De houding van de bedrijfsrevisor tijdens een gerechtelijk onderzoek

Transcriptie

1 De houding van de bedrijfsrevisor tijdens een gerechtelijk onderzoek J. Van Droogbroeck (in voortzetting van F. Desterbeck) Seminaries Instituut van de Bedrijfsrevisoren Elewijt Center 10 december 2009 Met ons onderwerp bevinden we ons in de sfeer van het strafrecht; DRIE MOGELIJKE GEVALLEN MOETEN ONDERSCHEIDEN WORDEN : bedrijfsrevisor betrokken bij gerechtelijk onderzoek lastens cliënt beroepsgeheim bedrijfsrevisor betrokken bij gerechtelijk onderzoek lastens hemzelf rechten als verdachte/inverdenkinggestelde bedrijfsrevisor aangesteld als deskundige specifieke rechten en plichten 1

2 Drie delen in uiteenzetting de bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt de bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde de bedrijfsrevisor als deskundige Drie delen in uiteenzetting : de bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt de bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde de bedrijfsrevisor als deskundige 2

3 Strafonderzoek wordt gevoerd onder de vorm van : een opsporingsonderzoek (procureur des Konings) of een gerechtelijk onderzoek (onderzoeksrechter) Opsporingsonderzoek bevoegdheden opdrachtgevende magistraat (procureur) eerder beperkt in beginsel geen dwangmaatregelen bv. geen aanhouding, wel inbeslagneming, alleen huiszoeking mits voorafgaande schriftelijke toestemming; geen getuigenverhoor in de juridische zin van het woord mogelijk (=> belang voor het beroepsgeheim!) Oplossing : mini-instructie instructie (bv. getuigenverhoor in rechte) doch volstaan voor meerderheid strafonderzoeken (+ 90%) 3

4 Gerechtelijk onderzoek bevoegdheden onderzoeksmagistraat (onderzoeksrechter) aanzienlijk groter sommige bevoegdheden vormen inbreuk op grondwettelijke vrijheden, bv. huiszoeking zonder toelating bewoner; getuigenverhoor is in feite een dwangmaatregel het getuigenverhoor is één van de omstandigheden, waarin de houder van een beroepsgeheim kan spreken over zaken, die gedekt worden door beroepsgeheim; DUS : strafonderzoek kan zijn : OPSPORINGSONDERZOEK : problematiek van het beroepsgeheim niet aan de orde hier geldt zwijgplicht; precieze richtlijnen van IBR : zie jaarverslag 2004, p OF GERECHTELIJK ONDERZOEK : problematiek beroepsgeheim : = zwijgplicht voor wat in vertrouwen wordt medegedeeld; zwijgrecht in specifieke omstandigheiden 4

5 OPSPORINGSONDERZOEK wanneer zich onderzoeksdaden opdringen in het kantoor van een bedrijfsrevisor wordt in de praktijk steeds een onderzoeksrechter in de zaak betrokken (evt.. in de vorm van een mini-onderzoek onderzoek: kan voor getuigenverhoor in rechte,, niet voor huiszoeking); OPSPORINGSONDERZOEK Richtlijnen IBR beklemtonen (terecht) het belang van het beroepsgeheim : - Verhoor / opvragen stukken => geen vertrouwelijke informatie meedelen! => Mededeling van vertrouwelijke stukken bewaard door bedrijfsrevisor is niet mogelijk 5

6 OPSPORINGSONDERZOEK Plaatsbezoek / Huiszoeking / Beslag Behoudens ontdekking op heterdaad: altijd toelating vereist van betrokkene of onderzoeksrechter (overgang naar gerechtelijk onderzoek) => beslag op stukken gedekt door beroepsgeheim niet mogelijk! Opsporingsonderzoek Vuistregel : In het kader van een opsporingsonderzoek lastens een cliënt van een bedrijfsrevisor kan, gelet op het beroepsgeheim, er geen vertrouwelijke info over de cliënt worden meegedeeld 6

7 De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? huiszoeking en inbeslagname telefoontaps De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de bedrijfsrevisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? richtlijnen IBR telefoontaps 7

8 In welke mate moet de bedrijfsrevisor spontaan meewerken aan strafonderzoek? artikel 29, eerste lid Sv.. : Iedere gestelde overheid, ieder openbaar officier of ambtenaar die in de uitoefening van zijn ambt kennis krijgt van een misdaad of van een wanbedrijf, is verplicht daarvan dadelijk bericht te geven aan de procureur des Konings bij de rechtbank binnen wier rechtsgebied die misdaad of dat wanbedrijf is gepleegd of de verdachte zou kunnen worden gevonden, en aan die magistraat alldesbetreffende inlichtingen, processen- verbaal en akten te doen toekomen. In welke mate moet de bedrijfsrevisor spontaan meewerken aan strafonderzoek? principes : bedrijfsrevisoren en externe accountants zijn geen openbare officieren, ook niet als ze een wettelijke controleopdracht uitoefenen; geen toepassing van artikel 29 Sv.. (ambtelijke( aangifte misdrijven) )! de bekendmaking van misdrijven gebeurt indirect,, via de bestemmelingen van de verslagen, die zullen oordelen of ze een klacht neerleggen bij de procureur des Konings; 8

9 De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? Richtlijnen IBR telefoontaps Beroepsgeheim -algemeen traditioneel : arts advocaat priester politieambtenaren 9

10 Beroepsgeheim - algemeen naderhand : allerlei toevoegingen door de wet of rechtspraak: notaris accountants bedrijfsrevisoren niet : Beroepsgeheim - algemeen bankier : alleen burgerlijke discretieplicht journalist : wettelijk bronnengeheim (is geen beroepsgeheim) wisselagent 10

11 Beroepsgeheim - algemeen DE HOUDER VAN EEN BEROEPSGEHEIM HEEFT : ZWIJGPLICHT voor zaken die hem vertrouwelijk worden medegedeeld ZWIJGRECHT wanneer hij in specifieke situaties wordt aangesproken om getuigenis af te leggen in bepaalde situaties, zoals het getuigenverhoor Beroepsgeheim - algemeen inlichtingen, bekomen met miskenning van de regels inzake beroepsgeheim, zijn in principe onwettig verkregen en mogen niet in de strafinformatie worden gebruikt principe van thethe fruit of the poisonous tree 11

12 De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? Richtlijnen IBR telefoontaps Beroepsgeheim bedrijfsrevisor wettelijke voorschriften Artikel 79 Wet 22 juli 1953 houdende oprichting van een Instituut van de Bedrijfsrevisoren en organisatie van het publiek toezicht op het beroep van bedrijfsrevisor, gecoördineerd op 30 april 2007 (hierna IBR-wet )) : 1. Artikel 458 van het Strafwetboek is van toepassing op de bedrijfsrevisoren, de stagiairs en de personen voor wie ze instaan ( ).( 12

13 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor wettelijke voorschriften Wet 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen : Beroepsgeheim voor andere cijferberoepen : externe accountants, externe belastingconsulenten, erkende boekhouders, erkende boekhouders- fiscalisten,, hun stagiairs en personen voor wie zij instaan; Beroepsgeheim bedrijfsrevisor wettelijke voorschriften Wie is gehouden tot beroepsgeheim? => 3 categorieën n : - Beroepsbeoefenaar : bedrijfsrevisor - Personen voor wie hij (zij) instaat : werknemers revisorenkantoor - Stagiairs 13

14 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor wettelijke voorschriften Art. 458 Strafwetboek : Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis is af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd frank tot vijfhonderd frank. Beroepsgeheim bedrijfsrevisor principes : voor beroepsgroepen,, in de wet aangeduid, geldt een verbod om geheimen, die hen zijn toevertrouwd bekend te maken voor een strafbare schending van het beroepsgeheim is niet vereist dat het schending kwaadwillig is. Evenmin is vereist dat aan geheimgerechtigde schade werd berokkend.. Dus: spontane en opzettelijke mededeling vertrouwelijke info volstaat! 14

15 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor uitzonderingen : wanneer heeft de houder van een beroepsgeheim een zwijgrecht? vier gevallen : getuigenis in rechte (onderzoekscommissie) wettelijke verplichting noodtoestand ontheffing beroepsgeheim door cliënt (?) Beroepsgeheim bedrijfsrevisor EERSTE GEVAL : getuigenis LET OP : alleen de onderzoeksrechter of het vonnisgerecht zijn bevoegd om getuigenissen af te nemen! procureur des Konings kan alleen inlichtingen inwinnen 15

16 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor EERSTE GEVAL : getuigenis concreet verloop : wie opgeroepen wordt als getuige, moet aan die oproeping gevolg geven eedaflegging (essentieel) naderhand oordeelt betrokkene zelf vrij of hij spreekt of niet Beroepsgeheim bedrijfsrevisor TWEEDE GEVAL : wettelijke verplichting ook voor artsen : attest van overlijden bedrijfsrevisoren : => in strafzaken : meldingsplicht witwassen CFI (wet( 11 januari 1993) : zie infra. 16

17 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor Art. 79 IBR-wet voorziet vijf gevallen waarin de bedrijfsrevisor is ontheven van zijn geheimhoudingsplicht, nl. a) de mededeling van een attest of van een bevestiging verricht met de schriftelijke toestemming van de onderneming waarbij zij hun taak uitoefenen; b) de mededeling van een attest of van een bevestiging gericht tot een commissaris of een persoon die in een onderneming naar buitenlands recht een gelijkaardige taak uitoefent als deze van commissaris, binnen het kader van de hun toevertrouwde controle over de jaarrekening of de geconsolideerde jaarrekening van een onderneming; Beroepsgeheim bedrijfsrevisor c) de raadpleging door een bedrijfsrevisor in het kader van een opvolging in een revisorale opdracht, van de werkdocumenten van een bedrijfsrevisor die voorafgaandelijk dezelfde revisorale opdracht uitoefende; d) het contact van een bedrijfsrevisor met een andere bedrijfsrevisor wanneer de eerste ertoe gebracht wordt om het werk of de attestering van de tweede in het gedrang te brengen behalve in geval van verzet van de persoon die de opdracht heeft toevertrouwd aan de eerste bedrijfsrevisor; e) het contact tussen de bedrijfsrevisor en het Instituut, zijn organen en in het bijzonder de organen belast met het organiseren van het toezicht en de kwaliteitscontrole. 17

18 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor DERDE GEVAL : noodtoestand notie ontwikkeld door rechtspraak conflict tussen twee plichten : plicht tot geheimhouding ernstig en dreigend gevaar voor ander rechtsgoed Beroepsgeheim bedrijfsrevisor Arrest Hof van Cassatie van 24 januari 2007, AR P F ( Noodtoestand vormt alleen een rechtvaardigingsgrond als hij verschillende voorwaarden vervult, te weten dat de waarde van hetgeen wordt prijsgegeven lager moet zijn dan of althans gelijk moet zijn aan de waarde van het goed dat men wil vrijwaren, dat het te vrijwaren recht of belang een dadelijk en ernstig gevaar moet lopen, dat het kwaad alleen door het misdrijf kan worden voorkomen en dat de betrokkene de noodtoestand niet zelf heeft doen ontstaan. 18

19 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor L. HUYBRECHTS : bekendmaking kan slechts gerechtvaardigd zijn indien ernstig en dreigend gevaar voor het leven van personen. MenMen kan zich evenwel best voorstellen dat de bekendmaking van zakengeheimen waaruit blijkt dat bepaalde praktijken die de gehele economie en het vermogen van zeer talrijke spaarders in het gevaar brengen, door de rechter gerechtvaardigd zouden worden geacht. Beroepsgeheim bedrijfsrevisor VIERDE GEVAL : toestemming cliënt dit geval wordt niet geregeld door de wet! van dergelijke toestemming gaat hoe dan ook een feitelijke, morele invloed uit 19

20 Beroepsgeheim bedrijfsrevisor VIERDE GEVAL : toestemming cliënt principe : geheimhouder oordeelt bij het afleggen van zijn getuigenis hoe dan ook vrij; hij kan zwijgen wanneer cliënt hem toestemming geeft om te spreken bij de afweging van belangen (maatschappelijke verantwoording/belang cliënt nt) is de omstandigheid dat de onderneming de revisor ontslaat van zijn beroepsgeheim een sterk motief om te spreken De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? Richtlijnen IBR telefoontaps 20

21 Witwaswetgeving De wet van 11 januari 1993 (antiwitwaswet( antiwitwaswet) wordt momenteel herzien in het kader van de omzetting van de derde witwasrichtlijn (en de uitvoeringsrichtlijn) in het Belgisch recht : zie wetsontwerp tot wijziging van de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van het terrorisme, en het Wetboek van vennootschappen(parl.. St. Kamer , 2009, nr. 1988/1, te consulteren via Witwaswetgeving Art. 14bis 1 W : De in artikel 2bis, 1 1 tot 4, 4, bedoelde personen die in de uitoefening van hun beroep feiten vaststellen waarvan ze weten dat ze verband houden met het witwassen van geld of die bewijsmateriaal voor het witwassen van geld kunnen vormen, moeten daarvan onmiddellijk de cel voor financiële informatieverwerking daarvan op de hoogte brengen. 21

22 Witwaswetgeving verplichting geldt ook voor bedrijfsrevisoren,, externe accountants en externe belastingconsulenten ook inwinnen van aanvullende inlichtingen door CFI mogelijk (na melding) sanctie bij niet-naleving naleving : administratieve geldboete EUR Witwaswetgeving ter herinnering : de gelden of activa moeten afkomstig zijn van misdrijven, limitatief opgesomd in de wet. zie art. 3 2 Wet 11 januari 1993: opsomming onderliggende criminele fenomenen 22

23 Witwaswetgeving Witwassen van geld of activa gegenereerd door welbepaalde misdrijftypes : Voorbeelden : - georganiseerde misdaad; - illegale drughandel; - fraude ten nadele van de financiële belangen van de Europese Unie; - ernstige en georganiseerde fiscale fraude waarbij bijzonder ingewikkelde mechanismen of procédés s van internationale omvang worden aangewend; - een beursmisdrijf of een onwettig openbaar aantrekken van spaargelden; - een oplichting, - faillissementsmisdrijven Witwaswetgeving Fiscale fraude : enkel ernstige en georganiseerde fiscale fraude De ernst kan blijken uit de aanmaak en het gebruik van valse documenten, het omkopen van openbare ambtenaren, de omvang van de schade berokkend aan de schatkist, en de aantasting van de sociaal- economische orde. Het georganiseerd karakter kan worden gekenmerkt door het aanwenden van schermvennootschappen, stromannen, juridische complexe constructies, talrijke bankrekeningen die gebruikt worden voor internationale geldtransferten. Een typisch voorbeeld : btw-carrousel carrousel. 23

24 Witwaswetgeving In 2007 is een artikel 14quinquies in de wet van 11 januari 1993 ingevoegd, waarvan het eerste lid luidt : Wanneer de in de artikelen 2, 2bis en 2ter beoogde instellingen en personen vermoeden dat een feit of een verrichting verband kan houden met witwassen van geld afkomstig uit ernstige en georganiseerde fiscale fraude waarbij bijzonder ingewikkelde mechanisme of procédés van internationale omvang worden aangewend, brengen zij dit ter kennis van de Cel voor financiële informatieverwerking, inclusief van zodra zij minstens een van de indicatoren opsporen die de Koning vastlegt bij in Ministerraad overlegd besluit. Witwaswetgeving Uitvoeringsbesluit : KB 3 juni 2007 tot uitvoering van artikel 14quinquies van de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme ( (BS BS 13 juni 2007) 24

25 Witwaswetgeving het jaarverslag van de CFI kan worden gedownloaded van haar site cfi.be => in het jaarverslag vindt men statistieken,, en de beschrijving van een aantal typische kenmerken van fraude (typologieën) De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? Richtlijnen IBR telefoontaps 25

26 Omvang beroepsgeheim elk beroepsgeheim heeft een andere finaliteit voor bedrijfsrevisoren en externe accountants : beroepsgeheim heeft betrekking op zakengeheim het zakengeheim betreft alles wat de onderneming werkelijk als vertrouwelijk kan beschouwen en ze niet wettelijk verplicht is geheel of gedeeltelijk beperkt of openbaar bekend te maken Omvang beroepsgeheim het beroepsgeheim betreft alles wat de geheimgerechtigde aan de geheimhouder bij de uitoefening van diens beroep toevertrouwt en wat deze bij die gelegenheid verneemt. Ook beroepsdocumenten of bescheiden, die vertrouwelijke inlichtingen bevatten 26

27 Omvang beroepsgeheim mededeling aan derden mag niet, ook niet aan titularissen van beroepsgeheim, tenzij indien nodig voor vervullen opdracht let evenwel op : BEROEPSMISDRIJF SLUIT BEROEPSGEHEIM UIT De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? Richtlijnen IBR telefoontaps 27

28 Richtlijnen IBR Verhoor - Aandringen om te worden gehoord als getuige (beroepsgeheim) - Vrije beoordeling bedrijfsrevisor - In de hypothese dat de bedrijfsrevisor als getuige wordt gehoord door de onderzoeksrechter of op last van deze laatste, en van oordeel is dat zijn verklaringen tegen hem zouden kunnen worden gebruikt, heeft hij het recht om te zwijgen. Dit heeft niets te maken met het beroepsgeheim, maar met de rechten van verdediging. (Jaarverslag IBR 2004, p. 47) Richtlijnen IBR Opvragen stukken, plaatsbezoek : - In beginsel enkel via opdracht van onderzoeksrechter - Stukken die zijn gedekt door het beroepsgeheim vallen buiten strafonderzoek 28

29 Huizoeking/inbeslagname inbeslagname : aanwezigheid tuchtoverheid bij bepaalde geheimhouders laat de onderzoeksrechter zich vergezellen door een afgevaardigde door de tuchtoverheid (artsen, advocaten, notarissen) schifting van wat onder het beroepsgeheim valt en wat niet voorlopig eindoordeel door onderzoeksrechter laatste woord voor de vonnisrechter Huizoeking/inbeslagname inbeslagname : aanwezigheid tuchtoverheid omzendbrief College PG 1991 : dit gebruik bestaat niet voor alle beroepen met beroepsgeheim, zoals leden IBR onderzoeksrechter kan beslissen afgevaardigde van IBR, IAB of BIBF aanwezig te laten zijn, maar deze heeft geen inspraak in de vraag welke stukken in beslag genomen mogen worden 29

30 Huiszoeking/inbeslagname : aanwezigheid tuchtoverheid Evolutie in de praktijk: circulaire College PG in onbruik geraakt Het Uitvoerend Comité IBR kan, na delegatie door de Raad van het IBR,, het (gewezen) Raadslid aanduiden dat zal instaan voor de vertegenwoordiging van de Raad bij een huiszoeking ten huize van een bedrijfsrevisor (Art. 16, 7 7 KB Huishoudelijk Reglement IBR) huiszoeking/inbeslagname: richtlijnen IBR De bedrijfsrevisor is gerechtigd om naar het precieze voorwerp van het onderzoek te vragen en hij dient, zich beroepend op zijn beroepsgeheim, zijn verzet te laten acteren tegen de weigering van de onderzoeksrechter om het precieze voorwerp van het onderzoek mee te delen of tegen het onderzoek van gegevens of stukken die geen betrekking hebben op het onderzoek. Het laten acteren van zijn verzet is zeer belangrijk, daar indien later de vonnisgerechten tot de vaststelling komen dat de onderzoekers het beroepsgeheim hebben geschonden, de door die schending bekomen stukken niet als bewijsmateriaal in een proces mogen worden gebruikt. 30

31 Huiszoeking/inbeslagname inbeslagname wat mag in beslag genomen worden? zaken, die het voorwerp van een misdrijf uitmaken en die gediend hebben of bestemd waren om een misdrijf te plegen, mits eigendom van verdachte zaken, die uit een misdrijf voortkomen vermogensvoordelen, bewaard door geheimhouder alles, wat kan dienen om de waarheid aan het licht te brengen Huiszoeking/inbeslagnames inbeslagnames vertrouwelijke nota s s en briefwisseling tussen geheimhouder en cliënt mogen niet in beslag genomen worden; officiële stukken (boekhouding, facturen ook titels, effecten en gelden) wél ook voorbereidende documenten mogen in beslag genomen worden 31

32 Huiszoeking/inbeslagname : richtlijnen IBR De Raad van het IBR beveelt haar leden, die geconfronteerd zouden worden met een huiszoeking, aan om ten minste volgende voorzorgsmaatregelen te treffen : 1 natrekken, in geval van afwezigheid van de onderzoeksrechter, of wel rechtsgeldig een huiszoekingsbevel werd afgegeven aan de officier van gerechtelijke politie; 2 in het proces-verbaal van inbeslagneming zijn voorbehoud laten opnemen in verband met het beroepsgeheim, waartoe hij met toepassing van artikel 458 Sw.. is gehouden. Huiszoeking / inbeslagname : richtlijnen IBR Wat de inbeslagneming van databestanden betreft, is de Raad van het IBR de mening toegedaan dat de inbeslageming van het geheel van de inlichtingen die opgeslagen zijn op het computermateriaal zonder de documenten te sorteren in functie van de onverneming ten aanzien waarvan de huiszoeking was bevolen en het meenemen van een volledige kopie van de harde schijf, een manier van handelen is die onaanvaardbaar is, omdat zij de perken van de bevoegdheid tot inbeslagneming te buiten gaat. 32

33 Richtlijnen IBR Verhouding revisor/cliënt : Moet de bedrijfsrevisor die betrokken is in een gerechtelijk onderzoek zijn cliënt verwittigen? - Beslag op stukken die toebehoren aan cliënt : kopie PV van beslag overmaken is toegestaan - Andere gevallen : beslissing te nemen door beroepsbeoefenaar Richtlijnen IBR Positie IBR : quid toepassing geheim van het onderzoek op beroepsinstituut? - Toepassing art IBR-wet (meldingsplicht gerechtelijke procedures t.a.v. IBR + consultatie IBR door gerechtelijke overheid) : IBR gehouden tot geheim onderzoek - Andere gevallen : geen toepassing geheim onderzoek op IBR 33

34 Richtlijnen IBR Het IBR,, dat door een onderzoeksrechter of de fiscale administratie gecontacteerd wordt, is extern aan het onderzoek en derhalve niet onderworpen aan het geheim van het onderzoek. Bijgevolg schendt het Instituut het geheim van het onderzoek niet wanneer ze de betrokken bedrijfsrevisor op de hoogte brengt van de vraag tot overhandiging van een dossier in verband met de bedrijfsrevisor vanwege een onderzoeksrechter of de fiscale administratie. De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt uitgangspunt het beroepsgeheim het beroepsgeheim van de revisor verplichtingen krachtens de witwaswetgeving tot hoever strekt het beroepsgeheim zich uit? huiszoeking en inbeslagname telefoontaps 34

35 Telefoontaps telefoontaps bij artsen en advocaten zijn wettelijk geregeld. Ook hier moet de tuchtoverheid verplicht verwittigd worden deze regeling geldt niet voor bedrijfsrevisoren dit neemt niet weg dat een tap bij een bedrijfsrevisor geen elementen mogen bevatten, die vallen onder het beroepsgeheim Drie delen De bedrjfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt De bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde De bedrijfsrevisor als deskundige 35

36 Bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde algemeen misdrijven, waarbij een bedrijfsrevisor betrokken kan geraken Bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde algemeen misdrijven, waarbij de bedrijfsrevisor betrokken kan geraken 36

37 bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde algemeen men onderscheidt materieel-strafrechtelijke aspecten formeel-strafrechtelijke aspecten bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde algemeen men onderscheidt materieel-strafrechtelijke aspecten formeel-strafrechtelijke aspecten 37

38 Materieel strafrecht de strafrechtelijke aansprakelijkheid van een (natuurlijke of rechts-)persoon komt in het gedrang : wanneer deze een feit pleegt, dat als misdrijf wordt omschreven dat men wederrechtelijk handelt dat het handelen verwijtbaar is aan diegene die de handeling stelt Materieel strafrecht ons strafrecht kent thans ook de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de rechtspersoon wanneer zowel een rechtspersoon als een natuurlijke persoon als dader kunnen geïdentificeerd worden gelden de volgende beginselen : indien het misdrijf door de natuurlijke en rechtspersoon opzettelijk is gepleegd (opzettelijke als onopzettelijke misdrijven) ze kunnen samen worden vervolgd en gestraft In het andere geval : vervolgd wordt wie de zwaarste fout heeft begaan (verschoningsgrond) 38

39 Materieel strafrecht men kan een misdrijf plegen als hoofddader, maar ook deelnemer, t.t.z. : mededader (art. 66 Sw.) medeplichtige (art. 67 Sw.) weerslag op de strafmaat Art. 66 Sw.. : Materieel strafrecht Als daders van een misdaad of een wanbedrijf worden gestraft : Zij die de misdaad of het wanbedrijf hebben uitgevoerd of aan de uitvoering rechtstreeks hebben meegewerkt; Zij die door enige daad tot de uitvoering zodanige hulp hebben verleend v dat de misdaad of het wanbedrijf zonder hun bijstand niet had kunnen worden gepleegd; Zij die, door giften, beloften, bedreigingen, misbruik van gezag of van macht, misdadige kuiperijen of arglistigheden, de misdaad of het wanbedrijf rechtstreeks hebben uitgelokt; (Zij die, het zij door woorden in openbare bijeenkomsten of plaatsen gesproken, hetzij door enigerlei geschrift, drukwerk, prent of zinnebeeld, z aangeplakt, rondgedeeld of verkocht, te koop geboden of openlijk tentoongesteld, het plegen van het feit rechtstreeks hebben uitgelokt, onverminderd de straffen die bij de wet bepaald zijn tegen daders s van aanzetting tot misdaden of wanbedrijven, zelfs voor het geval dat t die aanzetting zonder gevolg is gebleven.) <W , art. 1, I> 39

40 Art. 67 Sw.. : Materieel strafrecht Als medeplichtigen aan een misdaad of een wanbedrijf worden gestraft : Zij die onderrichtingen hebben gegeven om de misdaad of het wanbedrijf te plegen; Zij die wapens, werktuigen of enig ander middel hebben verschaft, die tot de misdaad of het wanbedrijf hebben gediend, wetende dat ze daartoe zouden dienen; Zij die, buiten het geval van artikel 66, 3, met hun weten de dader of de daders hebben geholpen of bijgestaan in daden die de misdaad of het wanbedrijf hebben voorbereid, vergemakkelijkt of voltooid. Bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde algemeen men onderscheidt materieel-strafrechtelijke aspecten formeel-strafrechtelijke aspecten 40

41 Formeel strafrecht een bedrijfsrevisor, die van een misdrijf verdacht wordt, beschikt over alle rechten, waarover een verdachte (opsporingsonderzoek) of inverdenkinggestelde (gerechtelijk onderzoek) beschikken, inzonderheid het zgn. zwijgrecht (= het recht om zichzelf niet te incrimineren) Formeel strafrecht belangrijk onderscheid : opsporingsonderzoek (procureur des Konings) laat in principe geen dwangmaatregelen toe wel inbeslagnames gerechtelijk onderzoek (onderzoeksrechter) wél dwangmaatregelen 41

42 Formeel strafrecht zowel opsporingsonderzoek als gerechtelijk onderzoek zijn : geheim schriftelijk niet-tegensprekelijk tegensprekelijk Formeel strafrecht sinds Wet-Franchimont beschikt inverdenkinggestelde over een aantal rechten : kan inzage vragen in dossier vraag tot aanvullende onderzoeksdaden ook strafrechtelijk kort geding,, indien men geschaad is door een onderzoekshandeling (beslag, verzegeling, enz..;) 42

43 Bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde algemeen misdrijven, waarbij bedrijfsrevisor betrokken kan raken Misdrijven misdrijven uit Wetboek van Vennootschappen schending van het beroepsgeheim gemeenrechtelijke misdrijven 43

44 Misdrijven misdrijven uit Wetboek van Vennootschappen schending van het beroepsgeheim gemeenrechtelijke misdrijven Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen niet-naleving naleving bezoldigingsregels commissarissen. art. 170, 1 1 en 2 2 W. Venn.. : Met gevangenisstraf van een maand tot een jaar en met geldboete van vijftig tot tienduizend frank of met een van die straffen alleen leen worden gestraft : 1 de personen die in de loop van een periode van twee jaar, die ingaat vanaf het einde van hun mandaat van commissaris, een mandaat aanvaarden van bestuurder, zaakvoerder of enige andere functie in de vennootschap die onderworpen was aan hun toezicht of in een daarmee verbonden vennootschap of persoon zoals bepaald in artikel 11 2 de bestuurders, zaakvoerders en commissarissen die artikel 134 overtreden; 44

45 Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen niet-naleving naleving van de verplichting tot bijeenroeping algemene vergadering art. 345 W. Venn.. : Met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank worden gestraft : 1 de zaakvoerders en commissarissen (...) die verzuimen een algemene vergadering van vennoten of obligatiehouders bijeen te roepen binnen drie weken na het hun gedane verzoek; Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen verkrijgen of in pand nemen door de vennootschap van de eigen aandelen in strijd met het vennootschapsrecht art. 347 W. Venn.. : Met Met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank worden gestraft en met gevangenisstraf van één n maand tot een jaar kunnen bovendien worden gestraft : 1 (...) 2 de commissaris of zaakvoerder die het voorschrift overtreden van de artikelen 321 tot 327 of van artikel 330; 45

46 Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen verbod van geldstortingen op aandelen op kosten van de vennootschap en fictieve geldstortingen op ingeschreven aandelen art. 347, 3 3 W. Venn.. : Met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank worden gestraft en met gevangenisstraf van één n maand tot een jaar kunnen bovendien worden gestraft : 1 (...) 2 (...) 3 de commissaris of zaakvoerder die door enig middel op kosten van de vennootschap stortingen op de aandelen doen of stortingen als gedaan erkennen die niet werkelijk gedaan zijn op de voorgeschreven wijze en tijdstippen; Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen WEDERRECHTELIJKE ATTESTATIES EN GOEDKEURINGEN Art. 171 W. Venn.. : 1. De bestuurders, zaakvoerders, directeurs en lasthebbers van vennootschappen die wetens de bepalingen overtreden (van hoofdstuk II van deze titel met betrekking tot de controle op de jaarrekening of van hoofdstuk III van deze titel met betrekking tot de controle op de geconsolideerde jaarrekening,) worden gestraft met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank. Zij worden gestraft met gevangenisstraf van een maand tot een jaar en met geldboete van vijftig tot tienduizend frank of met één van die straffen alleen, als zij met bedrieglijk opzet hebben gehandeld. 46

47 Misdrijven Wetboek van vennootschappen 2. Zij die als commissaris, bedrijfsrevisor of onafhankelijk deskundige rekeningen, jaarrekeningen, balansen en resultatenrekeningen of geconsolideerde jaarrekeningen van vennootschappen attesteren of goedkeuren, terwijl niet is voldaan aan de bepalingen bedoeld in 1, en zij daarvan kennis hebben, of, niet hebben gedaan wat zij hadden moeten doen om zich te vergewissen of aan die bepalingen is voldaan, worden gestraft met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank. Zij worden gestraft met gevangenisstraf van een maand tot een jaar en met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank of met een van die straffen alleen, als zij met bedrieglijk opzet hebben gehandeld. Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen WEDERRECHTELIJKE ATTESTATIES EN GOEDKEURINGEN Art. 16, derde lid W. Boekh. Ond.. : Met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank wordt gestraft hij die als commissaris, commissaris-revisor revisor,, revisor of onafhankelijk deskundige rekeningen, jaarrekeningen, balansen en resultatenrekeningen of geconsolideerde rekeningen van ondernemingen attesteert of goedkeurt, terwijl niet is voldaan aan de in het eerste lid genoemde bepalingen, en hij daarvan kennis heeft of niet heeft gedaan wat hij had moeten doen om zich te vergewissen of aan die bepalingen is voldaan. Hij wordt gestraft met gevangenisstraf van een maand tot een jaar en met geldboete van vijftig frank tot tienduizend frank of met één n van die straffen alleen, als hij met bedrieglijk opzet heeft gehandeld. 47

48 Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen WEDERRECHTELIJKE ATTESTATIES EN GOEDKEURINGEN in feite hebben we te maken met een onachtzaamheidsmisdrijf hogere straffen voor wie met bedrieglijk opzet heeft gehandeld Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen WEDERRECHTELIJKE ATTESTATIES EN GOEDKEURINGEN WAAR LIGT DE LAT? sommige auteurs : menmen moet zijn controlewerkzaamheden zodanig organiseren dat er een redelijke waarschijnlijkheid bestaat op het opsporen van vergissingen of fraude 48

49 Misdrijven uit Wetboek Vennootschappen L. HUYBRECHTS : opsporing van fraude behoort tot de essentie van de opdracht van de commissaris! gouden standaard : controlenormen IBR! Misdrijven misdrijven uit Wetboek van Vennootschappen schending van het beroepsgeheim gemeenrechtelijke misdrijven 49

50 Schending beroepsgeheim art. 458 Sw. werd reeds besproken : Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd frank tot vijfhonderd frank. Misdrijven misdrijven uit Wetboek van Vennootschappen schending van het beroepsgeheim gemeenrechtelijke misdrijven 50

51 Gemeenrechtelijke misdrijven bedrijfsrevisor kan bij een veelheid van misdrijven betrokken raken, bv. oplichting, misbruik van vertrouwen een aantal misdrijven verdienen speciale aandacht Gemeenrechtelijke misdrijven heling en witwassen; melding van feiten van witwassen aan de CFI is niet alleen een administratieve verplichting, witwassen is tevens een misdrijf 51

52 Gemeenrechtelijke misdrijven Artikel 505 Sw.. : 1 zij die weggenomen, verduisterde of door misdaad of wanbedrijf verkregen zaken of een gedeelte ervan helen (heling); 2 zij die de illegale vermogensvoordelen van een misdrijf kopen, ruilen of om niet ontvangen, bezitten, bewaren of beheren, ofschoon zij op het ogenblik van de aanvang van deze handelingen, de oorsprong van die zaken kenden of moesten kennen (verruimde heling of eerste witwasmisdrijf); Gemeenrechtelijke misdrijven 3 zij die de illegale vermogensvoordelen van een misdrijf omzetten of overdragen met de bedoeling de illegale herkomst ervan te verbergen of te verdoezelen of een persoon die betrokken is bij een misdrijf waaruit deze zaken voortkomen, te helpen ontkomen aan de rechtsgevolgen van zijn daden (tweede witwasmisdrijf); 4 zij die de aard, oorsprong, vindplaats, vervreemding, verplaatsing of eigendom van de illegale vermogensvoordelen verhelen of verhullen, ofschoon zij op het ogenblik van de aanvang van deze handelingen de oorsprong van die zaken kenden of moesten kennen (derde witwasmisdrijf). 52

53 Gemeenrechtelijke misdrijven andere misdrijven : misdrijven i.v.m. de staat van faillissement (de vroegere feiten van bankbreuk) informaticacriminaliteit een speciaal geval vormt het misdrijf van valsheid in geschriften Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften er zijn drie soorten valsheid in geschriften: gemeenrechtelijke valsheid in geschriften (Strafwetboek) valsheid in jaarrekeningen (W. Venn.) fiscale valsheid (fiscale wetboeken) daarnaast is er ook nog het misdrijf van gebruik van valse stukken 53

54 Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften L. DUPONT en S. VAN DYCK onderzochten in welke mate een commissaris een misdrijf kan plegen bij het opmaken van een controleverslag in de zin van artikel 143 W. Venn.. (schriftelijk( verslag n.a.v. controle van een jaarrekening) Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften hun conclusie is dat op tal van manieren een misdrijf kan worden gepleegd : een controleverslag is ongetwijfeld een strafrechtelijk beschermd geschrift de stringente wettelijke voorschriften en IBR- controlenormen vergemakkelijken in voorkomend geval de vaststelling dat de waarheid op een wettelijk bepaalde wijze werd vervormd 54

55 Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften Aldus : weglaten van verplicht te vermelden verrichtingen uit de boekhouding (ontvangsten wegens zwarthandel) het verkeerdelijk vermelden dat men Algemene conrolenorm heeft nageleefd (omvang controlewerkzaamheden) in strijd met controlenorm niet correct vermelden in welke mate inlichtingen werden gevraagd aan bestuurders en aangestelden Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften of nog : onjuiste vermeldingen nopens de door de vennootschap beweerdelijk toegepaste waarderingsregels winstbestemming, die aan de vergadering wordt voorgelegd, is niet in overeenstemming met de statuten en de wet een commissaris, die een verklaring zonder voorbehoud aflevert, maakt zich schuldig aan waarheidsvermomming wanneer hij geen rekening houdt met Algemene controlenorm

56 Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften steeds is evenwel vereist : dat men handelt met een bedrieglijk opzet of met het oogmerk om te schaden en dat er een mogelijke benadeling/schade is Gemeenrechtelijke misdrijven Valsheid in geschriften voorbeelden van bedrieglijk opzet : een met de waarheid strijdig relaas over de manier, waarop de controletaak werd verricht om een gebrek aan controle of onprofessionaliteit te verbergen het certificeren van een jaarrekening, wanneer men op de hoogte is van een zwart circuit in de vennootschap onwaarheden bekrachtigen met de bedoeling de vennootschap ongeoorloofde fiscale voordelen te laten genieten 56

57 Drie delen De bedrijfsrevisor en het gerechtelijk onderzoek lastens een cliënt De bedrijfsrevisor als verdachte/inverdenkinggestelde De bedrijfsrevisor als deskundige bedrijfsrevisor als deskundige monopolie van de bedrijfsrevisor de specifieke rol van de deskundige 57

58 Bedrijfsrevisor als deskundige monopolie van de bedrijfsrevisor de specifieke rol van de deskundige Monopolie van de bedrijfsrevisor wie niet over de hoedanigheid van bedrijfsrevisor of externe accountant beschikt mag in principe geen privé- of gerechtelijke expertise verrichten Cass., : een deskundigenonderzoek, dat tot voorwerp heeft onder meer na te gaan of een boekhouding vervalst werd, valt onder het monopolie van de externe accountant rechter houdt geen rekening met expertises, die wettelijk monopolie miskennen 58

59 Monopolie van de bedrijfsrevisor wettelijke basis : art. 34 en 37 W betreffende de boekhoudkundige en fiscale beroepen art. 34 : De werkzaamheden van accountant bestaan erin, in privé- ondernemingen, openbare instellingen of voor rekening van elke belanghebbende persoon of instelling, de volgende opdrachten uit te voeren : 1 (...) 2 zowel privé- als gerechtelijke expertise met betrekking tot de boekhoudkundige organisatie van ondernemingen alsook de analyse met boekhoudtechnische procédés, van de positie en werking van ondernemingen vanuit het oogpunt van hun kredietwaardigheid, rentabiliteit en risico's; Monopolie van de bedrijfsrevisor art. 37 : Enkel de natuurlijke personen en de vennootschappen die zijn ingeschreven op de deellijst van externe accountants, bedoeld in artikel 5, zijn gerechtigd de volgende werkzaamheden en opdrachten geregeld uit te voeren of aan te bieden : 1 de in artikel 34, 1, 1, 2 2 en 6, 6, bedoelde werkzaamheden; 2 (...) Het eerste lid, 1, 1, is evenwel niet van toepassing : 1 op de leden van het Instituut der bedrijfsrevisoren; (...) 59

60 Bedrijfsrevisor als deskundige monopolie van de bedrijfsrevisor de specifieke rol van de deskundige Specifieke rol van de deskundige de deskundige heeft een eigen verplichting inzake ambtsgeheim en beroepsgeheim! de relatie van de revisor, die optreedt als deskundige,, met de gecontroleerde is fundamenteel anders dan bij zijn normale controlewerkzaamheden ambtsgeheim van het strafonderzoek i.pl.v. beroepsgeheim (art. 28quinquies en 57 Sv.) 60

61 Specifieke rol van de deskundige art. 28quinquies 1 en 57 1 Sv.. : Behoudens de wettelijke uitzonderingen is het opsporingsonderzoek/gerechtelijk gerechtelijk onderzoek geheim. Ieder die beroepshalve zijn medewerking dient te verlenen aan het opsporingsonderzoek/gerechtelijk gerechtelijk onderzoek is tot geheimhouding verplicht. Hij die dit geheim schendt, wordt gestraft met de straffen bepaald in artikel 458 van het Strafwetboek. Specifieke rol van de deskundige inhoud van de stukken van het strafdossier mogen niet bekendgemaakt worden aan derden uiteraard is spontane berichtgeving aan opdrachtgevend magistraat mogelijk hij moet ook de procureur op de hoogte stellen wanneer hij in het kader van zijn deskundig onderzoek nieuwe misdrijven vaststelt 61

62 Specifieke rol van de deskundige in burgerlijke zaken gelden dezelfde principes Voor wie meer wil weten 62

63 Voor wie hierover méér wil weten : Of nog 63

64 Dank U voor de aandacht! 64