Werksessie 1 Vluchten kan niet meer. Je vleugels uitslaan wel.

Transcriptie

1 Werksessie 1 Vluchten kan niet meer. Je vleugels uitslaan wel. Werkgroep 5 Werkgroepbegeleidster: Riet Coulier Verslaggever: Riet Coulier Inhoudelijke onduidelijkheden? - Het was een duidelijk referaat - Sommige werkgroepleden merken een dubbel spoor op: we moeten beter oriënteren en tegelijk wordt elke studiekeuze uitgesteld. OF gokt men op de betere keuzevaardigheid van het kind als het ouder wordt? Uitwisselen ervaringen en standpunten - Waar ligt de grens voor een haalbare heterogene groepssamenstelling in de eerste graad? o er bestaat een gigantisch verschil tussen kinderen ASO, TSO, BSO en KSO: het blijft een enorme uitdaging om met die verschillen om te gaan. De vraag blijft ook hoe je de sterkeren kan uitdagen in een heterogene groepssamenstelling. Een lid van de werkgroep merkt op dat je je wel bewust moet zijn van het feit dat ook in de zgn. sterkere richtingen (vb.latijn) de heterogeniteit van de leerlingen in de groep de laatste jaren sterk is toegenomen. Hen samenzetten in een aparte, ogenschijnlijk meer homogene groep om hen uit te dagen, lijkt daarom ook niet altijd een goede denkpiste. o Enkele werkgroepleden geven toch aan dat ze denken dat het beter is kinderen in een apart groepje op te nemen als de leerstof te moeilijk wordt voor hen. Het gaat hier om de zorg voor het welzijn van het kind. De gevoel van eigenwaarde van het kind is niet altijd gebaat bij die uitstel van studiekeuze. Kinderen ervaren het soms als een echte bevrijding als ze in een apart groepje met een aangepaste didactische en pedagogische aanpak aan de slag kunnen. o Er wordt een pleidooi gehouden voor een eerder gematigde heterogeniteit binnen de groepen. Men is nochtans helemaal niet blij met de geruchten die de ronde doen dat men de optie Latijn naast de B-stroom afzonderlijk zou inrichten. Men geeft alweer de indruk dat kinderen die Latijn kiezen, recht hebben op/nood hebben aan een afzonderlijke, meer uitdagende behandeling. Uiteraard houdt men op die manier de huidige situatie in stand waarbij de socio-economische status van de ouders bepalend is voor de kansen die kinderen krijgen. ( Welke leerlingen worden naar latijn georiënteerd? - zie referaat Simon Boone). Men gaat daarbij bovendien helemaal voorbij aan de ideeën achter de komende vernieuwing. o Het is essentieel te opteren voor meer gemeenschappelijke activiteiten waar jongeren samen tijd door brengen, maar daarnaast voldoende aandacht te

2 schenken aan differentiatie. (kinderen met verschillende basisopties zitten samen in een klasgroep voor de gemeenschappelijke vakken) - De overgang van het lager naar het secundair onderwijs: werkwijzen en aandachtspunten o Vaak is de keuze reeds gemaakt in het lager onderwijs. De heroriëntering gebeurt meer en meer in december van het eerste jaar S.O. o De BASO-fiche wordt wel ervaren als een grote hulp. Het gevaar dat eraan kleeft, is dat er labels gekleefd worden op de leerlingen. Soms is het net goed voor bepaalde leerlingen om met een nieuw wit blad te kunnen starten. In de meeste scholen worden de BASO-fiches op een gelijkaardige manier gehanteerd: de directie, de leerlingbegeleider of de klastitularis heeft inzage in de BASO-fiche, maar aan de andere leraren wordt enkel die informatie bezorgd die echt relevant is. Zo worden er op basis van die BASO-fiche zorgfiches opgemaakt. Voor de rest wil men liever dat de kinderen met een wit blad kunnen beginnen. Ook het studie-advies wordt dus niet altijd doorgegeven aan de leraren van het kind. o Rapporten lager onderwijs: sommige scholen vragen de rapporten op, andere niet. Men weet uit ervaring dat de behaalde punten in de lagere school geen objectieve informatie bieden over het kind (Wat betekent 80 procent behalen in school A tegenover 80 procent behalen in school B?) o Ook een portfolio kan kansen bieden. De vraag blijft of ouders het advies meer zullen opvolgen bij het bestaan van een portfolio. o Het probleem blijft dat ouders moeilijk te bereiken zijn. Dat probleem stelt zich zeker bij allochtone ouders (vb. ouders gaan naar de dokter om studieadvies te vragen). Naar aanleiding van deze opmerking vertelde mevr. Fransen (VIIO Humaniora Tongeren) dat de ouders in haar school vrijwel allemaal betrokken zijn bij het keuzetraject. De inschrijvingen in TSO en ASO gebeuren op hetzelfde moment en in beide scholen zitten informanten over de andere onderwijsvorm. Dit heeft een drempelverlagend effect: alle richtingen worden meer naar eigen waarde ingeschat. Daartegenover stellen enkele werkgroepleden dat alle onderwijsvormen binnen één school aanbieden ook drempelverlagend kan werken, maar het lokt misschien evenzeer de perceptie uit dat veranderen van richting (zakken) makkelijk is. o De werkgroepleden zijn het erover eens dat het een hele uitdaging vormt om samen te werken met de lagere school. Men moet contacten zoeken met leraren uit de lagere scholen van waaruit men jongeren recruteert, hen uitnodigen en samen bekijken hoe leerlingen het ervan af brengen. Op die manier krijgen leraren lager onderwijs ook feedback over hun oriënteringskwaliteit. Je kan scholen na verloop van tijd ook beter inschatten. En je geeft zelf indirect de boodschap mee wat je verwacht bij het begin van de eerste graad. Bovendien krijg je zicht op de werkwijzen die in de scholen gehanteerd worden. In sommige scholen volgen leraren lager en secundair lessen bij elkaar. Op die manier leren ze van elkaar. Vooral leraren secundair onderwijs pikken heel wat op van de aanpak en werkvormen die in de lagere school gehanteerd worden. Vele scholen hebben al een intensieve samenwerking. (vb. VIIO Tongeren: samen met de lagere scholen waaruit

3 gerecruteerd wordt, wordt een project rond huistaakbegeleiding opgestart. De kloof tussen de verschillende onderwijsniveaus wordt daardoor gedicht. Er wordt ook studiewerk gedaan rond de problemen met WO: men probeert nu de thema s en vaardigheden gelijk te trekken over de verschillende scholen. ) - Oriënteren naar de tweede graad o Het blijft altijd een vraag of de aangegeven oriëntatie wel de juiste keuze is. Soms wordt het advies door ouders en kind naast zich neergelegd en maar goed ook. We hebben soms de neiging te voorzichtig te oriënteren. o Het verlaten van een gekozen richting (vb. na 3 jaar wordt Latijn soms verlaten) is ook niet altijd negatief. Dit is alleen het geval als kinderen nadien vleugellam achterblijven omdat ze het proces als falen interpreteren. Het blijft daarom misschien toch beter om van bij het begin goed te oriënteren. o Soms is het nodig te heroriënteren naar hogere richtingen (al blijft dit uitzonderlijk). o Bovenstaande opmerkingen doen ons besluiten dat scholen moeten werken aan een goede profilering van de verschillende richtingen. (vb. Het is helemaal niet zinvol om op een infofolder voor een technische richting te noteren: ook na deze studierichting kan je dokter worden. ) o In de hele discussie blijft alles nog teveel vasthangen aan een overwaardering voor het IQ. Andere kwaliteiten zijn minstens even belangrijk. De ambitie voor elke jongere moet zijn: kiezen voor wat je zelf wil (eigen talenten, eigen competenties) en waarmee je in je leven aan de slag wil! Talent moet grensverleggend zijn!! (vb. het zou heel evident moeten zijn dat kinderen met goede resultaten in de lagere school bewust kunnen en mogen kiezen voor een STW! Leraren zijn blij met dergelijke lln. en het is vooral goed voor de jongere zelf!!) Wat nemen we mee uit de discussie? - Het belang van de samenwerking met de lagere school. Vooral de idee om leraren van de lagere school uit te nodigen in het tweede of derde semester van het eerste jaar om hen feedback te geven over de prestaties van hun leerlingen en hen op die manier feedback te bezorgen over hun oriënteringsvaardigheden, bleef sterk hangen. - Ook de wens om nog meer activerende en differentiërende werkvormen te implementeren in het secundair onderwijs werd verwoord. Men wil daarbij vooral leren van de sterktes van het lager onderwijs.

4 Werksessie 2 Schakelen naar een B-tere versnelling en De draaglijke lichtheid van een basaal bestaan Inhoudelijke opmerkingen over de referaten - De referaten waren niet erg duidelijk. Men gaf aan er niet veel van opgestoken te hebben. Er werd ook teveel uitgegaan van de veronderstelling dat iedereen reeds voldoende op de hoogte was van de inhoud en de uitwerking van het schakelblok. - Men betreurde de onduidelijkheid in de voorstellen rond de gemeenschappelijke basisvorming in de A-stroom: het leek alsof belangengroepen achter de schermen nog heel wat lobbywerk aan het verrichten zijn. Het idee dat de komende vernieuwing een goed doordachte onderwijsvernieuwing wordt, ging daarbij wat verloren. Er heerste heel wat verwarring na de referaten. - De vrijheid die de scholen nog toegewezen krijgen bij de uitwerking van de eerste graad werd wel positief ontvangen. Werkwijze Gezien de ruime en verscheiden input uit de referaten, stelde de werkgroepbegeleider volgende werkwijze voor aan de groepsleden: breng elk 3 thema s naar voor waarover je het wil hebben. Uit de lijst van thema s kiezen we dan de gespreksonderwerpen. Gespreksthema s 1B en/of schakelblok - In de groep wordt een duidelijk pleidooi gehouden voor het blijven bestaan van het 1Bklasje. De kinderen worden er opgevangen in kleine groep. Vaak krijgen ze er eindelijk hun gevoel van eigenwaarde terug. Het klasje kan ook zeer goed gerund worden door leraren van de lagere school. Hun aanpak sluit beter aan bij de noden van de kinderen in het 1Bklasje. Men merkt op dat de sterkte van die klasjes te maken heeft met het feit dat er meer aandacht kan gaan naar de persoon van het kind. De leraar in het B-klasje weet perfect dat werken aan een goede relatie met de kinderen, dat werken aan vertrouwen geven essentieel is. Misschien is net dit wel de valkuil van het secundair onderwijs waar dit door de vakkensplitsing (en dus steeds andere leraren) veel minder mogelijk is. - Men stelt een groot tekort vast aan 1B-klassen. Inschrijvingen voor die klasjes zijn in de meeste scholen nu al niet meer mogelijk. Men wil de groepsgrootte in die klassen ook bewust beperkt houden. - Het schakelblok wordt voorgesteld als een blok met 2 finaliteiten. De realiteit wijst echter uit dat het terugschakelen naar de A-stroom vrijwel nooit gebeurt. Men vindt echter wel dat die mogelijkheid moet blijven bestaan.

5 - Er blijft wel een enorm probleem met de getuigschriften: sommige scholen geven geen getuigschrift, consequent met de resultaten van het kind bij de diocesane proeven. Anderen geven bijna vanzelf een getuigschrift aan het einde van de lagere school. Dit zorgt vooral voor problemen in de relatie met de ouders. Hoe percipiëren zij het feit dat hun kind al dan niet een getuigschrift heeft gehaald? (Geen getuigschrift: zeer pijnlijke ervaring voor ouders en kind; wel getuigschrift: mijn kind is dus klaar voor de A-stroom!) Dit heeft uiteraard gevolgen voor de gesprekken met de ouders rond de oriëntering van het kind. Aanvullend bij de problematiek met de getuigschriften moet er in het onderwijs duidelijk werk gemaakt worden van een goede profilering van de verschillende onderwijsvormen. - Een bijkomend probleem bij de oriëntering van 1B-leerlingen is dat niet alle leerlingen die intellectueel zwak zijn, ook handig zijn! Leescompetentie belang van lezen De heer Jan Tallon had het over het belang van de leesvaardigheid van kinderen. De groepsleden grepen dit item aan om dieper in te gaan op het belang van lezen voor de ontwikkeling en de studievaardigheid van het kind. Enkele groepsleden waren de mening toegedaan dat kinderen inderdaad te weinig lezen en dat dat gevolgen heeft voor hun studievaardigheid. Daarna ontspon zich een boeiende discussie over dit thema: - Hoe kijk je naar lezen? Is stil in een hoek een boek lezen nog zo essentieel in deze veranderde samenleving? Kan samen spelletjes spelen op pc en snel kunnen opzoeken van informatie of simultaan met verschillende zaken bezig zijn, niet even essentieel zijn in deze samenleving? We moeten dus opletten met onze eigen invulling hierbij. (Fronst niet elke oudere generatie weer zijn wenkbrauwen bij het onderwijs van eigen kinderen en kleinkinderen? ) - Dat kinderen op een efficiënte en correcte manier moeten leren omgaan met de informatiestroom staat dan weer buiten kijf! Hoe heterogeen kunnen klassen zijn? En het belang van de komende onderwijsvernieuwing! Reeds in de eerste werksessie was dit een discussiepunt in deze groep. In de tweede werksessie werd hier opnieuw uitvoerig op ingegaan. - Men vraagt zich opnieuw af of het fout is om leerlingen reeds vroeg te groeperen? Hoe ver kan je gaan met differentiatie? Waar liggen je grenzen? - Een werkgroeplid brengt in dat dit een abstracte, enigszins overbodige discussie is: zgn. homogene groepen zijn immers evenmin homogeen ( in de Latijnse zitten leerlingen die een tegenadvies kregen er ook bij.) Dus de vraag is niet: hoe heterogeen moet een groep zijn, maar wel: hoe gaan we ermee om? Hoe werken we er didactisch mee? Binnen heterogene groepsvorming is haalbare differentiatie een noodzaak. Goede samenwerking tussen verschillende leraren is daarbij onontbeerlijk! - De vernieuwing is echt nodig. Alleen al maar beseffen dat IW veel meer leerlingen zou trekken als het onder een ASO-vlag zou zitten, moet ons aan het denken zetten. Dit heeft

6 alles te maken met beoordeling, hiërarchisering binnen onderwijsvormen en niets met de inherente kwaliteit ervan. Dus moeten we de vlaggen afleggen. Het is essentieel dat jongeren positief kiezen. We moeten dus van bij het begin, naast een gemeenschappelijke basivorming, een divers aanbod verzorgen zodat kinderen positiever kunnen kiezen. Onderwijs heeft ook een belangrijke informatietaak naar ouders: i.p.v. teveel te focussen op de slaagkansen van onderwijsvormen voor universitaire studies, moet men ouders grondiger informeren over de mogelijkheden die verschillende onderwijsvormen en richtingen bieden in de samenleving. Lerarenopleiding Even werd ook gefocust op de lerarenopleiding. Een aantal werkgroepleden gaf aan dat de afgestudeerde leraren niet altijd voldoende voorbereid zijn op de vernieuwende aanpak. Vanuit de werkgroepbegeleiders werd daarom opgeroepen voor een meer geleidelijke ingroei in de praktijk. Studenten krijgen op de hogeschool heel wat theoretische input die pas tot zijn recht kan komen in de praktijk. In het begin kiezen studenten vooral voor veiligheid (hoe overleef ik mijn eerste lessen?). Gewoon mogen meedraaien en geleidelijk taken mogen overnemen kan helpen om de studenten uit hun veilig opgebouwd stramien te lokken en hen de weg te leren vinden naar meer vernieuwende werkvormen. Samenwerking tussen leraren secundair onderwijs en de lerarenopleiding in de uitbouw van de stages is dus essentieel.

7 Werksessie 3 Van kiespijn en groeischeuten, de dingen die voorbijgaan. Inhoudelijke onduidelijkheden? De referaten waren helder en duidelijk, maar men had niet de indruk veel nieuws te hebben geleerd. Wat heeft je geraakt? Waar heb je vragen bij? Uitstellen van attestering? - Men vroeg zich af of het uitstellen van attestering tot aan het eind van de eerste graad wel altijd een goede zaak is. (Er werd een voorbeeld gegeven van een kind dat in de Latijnse slechts geslaagd was voor één vak. Als de attestering uitgesteld wordt, dan zal dat kind wellicht volgend jaar nog in Latijn zitten). M.a.w.: is het uitstellen van die attestering wel goed voor alle kinderen? Predetermineer je altijd door vroeg te laten kiezen? Is het ook altijd goed om ouders en kinderen in de onzekerheid te laten? Geef je ouders niet onterecht de hoop dat hun kind toch dokter zal kunnen worden. Stevenen we niet gewoon af op een verlenging van de lagere school en is dat wel zo zinvol? - Er wordt ook aangegeven dat er nog veel onduidelijkheid is rond de attestering. Wordt het C-attest ook afgeschaft? Voor- en nadelen van vroege oriëntering? - Sommige groepsleden stellen de vraag of je die kinderen die zwak zijn en die je dus vroeger doet kiezen, niet benadeeld door hen minder algemene vorming te geven? Daag je hen dan voldoende uit? - Sommigen stellen daartegenover de vraag of het wel haalbaar is om keuze uit te stellen? Soms is het echt een nadeel om de keuze uit te stellen. (te laat naar een technische richting gaan terwijl het kind er echt voor getalenteerd is. Te lang in een algemeen vormende richting moeten blijven maakt het kind misschien wel vleugellam. ) - Andere groepsleden sluiten daarbij aan en roepen op om daar toch grondig over na te denken. In functie van het welbevinden van leerlingen is het soms echt aangeraden bij sommige kinderen te werken aan een trager tempo en met een andere aanpak. Die kinderen herleven soms als ze in het 1 B-klasje terecht komen. Misschien is dat voor andere kinderen die vroeg en correct georiënteerd worden ook wel het geval. We mogen ook de bekwaamheid van de mensen in de lagere school niet onderschatten. Zij hebben er vaak al langer zicht op. Zij merken welke kinderen het lastig hebben. Waarom die kinderen dan nog verder in algemene richtingen duwen? - Tegen deze bedenking wordt ingebracht of het dan niet meer lukt om verder te werken met die heterogeniteit die in de lagere school toch ook bestaat? - Onmiddellijk werd de vraag omgedraaid: moeten we ook in lagere school niet eerder onderscheid maken tussen verschillende groepen?

8 - Uiteindelijk blijft de idee overeind om te pleiten voor een breed eerste jaar maar met keuzemogelijkheden zonder wegen uit te sluiten. Het basisgedeelte hoeft daarom ook niet altijd gelijk te zijn voor alle leerlingen (vb. je kan meer uitdieping wiskunde geven voor bepaalde keuzes, vb. moderne wetenschappen). - We moeten er ons van bewust zijn dat we ook zelf vaak blijven denken in meer en minder! Niet alleen ouders denken zo. Ook wij lopen permanent in die valstrik. - De vraag werd gesteld of het probleem van oriëntering ook niet te maken heeft met de vakkensplitsing in het secundair onderwijs? Elke leraar doet zijn ding en er is soms minder betrokkenheid naar kinderen. Werken met clusters (elke leraar geeft verschillende vakken in dezelfde klas) kan hier wel een oplossing bieden. Of moeten leerlingen een referentiepersoon kunnen kiezen waardoor ze misschien kiezen voor die persoon die dicht bij hun belangstelling aanleunt. Vakken clusteren of meer uren na elkaar in een klas geven zou hier een voordeel kunnen zijn. Stimulans vanuit directie zal hier wel nodig zijn. - Kan een klassenleraar die versnippering voldoende opvangen? De rol van de klassenleraar is ook nog eens benadrukt in het referaat. Er is nood aan meer professionalisering voor leraren secundair onderwijs op dat punt. De groepsleden vroegen zich af waar de rol van de klassenleraar in de conceptnota terug te vinden is? Men vindt dat hier een hiaat zit in de nota. - Er is vraag naar duidelijke effectenmeting binnen elke school, nl. hoe evolueren kinderen als je ze reeds vroeg in verschillende groepen steekt, wat is het effect op lange termijn? Er moet ook bekeken worden wat er gebeurt met jongeren die weg gaan van de school! - De website wordt wel ervaren als een erg degelijk en goed hanteerbaar instrument. Kansen creëren voor betere begeleiding van jongeren. - Een systeem van duo-uren, nl. 2 collega s in één klas biedt veel kansen voor begeleiding. Scholen waarin grotere heterogene klassen geïnstalleerd worden, bieden hier meer mogelijkheden. (Als je zwakke leerlingen groepeert in kleine groepen, heb je minder uren beschikbaar) - Één leraar in de klas(cfr. lagere school) geeft meer kansen tot differentiëren. (vb. tijdens tekenles iets uitleggen aan enkele kinderen). Maar dat mag geen beletsel zijn voor het secundair onderwijs. Een aantal groepsleden geven aan dat het secundair onderwijs op dat punt toch ook al een hele weg heeft afgelegd.

9 Betrokkenheid van de ouders in het keuzeproces - Vele scholen geven aan dat ze al een hele tijd werken met een duidelijk omschreven keuzetraject. Maar ze ervaren vooral problemen met de ouders? Als de betrokkenheid niet groot is, wat doe je dan met dit advies? - Het probleem van ouders wordt nog prangender als je vaststelt ( effectenmeting: onderzoek in Affligem: 90 procent juist in advies) dat je adviezen binnen je school voor 90 procent kloppen, maar dat de adviezen niet opgevolgd worden. - Het blijft enorm belangrijk dat ouders erg goed geïnformeerd worden. Ze kiezen soms binnen de scholen die ze kennen en zijn niet echt op de hoogte van alle mogelijkheden. Ook leraren moeten ervoor zorgen dat ze een goed zicht hebben op alle mogelijkheden. Anders is een deskundig advies geven onmogelijk. Afronding congres en werksessies: wat hebben we geleerd gedurende die anderhalve dag? - Er was niet zoveel nieuwe info op te pikken uit de referaten. Er is immers ook nog veel onzekerheid. Toch had men graag wat meer intellectuele uitdaging gekregen. - Er werd wel veel opgestoken in de werksessies. Vooral uitwisselen van verschillende praktische uitwerkingen in de scholen is verrijkend. Maar het zou goed zijn als dit telkens kon voorafgegaan worden door een korte schets van de context waarin scholen werken. Op die manier kan de inbreng beter gekaderd worden. In dat opzicht zou het uitdelen van lessentabellen van de eerste graad van elke school al erg verhelderend zijn. - In onze werkgroep werd vooral het belang van de samenwerking met lagere scholen onderkend - Dat de eigenheid van de scholen gerespecteerd wordt vanuit de koepels, werd positief onthaald. Kanttekening: het gevaar voor vaagheid blijft dan wel groot. Suggesties voor een volgend congres - Men zou graag verrast worden met nieuwe ideeën - Er wordt gevraagd naar meer tijd en kansen voor uitwisseling van ideeën van concrete scholen. Elkaars school bezoeken zou ook tot de mogelijkheden moeten behoren. Misschien moet grondig nagedacht worden hoe dit gestructureerd voorbereid kan worden: hoe kan die uitwisseling in de meest ideale omstandigheden gebeuren.? - Als referaat kan men misschien meer kiezen voor getuigenissen vanuit verschillende scholen waarover achteraf gediscussieerd wordt in een panel. Nadien kunnen nog meer aanvullingen en alternatieven aan bod komen in de werksessies.