote Woontest naar voren als een gemeente met twee identiteiten. De gemeente heeft enerzijds de meest tevreden wijk met de hoogste imagoscores (zowel intern als extern) van de gehele regio. Anderzijds heeft de gemeente ook de minst tevreden wijken, met de laagste imagoscores. Op de kaarten van Den Haag is duidelijk de grens tussen zandgronden en veengronden te herkennen. Zo wonen de bewoners met de rode en blauwe leefstijl overwegend op de zandgronden en de bewoners met de gele en groene leefstijl voor het merendeel op de veengronden. Ook bevinden de meeste tevreden wijken zich in de Noordelijke stadsdelen, en dus op de veengronden, en de meest ontevreden wijken in de Zuidelijke stadsdelen. Wat betreft woonmilieus zien we dat er in Den Haag een groot tekort is aan rustig stedelijk wonen en dorps wonen en een overschot aan woonwijk met appartementen en eengezinswoningen. Dit komt overeen met de tekorten en overschotten op regionaal niveau. Figuur 66: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Den Haag (n=9.103) Wanneer we de woonwerelden in Den Haag in relatie tot de verhuisstromen bekijken zien we dat Rustig & functioneel een grote groep is in de gemeente en ook een groep die niet verhuisgeneigd is en ook veel naar de gemeente toekomt. Dit is dus een groep die waarschijnlijk verder zal toenemen in de gemeente. De grootste woonwereld in de gemeente is op dit moment de groep Stedelijk & authentiek. Deze groep komt ook veel binnen, maar verhuist ook vaak weer weg uit Den Haag. Dit past bij de groep, met een hoog aandeel bewoners met de rode leefstijl. Zij zijn verhuisgeneigd en zullen gemakkelijk worden verleid om bijvoorbeeld naar een stad binnen of buiten de regio te verhuizen: bijvoorbeeld Amsterdam, Leiden of Rotterdam. Stads & allure is ook een groep die zowel veel naar de gemeente verhuist als er vandaan. Op dit moment heeft Den Haag een positionering aan de linkerzijde van het BSR model. Het is voor de gemeente belangrijk om deze positie vast te houden en waar mogelijk te versterken. In de woonwerelden aan deze zijde van het model bevinden zich de grootste groep bewoners met een hoog SmartAgent 65

67 aandeel hoogopgeleiden, deze groepen zijn belangrijk voor een stedelijke gemeente. Figuur 67: Verhuisstromen Den Haag (n=9.103) 8.2 Delft Wat bijzonder is aan de Delftse situatie is het grote aantal studenten in de gemeente. In het onderzoek geeft 17% van de respondenten in Delft aan naar school te gaan of te studeren. Uiteraard heeft de aanwezigheid van deze groep invloed op de resultaten van dit onderzoek voor de Delftse populatie. Het merendeel van de Delftse studenten studeert aan de Technische Universiteit Delft en heeft daardoor een goed carrièreperspectief. De studenten hebben een hoog opleidingsniveau, maar vaak nog een laag inkomensniveau. Op dit moment geeft 76% van deze studenten aan minder dan 1.050,- per maand te verdienen, anderzijds geeft 30% van de studenten aan dat de woningvoorkeur ligt bij een vrijstaande woning of tweekapper en eveneens 30% geeft aan de volgende woning te willen kopen. Studenten bevinden zich vooral in de woonwerelden aan de linkerzijde van het model; de meeste studenten bevinden zich in de woonwerelden Stedelijk & authentiek (28%) en Stads & allure (28%). Het is een groep die grote sprongen kan maken in hun wooncarrière: bijvoorbeeld van een studentenkamer die ze huren voor een paar honderd euro per maand naar een koopwoning in het middensegment. Om te zorgen dat deze groep niet massaal uitstroomt op het moment dat zij aan het werk gaan en hun inkomen snel zal gaan groeien is het belangrijk om een woningvoorraad te hebben die aansluit bij de populatie. In dit geval betekent dit enerzijds voldoende studentenwoningen in het goedkope huursegment en anderzijds voldoende aantrekkelijke koopwoningen in de gewenste woonmilieus, zowel in het starterssegment als in het duurdere segment, zodat deze hoogopgeleide groep binnen de gemeente voldoende aantrekkelijke mogelijkheden heeft om woon carrière te maken. In Delft is een opvallend groot overschot van het woonmilieu woonwijk met appartementen en eengezinswoningen. Voor de aanpak van de problematiek in buurten waar dit woonmilieu domineert is het belangrijk om de sociale aspecten in deze wijken aandacht te geven. De Grote Woontest toont SmartAgent 66

68 aan dat het vooral deze aspecten zijn die het verschil kunnen maken in de tevredenheid met de totale woonsituatie. Figuur 68: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Delft (n=1.987) Qua identiteit heeft Delft twee kanten: enerzijds de ambitieuze ego-gerichte jonge populatie bestaande uit studenten en pas afgestudeerden en anderzijds de meer groepsgerichte woonwerelden Samen & de buurt, Veilig & de wijk en Rustig & functioneel, die de minst verhuisgeneigde groepen en daarmee het meer stabiele deel van de Delftse bevolking. De Roland Holstbuurt is een voorbeeld van een buurt waar de verschillende groepen bewoners van de gemeente door elkaar wonen en waar dit zorgt voor een hoge score wat betreft tevredenheid. De tweezijdige bevolking vormt dus tegelijkertijd het vraagstuk en de kans voor de gemeente Delft. Figuur 69: Verhuisstromen Delft (n=1.987) SmartAgent 67

69 8.3 Leidschendam-Voorburg Leidschendam-Voorburg is een gemeente met een hoge kwaliteit wat betreft wonen. 85% van de bewoners geeft aan tevreden te zijn met de totale woonsituatie en hiermee is het de best scorende stedelijke gemeente in de regio. De tekorten en overschotten van de woonmilieus sluiten deels aan bij die in de gehele regio, met rustig stedelijk wonen en dorps wonen als grootste vraagstukken. Daarnaast zien we ook een vraagstuk bij het woonmilieu; hoogwaardig wonen met een tekort van 5%. Opvallend is dat hiertegenover staat dat de gemeente een overschot kent van het woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen. Een verklaring hiervoor is te vinden in de woonwerelden: waarbij we zien dat Ruim & Hoogwaardig de grootste groep is. Figuur 70: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Leidschendam-Voorburg (n=1.282) De identiteit van Leidschendam-Voorburg wordt gekenmerkt door de woonwereld Ruim & hoogwaardig, die de grootste groep is, het minst verhuisgeneigd is en tevens een van de groepen is die het meest de gemeente inkomt. Dit is een sterke en waardevolle identiteit, die de gemeente dient te koesteren en waar mogelijk kan uitbreiden door het transformeren van woonmilieus naar kwalitatief sterke woonmilieus zoals hoogwaardig wonen en rustig stedelijk wonen. SmartAgent 68

70 Figuur 71: Verhuisstromen Leidschendam-Voorburg (n=1.282) 8.4 Rijswijk Wat opvalt bij Rijswijk is de zeer sterke identiteit aan de rechterkant van het BSR model. De drie minst verhuisgeneigde woonwerelden Veilig & de wijk, Praktisch & vertrouwd en Rustig & functioneel omvatten gezamenlijk bijna de helft van de huishoudens in de gemeente. De groepen die het meest naar Rijswijk verhuizen zijn tevens bewoners die behoren tot deze drie woonwerelden. Wanneer deze ontwikkeling zich doorzet zou het betekenen dat deze drie woonwerelden verder toenemen en de overige woonwerelden verder afnemen. Praktisch & vertrouwd en Rustig & functioneel zijn twee clusters met relatief veel senioren. Wat betekent dit voor de gemeente? Er vormt zich een risico dat Rijswijk op den duur meer en meer verandert in een seniorenstad. Maar is dit wel een risico of liggen hier juist kansen? Dit zijn vraagstukken die de komende jaren belangrijk zullen zijn in deze gemeente. Wat betreft transformatiekansen lijken de beste kansen voor een transformatie naar rustig stedelijk wonen te liggen in het gebied tussen Oud-Rijswijk en het winkelcentrum In de Boogaard. rustig stedelijk tussen centrum en winkels Op deze plek kan aangehaakt worden op de bestaande rustig stedelijk structuur die in delen van dit gebied al aanwezig is. SmartAgent 69

71 Figuur 72: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Rijswijk (n=885) Figuur 73: Verhuisstromen Rijswijk (n=885) 8.5 Zoetermeer Zoetermeer is een groeikern die gekenmerkt wordt door een eenzijdige woningvoorraad die zich met name bevindt in twee woonmilieus namelijk de woonwijken met vooral eengezinswoning en de woonwijken met appartementen en eengezinswoningen. In de onderstaande figuur is te zien dat op het moment voor beide woonmilieus al gesproken kan worden over een groot overschot, terwijl er grote tekorten zijn van meer gevarieerde woonmilieus zoals rustig stedelijk wonen en dorps wonen. Dit schept een problematisch beeld wat verder versterkt wordt door het lage externe imago van de gemeente, de relatief lage tevredenheid met de woonsituatie in sommige wijken en het feit dat de gemeente weinig wordt gekozen als aantrekkelijke plaats om te wonen. Er lijkt zich een duidelijk SmartAgent 70

72 transformatievraagstuk te ontwikkelen op basis van de resultaten van dit onderzoek, naar een meer gevarieerde woningvoorraad in termen van woonmilieus. Figuur 74: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Zoetermeer (n=1.969) Figuur 75: Verhuisstromen Zoetermeer (n=1.969) 8.6 Pijnacker-Nootdorp Pijnacker-Nootdorp kenmerkt zich door een sterke groei in het afgelopen decennium. De gemeente fungeerde en fungeert als een leverancier van suburbaan grondgebonden wonen. Maar duidelijk is ook dat de inmiddels gesettelde bevolking een behoefte hebben aan iets anders dan de gewone woonwijk met eengezinswoningen. Vooral in Delfgauw wil men iets anders dan de standaard eengezinswoningenwijk. En de regionale vraag is inmiddels omgeslagen in een licht potentieel overschot aan het woonmilieu met vooral eengezinswoningen. De wensen van de burger zien we SmartAgent 71

73 twee kanten op gaan: meer stedelijk en meer landelijk/dorps/hoogwaardig. De wens naar het meer dorps wonen zien we vooral terug in Pijnacker en Nootdorp, naar het landelijk wonen meer in Delfgauw. Ook de wens om rustig en levendig stedelijk te wonen zien we terug in Delfgauw. Deze huishoudens hebben het vizier gericht op de nabijgelegen stad; ze verwachten niet dat Pijnacker- Nootdorp deze woonmilieus zal bieden. Pijnacker-Nootdorp heeft vooral mogelijkheden om landelijke, dorpse en hoogwaardige woonmilieus te kunnen bieden. Figuur 76: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Pijnacker-Nootdorp (n=686) Pijnacker-Nootdorp trekt vooral groepen aan op de blauw-gele diagonaal. Deze diagonaal kenmerkt zich door een gemiddeld hogere koopkracht, een conformistische houding ten aanzien van de dominante waarden in de samenleving en hoge eisen ten aanzien van de kwaliteit van het woon- en leefmilieu. Om deze groepen en met name de groep Ruim & hoogwaardig - goed te blijven bedienen, is het noodzakelijk om in te spelen op de kwaliteitsvraag onder de bevolking. Deze gaat veel meer uit naar kleinschalige, hoogwaardige en dorps/ landelijke woonmilieus. De groepen Stedelijk & authentiek en voor een deel Samen & de buurt zullen op zoek gaan naar de stedelijker milieus in de regio. SmartAgent 72

74 Figuur 77: Verhuisstromen Pijnacker-Nootdorp (n=686) 8.7 Westland Het Westland is een gemeente bestaande uit meerdere dorpen en plaatsen. In Westland is dorps wonen het grootste woonmilieu. Op regionaal niveau zien we een grote vraag naar dit woonmilieu, wat betekent dat het Westland een aantrekkelijke woningvoorraad heeft voor bewoners in de regio. De gemeente kent geen grote tekorten wat betreft woonmilieus. Er zijn mensen in de gemeente die liever stedelijk willen wonen, maar dit is een woonmilieu die zij waarschijnlijk zullen zoeken in andere gemeenten binnen of buiten de regio. Figuur 78: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Westland (n=1.463) De gemeente Westland heeft een sterke positionering. Maar liefst 92% van de bewoners heeft aan niet te willen verhuizen of binnen de gemeente. De identiteit van de gemeente ligt met name op de SmartAgent 73

75 geel-blauwe as. Enerzijds het gezellig dorpse wat de woonwerelden Samen & de buurt en Veilig & de wijk aantrekkelijk vinden en anderzijds hoogwaardig dorps wat goed aansluit bij de woonwereld Ruim & hoogwaardig. Deze drie groepen zijn overduidelijk de grootste groepen in de gemeente en tevens de minst verhuisgeneigde groepen wat er op duidt dat zij op het moment goed bediend worden in hun woonwensen. Ook komen deze groepen op het moment het meest de gemeente in, de omvang van deze groepen zal hierdoor waarschijnlijk in de toekomst nog verder toenemen. Figuur 79: Verhuisstromen Westland (n=1.463) 8.8 Midden-Delfland Midden-Delfland is een gemeente die in 2004 is gefuseerd vanuit de gemeenten Schipluiden en Maasland. De gemeente heeft een dorps karakter en dit is terug te zien in de woonmilieus. Meer dan 60% van de bewoners geeft aan dorps te wonen. Het is de enige gemeente waar we een licht overschot zien wat betreft dit woonmilieu. Echter over het algemeen zijn de tekorten en overschotten klein en lijken bewoners dus voor het overgrote deel goed bediend te worden wat betreft hun gewenste woonmilieu. Dit blijkt ook uit de tevredenheidscijfers. 90% van de bewoners in de gemeente geeft aan tevreden te zijn met de huidige woonsituatie. Hiermee is Midden-Delfland de meest tevreden gemeente in de regio. Dit blijkt ook uit de binding met de gemeente, evenals bij Westland geeft 93% van de bewoners aan niet te willen verhuizen of binnen de gemeente. SmartAgent 74

76 Figuur 80: Huidig, gewenst en saldo woonmilieus Midden-Delfland (n=271) Figuur 81: Verhuisstromen Midden-Delfland (n=271) SmartAgent 75

77 9. Conclusies De Grote Woontest in de regio Haaglanden brengt de ambitie, de perceptie en de realiteit van de markt in beeld, zoals beleefd door individuele bewoners. Wanneer we het geheel overzien, dan trekken we de volgende conclusies. Kwaliteitsvraag: meer rustig stedelijk en dorps wonen We hebben in de rapportage verschillende woonmilieus gedefinieerd en aan de respondenten gevraagd in welk woonmilieu ze nu wonen en in welk woonmilieu ze rekening houdend met hun financiële mogelijkheden - graag zouden willen wonen. Hieruit is naar voren gekomen dat met name de woonmilieus Rustig stedelijk, Dorps en Hoogwaardig meer gewenst worden dan in de voorraad aanwezig zijn. Deze woonmilieus kunnen als aspiratieniveau worden beschouwd. Men verhuist niet graag meer vanuit een dergelijk woonmilieu naar een ander woonmilieu. Rustig stedelijk lijkt de stedelijke evenknie van het suburbane dorps; beide hebben als kernwoorden rustig, groen en gezellig. Dorps wonen heeft een groot sociaal element in zich (samenleving in het klein, betrokkenheid, sociaal contact), Rustig stedelijk kenmerkt zich door een locatie- en een sfeercomponent (lusten, niet de lasten van de stad, authenticiteit). Om beter aan te sluiten bij het aspiratieniveau van de bevolking dient het areaal van deze milieus in de regio toe te nemen. Dit kan met nieuwbouw of middels transformatie van de bestaande voorraad. Binnen de huidige manifeste nieuwbouwvraag is Rustig stedelijk met 20% een zeer gewild woonmilieu, terwijl 10% van de nieuwbouwvragers voor een dorps woonmilieu kiest. Deze aandelen worden nog niet in de beoogde nieuwbouwproductie in de regio weerspiegeld. Het is een uitdaging om deze woonmilieus in voldoende omvang te realiseren. Het eenvoudigst lijkt het om de nieuwbouw vooral daar waar deze milieus al in zekere aanleg aanwezig zijn te realiseren. In de rapportage worden verschillende voorbeelden van (kleinschalige) nieuwbouw in deze woonmilieus genoemd. Echter ook in een gemeente als Zoetermeer, waar sprake is van een duidelijke belangstelling voor het woonmilieu Rustig stedelijk, maar waar dit woonmilieu niet aanwezig is, zouden de mogelijkheden voor de realisatie moeten worden onderzocht. De waarde die de verschillende groepen hechten aan onder andere parkeren en mobiliteit verschilt. Zo blijkt uit het onderzoek dat dichtbij de eigen woning parkeren, door de blauwe groep vaker belangrijk wordt gevonden dan door de rode groep. Dit soort doelgroep specifieke informatie kan een aanleiding vormen om bij specifieke projecten te bekijken of dit kan leiden tot een veranderde productpropositie op het gebied van parkeren en mobiliteit (bijv. woning nabij stationslocaties zonder parkeerplaats, wonen met een mobiliteitsarrangement, etc.). Transformatie van woonmilieus is een interessante strategie omdat het zowel een overschot van het ene woonmilieu als een tekort aan een ander woonmilieu vermindert. Deze strategie kan kansrijk zijn bij levendige stedelijke woonmilieus en bij woonwijken met vooral eengezinswoningen en appartementen. Transformatie naar een dorps milieu is lastiger, maar zeker niet onmogelijk. Beperkte wijzigingen in de inrichting van de openbare ruimte (groen, materialisering, wegprofiel) kunnen in wijken met vooral eengezinswoningen echter goed bijdragen aan een dorpse sfeer. Dit zal huishoudens met een behoefte aan dorps wonen langer kunnen binden aan die plek. Woonmilieu met vooral eengezinswoningen: wel vraag, geen behoefte In de laatste jaren zijn vooral Woonwijken met vooral eengezinswoningen toegevoegd aan de voorraad. In de minder stedelijke regio s is hier nu een duidelijk overschot aan (bv Pijnacker- Nootdorp). Meer dan de helft van de mensen die nu in dit woonmilieu wonen, willen liever iets anders: vooral rustig stedelijk wonen, dorps wonen en hoogwaardig wonen. SmartAgent 76

78 Van de nieuwbouwvragers kiest 22% een woonmilieu woonwijk met vooral eengezinswoningen. Het grote aandeel suburbaan grondgebonden woonmilieus in de beoogde nieuwbouwproductie in de regio sluit misschien wel op aan op een actuele nieuwbouwvraag in de markt, maar bedreigt een opbouw van de woningvoorraad zoals de bevolking die eigenlijk wenst. Hier speelt een dilemma tussen de korte en de lange termijn. Woonwijken met appartementen en eengezinswoningen: sociale risico s We signaleren een overschot aan woonwijken met appartementen en eengezinswoningen. Dit leidt ertoe dat daar waar de woonkwaliteit lager is, de interesse vanuit de markt ook snel afneemt. Een lagere woontevredenheid is dan het gevolg. Uit onze analyse is gebleken dat de risico s bij deze wijken voornamelijk liggen in de sociale sfeer. Wanneer men ontevreden wordt over de veiligheid, bevolkingssamenstelling, netheid en de omgang van bewoners met elkaar, neemt ook de woontevredenheid snel af. In deze wijken zal een intensief beheer de tevredenheid positief beïnvloeden. Waar men zich echter van bewust dient te zijn is dat sociale factoren zoals veiligheid samenhangen met de fysieke omgeving. Wellicht zijn er in sommige gevallen fysieke maatregelen noodzakelijk om de sociale factoren te verbeteren. Regio Haaglanden: een mooi palet aan identiteiten We hebben in het onderzoek een onderscheid gemaakt in verschillende woonambities van mensen. Deze zogenaamde woonwerelden zijn combinaties van leefstijlen en woonvoorkeuren. Met hun eigen foto s hebben onze respondenten deze werelden in beeld gebracht. Figuur 82: Foto s geüpload door bewoners van de verschillende woonwerelden De verschillende gemeenten in de regio oefenen op dit moment een eigen aantrekkingskracht uit op een of meer van deze groepen. Iedere groep kan worden bediend. Dit wordt voor een deel bepaald door de opbouw van de woningvoorraad, maar ook het imago van de gemeenten speelt hierbij een rol. Praktisch alle gemeenten weten mensen naar zich toe te trekken vanuit de linker- en rechterzijde van dit schema. Hierop zijn twee uitzonderlingen: Zoetermeer en Rijswijk. Beide kenmerken zich door een beperkte variatie in woonmilieus en trekken vooral huishoudens aan rechterzijde van het schema aan. Bovendien zijn bij de vertrekkers de groepen aan linkerzijde oververtegenwoordigd. Dit leidt tot een verdere afname van de diversiteit in de bevolking en een toename van een specifieke positionering in de markt (Rijswijk: senioren, Zoetermeer: traditionele suburb). Wanneer deze ontwikkeling niet wordt gewenst, zullen andere woonmilieus in voldoende omvang moeten worden toegevoegd. Om dit mogelijk te maken zal regionale en wellicht bovenregionale afstemming noodzakelijk zijn. Hier speelt SmartAgent 77

79 een discussie over op welk schaalniveau diversiteit van bevolking gewenst is, is dit op het niveau van de wijk, de stad of van de regio? Senioren: grote veranderingen in de woningvraag op komst Zorgden de babyboomers in de gezinsfase in de afgelopen decennia voor een enorme vraag naar het suburbane wonen, de kans is groot dat ze als senior opnieuw voor grote veranderingen zullen zorgen. Op dit moment is de groep ouderen boven de 75 jaar nog vooral vertegenwoordigd binnen de twee clusters aan rechterzijde van het model: Rustig & functioneel en Praktisch & vertrouwd. Maar over 20 jaar wordt de sober en doelmatig generatie voorbij gestreefd door een nieuwe generatie senioren. We verwachten dat deze groep zich veel meer over het model verspreidt en dat dat zal leiden tot een sterk gedifferentieerde vraag in de markt. De huidige voorraad woningen voor ouderen zal niet bij alle ouderen meer in trek zijn; er zal een grotere variëteit aan woonconcepten worden gevraagd. Figuur 83: Verdeling Senioren 75+ over de woonwerelden 75+ (in 2012) 75+ (in 2032) Middeninkomens en koopstarters zoeken eengezinswoningen Middeninkomens en koopstarters zijn belangrijke groepen voor de doorstroom op de woningmarkt. De koopstarters zijn zeer verhuisgeneigd maar men ervaart veel financiële belemmeringen. Ditzelfde geldt voor de middeninkomens. Bij beide groepen is de wens naar een eengezinswoning sterk aanwezig vooral bij de (startende) gezinnen, echter de eengezinswoning is vaak moeilijk bereikbaar gezien de beperkte koopkracht. Wat opvalt is dat er veel bewoners in deze groepen behoren tot de woonwerelden Stads & allure en Stedelijk & authentiek. Het liefst zouden zij een betaalbare eengezinswoning willen in een rustig stedelijk woonmilieu. Zolang deze groep niet in staat zal zijn deze woning te kopen, lijkt voor deze groepen particuliere huur in het duurdere segment ook een optie te kunnen zijn. SmartAgent 78

80 Bijlage 1: Responsoverzicht Huishoudens Doelstelling Behaald % Totaal % Delft % s Gravenhage % Leidschendam-Voorburg % Midden-Delfland % Pijnacker-Nootdorp % Rijswijk % Wassenaar % Westland % Zoetermeer % Delft % Wijk 11 Binnenstad % Wijk 12 Vrijenban % Wijk 13 Hof van Delft % Wijk 14 Voordijkshoorn % Wijk 16 Delftse Hout % Wijk 22 Tanthof-West % Wijk 23 Tanthof-Oost % Wijk 24 Voorhof % Poptahof-Noord % Poptahof-Zuid % Roland Holstbuurt % Wijk 25 Buitenhof % Wijk 27 Schieweg % Wijk 28 Wippolder % Wijk 29 Ruiven % SmartAgent 79

81 Huishoudens Doelstelling Behaald % s Gravenhage % Wijk 01 Oostduinen % Wijk 02 Belgisch Park % Wijk 03 Westbroekpark en Duttendel % Wijk 04 Benoordenhout % Uilennest % Duinzigt % Waalsdorp % Wijk 05 Archipelbuurt % Wijk 06 Van Stolkpark en Scheveningse Bosjes % Wijk 07 Scheveningen % Oud Scheveningen % Vissershaven % Scheveningen Badplaats % Visserijbuurt % Wijk 08 Duindorp % Wijk 09 Geuzen- en Statenkwartier % Statenkwartier % Geuzenkwartier % Wijk 10 Zorgvliet % Wijk 11 Duinoord % Stadhoudersplantsoen % Sweelinckplein en omgeving % Wijk 12 Bomen- en Bloemenbuurt % Bloemenbuurt-West % Bloemenbuurt-Oost % Bomenbuurt % Wijk 13 Vogelwijk % Wijk 14 Bohemen en Meer en Bos % Bohemen en Meer en Bos % Wijk 15 Kijkduin en Ockenburgh % Wijk 16 Kraayenstein en de Uithof % Wijk 17 Loosduinen % Houtwijk % Kom Loosduinen % Wijk 18 Waldeck % Waldeck-Zuid % Nieuw Waldeck % Rosenburg % Componistenbuurt % Waldeck-Noord % Wijk 19 Vruchtenbuurt % Vruchtenbuurt % Eykenduynen % Wijk 20 Valkenboskwartier % Heesterbuurt % Valkenboskwartier % Wijk 21 Regentessekwartier % Rond de Energiecentrale % Koningsplein en omgeving % Wijk 22 Zeeheldenkwartier % Zeeheldenkwartier % Wijk 23 Willemspark % SmartAgent 80

82 Huishoudens Doelstelling Behaald % Wijk 25 Mariahoeve en Marlot % Landen % Kampen % Burgen en Horsten % Wijk 26 Bezuidenhout % Bezuidenhout-West % Bezuidenhout-Midden % Bezuidenhout-Oost % Wijk 27 Stationsbuurt % Huygenspark % Rivierenbuurt-Noord % Wijk 28 Centrum % Kortenbos % Voorhout % Uilebomen % Zuidwal % Wijk 29 Schildersbuurt % Schildersbuurt-West % Schildersbuurt-Noord % Schildersbuurt-Oost % Wijk 30 Transvaalkwartier % Transvaalkwartier-Noord % Transvaalkwartier-Midden % Transvaalkwartier-Zuid % Wijk 31 Rustenburg en Oostbroek % Rustenburg % Oostbroek-Noord % Oostbroek-Zuid % Wijk 32 Leyenburg % Wijk 33 Bouwlust en Vrederust % Venen, Oorden en Raden % Zijden, Steden en Zichten % Dreven en Gaarden % De Uithof % Wijk 34 Morgenstond % Morgenstond-Zuid % Morgenstond-West % Morgenstond-Oost % Wijk 35 Zuiderpark % Wijk 36 Moerwijk % Moerwijk-Oost % Moerwijk-West % Moerwijk-Noord % Moerwijk-Zuid % Wijk 37 Groente- en Fruitmarkt % Groente- en Fruitmarkt % Wijk 38 Laakkwartier en Spoorwijk % Laakhaven-Oost % Laakhaven-West % Spoorwijk % Laakkwartier-West % Laakkwartier-Oost % Noordpolderbuurt % SmartAgent 81

83 Huishoudens Doelstelling Behaald % Wijk 39 Binckhorst % Wijk 40 Wateringse Veld % Hoge Veld % Parkbuurt Oosteinde % Lage Veld % Zonne Veld % Wijk 41 Hoornwijk % Wijk 42 Ypenburg % Morgenweide % Singels % Waterbuurt % De Bras % Wijk 43 Forepark % Wijk 44 Leidschenveen % De Lanen % De Velden % De Vissen % Leidschendam-Voorburg % Wijk 01 Park Veursehout % Wijk 02 Prinsenhof % Wijk 03 't Lien en omgeving % Wijk 04 Stompwijk % Wijk 05 Leidschendam-Centrum % Wijk 06 De Heuvel en omgeving % Wijk 07 Damsigt en omgeving % Wijk 08 Essesteijn % Wijk 09 Voorburg Midden % Wijk 10 Bovenveen % Wijk 11 Voorburg Noord % Wijk 12 Voorburg West % Midden-Delfland % Wijk 00 Schipluiden % Schipluiden % Den Hoorn % Wijk 01 Maasland % Pijnacker-Nootdorp % Wijk 01 Pijnacker % Wijk 02 Nootdorp % Wijk 03 Delfgauw % Rijswijk % Wijk % Wijk % Wijk % Wijk % Wijk % Wijk % Wijk % Wijk % Wijk % SmartAgent 82

84 Huishoudens Doelstelling Behaald % Wassenaar % Wijk 00 Zuidwestelijk deel der gemeente % Wijk 01 Noordoostelijk deel der gemeente % Westland % Wijk 01 Naaldwijk % Wijk 02 Honselersdijk % Wijk 03 Maasdijk % Wijk 04 's-gravenzande % Heenweg/Ter Heijde aan Zee % Wijk 05 Monster % Poeldijk % Wijk 06 Wateringen % Kwintsheul totaal % Kwintsheul-Oost % Kwintsheul-West % Kwintsheul-Noord % Kwintsheul-Zuid % Wijk 07 De Lier % Zoetermeer % Wijk 00 Centrum % Wijk 01 Meerzicht % Wijk 02 Buytenwegh - De Leyens % Wijk 03 Seghwaert % Wijk 04 Noordhove % Wijk 05 Rokkeveen % Wijk 06 Oosterheem % Wijk 08 Industriegebied % Wijk 09 Buitengebied % SmartAgent 83

85 Bijlage 2: Tabellen met hoofdscores BSR N (gewogen) N (ongewogen) Geel Groen Blauw Rood Delft % 29% 20% 31% 's-gravenhage % 26% 23% 26% Leidschendam-Voorburg % 30% 22% 20% Midden-Delfland % 26% 23% 13% Pijnacker-Nootdorp % 25% 27% 13% Rijswijk % 30% 23% 18% Wassenaar % 30% 20% 16% Westland % 29% 21% 15% Zoetermeer % 30% 23% 17% Delft % 29% 20% 31% Binnenstad % 26% 16% 45% Vrijenban % 33% 16% 26% Hof van Delft % 18% 16% 43% Voordijkshoorn % 27% 24% 25% Tanthof-West % 38% 25% 12% Tanthof-Oost % 35% 15% 22% Voorhof % 32% 26% 24% Poptahof-Noord % 29% 17% 24% Poptahof-Zuid % 19% 34% 34% Roland Holstbuurt % 33% 31% 19% Buitenhof % 35% 18% 23% Wippolder % 23% 21% 40% SmartAgent 84

86 BSR N (gewogen) Geel Groen Blauw Rood 's-gravenhage % 26% 23% 26% Centrum % 23% 19% 36% Archipelbuurt % 26% 18% 39% Zeeheldenkwartier % 18% 14% 54% Stationsbuurt % 27% 16% 35% Huygenspark % 30% 12% 35% Rivierenbuurt-Noord % 20% 22% 40% Centrum % 23% 19% 36% Kortenbos % 22% 13% 57% Voorhout % 13% 26% 52% Uilebomen % 19% 31% 43% Zuidwal % 18% 19% 51% Schildersbuurt % 25% 19% 21% Schildersbuurt-West % 30% 18% 18% Schildersbuurt-Noord % 20% 18% 31% Schildersbuurt-Oost % 23% 23% 11% Transvaalkwartier % 28% 21% 22% Transvaalkwartier-Noord % 28% 22% 22% Transvaalkwartier-Midden % 27% 16% 25% Transvaalkwartier-Zuid % 30% 23% 21% Groente- en Fruitmarkt % 17% 21% 17% Escamp % 29% 20% 19% Rustenburg en Oostbroek % 24% 22% 19% Rustenburg % 23% 15% 20% Oostbroek-Noord % 24% 24% 26% Oostbroek-Zuid % 26% 26% 15% Leyenburg % 31% 19% 25% Bouwlust en Vrederust % 34% 17% 18% Venen, Oorden en Raden % 33% 21% 15% Zijden, Steden en Zichten % 33% 19% 22% Dreven en Gaarden % 32% 14% 17% Morgenstond % 32% 19% 17% Morgenstond-Zuid % 36% 19% 19% Morgenstond-West % 25% 15% 24% Morgenstond-Oost % 34% 22% 8% Moerwijk % 28% 15% 17% Moerwijk-Oost % 22% 21% 10% Moerwijk-West % 24% 7% 20% Moerwijk-Noord % 27% 22% 18% Moerwijk-Zuid % 40% 12% 14% Wateringse Veld % 22% 37% 17% Hoge Veld % 16% 48% 16% Parkbuurt oosteinde % 32% 34% 19% Lage Veld % 27% 22% 21% Zonne Veld % 20% 32% 17% N (ongewogen) SmartAgent 85

87 BSR N (gewogen) Geel Groen Blauw Rood Haagse Hout % 24% 30% 28% Benoordenhout % 20% 43% 25% Uilennest % 27% 36% 15% Duinzigt % 25% 36% 28% Waalsdorp % 17% 54% 22% Mariahoeve en Marlot % 29% 30% 20% Landen % 29% 24% 28% Kampen % 39% 23% 25% Burgen en Horsten % 26% 35% 13% Bezuidenhout % 22% 22% 37% Bezuidenhout-West % 36% 21% 24% Bezuidenhout-Midden % 27% 34% 30% Bezuidenhout-Oost % 16% 17% 43% Laak % 29% 23% 22% Laakkwartier en Spoorwijk % 29% 23% 22% Laakhaven-Oost % 30% 36% 29% Laakhaven-West % 23% 22% 11% Spoorwijk % 25% 25% 12% Laakkwartier-West % 31% 13% 26% Laakkwartier-Oost % 26% 25% 26% Noordpolderbuurt % 33% 23% 21% Leidschenveen-Ypenburg % 29% 34% 14% Ypenburg % 28% 31% 17% Morgenweide % 40% 25% 13% Singels % 28% 24% 27% Waterbuurt % 20% 33% 17% De Bras % 22% 48% 13% Leidschenveen % 29% 38% 11% De Lanen % 31% 33% 13% De Velden % 25% 41% 16% De Vissen % 25% 38% 9% Loosduinen % 33% 20% 16% Bohemen en Meer en Bos % 36% 29% 11% Kraayenstein en de Uithof % 29% 22% 19% Loosduinen % 33% 20% 16% Houtwijk % 30% 17% 20% Kom Loosduinen % 34% 7% 22% Waldeck % 35% 20% 12% Waldeck-Zuid % 34% 16% 17% Nieuw Waldeck % 34% 16% 8% Rosenburg % 28% 17% 21% Componistenbuurt % 33% 27% 17% Waldeck-Noord % 44% 30% 9% N (ongewogen) SmartAgent 86

88 BSR N (gewogen) Geel Groen Blauw Rood Scheveningen % 20% 26% 33% Belgisch Park % 19% 28% 30% Scheveningen % 20% 26% 33% Oud Scheveningen % 23% 19% 33% Vissershaven % 24% 10% 40% Scheveningen Badplaats % 16% 33% 38% Visserijbuurt % 39% 8% 26% Duindorp % 29% 23% 12% Geuzen- en Statenkwartier % 14% 23% 42% Statenkwartier % 7% 28% 41% Geuzenkwartier % 27% 14% 43% Duinoord % 19% 38% 32% Stadhoudersplantsoen % 30% 21% 34% Sweelinckplein en omgeving % 14% 45% 31% Segbroek % 27% 19% 34% Bomen- en Bloemenbuurt % 31% 16% 32% Bloemenbuurt-West % 31% 23% 24% Bloemenbuurt-Oost % 34% 12% 33% Bomenbuurt % 28% 17% 34% Vogelwijk % 14% 49% 26% Vruchtenbuurt % 24% 24% 32% Vruchtenbuurt % 24% 24% 32% Eykenduynen % 19% 23% 22% Valkenboskwartier % 32% 16% 29% Heesterbuurt % 28% 21% 20% Valkenboskwartier % 32% 16% 29% Regentessekwartier % 23% 18% 44% Rond de Energiecentrale % 27% 14% 40% Koningsplein en omgeving % 19% 21% 48% N (ongewogen) Leidschendam-Voorburg % 30% 22% 20% Park Veursehout % 30% 22% 20% Prinsenhof % 36% 13% 22% 't Lien en omgeving % 30% 19% 14% Stompwijk % 37% 12% 6% Leidschendam-Centrum % 31% 16% 17% De Heuvel en omgeving % 30% 24% 24% Damsigt en omgeving % 36% 24% 18% Essesteijn % 36% 25% 14% Voorburg Midden % 25% 27% 21% Bovenveen % 37% 22% 21% Voorburg Noord % 22% 21% 26% Voorburg West % 27% 27% 26% Midden-Delfland % 26% 23% 13% Schipluiden % 24% 20% 15% Buurt Schipluiden % 26% 19% 12% Den Hoorn % 24% 20% 15% Maasland % 28% 28% 9% SmartAgent 87

89 BSR N (gewogen) Geel Groen Blauw Rood Pijnacker-Nootdorp % 25% 27% 13% Pijnacker % 26% 22% 12% Nootdorp % 23% 34% 13% Delfgauw % 27% 26% 16% N (ongewogen) Rijswijk % 30% 23% 18% Wijk % 19% 29% 33% Wijk % 26% 20% 27% Wijk % 42% 19% 13% Wijk % 28% 22% 16% Wijk % 36% 31% 11% Wijk % 29% 16% 13% Wijk % 32% 19% 12% Wassenaar % 30% 20% 16% Zuidwestelijk deel der gemeente % 37% 25% 14% Noordoostelijk deel der gemeente % 28% 18% 17% Westland % 29% 21% 15% Naaldwijk % 26% 22% 20% Honselersdijk % 22% 27% 10% Maasdijk % 33% 23% 7% 's-gravenzande % 31% 21% 14% Heenweg /ter Heijde aan Zee % 35% 8% 0% Monster % 28% 18% 15% Poeldijk % 23% 16% 15% Wateringen % 34% 19% 17% Kwintsheul % 28% 16% 20% De Lier % 27% 20% 13% Zoetermeer % 30% 23% 17% Zoetermeer Centrum % 33% 16% 15% Dorp % 28% 21% 9% Stadscentrum % 36% 12% 27% Palenstein % 32% 10% 12% Driemanspolder % 34% 19% 13% Meerzicht % 31% 17% 18% Meerzicht-West % 40% 18% 13% Meerzicht-Oost % 20% 16% 26% Buytenwegh - De Leyens % 34% 22% 17% Buytenwegh % 35% 16% 17% De Leyens % 34% 27% 17% Seghwaert % 26% 25% 17% Noordhove % 26% 30% 16% Rokkeveen % 30% 25% 19% Oosterheem % 27% 36% 13% SmartAgent 88

90 Woonmilieu Groot stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra Levendig stedelijk wonen Delft 3% 8% 15% 21% 34% 15% 2% 1% 1% 's-gravenhage 9% 12% 21% 21% 22% 10% 3% 0% 1% Leidschendam-Voorburg 2% 17% 6% 16% 32% 18% 4% 1% 6% Midden-Delfland 0% 1% 0% 2% 6% 15% 3% 10% 64% Pijnacker-Nootdorp 1% 5% 1% 3% 15% 43% 6% 4% 22% Rijswijk 2% 18% 8% 17% 38% 12% 2% 1% 3% Wassenaar 1% 8% 0% 3% 7% 19% 16% 4% 42% Westland 0% 4% 1% 2% 12% 32% 3% 5% 42% Zoetermeer 3% 12% 4% 4% 32% 39% 3% 1% 3% Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app en egw Woonwijk met vooral egw Hoogwaardig wonen Landelijk wonen Dorps wonen Delft 3% 8% 15% 21% 34% 15% 2% 1% 1% Binnenstad 12% 10% 55% 21% 1% 0% 0% 0% 1% Vrijenban 0% 2% 17% 39% 24% 15% 1% 0% 1% Hof van Delft 2% 6% 19% 50% 16% 6% 1% 0% 0% Voordijkshoorn 0% 5% 3% 5% 55% 24% 3% 2% 3% Tanthof-West 0% 4% 2% 4% 35% 51% 3% 0% 1% Tanthof-Oost 0% 3% 3% 8% 29% 57% 1% 0% 0% Voorhof 2% 23% 5% 3% 65% 1% 1% 1% 0% Poptahof-Noord 9% 31% 0% 0% 60% 0% 0% 0% 0% Poptahof-Zuid 0% 42% 12% 0% 45% 0% 0% 0% 1% Roland Holstbuurt 0% 23% 2% 6% 66% 0% 2% 0% 0% Buitenhof 2% 12% 3% 3% 57% 19% 1% 2% 1% Wippolder 1% 3% 11% 39% 26% 11% 5% 1% 4% SmartAgent 89

91 Woonmilieu Groot stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra Levendig stedelijk wonen Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app en egw Woonwijk met vooral egw Hoogwaardig wonen 's-gravenhage 9% 12% 21% 21% 22% 10% 3% 0% 1% Centrum 26% 6% 38% 19% 7% 3% 1% 0% 0% Archipelbuurt 16% 0% 22% 55% 6% 0% 1% 0% 0% Zeeheldenkwartier 14% 1% 45% 37% 2% 0% 1% 0% 0% Stationsbuurt 36% 3% 34% 18% 3% 3% 1% 0% 1% Huygenspark 35% 4% 38% 10% 5% 5% 0% 0% 2% Rivierenbuurt-Noord 39% 0% 29% 30% 0% 0% 1% 0% 0% Centrum 26% 6% 38% 19% 7% 3% 1% 0% 0% Kortenbos 48% 7% 22% 14% 5% 4% 0% 0% 0% Voorhout 63% 2% 19% 14% 2% 0% 0% 0% 0% Uilebomen 79% 4% 8% 8% 0% 0% 0% 0% 0% Zuidwal 57% 9% 23% 8% 0% 0% 2% 1% 1% Schildersbuurt 17% 9% 50% 10% 11% 4% 0% 0% 0% Schildersbuurt-West 10% 11% 53% 13% 6% 7% 0% 0% 0% Schildersbuurt-Noord 23% 9% 43% 9% 15% 2% 0% 0% 0% Schildersbuurt-Oost 22% 3% 55% 3% 16% 0% 0% 0% 0% Transvaalkwartier 7% 10% 54% 20% 9% 3% 0% 0% 0% Transvaalkwartier-Noord 5% 21% 61% 13% 0% 0% 0% 0% 0% Transvaalkwartier-Midden 10% 4% 63% 21% 7% 1% 0% 0% 0% Transvaalkwartier-Zuid 6% 4% 43% 24% 16% 7% 0% 0% 0% Groente- en Fruitmarkt 0% 9% 25% 12% 34% 17% 2% 1% 0% Escamp 3% 22% 14% 13% 34% 12% 2% 1% 1% Rustenburg en Oostbroek 3% 13% 37% 29% 12% 6% 0% 0% 0% Rustenburg 2% 10% 26% 34% 18% 10% 0% 0% 0% Oostbroek-Noord 0% 13% 33% 48% 2% 5% 0% 0% 0% Oostbroek-Zuid 4% 17% 48% 16% 13% 3% 0% 0% 0% Leyenburg 4% 25% 13% 19% 34% 3% 1% 0% 0% Bouwlust en Vrederust 0% 23% 9% 6% 49% 10% 1% 1% 1% Venen, Oorden en Raden 1% 19% 9% 7% 43% 16% 1% 3% 3% Zijden, Steden en Zichten 0% 26% 7% 9% 50% 8% 0% 0% 0% Dreven en Gaarden 0% 23% 11% 3% 54% 9% 0% 0% 0% Morgenstond 6% 42% 8% 8% 32% 4% 0% 0% 0% Morgenstond-Zuid 6% 47% 9% 11% 25% 1% 0% 1% 0% Morgenstond-West 2% 32% 6% 8% 43% 10% 0% 0% 0% Morgenstond-Oost 11% 46% 8% 6% 27% 1% 1% 0% 0% Moerwijk 5% 17% 15% 15% 40% 7% 1% 0% 1% Moerwijk-Oost 8% 18% 6% 25% 26% 15% 0% 0% 2% Moerwijk-West 5% 25% 20% 10% 36% 4% 1% 0% 3% Moerwijk-Noord 6% 9% 20% 18% 37% 10% 0% 0% 1% Moerwijk-Zuid 1% 19% 4% 12% 60% 1% 4% 0% 0% Wateringse Veld 0% 7% 2% 1% 28% 48% 8% 2% 2% Hoge Veld 0% 14% 2% 3% 31% 41% 4% 0% 4% Parkbuurt oosteinde 0% 1% 0% 1% 22% 60% 15% 0% 0% Lage Veld 1% 0% 5% 0% 32% 49% 7% 6% 0% Zonne Veld 0% 9% 0% 0% 29% 57% 5% 0% 0% Landelijk wonen Dorps wonen SmartAgent 90

92 Woonmilieu Groot stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra Levendig stedelijk wonen Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app en egw Woonwijk met vooral egw Hoogwaardig wonen Haagse Hout 14% 9% 15% 28% 29% 2% 4% 0% 1% Benoordenhout 4% 7% 9% 48% 21% 2% 11% 0% 1% Uilennest 3% 3% 1% 34% 55% 0% 6% 0% 1% Duinzigt 0% 19% 1% 26% 40% 4% 10% 0% 0% Waalsdorp 6% 2% 6% 59% 8% 2% 16% 0% 0% Mariahoeve en Marlot 4% 18% 5% 7% 60% 2% 2% 0% 1% Landen 5% 11% 8% 8% 62% 6% 0% 0% 0% Kampen 8% 20% 7% 15% 44% 3% 0% 2% 3% Burgen en Horsten 2% 24% 2% 3% 67% 0% 0% 0% 2% Bezuidenhout 30% 3% 27% 34% 6% 0% 0% 0% 0% Bezuidenhout-West 55% 4% 16% 1% 23% 0% 0% 0% 0% Bezuidenhout-Midden 52% 5% 20% 20% 3% 0% 0% 0% 0% Bezuidenhout-Oost 14% 1% 34% 49% 2% 0% 0% 0% 0% Laak 7% 6% 33% 19% 22% 11% 1% 0% 1% Laakkwartier en Spoorwijk 7% 6% 33% 19% 22% 11% 1% 0% 1% Laakhaven-Oost 30% 4% 33% 14% 20% 0% 0% 0% 0% Laakhaven-West 16% 16% 7% 0% 45% 11% 0% 5% 0% Spoorwijk 4% 5% 10% 3% 41% 36% 0% 0% 0% Laakkwartier-West 0% 1% 33% 26% 18% 17% 0% 0% 4% Laakkwartier-Oost 4% 2% 41% 31% 16% 4% 1% 0% 2% Noordpolderbuurt 5% 12% 43% 14% 16% 9% 2% 0% 0% Leidschenveen-Ypenburg 0% 6% 0% 2% 21% 58% 10% 1% 2% Ypenburg 0% 6% 0% 3% 17% 60% 12% 0% 1% Morgenweide 0% 13% 0% 6% 16% 64% 0% 0% 0% Singels 0% 3% 1% 3% 20% 71% 1% 0% 0% Waterbuurt 0% 5% 1% 2% 23% 67% 2% 1% 0% De Bras 0% 1% 0% 1% 8% 58% 27% 0% 5% Leidschenveen 0% 7% 0% 1% 26% 55% 6% 2% 2% De Lanen 0% 13% 0% 1% 11% 66% 8% 0% 1% De Velden 0% 8% 1% 1% 35% 45% 1% 6% 4% De Vissen 0% 4% 0% 1% 28% 59% 5% 1% 3% Loosduinen 2% 25% 3% 8% 42% 14% 3% 1% 2% Bohemen en Meer en Bos 3% 15% 1% 8% 62% 6% 4% 0% 0% Kraayenstein en de Uithof 2% 10% 3% 0% 58% 13% 5% 4% 4% Loosduinen 2% 25% 3% 8% 42% 14% 3% 1% 2% Houtwijk 3% 13% 4% 6% 37% 35% 0% 1% 1% Kom Loosduinen 1% 51% 5% 4% 26% 6% 0% 0% 8% Waldeck 3% 33% 2% 12% 42% 6% 1% 0% 2% Waldeck-Zuid 7% 40% 2% 4% 43% 5% 1% 0% 0% Nieuw Waldeck 2% 17% 1% 9% 52% 13% 0% 0% 6% Rosenburg 6% 35% 4% 42% 15% 1% 3% 0% 0% Componistenbuurt 1% 26% 3% 12% 51% 7% 0% 0% 0% Waldeck-Noord 1% 61% 1% 0% 37% 0% 0% 0% 0% Landelijk wonen Dorps wonen SmartAgent 91

93 Woonmilieu Groot stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra Levendig stedelijk wonen Scheveningen 5% 7% 22% 37% 13% 4% 7% 0% 5% Belgisch Park 9% 9% 22% 23% 14% 4% 19% 0% 0% Scheveningen 5% 7% 22% 37% 13% 4% 7% 0% 5% Oud Scheveningen 11% 4% 21% 36% 12% 2% 1% 0% 12% Vissershaven 6% 9% 33% 9% 25% 18% 0% 0% 1% Scheveningen Badplaats 5% 12% 18% 31% 12% 0% 10% 0% 11% Visserijbuurt 2% 6% 23% 46% 6% 6% 3% 1% 7% Duindorp 0% 4% 6% 15% 36% 10% 1% 0% 28% Geuzen- en Statenkwartier 4% 8% 26% 52% 6% 0% 3% 0% 0% Statenkwartier 4% 10% 33% 46% 2% 0% 5% 0% 0% Geuzenkwartier 4% 5% 13% 62% 15% 0% 0% 1% 1% Duinoord 3% 3% 29% 61% 3% 0% 0% 0% 0% Stadhoudersplantsoen 6% 12% 31% 43% 8% 0% 0% 0% 0% Sweelinckplein en omgeving 2% 0% 29% 68% 1% 0% 0% 0% 0% Segbroek 4% 8% 28% 41% 10% 3% 6% 1% 0% Bomen- en Bloemenbuurt 2% 11% 19% 42% 20% 3% 1% 1% 0% Bloemenbuurt-West 0% 1% 9% 37% 40% 8% 3% 2% 0% Bloemenbuurt-Oost 3% 9% 21% 42% 21% 3% 0% 0% 0% Bomenbuurt 2% 17% 21% 43% 12% 1% 2% 1% 1% Vogelwijk 1% 1% 0% 10% 1% 4% 80% 2% 1% Vruchtenbuurt 2% 14% 19% 33% 23% 4% 2% 0% 2% Vruchtenbuurt 2% 14% 19% 33% 23% 4% 2% 0% 2% Eykenduynen 0% 10% 14% 43% 28% 4% 1% 0% 0% Valkenboskwartier 3% 5% 31% 53% 4% 2% 0% 0% 0% Heesterbuurt 4% 4% 19% 64% 6% 2% 0% 1% 0% Valkenboskwartier 3% 5% 31% 53% 4% 2% 0% 0% 0% Regentessekwartier 8% 5% 46% 36% 2% 1% 1% 1% 0% Rond de Energiecentrale 16% 7% 38% 31% 4% 2% 2% 0% 0% Koningsplein en omgeving 1% 2% 53% 40% 1% 0% 0% 2% 0% Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app en egw Woonwijk met vooral egw Hoogwaardig wonen Landelijk wonen Dorps wonen Leidschendam-Voorburg 2% 17% 6% 16% 32% 18% 4% 1% 6% Park Veursehout 1% 19% 0% 4% 37% 27% 10% 0% 3% Prinsenhof 4% 29% 3% 0% 64% 1% 0% 0% 0% 't Lien en omgeving 0% 10% 3% 2% 29% 47% 8% 0% 1% Stompwijk 0% 0% 0% 0% 0% 0% 3% 33% 64% Leidschendam-Centrum 0% 13% 12% 12% 25% 24% 2% 0% 15% De Heuvel en omgeving 2% 36% 1% 10% 50% 1% 0% 0% 0% Damsigt en omgeving 0% 6% 1% 19% 34% 31% 6% 1% 4% Essesteijn 0% 16% 3% 3% 48% 26% 4% 0% 0% Voorburg Midden 0% 27% 7% 19% 21% 13% 3% 0% 11% Bovenveen 0% 14% 9% 14% 53% 9% 1% 0% 0% Voorburg Noord 15% 7% 13% 44% 11% 7% 1% 0% 2% Voorburg West 1% 6% 9% 40% 7% 21% 8% 2% 7% Midden-Delfland 0% 1% 0% 2% 6% 15% 3% 10% 64% Schipluiden 0% 1% 0% 2% 7% 18% 3% 10% 59% Buurt Schipluiden 0% 0% 0% 0% 0% 12% 2% 2% 84% Den Hoorn 0% 1% 0% 3% 11% 24% 4% 2% 54% Maasland 0% 2% 0% 1% 5% 8% 3% 10% 71% SmartAgent 92

94 Woonmilieu Groot stedelijk wonen Wonen bij winkelcentra Levendig stedelijk wonen Pijnacker-Nootdorp 1% 5% 1% 3% 15% 43% 6% 4% 22% Pijnacker 0% 1% 0% 1% 19% 42% 3% 4% 28% Nootdorp 2% 12% 1% 4% 9% 39% 12% 5% 16% Delfgauw 0% 3% 0% 5% 18% 50% 2% 3% 19% Rustig stedelijk wonen Woonwijk met app en egw Woonwijk met vooral egw Hoogwaardig wonen Landelijk wonen Dorps wonen Rijswijk 2% 18% 8% 17% 38% 12% 2% 1% 3% Wijk 01 2% 6% 6% 67% 4% 12% 1% 0% 1% Wijk 02 0% 17% 14% 32% 17% 8% 2% 0% 10% Wijk 03 2% 21% 13% 4% 55% 2% 1% 2% 1% Wijk 04 3% 54% 10% 5% 28% 0% 0% 0% 0% Wijk 05 1% 9% 1% 5% 42% 33% 6% 1% 1% Wijk 06 1% 12% 2% 0% 69% 12% 1% 3% 0% Wijk 07 8% 17% 11% 16% 47% 1% 0% 0% 0% Wassenaar 1% 8% 0% 3% 7% 19% 16% 4% 42% Zuidwestelijk deel der gemeente 0% 1% 0% 0% 0% 0% 44% 3% 52% Noordoostelijk deel der gemeente 1% 10% 0% 4% 9% 26% 7% 4% 39% Westland 0% 4% 1% 2% 12% 32% 3% 5% 42% Naaldwijk 0% 11% 1% 3% 23% 34% 7% 3% 18% Honselersdijk 0% 0% 1% 1% 6% 26% 4% 7% 56% Maasdijk 0% 1% 0% 0% 0% 20% 1% 13% 65% 's-gravenzande 0% 3% 2% 2% 11% 42% 4% 5% 33% Heenweg /ter Heijde aan Zee 0% 0% 0% 5% 2% 10% 0% 13% 69% Monster 0% 4% 0% 2% 10% 24% 1% 4% 54% Poeldijk 0% 4% 0% 3% 1% 23% 0% 5% 64% Wateringen 0% 1% 1% 2% 10% 35% 1% 3% 47% Kwintsheul 0% 0% 0% 0% 1% 19% 1% 6% 73% De Lier 0% 1% 0% 1% 7% 31% 3% 6% 52% Zoetermeer 3% 12% 4% 4% 32% 39% 3% 1% 3% Zoetermeer Centrum 7% 21% 10% 6% 42% 4% 1% 0% 9% Dorp 0% 11% 13% 13% 21% 5% 1% 0% 35% Stadscentrum 15% 37% 26% 4% 13% 4% 0% 0% 0% Palenstein 2% 19% 4% 2% 61% 5% 1% 1% 5% Driemanspolder 10% 19% 0% 6% 60% 3% 1% 0% 0% Meerzicht 2% 17% 1% 2% 53% 24% 1% 0% 0% Meerzicht-West 2% 15% 0% 2% 46% 34% 1% 0% 0% Meerzicht-Oost 3% 19% 2% 3% 62% 11% 1% 0% 0% Buytenwegh - De Leyens 3% 14% 2% 6% 24% 46% 3% 1% 1% Buytenwegh 4% 23% 3% 5% 35% 30% 1% 0% 0% De Leyens 2% 3% 2% 6% 11% 65% 6% 1% 3% Seghwaert 5% 6% 4% 4% 22% 58% 0% 1% 0% Noordhove 0% 3% 0% 3% 22% 60% 6% 3% 3% Rokkeveen 1% 6% 3% 1% 25% 59% 4% 0% 1% Oosterheem 2% 6% 2% 3% 31% 44% 10% 1% 1% SmartAgent 93

95 Woonwerelden Landelijk & vrij Veilig & de wijk Delft 9% 7% 19% 12% 12% 15% 10% 14% 's-gravenhage 6% 9% 20% 11% 12% 17% 12% 13% Leidschendam-Voorburg 9% 8% 10% 14% 9% 16% 16% 19% Midden-Delfland 17% 13% 5% 22% 6% 9% 9% 19% Pijnacker-Nootdorp 11% 15% 7% 21% 7% 10% 9% 19% Rijswijk 8% 12% 8% 11% 10% 16% 19% 16% Wassenaar 9% 17% 8% 15% 14% 9% 11% 18% Westland 12% 17% 6% 20% 7% 9% 12% 16% Zoetermeer 10% 15% 9% 16% 9% 14% 10% 16% Stedelijk & authentiek Samen & de buurt Stads & allure Rustig & functioneel Praktisch & vertrouwd Ruim & hoogwaardig Delft 9% 7% 19% 12% 12% 15% 10% 14% Binnenstad 5% 1% 38% 5% 17% 20% 7% 7% Vrijenban 10% 10% 17% 20% 10% 14% 7% 13% Hof van Delft 7% 10% 25% 16% 12% 12% 5% 12% Voordijkshoorn 13% 7% 12% 17% 13% 14% 7% 16% Tanthof-West 18% 10% 13% 10% 8% 10% 9% 23% Tanthof-Oost 13% 19% 6% 13% 4% 17% 8% 20% Voorhof 8% 5% 15% 9% 16% 18% 17% 13% Poptahof-Noord 9% 3% 15% 8% 17% 12% 36% 0% Poptahof-Zuid 0% 17% 11% 8% 27% 5% 24% 9% Roland Holstbuurt 11% 2% 15% 10% 21% 23% 12% 6% Buitenhof 8% 8% 8% 12% 10% 12% 23% 18% Wippolder 10% 6% 18% 11% 15% 17% 7% 17% SmartAgent 94

96 Woonwerelden Landelijk & vrij Veilig & de wijk 's-gravenhage 6% 9% 20% 11% 12% 17% 12% 13% Centrum 4% 9% 31% 9% 13% 17% 9% 9% Archipelbuurt 3% 1% 30% 13% 15% 24% 1% 13% Zeeheldenkwartier 4% 1% 38% 7% 12% 18% 5% 15% Stationsbuurt 6% 5% 32% 9% 14% 22% 8% 5% Huygenspark 7% 2% 34% 9% 12% 21% 9% 6% Rivierenbuurt-Noord 3% 12% 27% 10% 20% 21% 4% 3% Centrum 4% 9% 31% 9% 13% 17% 9% 9% Kortenbos 2% 2% 48% 2% 11% 26% 4% 4% Voorhout 6% 1% 47% 3% 21% 11% 0% 12% Uilebomen 3% 0% 32% 0% 29% 24% 7% 6% Zuidwal 5% 3% 46% 6% 19% 12% 6% 4% Schildersbuurt 4% 15% 21% 13% 12% 14% 15% 6% Schildersbuurt-West 5% 21% 15% 12% 13% 13% 14% 8% Schildersbuurt-Noord 2% 12% 31% 13% 13% 13% 12% 5% Schildersbuurt-Oost 5% 9% 13% 15% 9% 19% 24% 4% Transvaalkwartier 3% 20% 17% 12% 10% 16% 9% 14% Transvaalkwartier-Noord 0% 9% 28% 30% 9% 15% 3% 6% Transvaalkwartier-Midden 0% 32% 14% 6% 7% 12% 16% 13% Transvaalkwartier-Zuid 7% 20% 11% 1% 12% 18% 10% 20% Groente- en Fruitmarkt 4% 25% 17% 8% 3% 6% 18% 19% Escamp 6% 13% 11% 13% 11% 18% 18% 11% Rustenburg en Oostbroek 5% 10% 18% 17% 16% 17% 10% 8% Rustenburg 4% 8% 18% 25% 15% 14% 11% 6% Oostbroek-Noord 0% 23% 16% 4% 20% 13% 14% 11% Oostbroek-Zuid 7% 6% 19% 18% 14% 22% 6% 7% Leyenburg 8% 11% 16% 10% 7% 18% 16% 14% Bouwlust en Vrederust 7% 14% 7% 10% 9% 19% 23% 11% Venen, Oorden en Raden 6% 12% 14% 12% 8% 17% 16% 15% Zijden, Steden en Zichten 7% 12% 6% 10% 12% 23% 21% 10% Dreven en Gaarden 8% 15% 3% 7% 9% 18% 30% 10% Morgenstond 5% 14% 10% 9% 7% 19% 28% 8% Morgenstond-Zuid 10% 12% 6% 11% 7% 23% 24% 7% Morgenstond-West 1% 21% 12% 4% 7% 18% 27% 9% Morgenstond-Oost 3% 8% 13% 12% 6% 17% 32% 9% Moerwijk 4% 14% 10% 15% 11% 16% 22% 8% Moerwijk-Oost 0% 11% 5% 20% 7% 17% 20% 21% Moerwijk-West 3% 10% 9% 17% 12% 14% 28% 7% Moerwijk-Noord 1% 11% 14% 16% 16% 16% 19% 7% Moerwijk-Zuid 13% 25% 8% 9% 4% 21% 20% 1% Wateringse Veld 8% 13% 7% 16% 15% 15% 7% 20% Hoge Veld 5% 8% 10% 18% 20% 17% 8% 15% Parkbuurt oosteinde 8% 4% 7% 19% 12% 10% 2% 37% Lage Veld 9% 10% 3% 19% 12% 26% 5% 16% Zonne Veld 9% 26% 5% 14% 14% 4% 6% 22% Stedelijk & authentiek Samen & de buurt Stads & allure Rustig & functioneel Praktisch & vertrouwd Ruim & hoogwaardig SmartAgent 95

97 Woonwerelden Landelijk & vrij Veilig & de wijk Haagse Hout 4% 5% 23% 8% 15% 18% 10% 18% Benoordenhout 6% 2% 20% 9% 12% 18% 7% 25% Uilennest 7% 0% 24% 7% 9% 17% 12% 24% Duinzigt 5% 0% 15% 12% 11% 25% 8% 23% Waalsdorp 5% 0% 21% 13% 13% 17% 5% 25% Mariahoeve en Marlot 5% 6% 18% 4% 14% 21% 17% 16% Landen 4% 8% 22% 2% 10% 27% 17% 10% Kampen 12% 4% 12% 3% 22% 24% 9% 14% Burgen en Horsten 4% 6% 17% 7% 14% 15% 20% 18% Bezuidenhout 3% 6% 29% 11% 18% 14% 5% 14% Bezuidenhout-West 3% 23% 16% 4% 22% 27% 3% 1% Bezuidenhout-Midden 0% 1% 29% 5% 22% 15% 5% 24% Bezuidenhout-Oost 4% 3% 33% 16% 15% 10% 6% 14% Laak 6% 12% 18% 12% 15% 21% 10% 7% Laakkwartier en Spoorwijk 6% 12% 18% 12% 15% 21% 10% 7% Laakhaven-Oost 0% 5% 31% 1% 27% 25% 5% 6% Laakhaven-West 5% 2% 12% 21% 15% 21% 23% 0% Spoorwijk 2% 16% 4% 18% 7% 24% 15% 14% Laakkwartier-West 10% 14% 14% 18% 7% 19% 11% 6% Laakkwartier-Oost 9% 11% 22% 8% 15% 22% 6% 7% Noordpolderbuurt 3% 15% 20% 10% 17% 17% 10% 8% Leidschenveen-Ypenburg 9% 16% 6% 15% 12% 11% 5% 26% Ypenburg 11% 16% 8% 18% 10% 11% 4% 24% Morgenweide 5% 16% 7% 13% 14% 6% 9% 30% Singels 10% 19% 7% 18% 5% 21% 3% 17% Waterbuurt 17% 23% 12% 13% 18% 3% 3% 11% De Bras 16% 11% 8% 16% 4% 7% 1% 37% Leidschenveen 6% 17% 5% 11% 15% 9% 8% 29% De Lanen 6% 15% 3% 16% 15% 7% 9% 28% De Velden 5% 16% 7% 11% 15% 5% 7% 34% De Vissen 7% 17% 5% 10% 15% 9% 9% 27% Loosduinen 7% 11% 9% 14% 8% 16% 21% 14% Bohemen en Meer en Bos 11% 5% 6% 12% 11% 19% 16% 19% Kraayenstein en de Uithof 9% 9% 9% 16% 8% 19% 15% 15% Loosduinen 7% 11% 9% 14% 8% 16% 21% 14% Houtwijk 5% 15% 14% 18% 10% 7% 15% 17% Kom Loosduinen 7% 10% 9% 17% 3% 15% 31% 8% Waldeck 6% 10% 8% 11% 9% 19% 26% 12% Waldeck-Zuid 6% 21% 10% 6% 6% 15% 30% 6% Nieuw Waldeck 6% 12% 5% 15% 11% 17% 24% 10% Rosenburg 6% 5% 10% 14% 3% 18% 27% 16% Componistenbuurt 6% 5% 16% 8% 8% 25% 16% 16% Waldeck-Noord 4% 5% 4% 7% 13% 24% 32% 11% Stedelijk & authentiek Samen & de buurt Stads & allure Rustig & functioneel Praktisch & vertrouwd Ruim & hoogwaardig SmartAgent 96

98 Woonwerelden Landelijk & vrij Veilig & de wijk Scheveningen 5% 3% 26% 11% 15% 16% 7% 18% Belgisch Park 5% 5% 21% 8% 21% 14% 9% 17% Scheveningen 5% 3% 26% 11% 15% 16% 7% 18% Oud Scheveningen 0% 6% 27% 17% 13% 18% 6% 14% Vissershaven 7% 4% 36% 9% 7% 18% 10% 10% Scheveningen Badplaats 8% 5% 28% 7% 12% 19% 4% 18% Visserijbuurt 5% 3% 23% 6% 11% 32% 13% 6% Duindorp 4% 11% 9% 29% 15% 14% 10% 8% Geuzen- en Statenkwartier 3% 1% 34% 10% 13% 13% 5% 21% Statenkwartier 1% 0% 33% 12% 17% 10% 6% 22% Geuzenkwartier 8% 2% 36% 5% 5% 18% 5% 21% Duinoord 6% 1% 32% 9% 15% 14% 2% 21% Stadhoudersplantsoen 5% 2% 43% 6% 9% 20% 6% 9% Sweelinckplein en omgeving 7% 0% 28% 10% 17% 12% 0% 25% Segbroek 7% 5% 26% 13% 13% 16% 7% 14% Bomen- en Bloemenbuurt 8% 2% 20% 13% 11% 24% 9% 13% Bloemenbuurt-West 6% 6% 16% 9% 9% 23% 4% 27% Bloemenbuurt-Oost 6% 3% 16% 13% 9% 31% 12% 10% Bomenbuurt 10% 0% 26% 15% 13% 18% 7% 10% Vogelwijk 6% 2% 17% 4% 13% 1% 2% 55% Vruchtenbuurt 6% 4% 27% 16% 11% 9% 9% 18% Vruchtenbuurt 6% 4% 27% 16% 11% 9% 9% 18% Eykenduynen 9% 8% 21% 16% 6% 6% 15% 18% Valkenboskwartier 8% 9% 26% 14% 10% 19% 7% 9% Heesterbuurt 8% 13% 20% 16% 10% 20% 5% 9% Valkenboskwartier 8% 9% 26% 14% 10% 19% 7% 9% Regentessekwartier 6% 5% 35% 12% 20% 11% 5% 7% Rond de Energiecentrale 4% 9% 39% 10% 9% 13% 8% 9% Koningsplein en omgeving 8% 2% 31% 13% 29% 9% 2% 6% Stedelijk & authentiek Samen & de buurt Stads & allure Rustig & functioneel Praktisch & vertrouwd Ruim & hoogwaardig Leidschendam-Voorburg 9% 8% 10% 14% 9% 16% 16% 19% Park Veursehout 9% 9% 12% 6% 8% 14% 17% 25% Prinsenhof 7% 10% 8% 15% 6% 16% 29% 9% 't Lien en omgeving 8% 16% 7% 14% 13% 13% 11% 17% Stompwijk 25% 2% 2% 32% 3% 12% 13% 12% Leidschendam-Centrum 8% 10% 10% 22% 6% 18% 12% 13% De Heuvel en omgeving 5% 7% 9% 8% 8% 29% 23% 11% Damsigt en omgeving 10% 2% 5% 11% 6% 18% 16% 33% Essesteijn 7% 11% 9% 15% 2% 26% 9% 21% Voorburg Midden 6% 8% 10% 14% 14% 12% 17% 19% Bovenveen 11% 4% 14% 9% 8% 20% 17% 17% Voorburg Noord 10% 12% 15% 16% 14% 8% 9% 16% Voorburg West 16% 4% 8% 17% 9% 7% 13% 27% Midden-Delfland 17% 13% 5% 22% 6% 9% 9% 19% Schipluiden 14% 14% 6% 24% 6% 9% 9% 17% Buurt Schipluiden 20% 11% 7% 27% 7% 4% 11% 14% Den Hoorn 11% 16% 6% 24% 4% 11% 8% 20% Maasland 21% 12% 1% 18% 6% 10% 8% 23% SmartAgent 97

99 Woonwerelden Landelijk & vrij Veilig & de wijk Pijnacker-Nootdorp 11% 15% 7% 21% 7% 10% 9% 19% Pijnacker 15% 15% 6% 23% 6% 10% 8% 16% Nootdorp 8% 15% 6% 19% 9% 9% 11% 23% Delfgauw 8% 18% 9% 19% 6% 14% 7% 19% Stedelijk & authentiek Samen & de buurt Stads & allure Rustig & functioneel Praktisch & vertrouwd Ruim & hoogwaardig Rijswijk 8% 12% 8% 11% 10% 16% 19% 16% Wijk 01 10% 11% 19% 14% 12% 7% 1% 27% Wijk 02 6% 14% 9% 15% 14% 15% 13% 13% Wijk 03 10% 11% 11% 10% 8% 20% 17% 13% Wijk 04 9% 9% 1% 11% 16% 18% 34% 3% Wijk 05 8% 13% 3% 9% 10% 20% 15% 23% Wijk 06 6% 11% 3% 8% 6% 17% 29% 19% Wijk 07 3% 16% 11% 7% 11% 19% 21% 12% Wassenaar 9% 17% 8% 15% 14% 9% 11% 18% Zuidwestelijk deel der gemeente 10% 23% 6% 8% 30% 0% 0% 24% Noordoostelijk deel der gemeente 9% 15% 9% 17% 9% 12% 14% 15% Westland 12% 17% 6% 20% 7% 9% 12% 16% Naaldwijk 10% 15% 7% 17% 7% 10% 16% 19% Honselersdijk 10% 17% 6% 27% 6% 8% 12% 14% Maasdijk 28% 16% 1% 18% 4% 11% 8% 13% 's-gravenzande 14% 16% 5% 24% 5% 8% 10% 18% Heenweg /ter Heijde aan Zee 0% 35% 10% 14% 4% 10% 23% 3% Monster 11% 18% 9% 19% 6% 9% 13% 16% Poeldijk 13% 27% 9% 19% 5% 7% 9% 10% Wateringen 12% 18% 6% 23% 7% 10% 11% 13% Kwintsheul 13% 17% 8% 25% 11% 4% 9% 12% De Lier 12% 22% 7% 17% 9% 7% 12% 14% Zoetermeer 10% 15% 9% 16% 9% 14% 10% 16% Zoetermeer Centrum 7% 13% 13% 17% 5% 20% 15% 9% Dorp 4% 18% 8% 20% 9% 18% 14% 8% Stadscentrum 4% 12% 18% 7% 10% 24% 21% 3% Palenstein 7% 12% 12% 26% 2% 16% 12% 13% Driemanspolder 10% 9% 15% 13% 3% 23% 15% 11% Meerzicht 16% 15% 11% 15% 8% 10% 11% 15% Meerzicht-West 21% 18% 7% 13% 5% 12% 9% 14% Meerzicht-Oost 9% 10% 16% 18% 12% 7% 13% 15% Buytenwegh - De Leyens 10% 17% 8% 15% 7% 13% 12% 18% Buytenwegh 6% 17% 7% 16% 9% 18% 16% 10% De Leyens 15% 17% 9% 13% 5% 7% 8% 27% Seghwaert 9% 19% 12% 17% 8% 13% 8% 15% Noordhove 12% 17% 4% 19% 12% 12% 6% 17% Rokkeveen 10% 14% 5% 15% 11% 16% 8% 20% Oosterheem 9% 16% 4% 18% 16% 9% 6% 23% SmartAgent 98

100 Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid % tevreden totale woonsituatie % tevreden huidige woning % tevreden huidige wijk Imagoscore (intern) Imagoscore (extern) % wel verhuisplannen Delft 74% 75% 73% 67,5 73,4 45% 's-gravenhage 73% 73% 70% 66,6 65,0 45% Leidschendam-Voorburg 85% 82% 86% 76,6 32% Midden-Delfland 90% 89% 87% 78,2 23% Pijnacker-Nootdorp 89% 91% 85% 75,5 30% Rijswijk 83% 80% 81% 73,4 67,5 38% Wassenaar 80% 78% 83% 75,7 66,9 45% Westland 81% 83% 78% 71,4 30% Zoetermeer 80% 81% 77% 69,6 60,1 37% Delft 74% 75% 73% 67,5 73,4 45% Binnenstad 89% 83% 90% 77,7 73,1 48% Vrijenban 76% 82% 76% 68,4 57,0 50% Hof van Delft 79% 73% 80% 69,4 69,5 42% Voordijkshoorn 74% 82% 73% 67,5 62,1 36% Tanthof-West 75% 75% 72% 68,7 42,4 37% Tanthof-Oost 82% 83% 76% 68,6 46,7 38% Voorhof 70% 70% 64% 62,6 45,7 50% Poptahof-Noord 44% 51% 53% 55,6 37,7 42% Poptahof-Zuid 79% 71% 69% 69,1 43,4 59% Roland Holstbuurt 84% 77% 78% 70 49,7 48% Buitenhof 61% 66% 56% 59,2 43,0 48% Wippolder 65% 68% 66% 65,1 48,7 51% SmartAgent 99

101 Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid % tevreden totale woonsituatie % tevreden huidige woning % tevreden huidige wijk Imagoscore (intern) Imagoscore (extern) % wel verhuisplannen 's-gravenhage 73% 73% 70% 66,6 65,0 45% Centrum 67% 68% 64% 63,1 48% Archipelbuurt 95% 87% 100% 86,3 71,6 38% Zeeheldenkwartier 85% 77% 89% 77,1 71,3 52% Stationsbuurt 66% 66% 60% 65,2 35,4 54% Huygenspark 63% 63% 58% 66,1 39,6 51% Rivierenbuurt-Noord 77% 85% 70% 67,1 41,5 55% Centrum 67% 68% 64% 63,1 62,0 48% Kortenbos 86% 80% 77% 70,4 60,0 41% Voorhout 92% 87% 82% 76 69,0 48% Uilebomen 90% 83% 85% 75,8 57,6 62% Zuidwal 74% 80% 69% 64,3 52,2 55% Schildersbuurt 49% 58% 44% 50,9 29,6 44% Schildersbuurt-West 41% 49% 45% 52,3 28,3 53% Schildersbuurt-Noord 60% 65% 47% 49,9 29,8 38% Schildersbuurt-Oost 45% 65% 37% 49,4 30,7 32% Transvaalkwartier 47% 45% 41% 48,7 33,7 48% Transvaalkwartier-Noord 48% 48% 53% 53 34,9 54% Transvaalkwartier-Midden 48% 47% 43% 51,7 33,0 41% Transvaalkwartier-Zuid 44% 41% 31% 43,6 33,5 47% Groente- en Fruitmarkt 52% 62% 33% 47,8 39,2 41% Escamp 62% 65% 58% 59 47% Rustenburg en Oostbroek 61% 63% 55% 57 46,5 47% Rustenburg 66% 76% 60% 60,4 50,6 41% Oostbroek-Noord 77% 63% 63% 63,8 48,1 55% Oostbroek-Zuid 48% 52% 46% 50,6 45,5 48% Leyenburg 70% 77% 65% 62,3 51,3 45% Bouwlust en Vrederust 61% 65% 57% 57,8 41,9 49% Venen, Oorden en Raden 58% 62% 51% 58,1 39,5 55% Zijden, Steden en Zichten 54% 64% 60% 55 35,6 49% Dreven en Gaarden 64% 63% 58% 59 38,3 49% Morgenstond 59% 58% 57% 59,6 44,0 55% Morgenstond-Zuid 57% 60% 57% 56,8 46,9 58% Morgenstond-West 74% 68% 64% 62,4 48,7 54% Morgenstond-Oost 47% 45% 49% 59,7 40,3 52% Moerwijk 46% 47% 43% 51,7 39,1 48% Moerwijk-Oost 52% 36% 47% 51,8 38,9 43% Moerwijk-West 43% 48% 36% 50 38,8 42% Moerwijk-Noord 42% 51% 40% 47,1 40,8 59% Moerwijk-Zuid 54% 50% 56% 61,9 39,7 45% Wateringse Veld 81% 88% 78% 69,6 57,0 35% Hoge Veld 78% 84% 74% 69,6 51,1 46% Parkbuurt oosteinde 93% 97% 89% 73,8 59,5 13% Lage Veld 74% 87% 74% 64,7 48,2 30% Zonne Veld 76% 84% 82% 70,3 45,8 43% SmartAgent 100

102 Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid % tevreden totale woonsituatie % tevreden huidige woning % tevreden huidige wijk Imagoscore (intern) Imagoscore (extern) % wel verhuisplannen Haagse Hout 84% 82% 86% 76 47% Benoordenhout 96% 93% 96% 82,9 67,8 36% Uilennest 93% 89% 92% 79,2 71,0 50% Duinzigt 97% 98% 96% 84,1 75,1 23% Waalsdorp 96% 88% 100% 84,8 72,1 34% Mariahoeve en Marlot 75% 73% 79% 71,8 55,6 54% Landen 67% 69% 67% 66,9 61,2 65% Kampen 70% 68% 75% 70,7 57,3 62% Burgen en Horsten 81% 77% 88% 74,9 58,2 44% Bezuidenhout 83% 81% 86% 74,8 65,1 48% Bezuidenhout-West 66% 63% 62% 65 58,6 54% Bezuidenhout-Midden 92% 91% 93% 80,7 67,4 47% Bezuidenhout-Oost 85% 83% 90% 75,4 61,6 47% Laak 52% 60% 46% 52,7 53% Laakkwartier en Spoorwijk 52% 60% 46% 52,7 32,7 53% Laakhaven-Oost 63% 77% 51% 59,9 39,5 57% Laakhaven-West 55% 82% 52% 54,3 36,5 42% Spoorwijk 59% 74% 57% 59,5 30,7 35% Laakkwartier-West 62% 64% 52% 54,3 34,8 57% Laakkwartier-Oost 46% 48% 41% 48,2 38,6 58% Noordpolderbuurt 44% 51% 39% 50,8 32,9 53% Leidschenveen-Ypenburg 83% 89% 77% 69 36% Ypenburg 85% 89% 81% 70,5 44,3 38% Morgenweide 88% 83% 82% 70,8 53,2 40% Singels 81% 91% 79% 66,6 48,7 38% Waterbuurt 81% 88% 70% 66 49,9 42% De Bras 85% 92% 84% 71,8 47,6 39% Leidschenveen 80% 89% 74% 67,3 52,4 34% De Lanen 83% 89% 74% 68,8 56,9 39% De Velden 86% 90% 76% 67,3 54,5 26% De Vissen 77% 89% 70% 65,1 49,8 36% Loosduinen 81% 80% 81% 73,3 34% Bohemen en Meer en Bos 97% 97% 98% 86,5 72,3 24% Kraayenstein en de Uithof 93% 93% 92% 78,5 50,4 51% Loosduinen 81% 80% 81% 73,3 64,5 34% Houtwijk 74% 76% 76% 66,9 56,6 41% Kom Loosduinen 84% 77% 86% 76,2 62,1 29% Waldeck 74% 73% 76% 70,2 54,3 33% Waldeck-Zuid 76% 68% 90% 77,4 54,2 25% Nieuw Waldeck 62% 66% 65% 63,9 54,8 40% Rosenburg 75% 67% 73% 67,1 53,2 34% Componistenbuurt 94% 91% 93% 81,5 61,2 29% Waldeck-Noord 85% 86% 80% 72,7 53,7 27% SmartAgent 101

103 Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid % tevreden totale woonsituatie % tevreden huidige woning % tevreden huidige wijk Imagoscore (intern) Imagoscore (extern) % wel verhuisplannen Scheveningen 86% 82% 85% 77,3 41% Belgisch Park 84% 81% 77% 75,8 75,4 45% Scheveningen 86% 82% 85% 77,3 67,3 41% Oud Scheveningen 76% 72% 71% 67,3 63,7 39% Vissershaven 71% 72% 70% 64,5 62,7 59% Scheveningen Badplaats 94% 90% 86% 77,3 61,7 30% Visserijbuurt 88% 83% 86% 75,9 61,6 35% Duindorp 73% 78% 75% 63,7 40,5 53% Geuzen- en Statenkwartier 92% 83% 95% 85,7 73,0 39% Statenkwartier 94% 86% 97% 87,8 76,7 44% Geuzenkwartier 87% 77% 90% 81,4 69,1 30% Duinoord 92% 84% 91% 80 65,9 47% Stadhoudersplantsoen 93% 88% 95% 82,8 71,6 50% Sweelinckplein en omgeving 92% 83% 90% 79 76,8 45% Segbroek 82% 80% 81% 72,4 42% Bomen- en Bloemenbuurt 91% 86% 91% 79 64,6 31% Bloemenbuurt-West 96% 98% 93% 80,4 65,3 23% Bloemenbuurt-Oost 93% 90% 95% 79,3 67,7 35% Bomenbuurt 86% 77% 87% 78,2 63,7 29% Vogelwijk 95% 97% 96% 88,3 72,9 31% Vruchtenbuurt 89% 85% 89% 77,1 33% Vruchtenbuurt 89% 85% 89% 77,1 65,4 33% Eykenduynen 92% 84% 91% 74,7 65,1 35% Valkenboskwartier 69% 73% 70% 64,4 48% Heesterbuurt 63% 71% 70% 62,2 58,8 49% Valkenboskwartier 69% 73% 70% 64,4 57,4 48% Regentessekwartier 82% 78% 78% 69,3 59,0 52% Rond de Energiecentrale 75% 78% 70% 64,7 53,2 54% Koningsplein en omgeving 88% 78% 85% 73,2 62,9 51% Leidschendam-Voorburg 85% 82% 86% 76,6 32% Park Veursehout 100% 93% 94% 83,1 66,9 23% Prinsenhof 71% 66% 75% 69,4 46,6 40% 't Lien en omgeving 82% 78% 82% 73,4 62,0 35% Stompwijk 93% 98% 93% 78,7 59,4 31% Leidschendam-Centrum 80% 86% 82% 71,7 60,9 29% De Heuvel en omgeving 80% 79% 83% 74,9 61,2 24% Damsigt en omgeving 92% 93% 86% 78,8 64,7 25% Essesteijn 92% 91% 90% 82,5 61,7 40% Voorburg Midden 89% 85% 92% 81,2 68,9 26% Bovenveen 71% 66% 78% 73,2 56,9 45% Voorburg Noord 91% 83% 83% 70,5 63,1 34% Voorburg West 89% 88% 94% 79,3 65,8 22% Midden-Delfland 90% 89% 87% 78,2 23% Schipluiden 89% 88% 89% 79,3 69,5 23% Buurt Schipluiden 89% 90% 91% 79,2 69,5 25% Den Hoorn 90% 88% 91% 80 66,4 19% Maasland 90% 89% 84% 76,2 68,5 22% SmartAgent 102

104 Tevredenheid, imago, verhuisgeneigdheid % tevreden totale woonsituatie % tevreden huidige woning % tevreden huidige wijk Imagoscore (intern) Imagoscore (extern) % wel verhuisplannen Pijnacker-Nootdorp 89% 91% 85% 75,5 30% Pijnacker 89% 90% 84% 75,8 65,6 28% Nootdorp 90% 92% 85% 75,4 66,8 31% Delfgauw 88% 91% 87% 74,6 59,1 33% Rijswijk 83% 80% 81% 73,4 67,5 38% Wijk 01 87% 94% 83% 72,1 67,9 40% Wijk 02 79% 73% 82% 74,5 67,7 42% Wijk 03 84% 77% 78% 72,1 64,2 43% Wijk 04 73% 69% 77% 70,4 52,6 48% Wijk 05 93% 88% 90% 77 59,7 29% Wijk 06 88% 89% 83% 77,4 62,7 21% Wijk 07 77% 71% 74% 66,9 56,0 35% Wassenaar 80% 78% 83% 75,7 66,9 45% Zuidwestelijk deel der gemeente 85% 80% 100% 86,1 68,0 51% Noordoostelijk deel der gemeente 78% 77% 78% 72,3 65,6 44% Westland 81% 83% 78% 71,4 30% Naaldwijk 77% 81% 74% 70,9 65,9 37% Honselersdijk 87% 86% 80% 71,8 53,7 27% Maasdijk 79% 81% 71% 67,9 53,2 27% 's-gravenzande 81% 83% 80% 71,6 65,0 26% Heenweg /ter Heijde aan Zee 67% 60% 55% 65,5 53,3 33% Monster 80% 80% 76% 70,3 60,5 32% Poeldijk 72% 77% 73% 65,6 52,7 40% Wateringen 85% 88% 82% 72,3 62,5 26% Kwintsheul 79% 86% 68% 65,2 51,5 32% De Lier 84% 84% 83% 73,4 67,9 30% Zoetermeer 80% 81% 77% 69,6 60,1 37% Zoetermeer Centrum 75% 80% 70% 66,8 58,3 41% Dorp 88% 93% 92% 79,8 66,4 27% Stadscentrum 82% 88% 77% 70,9 40% Palenstein 58% 61% 49% 52,9 30,5 52% Driemanspolder 76% 82% 69% 66,5 53,1 44% Meerzicht 76% 73% 73% 68,1 48,5 37% Meerzicht-West 76% 73% 74% 70,6 52,9 32% Meerzicht-Oost 76% 72% 72% 64,7 50,8 42% Buytenwegh - De Leyens 80% 80% 73% 68,4 55,8 38% Buytenwegh 71% 73% 61% 59,1 48,6 38% De Leyens 91% 88% 88% 79,2 63,0 38% Seghwaert 75% 74% 73% 66,8 50,7 43% Noordhove 88% 91% 89% 75,3 55,6 37% Rokkeveen 88% 85% 86% 75,6 59,9 27% Oosterheem 82% 91% 79% 69,4 51,6 37% SmartAgent 103

105 Bijlage 3: Buurtontwikkeling versus Buurtoordeel Figuur 84: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Delft Figuur 85: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Leidschendam-Voorburg SmartAgent 104

106 Figuur 86: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Midden-Delfland Figuur 87: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Pijnacker-Nootdorp SmartAgent 105

107 Figuur 88: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Rijswijk Figuur 89: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Westland SmartAgent 106

108 Figuur 90: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Zoetermeer Figuur 91: Ervaren buurtontwikkeling versus buurtoordeel Den Haag SmartAgent 107

109 Bijlage 4: Intern-Extern imago Figuur 92: Intern-Extern imago Delft Figuur 93: Intern-Extern imago Leidschendam-Voorburg SmartAgent 108

110 Figuur 94: Intern-Extern imago Midden-Delfland Figuur 95: Intern-Extern imago Pijnacker-Nootdorp SmartAgent 109

111 Figuur 96: Intern-Extern imago Rijswijk Figuur 97: Intern-Extern imago Westland SmartAgent 110

112 Figuur 98: Intern-Extern imago Zoetermeer Figuur 99: Intern-Extern imago Den Haag SmartAgent 111

113 Bijlage 5: Google-maps kaarten van de 8 woonwerelden Figuur 100: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Landelijk & vrij Figuur 101: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Veilig & de wijk SmartAgent 112

114 Figuur 102: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Stedelijk & authentiek Figuur 103: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Samen & de buurt SmartAgent 113

115 Figuur 104: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Stads & allure Figuur 105: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Rustig & functioneel SmartAgent 114

116 Figuur 106: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Praktisch & vertrouwd Figuur 107: Hittekaart waar men wil wonen van de woonwereld Ruim & hoogwaardig SmartAgent 115

117 Bijlage 6: Onderzoeksverantwoording Onderzoeksgebied en populatie Het onderzoeksgebied betreft de regio Haaglanden. De volgende gemeenten behoren tot deze regio: Delft s-gravenhage Leidschendam-Voorburg Midden-Delfland Pijnacker-Nootdorp Rijswijk Wassenaar Westland Zoetermeer De populatie bestaat uit alle huishoudens in de regio Haaglanden. Steekproeftrekking De benodigde omvang van de steekproef wordt bepaald door de volgende aspecten: 1. het detailniveau en de betrouwbaarheid van de uitspraken die je wilt doen 2. de omvang van de populatie 3. de absolute omvang van het steekproefsegment 4. de wensen die voortvloeien uit het vervaardigen van kaartbeelden Op basis van een overzicht van het CBS is een steekproefplan opgesteld voor de benodigde steekproefgrootte per gemeente, wijk of buurt. Uitgangspunt is dat 3% van de huishoudens in de netto steekproef vertegenwoordigd zullen zijn. Bij een responspercentage van 10% betekent dit dat de bruto steekproef tien keer zo groot is als de netto gewenste steekproef. In sommige gemeenten, wijken en buurten is afgeweken van de norm van 3% deelnemende huishoudens. Redenen hiervoor zijn bijvoorbeeld extra aandacht voor specifieke wijken of een minimaal benodigd aantal voor het doen van betrouwbare uitspraken. Als een gebied meer dan 1000 huishoudens heeft, is een minimum van 75 huishoudens als streefgetal aangehouden. Voor meer of minder interessante gebieden is de gewenste netto steekproefgrootte aangepast in overleg met het kernteam. In het responsoverzicht is de gewenste netto steekproefgrootte opgenomen. In de dataverzameling zijn verschillende steekproefkaders gebruikt. Tezamen vormen zij een goede afspiegeling van de populatie. Het eerste steekproefkader is alle huishoudens in de regio Haaglanden. Via een uitgebreid communicatieplan, waarbij verschillende kanalen zijn gebruikt, is getracht een zo groot mogelijke groep te benaderen. Als men een uiting heeft gezien kon men naar de website van het onderzoek en aldaar de vragenlijst invullen. Ook kon men een schriftelijke vragenlijst opvragen. Men komt min of meer spontaan bij het onderzoek terecht. Dit noemen we de ongerichte respons. Afhankelijk van de respons op gemeente-, wijk- een buurtniveau zijn huishoudens gericht per brief benaderd. Het steekproefkader dat hiervoor is gebruikt is het adressenbestand van Cendris. De adressen zijn exclusief tenaamstelling geleverd. SmartAgent 116

118 De hierboven beschreven steekproeven zijn de basissteekproeven. Naast deze basissteekproeven zijn ook andere steekproefbronnen gebruikt: 1. In De Onderzoek Groep zijn alle panelleden uit de regio benaderd. 2. De panelleden van Panelclix en SSI uit de regio zijn benaderd. Deze steekproeven behoren tot het gerichte deel. Onderzoeksmethode Via advertenties, banners en social media zijn huishoudens benaderd om mee te doen met De Grote Woontest. In deze media was een verwijzing naar de website waar men de vragenlijst via internet kon invullen. De geselecteerde huishoudens van de Cendrisbestanden zijn via een brief benaderd om deel te nemen aan het onderzoek. Hiervoor is briefpapier gebruikt van De Grote Woontest. In de brief stond een link vermeld naar de website waar men de vragenlijst kon invullen. Door middel van het invullen van de in de brief vermelde unieke inlogcode kreeg men toegang tot de vragenlijst. Met deze unieke code is een terugkoppeling mogelijk met de adresgegevens van de respondent. Huishoudens konden er ook voor kiezen een schriftelijke vragenlijst aan te vragen door de brief die ze hadden ontvangen terug te sturen naar een antwoordnummer of door een schriftelijke vragenlijst aan te vragen via een gratis telefoonnummer. Respons In totaal hebben huishoudens meegedaan aan De Grote Woontest Haaglanden Hiervan heeft 96% ( huishoudens) via internet meegedaan; 4% (761 huishoudens) heeft schriftelijk gereageerd. Per brief zijn adressen benaderd. Als opvolging hierop zijn reminderkaartjes verstuurd. In het responsoverzicht is de respons op gemeente-, wijk- en buurtniveau gegeven. Weging Om te corrigeren voor selectieve nonrespons en stratificatie van wijken en buurten is een weging uitgevoerd. De dataset is gewogen op de achtergrondvariabelen leeftijd, gezinssamenstelling, etniciteit en huur-/koopwoning. Tevens is gewogen naar de verhouding van het aantal huishoudens in gemeenten, wijken en buurten. SmartAgent 117

119 Figuur 108: weegoverzicht de Grote Woontest regio Haaglanden Ongewogen Gewogen Leeftijd t/m 24 jaar 6,3% 10,5% 25 t/m 34 jaar 17,7% 18,8% 35 t/m 44 jaar 19,4% 18,7% 45 t/m 54 jaar 20,9% 17,2% 55 t/m 64 jaar 20,2% 16,6% 65 t/m 74 jaar 11,8% 13,4% 75 jaar en ouder 3,6% 4,7% Samenstelling huishouden Alleenstaand 25,9% 42,2% Huishouden met alleen volwassenen (18 jaar en ouder) 44,9% 32,9% Huishouden met kinderen (jongste kind 0 t/m 12 jaar) 20,2% 17,9% Huishouden met kinderen (jongste kind 13 t/m 17 jaar) 6,8% 5,8% Anders 2,2% 1,3% Herkomst Nederland 80,2% 63,8% Turkije 1,8% 3,0% Marokko 1,4% 2,4% Suriname 2,8% 5,3% Nederlandse Antillen / Aruba 1,1% 2,3% Ander westers land 8,3% 14,7% Ander niet-westers land 4,4% 8,5% Eigendom woning Huurwoning met een huurprijs tot 665 euro per maand 32,3% 43,0% Huurwoning met een huurprijs boven de 665 euro per maand 7,8% 9,2% Koopwoning 59,8% 47,7% Gemeente Delft 12,0% 11,0% 's-gravenhage 47,2% 50,4% Leidschendam-Voorburg 7,4% 7,1% Midden-Delfland 2,6% 1,5% Pijnacker-Nootdorp 4,2% 3,8% Rijswijk 4,9% 4,9% Wassenaar 0,9% 2,3% Westland 9,0% 8,1% Zoetermeer 11,7% 10,9% SmartAgent 118

120 Clustering naar woonwerelden De data uit De Grote Woontest zijn onderworpen aan een clusteranalyse. Clusteranalyse, ook wel latente klassenanalyse, is een statistische techniek die mensen groepeert die dezelfde antwoorden geven op vragen uit kwantitatief onderzoek (enquête). Ons basismodel van vier leefstijlen (BSR) is tot stand gekomen door gebruik van clusteranalyse. Wij hebben hiertoe groepen gemaakt van mensen die dezelfde antwoorden gaven op directe en indirecte vragen naar hun manier van denken en doen: karaktertrekken, typeringen van het eigen huishouden, beroepen die aanspreken, waarden die men belangrijk vindt en vrijetijdsbestedingen die men vindt passen bij de eigen persoon. Deze algemene classificatie levert groepen op die zachte woonwensen (zoals behoefte aan contact met buurtgenoten) delen, maar deze woonwensen zijn niet altijd gemakkelijk te koppelen aan een concrete locatie. Voor deze exercitie was behoefte aan groepen die een meer eenduidige wens hebben als het gaat om locatie. Anders zou het erg moeilijk zijn om te bepalen of een plek in de regio Haaglanden past bij een doelgroep. Daarom hebben wij een nieuwe clusteranalyse uitgevoerd op de verzamelde antwoorden van de bewoners. In deze analyse zijn groepen gemaakt van mensen die dezelfde antwoorden geven op vragen naar: De genoemde karaktertrekken, typeringen van het huishouden, beroepen, vrijetijdsbestedingen en waarden Gewenst woonmilieu Gewenste woonsfeer Gewenst woningtype Als hypothese in de clustering is gekozen voor segmenten die eerder zijn gevonden in een studie in Groningen. De respondenten worden toegekend aan één van deze segmenten op basis van de voorkeuren die men heeft. Om de oplossing specifiek te maken voor de situatie in Haagladen is een tweede stap noodzakelijk. In deze stap worden respondenten ingedeeld in een ander cluster als dit een positieve invloed heeft op de onderscheidendheid van de clusters. In dit iteratieve proces worden de respondenten doorlopen en toegekend aan het meest passende cluster. Als een respondent beter past bij een ander cluster wordt de respondent opnieuw ingedeeld en worden nieuwe clusterprofielen berekend. Dit proces gaat net zolang door tot geen herindelingen meer plaatsvinden. Op dat moment is de clusteroplossing optimaal voor het databestand Deze clusteranalyse heeft acht woonwerelden opgeleverd die gemakkelijker hanteerbaar zijn bij de koppeling aan concrete locaties dan de vier leefstijlen. Bovendien komt zo een fijnmaziger beeld naar voren van te bedienen doelgroepen in de regio. SmartAgent 119

121 Bijlage 7: Gis toelichting / verantwoording De kaarten in deze rapportage zijn vervaardigd op basis van de ongewogen veldwerkgegevens. Aan de informatie die elke respondent heeft verstrekt is op basis van postcode en huisnummer een xycoördinaat toegekend. Deze stap wordt 'geo-coderen' genoemd. Onderstaande afbeelding toont een voorbeeld van een aantal respondenten, hun locatie en de score van elke respondent op een bepaalde variabele. Figuur 109: Stap 1 geo-coderen van respondenten De volgende stap in het proces is het aanmaken van een raster. De grootte van iedere cel, en daarmee het aantal cellen, is experimenteel vastgesteld op ongeveer 10 bij 10 meter. Figuur 110: Stap 2 raster aanmaken Vervolgens is voor elke cel de waarde van de desbetreffende variabele geschat met behulp van interpolatie technieken. Een tweetal parameters beïnvloedt dit proces: (1) het maximale aantal waarnemingen waarnaar gekeken wordt bij het bepalen van de waarde; (2) de maximale afstand tot een waarneming die niet als 'veilig' wordt beschouwd voor interpolatie. Voor cellen die verder verwijderd zijn van een gemeten waarde dan deze limiet wordt geen waarde geschat. In De Grote Woontest is gewerkt met een maximale afstand van in totaal 9 cellen en/of een maximaal aantal waarnemingen van 10. Voor iedere cel wordt het gemiddelde bepaald van de waarnemingen in het gebied om de cel heen (bijvoorbeeld binnen maximaal een matrix van 3 cellen). SmartAgent 120

122 Figuur 111: Stap 3 De waarde per cel bepalen /5 = = 6,6 20/3 = = 6,7 11/2 = = 5,5 De laatste fase bestaat uit het inkleuren van het raster op basis van de (deels berekende) waarden in elke cel. Bij de bepaling van de schalen van de woonsfeerkaarten is gewerkt met gelijke afstanden tussen de waarden. Het aantal percentielen is gezet op 7. Het eerste septiel (0-14%) krijgt de meest lichte tint en het laatste septiel (86-100%) de meest donkere tint. In het voorbeeld hieronder is gewerkt met vijf tinten (0-20%; 20-40%, etc.). Figuur 112: Stap 4 Inkleuren van het raster Interpretatie van de kaarten Bij het interpreteren van het kaartmateriaal geldt dat hoe donkerder een vlak is, hoe sterker de aanwezigheid van het betreffende aspect, de bovenliggende kleur kan dus andere kleuren overlappen. Bijvoorbeeld hoe dieper rood, hoe meer ontevreden men is over het betreffende gemeten aspect van de woonsituatie. Er zijn enkele kaarten als composiet opgebouwd. Dit houdt een samenvoeging van meerdere kaarten in. Dit is bijvoorbeeld het geval bij leefstijlen, woonmilieus en samenlevingsvormen. Van enkele individuele kaart zijn alleen de pieken weergegeven. Deze kaarten zijn vervolgens over elkaar heen gelegd. Zo ontstaat een kaart waarbij de meest dominante aspecten in beeld worden gebracht. Let wel: dat betekent niet dat de andere aspecten geen rol spelen. Indien een gedeelte niet ingekleurd wordt en dus wit blijft wil dit zeggen dat in het betreffende gebied geen duidelijke leefstijl c.q. woonmilieu voorkomt. SmartAgent 121

Waarom. doen mensen wat ze doen

Waarom. doen mensen wat ze doen Imagepeople Waarom doen mensen wat ze doen De consument BSR Leefstijl extravert ego groep introvert De consument BSR Leefstijl extravert 23% 27% ego groep introvert 22% 28% De consument Verdeling leefstijl

Nadere informatie

WoonOnderzoek2012 & Grote WoonTest Haaglanden

WoonOnderzoek2012 & Grote WoonTest Haaglanden WoonOnderzoek2012 & Grote WoonTest Haaglanden Opvallend(st)e uitkomsten en gebruik Toelichting na AB Haaglanden 27-11-2013 WoON12 & GWT Haaglanden Opbouw bijeenkomst: Inleiding en samenvatting uitkomsten

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.3 BUURTONTWIKKELING 5.6. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. dorps. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.3 BUURTONTWIKKELING 5.6. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. dorps. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 11% 29% 26% 34% TEVREDENHEID gemiddelde score 7.3 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 5.6 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 72 V IMAGOSCORE niet 60 V AANBEVELING OM TE WONEN 7.4 V

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.3 BUURTONTWIKKELING 6.2. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. gezellig. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.3 BUURTONTWIKKELING 6.2. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. gezellig. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 29% 24% 30% TEVREDENHEID gemiddelde score 7.3 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 6.2 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 71 V IMAGOSCORE niet 63 V AANBEVELING OM TE WONEN 7.2 V VERHUIZEN

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 6.9 BUURTONTWIKKELING 5.9. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. ruimte. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 6.9 BUURTONTWIKKELING 5.9. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. ruimte. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 14% 27% 26% 32% TEVREDENHEID gemiddelde score 6.9 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 5.9 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 65 V IMAGOSCORE niet 59 V AANBEVELING OM TE WONEN 6.8 V

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.0 BUURTONTWIKKELING 5.9. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. veilig. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.0 BUURTONTWIKKELING 5.9. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. veilig. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 16% 28% 2 34% TEVREDENHEID gemiddelde score 7.0 BUURTONTWIKKELING gemiddelde score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 64 V IMAGOSCORE niet 61 V AANBEVELING OM TE WONEN 6.6 V VERHUIZEN

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 8.0 BUURTONTWIKKELING 6.8. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. gezellig 3. dorps. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 8.0 BUURTONTWIKKELING 6.8. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. gezellig 3. dorps. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 8% 26% 26% 4 TEVREDENHEID gemiddelde score 8.0 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 6.8 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 79 V IMAGOSCORE niet 57 V AANBEVELING OM TE WONEN 7.9 V VERHUIZEN

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.9 BUURTONTWIKKELING 6.0. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. mooi. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.9 BUURTONTWIKKELING 6.0. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. mooi. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 16% 25% 26% 34% TEVREDENHEID gemiddelde score 7.9 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 6.0 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 77 V IMAGOSCORE niet 61 V AANBEVELING OM TE WONEN 7.7 V

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.6 BUURTONTWIKKELING 6.3. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. dorps. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.6 BUURTONTWIKKELING 6.3. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. natuur 3. dorps. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 8% 22% 32% 38% TEVREDENHEID gemiddelde score 7.6 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 6.3 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 72 V IMAGOSCORE niet 59 V AANBEVELING OM TE WONEN 7.1 V VERHUIZEN

Nadere informatie

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.9 BUURTONTWIKKELING 6.3. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. gezellig 3. natuur. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners

TEVREDENHEID gemiddelde score 7.9 BUURTONTWIKKELING 6.3. ASSOCIATIES top 3 bewoners. 1. rustig 2. gezellig 3. natuur. ASSOCIATIES top 3 niet bewoners Samenvatting DASHBOARD LEEFSTIJL 10% 32% 22% 37% TEVREDENHEID gemiddelde score 7.9 BUURTONTWIKKELING gemiddelde 6.3 score afg. 4 jaar IMAGOSCORE 78 V IMAGOSCORE niet 61 V AANBEVELING OM TE WONEN 7.8 V

Nadere informatie

Verhuisplannen en woonvoorkeuren

Verhuisplannen en woonvoorkeuren Verhuisplannen en woonvoorkeuren Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 Bevolkingsdaling ontstaat niet alleen door demografische ontwikkelingen, zoals ontgroening en vergrijzing of

Nadere informatie

Rijen (inclusief Hulten) - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN

Rijen (inclusief Hulten) - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN Rijen (inclusief Hulten) - SAMENVATTING DEELGEBIED VAN: LEEFSTIJL 13% 5% 4% 1 TEVREDENHEID WOONOMGEVING 11% Zeer tevreden 19% TEVREDENHEID WOONOMGEVING 7.8 Zeer ontevreden GEMIDDELD CIJFER VERHUISGENEIGDHEID

Nadere informatie

7.6. Waspik - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN

7.6. Waspik - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN Waspik - SAMENVATTING DEELGEBIED VAN: LEEFSTIJL 1 1 TEVREDENHEID WOONOMGEVING 17% 1 Zeer tevreden 2 19% TEVREDENHEID WOONOMGEVING 8 Zeer ontevreden GEMIDDELD CIJFER VERHUISGENEIGDHEID ASSOCIATIES % BESLIST

Nadere informatie

Waalwijk- centrum buitenpolders + Besoyen - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN

Waalwijk- centrum buitenpolders + Besoyen - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN - centrum buitenpolders + Besoyen - SAMENVATTING DEELGEBIED VAN: LEEFSTIJL 14% 9% 5% 12% TEVREDENHEID WOONOMGEVING Zeer tevreden 20% 18% 14% TEVREDENHEID WOONOMGEVING 7.7 Zeer ontevreden GEMIDDELD CIJFER

Nadere informatie

Baardwijk + Laageinde + De Hoef - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN

Baardwijk + Laageinde + De Hoef - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN Baardwijk + Laageinde + De Hoef - SAMENVATTING DEELGEBIED VAN: LEEFSTIJL 5% 5% 1 TEVREDENHEID WOONOMGEVING 19% 14% Zeer tevreden 18% 1 TEVREDENHEID WOONOMGEVING 7.5 Zeer ontevreden GEMIDDELD CIJFER VERHUISGENEIGDHEID

Nadere informatie

7.6 10% 7.3. Antoniusparochie + Bloemenoord + Groenewoud - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN

7.6 10% 7.3. Antoniusparochie + Bloemenoord + Groenewoud - SAMENVATTING TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID WOONOMGEVING AANBEVELING OM TE WONEN Antoniusparochie + Bloemenoord + Groenewoud - SAMENVATTING DEELGEBIED VAN: LEEFSTIJL 1 4% 4% 1 TEVREDENHEID WOONOMGEVING 17% Zeer tevreden 19% 2 TEVREDENHEID WOONOMGEVING 7.6 Zeer ontevreden GEMIDDELD

Nadere informatie

Marktonderzoek Waterrijk

Marktonderzoek Waterrijk Marktonderzoek Waterrijk Almelo Amersfoort, 30 juli 2010 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 1.1 Aanleiding van het onderzoek 2 1.2 Onderzoeksvraag 2 1.3 Methode 2 2 Beoordeling plan Waterrijk 3 2.1 Waterrijk

Nadere informatie

De woonbeleving en -wensen van de bewoners in Zuid Holland (DGOT 2018)

De woonbeleving en -wensen van de bewoners in Zuid Holland (DGOT 2018) De woonbeleving en -wensen van de bewoners in Zuid Holland (DGOT 2018) De Grote OmgevingsTest (DGOT) is een grootschalig onderzoek naar de woonbeleving, -voorkeuren, en -keuzemotieven van alle bewoners

Nadere informatie

7.5. Gilze en Rijen - SAMENVATTING LEEFSTIJL 12% TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID MEEST TEVREDEN/ MEEST ONTEVREDEN AANBEVELING OM TE WONEN

7.5. Gilze en Rijen - SAMENVATTING LEEFSTIJL 12% TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID MEEST TEVREDEN/ MEEST ONTEVREDEN AANBEVELING OM TE WONEN - SAMENVATTING LEEFSTIJL 12% 4% 12% TEVREDENHEID WOONOMGEVING 1 Zeer tevreden 19% 17% TEVREDENHEID MEEST TEVREDEN/ MEEST ONTEVREDEN Woningen Voorzieningen Zeer ontevreden VERHUISGENEIGDHEID BESLIST WEL

Nadere informatie

JONGERENPEILING WONEN IN EDE

JONGERENPEILING WONEN IN EDE JONGERENPEILING WONEN IN EDE ACHTERGROND EN OPZET Eind 2015 is de Woonvisie Ede 2030 vastgesteld. Sindsdien heeft de gemeente Ede gewerkt aan de vertaling van de Woonvisie naar het woningbouwprogramma

Nadere informatie

PFM PFM Wonen 2016

PFM PFM Wonen 2016 PFM 2016 PFM Wonen 2016 Actualisering PFM Wonen Oss Verkenning, raadspodium Oss, maart 2017 PFM 2016 Wat is PFM? Ontwikkelingen 2010-2016 Woonwensonderzoek 2015 Eerste contouren Pfm 2016 PFM 2016 Wat is

Nadere informatie

Veluwse Poort in beeld. Een onderzoek naar de bekendheid en beeldvorming van Veluwse Poort

Veluwse Poort in beeld. Een onderzoek naar de bekendheid en beeldvorming van Veluwse Poort Veluwse Poort in beeld Een onderzoek naar de bekendheid en beeldvorming van Veluwse Poort INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 2 1.1. Aanleiding... 2 1.2. Doel van het onderzoek... 2 1.3. Probleemstelling...

Nadere informatie

Samenvatting Regionaal Woningbehoefteonderzoek 2015 Gemeente Culemborg

Samenvatting Regionaal Woningbehoefteonderzoek 2015 Gemeente Culemborg Samenvatting Regionaal Woningbehoefteonderzoek 2015 Gemeente Culemborg Inleiding Op 12 mei 2015 is het regionale Woningbehoefteonderzoek (WBO) vrij gegeven. Dit WBO biedt input voor de lokale woonvisie.

Nadere informatie

Woonregio Hoekse Waard. Provincie Zuid Holland

Woonregio Hoekse Waard. Provincie Zuid Holland FACTSHEET De Grote Omgevingstest is een woon- en leefomgevingsonderzoek naar de beleving, voorkeuren en keuzemotieven van bewoners in de provincie Zuid-Holland. Samenstelling Levensfase BEWONERS LEVENSFASE

Nadere informatie

In totaal hebben 2.068 inwoners van de gemeente de enquête ingevuld. Een prachtig resultaat, waarvoor we iedereen hartelijk willen bedanken!

In totaal hebben 2.068 inwoners van de gemeente de enquête ingevuld. Een prachtig resultaat, waarvoor we iedereen hartelijk willen bedanken! Hoe vaak is de enquête ingevuld? In totaal hebben 2.068 inwoners van de gemeente de enquête ingevuld. Een prachtig resultaat, waarvoor we iedereen hartelijk willen bedanken! De enquête is vaak genoeg ingevuld

Nadere informatie

Samen naar de gewenste woningvoorraad in Odiliapeel

Samen naar de gewenste woningvoorraad in Odiliapeel Samen naar de gewenste woningvoorraad in Odiliapeel Eindverslag April 2015 1. Inleiding In april 2014 hebben gemeente Uden, gemeente Veghel en wooncorporatie Area een woonwensenonderzoek uitgevoerd. Om

Nadere informatie

TOELICHTING FACTSHEETS

TOELICHTING FACTSHEETS Basis: Woontest Limburg, SmartAgent 2014 Gemiddelde score omgerekend naar een 10-punt schaal van zowel tevredenheid met de totale woonsituatie als buurtontwikkeling in de afgelopen vier jaar voor het COROP

Nadere informatie

Management Summary. Woonmilieu en consument. Amersfoort, 30 mei 2013 MANAGEMENT SUMMARY

Management Summary. Woonmilieu en consument. Amersfoort, 30 mei 2013 MANAGEMENT SUMMARY Management Summary Woonmilieu en consument Een onderzoek naar de vraag- en aanbodbalans van consumenten en woonmilieus in Tilburg Amersfoort, 30 mei 2013 Een van de resultaten: Een kaart met de woonwensen

Nadere informatie

25 juni 2015 Dorpsraad Waarland Bouwend Waarland Waarland Bouwt Zelf

25 juni 2015 Dorpsraad Waarland Bouwend Waarland Waarland Bouwt Zelf Onderzoek woningbehoefte Waarland 2015 25 juni 2015 Dorpsraad Waarland Bouwend Waarland Waarland Bouwt Zelf 1 Inleiding 1.1 Inleiding De gemeente Schagen wil haar toekomstig woningbouwprogramma inrichten

Nadere informatie

Resultaten peiling Enschedepanel Woonwensen en bouwkavels

Resultaten peiling Enschedepanel Woonwensen en bouwkavels Resultaten peiling Enschedepanel Woonwensen en bouwkavels Inleiding Onder de leden van het EnschedePanel is in maart/april 2017 een enquête gehouden. Deze vragenlijst is ook opengesteld voor niet-leden.

Nadere informatie

Wonen. Basisinspanning. Ambities. Kansen. Voorkomen

Wonen. Basisinspanning. Ambities. Kansen. Voorkomen Basisinspanning Een evenwichtige bevolkingsopbouw, die in 2025 gegroeid is naar minimaal 25.000 inwoners. Voor iedere (toekomstige) inwoner moet een woning beschikbaar zijn die past in zijn/haar leefsituatie.

Nadere informatie

WOONWENSENONDERZOEK PARKSTAD LIMBURG 2008-2009

WOONWENSENONDERZOEK PARKSTAD LIMBURG 2008-2009 WOONWENSENONDERZOEK PARKSTAD LIMBURG 2008-2009 RAPPORTAGE WOONWENSENONDERZOEK PARKSTAD LIMBURG 2008 2009 Uitgevoerd in opdracht van Parkstad Limburg Door: Datum: Ikwileenanderewoning.nl, 13 09 2009 Woonplein

Nadere informatie

Inleiding achtergrond. Tevredenheid en profiel Woonomgeving Woningen Verhuiswensen Prognose

Inleiding achtergrond. Tevredenheid en profiel Woonomgeving Woningen Verhuiswensen Prognose Rapport 27 juli Inhoudsopgave Inleiding achtergrond Samenvatting Tevredenheid en profiel Woonomgeving Woningen Verhuiswensen Prognose - Bijlagen Prioriteitenmatrices wijken Onderzoeksverantwoording Colofon

Nadere informatie

Aanleiding en vraagstelling Eigen tekst AM is bezig met de ontwikkeling van het gebied Hernesseroord in Middelharnis, Zeeland.

Aanleiding en vraagstelling Eigen tekst AM is bezig met de ontwikkeling van het gebied Hernesseroord in Middelharnis, Zeeland. 1 Doelgroepanalyse Middelharnis Hernesseroord Auteur: Marieke Ruijzing Datum: 3 april 2018 Aanleiding en vraagstelling Eigen tekst AM is bezig met de ontwikkeling van het gebied Hernesseroord in Middelharnis,

Nadere informatie

Omnibusenquête Deelrapport wonen

Omnibusenquête Deelrapport wonen Omnibusenquête 2016 Deelrapport wonen Omnibusenquête 2016 Deelrapport wonen Omnibusenquête 2016 deelrapport wonen Zoetermeer, 17 mei 2017 Gemeente Zoetermeer Afdeling Juridische Aangelegenheden & Bestuursondersteuning

Nadere informatie

Onderzoek kleine kernen

Onderzoek kleine kernen Gemeente Kampen Onderzoek kleine kernen 1 maart 2012 Projectnr. 166.106/G Boulevard Heuvelink 104 6828 KT Arnhem Postbus 1174 6801 BD Arnhem Telefoon (026) 3512532 Telefax (026) 4458702 E-mail Internet

Nadere informatie

Hart van Brabant. Regionaal Kwalitatief Woningbehoefteonderzoek. Presentatie resultaten 27 september 2018

Hart van Brabant. Regionaal Kwalitatief Woningbehoefteonderzoek. Presentatie resultaten 27 september 2018 Hart van Brabant Regionaal Kwalitatief Woningbehoefteonderzoek Presentatie resultaten 27 september 2018 Woningbehoefte onderzoek Hart van Brabant Agenda 1. Achtergrond 2. Veldwerk 3. Resultaten 4. Deliverables

Nadere informatie

Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte

Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte Oegstgeest aan de Rijn: realisatie van een woningbouwbehoefte Stap 1 van de Ladder voor Duurzame Verstedelijking schrijft voor dat een stedelijke ontwikkeling past binnen de regionale behoefte. Provincie

Nadere informatie

Woonmilieus in Stad Match en Mismatch op de Groninger woningmarkt

Woonmilieus in Stad Match en Mismatch op de Groninger woningmarkt Woonmilieus in Stad Match en Mismatch op de Groninger woningmarkt 1 Inleiding De gemeente Groningen en de Groninger corporaties werken samen onder de noemer Nieuw Lokaal Akkoord (NLA). Zij lieten de match

Nadere informatie

TOELICHTING FACTSHEETS

TOELICHTING FACTSHEETS Basis: Woontest Limburg, SmartAgent 2014 Gemiddelde score omgerekend naar een 10-punt schaal van zowel tevredenheid met de totale woonsituatie als afgelopen vier jaar. Imagoscore bewoners. De interne imagoscore

Nadere informatie

Woningbehoefteonderzoek Stompwijk. Urban Analytics

Woningbehoefteonderzoek Stompwijk. Urban Analytics Woningbehoefteonderzoek Stompwijk Urban Analytics Programma 19:35 - schets van Stompwijk 19:40 - presentatie SpringCo Effectieve Vraag 20:00 - vragen 20:10 - in groepen uiteen: - Uitleg - Wensen en ideeën

Nadere informatie

Woningmarktmonitor Haaglanden 2015

Woningmarktmonitor Haaglanden 2015 Woningmarktmonitor Haaglanden 2015 1 Marktontwikkeling Marktstemming: positieve ontwikkeling (toename van +85 naar +103) Toename aantal verkopen bestaande woningen: +37% t.o.v. 2014 Na een periode van

Nadere informatie

Samenvatting rapportage De Grote Omgevingstest

Samenvatting rapportage De Grote Omgevingstest Samenvatting rapportage De Grote Omgevingstest in de provincie Zuid Holland december 2018 Springco Het Industriegebouw Goudsesingel 102 3011 KD Rotterdam www.spring-co.nl Pagina 1 van 7 Zoektocht naar

Nadere informatie

Bijlage bij persbericht Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? Korte samenvatting van de resultaten uit het Leefbaarheidsonderzoek

Bijlage bij persbericht Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? Korte samenvatting van de resultaten uit het Leefbaarheidsonderzoek Bijlage bij persbericht Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? Korte samenvatting van de resultaten uit het Leefbaarheidsonderzoek Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? De leefbaarheid waar het

Nadere informatie

Page 1 of 6 Kopers van nieuwbouwwoningen in Nesselande januari 2003 In opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) 1 Inleiding In oktober 2002 is in opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam

Nadere informatie

7.4. Waalwijk - SAMENVATTING LEEFSTIJL TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID MEEST TEVREDEN/ MEEST ONTEVREDEN AANBEVELING OM TE WONEN

7.4. Waalwijk - SAMENVATTING LEEFSTIJL TEVREDENHEID WOONOMGEVING TEVREDENHEID MEEST TEVREDEN/ MEEST ONTEVREDEN AANBEVELING OM TE WONEN - SAMENVATTING LEEFSTIJL 1 6% 4% TEVREDENHEID WOONOMGEVING 19% Zeer tevreden 16% TEVREDENHEID MEEST TEVREDEN/ MEEST ONTEVREDEN Woningen Voorzieningen Zeer ontevreden VERHUISGENEIGDHEID BESLIST WEL VERHUIZEN

Nadere informatie

DPN/Laddering-vragenlijst

DPN/Laddering-vragenlijst DPN/Laddering-vragenlijst Beginpagina In dit deel van de vragenlijst wordt uw ideale en uw minimale woonprofiel vastgesteld. Tevens vragen we waarom u een voorkeur heeft voor bepaalde kenmerken van de

Nadere informatie

Conclusies woningbehoefteonderzoek Reduzum

Conclusies woningbehoefteonderzoek Reduzum Conclusies woningbehoefteonderzoek Reduzum De enquête geeft een goed beeld van de woonwensen van de bevolking, vanwege de grote respons en de goede verdeling over de verschillende leeftijden en type bewoners.

Nadere informatie

Waardering van leefbaarheid en woonomgeving

Waardering van leefbaarheid en woonomgeving Waardering van leefbaarheid en woonomgeving Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 In de Eemsdelta zijn verschillende ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de leefbaarheid.

Nadere informatie

Gemeente Houten. Factsheets. Bijlage. 28 maart 2012 - 1 -

Gemeente Houten. Factsheets. Bijlage. 28 maart 2012 - 1 - Factsheets Gemeente Houten Bijlage 28 maart 2012-1 - Leeswijzer De factsheets zijn opgedeeld in 6 blokken. Van linksboven naar rechtsonder zijn deze als volgt: 1. Overzichtskaart van de locatie. In het

Nadere informatie

Openbare ruimte in beeld Onderzoek naar de kwaliteit van de openbare ruimte

Openbare ruimte in beeld Onderzoek naar de kwaliteit van de openbare ruimte Openbare ruimte in beeld Onderzoek naar de kwaliteit van de openbare ruimte Gemeente Hollands Kroon Mei 2014 Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) 282555 www.ioresearch.nl

Nadere informatie

Woningvoorraad en woningbehoefte in Nederland

Woningvoorraad en woningbehoefte in Nederland Wonen in Hilversum Woningvoorraad en woningbehoefte in Nederland De Nederlandse woningmarkt staat momenteel in het middelpunt van de belangstelling. Deze aandacht heeft vooral betrekking op de ordening

Nadere informatie

Hoogopgeleide jongeren willen grootstedelijk wonen, de rest niet

Hoogopgeleide jongeren willen grootstedelijk wonen, de rest niet Bron: www.woningmarktnl.com, 25 maart 2016 Door: prof. mr. Friso de Zeeuw is praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft en directeur Nieuwe Markten BPD en drs. Rink Drost is senior adviseur Wonen

Nadere informatie

Mijn mening over harmelen.nl

Mijn mening over harmelen.nl Mijn mening over harmelen.nl Woonvisie Beleid in opdracht van Gemeenteraad Democratisch besluit Breed draagvlak Handvat voor alle partijen Geeft een inventarisatie over het huidige woning voorraad Uitvoeringskader

Nadere informatie

Woningbehoefteonderzoek Hart van Brabant

Woningbehoefteonderzoek Hart van Brabant Woningbehoefteonderzoek Hart van Brabant Rapportage van de belangrijkste bevindingen Opdrachtgever: Regio Hart van Brabant SmartAgent September 2014 Leusderend 36 3832 RC Leusden 033 253 32 50 Kvk Gooi-

Nadere informatie

De vragen zullen gewaardeerd worden op een schaal van 1 tot 10, waarbij 1 zeer slecht en 10 uitstekend is.

De vragen zullen gewaardeerd worden op een schaal van 1 tot 10, waarbij 1 zeer slecht en 10 uitstekend is. Enquête Kort Haarlem In totaal hebben 151 mensen de enquête teruggestuurd, dit is een goede respons voor deze steekproef. Deze mensen zijn ingedeeld in vier gebieden binnen de wijk Kort Haarlem: - Witte

Nadere informatie

Woonwensenenquête Drijber

Woonwensenenquête Drijber Woonwensenenquête Drijber Woningbehoefte en verhuiswensen van inwoners Enquêteresultaten Gemeente Midden-Drenthe Afdeling Bouwen en Wonen Na 2010 Inleiding In het na van 2010 is er een woonwensenenquête

Nadere informatie

Recreatieve woonmilieus in Almere. Erik van Marissing, Mei 2002

Recreatieve woonmilieus in Almere. Erik van Marissing, Mei 2002 Erik van Marissing, Mei 2002 Opbouw van de presentatie Doelstellingen en Probleemstelling Onderzoeksvragen en Afbakening van het onderzoeksgebied Definitie van een recreatief woonmilieu De meerwaarde van

Nadere informatie

Hidde Dirks b1372564

Hidde Dirks b1372564 Hidde Dirks b1372564 Strategie Kwetsbare wijk Capaciteiten scoren onvoldoende Sociaal aspect is voldoende COS Strategie COS COS Strategie COS Middel Aantrekken en vasthouden van hoger opgeleiden/koopkrachtige

Nadere informatie

KANSENKAART. Kansenkaart 2020 Mogelijkheden voor bouwen in Leiden Inhoudsopgave Meer informatie. Toelichting. Meer info. Voorwoord.

KANSENKAART. Kansenkaart 2020 Mogelijkheden voor bouwen in Leiden Inhoudsopgave Meer informatie. Toelichting. Meer info. Voorwoord. Toelichting Kansenkaart Meer info Toelichting Meer info Voorwoord Toelichting Inhoudsopgave Voorwoord Inhoudsopgave Voorwoord Kansenkaart Meer info Toelichting Voorwoord Kansenkaart 2020 Mogelijkheden

Nadere informatie

WOONTEVREDENHEID 2011

WOONTEVREDENHEID 2011 WOONTEVREDENHEID 2011 Colofon Dit is een onderzoeksrapportage gemaakt door: Team Onderzoek en Statistiek Te downloaden op www.lelystad.nl/onderzoek onder de kop publicaties, burger- en panelpeilingen Gemeente

Nadere informatie

ONTWIKKELKADER GELSTER BESTEET

ONTWIKKELKADER GELSTER BESTEET ONTWIKKELKADER 22 januari 2019 INHOUD 1. Inleiding 2. Kwantitatieve analyse 3. Kwalitatieve analyse 4. Ontwikkelkader 2 1 Inleiding 3 INLEIDING Inleiding In mei 2018 startten een vertegenwoordiging van

Nadere informatie

Ruimtelijk kader CBS locatie

Ruimtelijk kader CBS locatie Bijzonder Woongebied De gemeente en ontwikkelaar Schouten willen van de werk - locatie CBS-kantoor een bijzonder woongebied maken. Uitgangspunt is een duurzame, toekomstgerichte, kind - vriendelijke woonwijk.

Nadere informatie

3. Minder tevreden over het wonen

3. Minder tevreden over het wonen 3. Minder tevreden over het wonen zijn minder tevreden over hun woning en hun woonomgeving dan autochtonen. Zij wonen in kwalitatief minder goede woningen en moeten met meer mensen de beschikbare ruimte

Nadere informatie

Bijlage 1: Woningbouwprogramma Dommelkwartier en relatie Lage Heide. 2010-2020 Segment Nieuwbouw Sloop Verkoop Totaal

Bijlage 1: Woningbouwprogramma Dommelkwartier en relatie Lage Heide. 2010-2020 Segment Nieuwbouw Sloop Verkoop Totaal Bijlage 1: Woningbouwprogramma Dommelkwartier en relatie Lage Heide Volgens de laatste Provinciale Prognose (2011) bedraagt de woningbouw behoefte in Valkenswaard een netto toevoeging van 1.230 woningen

Nadere informatie

Sociale huur in de Hoeksche Waard, nu en in de toekomst

Sociale huur in de Hoeksche Waard, nu en in de toekomst Sociale huur in de Hoeksche Waard, nu en in de toekomst Joop Hilberding, Beleidsadviseur 11 februari 2013 Het aandeel in de woningvoorraad per kern In de 5 grote kernen staat 70% van ons bezit Gemiddeld

Nadere informatie

RESULTATEN WOONONDERZOEK PURMEREND UPDATE MAART 2015

RESULTATEN WOONONDERZOEK PURMEREND UPDATE MAART 2015 Inhoud 1. Woningvoorraad 2 2. Huishoudens 4 3. Huishoudens in woningen 5 4. Verhuizingen 8 5. Verhuiswensen doorstromers 10 6. Verhuiswensen starters 14 7. Woonruimteverdeling 15 Inleiding Er is heel veel

Nadere informatie

Omnibusenquête Imago Palenstein

Omnibusenquête Imago Palenstein Omnibusenquête 2015 Imago Palenstein OMNIBUSENQUETE 2015 Deelrapport: Imago Palenstein Januari 2016 Samenstelling rapport: In opdracht van: Mariëlle Bartels, Afdeling JABO/ Onderzoek en Statistiek Wim

Nadere informatie

Waarom dit onderzoek?

Waarom dit onderzoek? Waarom dit onderzoek? Een betere buurt in 2026! Woningstichting De Volmacht wil uw buurt vernieuwen en verbeteren en klaar maken voor de toekomst. Daarvoor is een allereerst goede analyse van uw buurt

Nadere informatie

wonen VRAAGZIJDE NIEUWBOUWWONINGMARKT TWENTE

wonen VRAAGZIJDE NIEUWBOUWWONINGMARKT TWENTE de WOZ-waarden-prijspeil op 1 januari 2012 en voor de veilingen van 2012 geldt dat werd vergeleken met de WOZ-waarden-prijspeil op 1 januari 2011 en zo wordt elk jaar vergeleken met 1 januari van het voorgaande

Nadere informatie

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016

Woonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Woonvisie Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Aanleiding Verschuiving van de volkshuisvestelijke opgave Sociale huur: Woningwet 2015 redelijke bijdrage Langer zelfstandig wonen Lokaal beleid 2

Nadere informatie

Woningmarktonderzoek Hoogeveen 2016

Woningmarktonderzoek Hoogeveen 2016 Bijlage A Datum 7 juni 2016 werk 150122 behandeld door Daniel Depenbrock Woningmarktonderzoek Hoogeveen 2016 Beslisdocument De gemeente Hoogeveen actualiseert haar woonbeleid en stelt daarna prestatieafspraken

Nadere informatie

Nr: Schipluiden: 18 november Aan de Raad

Nr: Schipluiden: 18 november Aan de Raad Nr: 2004-11-08 Schipluiden: 18 november 2004 Onderwerp: Notitie woningbouwprogrammering Midden-Delfland Aan de Raad Inleiding Voor u ligt de notitie woningbouwprogrammering waarin de uitgangspunten voor

Nadere informatie

Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018

Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 2 Programma Zelfbouw Rotterdam 2015-2018 pakjeruimte.nl zelfbouw@rotterdam.nl facebook.com/zb010 pinterest.com/pakjeruimte Programma zelfbouw rotterdam 2015-2018

Nadere informatie

Regio Midden-Limburg. Woningvoorraad. Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep

Regio Midden-Limburg. Woningvoorraad. Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep Woningvoorraad Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep Kwantitatieve behoefte: Totaal Kwantitatieve behoefte: Sociale doelgroep Woonwensen: Totaal Woonwensen: Sociale doelgroep Woonwensen: Jongeren

Nadere informatie

Woningbehoefte onderzoek

Woningbehoefte onderzoek Woningbehoefte onderzoek Prognose woningbehoefte Amersfoort tot 2015 Gemeente Amersfoort Sector Dienstverlening, Informatie en Advies (DIA) Afdeling Onderzoek en Statistiek Marc van Acht Uitgave en rapportage:

Nadere informatie

Hoofdstuk 10. Financiële situatie

Hoofdstuk 10. Financiële situatie Hoofdstuk 10. Financiële situatie Samenvatting Hfst 9. Trendvragen financiële situatie Jaarlijks worden drie trendvragen gesteld die inzicht geven in de financiële positie van de Leidenaar. De resultaten

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering van de (huur)voorraad in tijden van Krimp Opwierde APPINGEDAM. Delfzijl, 21 november 2013

Kwaliteitsverbetering van de (huur)voorraad in tijden van Krimp Opwierde APPINGEDAM. Delfzijl, 21 november 2013 Kwaliteitsverbetering van de (huur)voorraad in tijden van Krimp Opwierde APPINGEDAM Delfzijl, 21 november 2013 Frank van der Staay Atrivé/Woongroep Marenland Appingedam Onderwerpen Woonplan 2002 koersen

Nadere informatie

Woondialoog Otterlo Donderdag 25 oktober 2018 Onderzoek kwalitatieve programmering dorpen

Woondialoog Otterlo Donderdag 25 oktober 2018 Onderzoek kwalitatieve programmering dorpen Woondialoog Otterlo Donderdag 25 oktober 2018 Onderzoek kwalitatieve programmering dorpen Sunta Veerkamp (gemeente Ede) Geert van der Bruggen (zelfstandig adviseur) Agenda 1. Aanleiding (toelichting Sunta

Nadere informatie

Susteren-Heide - gemeente Echt-Susteren

Susteren-Heide - gemeente Echt-Susteren - gemeente Echt-Susteren Woningvoorraad Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep Kwantitatieve behoefte: Totaal Kwantitatieve behoefte: Sociale doelgroep Woonwensen: Totaal Woonwensen: Sociale

Nadere informatie

Peij-Slek - gemeente Echt-Susteren

Peij-Slek - gemeente Echt-Susteren - gemeente Echt-Susteren Woningvoorraad Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep Kwantitatieve behoefte: Totaal Kwantitatieve behoefte: Sociale doelgroep Woonwensen: Totaal Woonwensen: Sociale

Nadere informatie

WONINGBEHOEFTEONDERZOEK WIERINGEN

WONINGBEHOEFTEONDERZOEK WIERINGEN WONINGBEHOEFTEONDERZOEK WIERINGEN 14 december 2017 Publieksversie Joost Wegstapel Dave Havermans Australiëlaan 5, 3526 AB Utrecht 030 693 60 00 info@atrive.nl www.atrive.nl KvK: 17106411 Aanleiding van

Nadere informatie

Resultaten bewonersonderzoek, meting 2013

Resultaten bewonersonderzoek, meting 2013 Resultaten bewonersonderzoek, meting 2013 In de periode half mei/ begin juli 2013 heeft USP Marketing Consultancy in opdracht van Volkshuisvesting opnieuw een bewonersonderzoek gedaan naar de tevredenheid

Nadere informatie

De gemeente heeft GroenWest gevraagd om een volkshuisvestelijke onderbouwing van het programma.

De gemeente heeft GroenWest gevraagd om een volkshuisvestelijke onderbouwing van het programma. Aan Gemeente Montfoort Kopie aan Van GroenWest Onderwerp Woningbouwprogramma Voorvliet Noord fase 2 Datum 27 november 2017 Pagina 1/5 Inleiding De gemeente Montfoort en GroenWest willen graag sociale woningbouw

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. 't Kruis Factsheet (gebaseerd op n=61 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. 't Kruis Factsheet (gebaseerd op n=61 waarnemingen) SAMR. Marktvinders 't Kruis Factsheet (gebaseerd op n=61 waarnemingen) 't Kruis - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 84% 79% Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 2 2 Verhuisintentie wijk

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. Stad van de Zon Factsheet (gebaseerd op n=154 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. Stad van de Zon Factsheet (gebaseerd op n=154 waarnemingen) SAMR. Marktvinders Stad van de Zon Factsheet (gebaseerd op n=154 waarnemingen) Stad van de Zon - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 8 7 Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 2 Verhuisintentie

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. Heemradenwijk Factsheet (gebaseerd op n=167 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. Heemradenwijk Factsheet (gebaseerd op n=167 waarnemingen) SAMR. Marktvinders Heemradenwijk Factsheet (gebaseerd op n=167 waarnemingen) Heemradenwijk - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 8 7 Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 2 Verhuisintentie

Nadere informatie

Collegebesluit Collegevergadering: 11 december 2018

Collegebesluit Collegevergadering: 11 december 2018 ONDERWERP Prestatieafspraken 2019 SAMENVATTING Gemeente, de Heemsteedse woningcorporaties Elan Wonen en Pre Wonen en hun huurdersorganisaties Bewonersraad Elan Wonen en Bewonerskern Pre streven een gemeenschappelijk

Nadere informatie

Woningbehoefteonderzoek Nieuw-Dijk

Woningbehoefteonderzoek Nieuw-Dijk Woningbehoefteonderzoek Nieuw-Dijk Resultaten 9 september 2014 Opbouw Respons enquête Verhuisgeneigdheid Woonwensen alle verhuisgeneigden Interesse voor locatie Bosstraat-Smallestraat Alternatief als men

Nadere informatie

Regionale Agenda Wonen. Resultaten verdiepingsbijeenkomst Marktpartijen 5 juni 2018

Regionale Agenda Wonen. Resultaten verdiepingsbijeenkomst Marktpartijen 5 juni 2018 Regionale Agenda Wonen Resultaten verdiepingsbijeenkomst Marktpartijen 5 juni 2018 Algemeen Sommige gemeenten bouwen niet alleen voor eigen behoefte, maar ook voor bovenregionale behoefte. Hoe gaan gemeenten

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. Butterhuizen Factsheet (gebaseerd op n=183 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. Butterhuizen Factsheet (gebaseerd op n=183 waarnemingen) SAMR. Marktvinders Butterhuizen Factsheet (gebaseerd op n=183 waarnemingen) Butterhuizen - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 8 7 Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 1 2 Verhuisintentie

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. Planetenwijk Factsheet (gebaseerd op n=137 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. Planetenwijk Factsheet (gebaseerd op n=137 waarnemingen) SAMR. Marktvinders Planetenwijk Factsheet (gebaseerd op n=137 waarnemingen) Planetenwijk - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 83% 7 Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 15% Verhuisintentie

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. Rivierenwijk Factsheet (gebaseerd op n=134 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. Rivierenwijk Factsheet (gebaseerd op n=134 waarnemingen) SAMR. Marktvinders Rivierenwijk Factsheet (gebaseerd op n=134 waarnemingen) Rivierenwijk - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 5 79% Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 35% 2 Verhuisintentie

Nadere informatie

Onderzoek Houten Jongeren en Wonen

Onderzoek Houten Jongeren en Wonen Onderzoek Houten Jongeren en Wonen Juni 2007 www.adv-mr.com Utrechtseweg 101, 3702 AB Zeist Inhoud Inleiding Vanuit woonstichting Viveste en de gemeente Houten is een behoefte aan onderzoek naar de woonwensen

Nadere informatie

Ospel - gemeente Nederweert

Ospel - gemeente Nederweert - gemeente Nederweert Woningvoorraad Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep Kwantitatieve behoefte: Totaal Kwantitatieve behoefte: Sociale doelgroep Woonwensen: Totaal Woonwensen: Sociale doelgroep

Nadere informatie

Sint Joost - gemeente Echt-Susteren

Sint Joost - gemeente Echt-Susteren - gemeente Echt-Susteren Woningvoorraad Doelgroepen: Totaal Doelgroepen: Sociale doelgroep Kwantitatieve behoefte: Totaal Kwantitatieve behoefte: Sociale doelgroep Woonwensen: Totaal Woonwensen: Sociale

Nadere informatie

SAMR. Marktvinders. Schrijverswijk Factsheet (gebaseerd op n=181 waarnemingen)

SAMR. Marktvinders. Schrijverswijk Factsheet (gebaseerd op n=181 waarnemingen) SAMR. Marktvinders Schrijverswijk Factsheet (gebaseerd op n=181 waarnemingen) Schrijverswijk - Totaal Leefstijl Tevredenheid met woonsituatie 83% 7 Wijk verbeterd? Wijk afg. 4 jaar verbeterd 3 Verhuisintentie

Nadere informatie

Verhuis- en woonwensen van starters

Verhuis- en woonwensen van starters Verhuis- en woonwensen van starters Gemeente Amersfoort Sector Concernmiddelen Onderzoek en Statistiek Marc van Acht Uitgave en rapportage in opdracht van afdeling Economie en Wonen Onderzoek en Statistiek,

Nadere informatie

SAMEN. voor een sterke regio! Een perspectief voor het wonen in het stedelijk gebied Eindhoven

SAMEN. voor een sterke regio! Een perspectief voor het wonen in het stedelijk gebied Eindhoven SAMEN voor een sterke regio! Een perspectief voor het wonen in het stedelijk gebied Eindhoven Het stedelijk gebied is in ontwikkeling. Het succes van bedrijven als ASML en VDL, de designsector en vele

Nadere informatie

Opgave en. toekomstperspectief EEN NIEUWE TOEKOMST

Opgave en. toekomstperspectief EEN NIEUWE TOEKOMST 3 EEN NIEUWE TOEKOMST Opgave en toekomstperspectief De aandacht die er binnen het huidige politieke en bestuurlijke klimaat is voor de verbetering van wijken als Transvaal, is een kans die met beide handen

Nadere informatie