Startnotitie Implementatie omgevingswet

Transcriptie

1 B Startnotitie Implementatie omgevingswet Gemeente Bergen op Zoom

2 2 1. Inleidend 1.1 Het waarom van de Omgevingswet We leven in een tijdperk waar de veranderingen elkaar in snel tempo opvolgen. De samenleving ziet zich gesteld voor nieuwe uitdagingen, zoals technologische ontwikkelingen. Deze zijn van invloed op onze mobiliteitsbehoefte, klimaatverandering, energietransitie, maar ook aan de sociale veerkracht die in delen van de samenleving onder druk staat. Deze snelle en ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen vragen een andere rol van de overheid. Opgaves moeten gezamenlijk worden opgepakt op basis van gelijkwaardigheid. De huidige wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving is niet toegerust om in te kunnen spelen op deze veranderingen. Dit komt vooral omdat deze wet- en regelgeving door de járen heen versnipperd is geraakt. Deze versnippering heeft geleid tot afstemmingsen coördinatieproblemen en verminderde kenbaarheid voor gebruikers. Ook werkt het belemmerend voor ontwikkelingen. Er is geen overzicht, processen kosten te veel tijd en de samenleving haakt af vanwege de onvoorspelbaarheid van de planvorming. De Omgevingswet wenst wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving te bundelen en te vereenvoudigen, waarbij één samenhangende wet ontstaat die ontwikkelingen stimuleert en de kwaliteit van de leefomgeving waarborgt. Hiertoe vervangt de wet de sectorale benadering door een samenhangende, integrale benadering van de fysieke leefomgeving. In de Omgevingswet worden 26 sectorale wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving geïntegreerd. Daarnaast wordt het aantal uitvoeringsregels, nu vervat in 117 Algemene Maatregelen van Bestuur en 120 ministeriële regelingen, teruggebracht naar 4. Ook wordt via het Digitaal stelsel Omgevingswet (DSO) (lokale) wet- en regelgeving beter digitaal raadpleegbaar. Naast een stelselherziening in juridische zin wenst de wetgever met de Omgevingswet een cultuurverandering (houding en gedrag) tot stand te brengen. Om op de huidige ontwikkelingen te kunnen inspelen en de opgaves van deze tijd aan te kunnen pakken is een andere manier van denken én werken nodig. De rol van de gemeente is hierbij aan verandering onderhevig. Integraal, gebiedsgericht, in (keten)samenwerking in de regio en in samenwerking met de samenleving. Open, samenhangend, flexibel, uitnodigend, innovatief en het geven én vragen van vertrouwen zijn daarbij de kernwoorden. De geest van de wet is 'uitnodigingsplanologie'. Ruimtelijke plannen zijn daarin niet langer een blauwdruk voor een gebied, maar een uitnodiging aan de samenleving om zelf te komen met goede initiatieven en oplossingen die leiden tot een betere kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Dit betekent een (cultuur)omslag van een 'nee, tenzij' naar een 'ja, mits' houding en het (nog meer) betrekken van burgers bij plannen en besluitvorming. Met de Omgevingswet verschuift een deel van de taken die nu nog bij de gemeenteraad ligt naar college en samenleving. Een belangrijke verandering is dat de raad meer kaderstellend aan de voorkant van het proces gaat worden. Dit betekent dat het proces van afweging dat door de raad plaatsvindt verschuift naar de voorkant. De hierboven beschreven cultuurverandering is essentieel om de Omgevingswet te laten slagen in haar opzet. Essentie van de Omgevingswet: Met open houding en vanuit vertrouwen ruimte geven aan initiatieven en ondernemerschap met behoud van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. De wet zet hierbij in op vereenvoudigde wet- en regelgeving en een cultuurverandering in de manier van denken en werken.

3 3 1.2 Verbeterdoelen van de Omgevingswet De Omgevingswet kent vier verbeterdoelen: Verbeterdoel Inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak Integrale benadering van de fysieke leefomgeving Meer flexibiliteit, lokaal maatwerk en waarborg voor kwaliteit (ja, mits 1 uitnodigingsplanologie) Snellere besluitvorming Effect Heldere en overzichtelijke beleidsstructuur, toegankelijke regelgeving en informatievoorziening Meer samenhang tussen besluitvorming en samenwerking in de regio. Naar één integrale omgevingsvisie en één integraal omgevingsplan voor de hele gemeente. Meer regelvrij en meer eigen beslisruimte (soepeler of strenger) voor gemeenten. Uitnodigend beleid en meer ruimte voor participatie, waarbij er oog is voor de balans tussen beschermen en benutten. Meer vergunningsvrij, meer integrale vergunningen en verkorte procedures. Meer nadruk op vooroverleg. 1.2 Doel van de startnotitie Het doel van voorliggende notitie is om a) het gezamenlijke doel waartoe de implementatie van de wet moet leiden te bepalen en b) op een aantal essentiële onderdelen de koers te bepalen waarlangs de voorbereidingen voor de implementatie verder kunnen worden ingevuld en uitgewerkt in een implementatieplan. De notitie gaat dus nog niet in op de beleidsmatige Ínhoud van de instrumenten. Het gaat er primair om dat we in de startnotitie op hoofdlijnen van het ambitieniveau, de invoeringsstrategie en de vervolgstappen bepalen. In de startnotitie beschrijven we: 1) Waartoe de implementatie van de wet voor Bergen op Zoom moet leiden (gezamenlijk doel); en 2) op hoofdlijnen het ambitieniveau en de daarbij behorende invoeringsstrategie, richtinggevende uitgangspunten en de vervolgstappen.

4 4 2. Vertrekpunt voor de Implementatie 2.1 Ambitie van Bergen op Zoom De wetgever schrijft niet voor hoe implementatie van de Omgevingswet moet plaatsvinden. Zij heeft hierbij nadrukkelijk ruimte gegeven aan gemeenten om hier eigen keuzes in te maken. Gelet op de geest van de wet en de veranderambitie die hieruit spreekt, zetten wij erop in om aan de slag te gaan en de kansen die de wet biedt te omarmen. De veranderambities sluiten immers goed aan bij de ambities van de gemeente Bergen op Zoom. Thema's als participatie, co-creatie, regionale samenwerking staan hoog op de politieke agenda. De (verander)ambitie van de gemeente Bergen op Zoom kleuren we verder in door richting te geven op drie onderdelen: 1. Hoe interpreteren wij "de geest van de omgevingswet"? Waartoe moet de implementatie leiden? 2. Invoeringsstrategie 3. Strategische thema's Vervolgens zal deze duiding een doorwerking hebben in de kerninstrumenten (Omgevingsvisie en Omgevingsplan). Hier komen we in hoofdstuk 3 op terug. Richting: Bergen op Zoom onderschrijft de (verbeter)doelen van de Omgevingswet en heeft als (verander)ambitie om zich, middels de implementatie, goed voor te bereiden op de wet en de kansen die de wet biedt te omarmen. 2.2 Waartoe moet de implementatie leiden? De Omgevingswet biedt de mogelijkheid om alle voor de leefomgeving relevante thema's in onderlinge samenhang te bezien en te vertalen naar ontwikkelkansen. De nieuwe realiteit en veranderingen in de toekomst vragen om een passende aanpak gebaseerd op eigentijdse principes. Een van die principes is dat we als maatschappij samen verantwoordelijk zijn voor het vinden van oplossingen voor actuele vraagstukken. Binnen de gemeente wordt al volop gewerkt volgens deze principes. Denk hierbij aan de trajecten Catan, Brede aanpak Binnenstad, maar ook het groot aantal aanvragen burgerinitiatieven, die zo goed mogelijk gefaciliteerd worden. De Omgevingswet biedt kansen om deze werkwijze verder te professionaliseren. Om in de toekomst de gemeente Bergen op Zoom verder te ontwikkelen en economische groei door te laten maken, is samenwerking tussen inwoners, bedrijven, organisaties en gemeente een absolute noodzaak. Dat geldt ook voor de samenwerking in de regio en de provincie. De zoektocht naar ambities, doelstellingen en kaders voor een Omgevingswet kan ook alleen in nauwe samenwerking met bestuur, raad, bevolking, stakeholders en ambtelijke organisatie plaatsvinden. Het implementatietraject dient ruimte te bieden aan deze nieuwe benadering. Een aanpak vanuit een nieuwe overheidscultuur van meewerken, faciliteren en zelf acteren waar nodig, is gewenst. Geïnspireerd door de Omgevingswet en inspelend op de mogelijkheden die deze biedt. Richting: We zijn ervan overtuigd dat de implementatie van de Omgevingswet een vliegwiel voor de duurzame ontwikkeling van de leefomgeving moet zijn. Door een energiek proces ontstaat een beweging waarin de overheid mee verandert met de maatschappij. Met open houding en vanuit vertrouwen ruimte geven aan initiatief en ondernemerschap: doen wat goed is voor Bergen op Zoom in plaats van plichtmatig beleidsregels uitvoeren.

5 5 2.3 Invoeringsstrategie Om gemeenten te helpen bij de invoering van de wet heeft het VNG-programma een dialoogmodel met verandertypen ontwikkeld, een hulpmiddel waarmee gemeenten hun eigen invoeringsstrategie kunnen ontwikkelen. De vier ontwikkelde verandertypen komen voort uit twee basisvragen: 1. Ziet de gemeente de Omgevingswet als kans om de werkwijze helemaal te vernieuwen of gaat men uit van de huidige werkwijze en beleidskaders? 2. Richt de gemeente zich vooral op de externe opgaven en actoren in het fysieke domein of focust men in eerste instantie op de eigen organisatie, op kosten en baten? Hieruit volgen vier perspectieven op verandering met vier bijbehorende strategieën voor de invoering van de wet: Consoliderend: de noodzakelijke wijzigingen conform de wet invoeren vanuit een interne focus; Calculerend: gebruik maken van de ruimte die de wet biedt waar dat na afweging van baten en kosten aanwijsbaar voordelen oplevert; Onderscheidend: gebruik maken van de ruimte die de wet biedt om in specifieke gebieden het verschil te maken; Vernieuwend: gebruik maken van de ruimte die de wet biedt om vanuit opgaven anders te werken. Veranderen Calculerend Vernieuwend Interne focus Fxternp fncns Consoliderend Onderscheidend Aanpassen Afbeelding: dialoogmodel invoeringsstrategieën VNG De vraag naar de gewenste invoeringsstrategie is ook aan de orde geweest bij de bijeenkomsten op 10 april en 17 mei jl. Daaruit kwam naar voren dat een invoeringsstrategie waarbij externe oriëntatie en de focus op vernieuwen centraal staat op groot draagvlak kan rekenen. Buiten moet centraal staan in het werk van gemeente/raad. Hierbij zijn uiteraard aanvullende aandachtpunten geformuleerd zoals, "deze ambitie kan alleen worden bereikt, wanneer de interne organisatie op orde is". Richting: De invoeringsstrategie die we toepassen kenmerkt zich door 1) een externe oriëntatie en 2) vernieuwen. We maken gebruik van de ruimte die de wet biedt om vanuit opgaven anders te werken. Voorwaarde hierbij is dat de interne organisatie hierop is ingericht.

6 6 2.4 Strategische thema s We onderscheiden de volgende strategische thema's: Ruimte en vertrouwen Participatie Regionale samenwerking Ruimte en vertrouwen Vertrekpunt van de Omgevingswet is vertrouwen. De wetgever gaat op drie manieren uit van vertrouwen: vertrouwen in initiatiefnemers, vertrouwen van de burger in de overheid en vertrouwen tussen overheden. 1. Vertrouwen in initiatiefnemers betekent dat het nieuwe stelsel uitnodigend moet zijn voor nieuwe initiatieven. Regels moeten waar mogelijk ruimte bieden voor eigen invulling en oplossingen. En burgers en bedrijven die die regels serieus en consequent naleven, verdienen het vertrouwen van de overheid als toezichthouder. Zo kan gaandeweg méér verantwoordelijkheid gelegd worden bij de initiatiefnemers. Waar initiatiefnemers toestemming nodig hebben van de overheid komt het vertrouwensbeginsel tot uitdrukking in het uitgangspunt dat de initiatiefnemer zo veel mogelijk regie heeft over zijn activiteiten, waarbij hij zo nodig zelf omwonenden consulteert voordat hij een aanvraag indient en zelf bepaalt in welke volgorde hij zijn activiteiten aan de overheid voorlegt ter besluitvorming. Het gaat er hierbij niet zozeer om of er momenteel meer aanleiding zou zijn om vertrouwen in burgers en initiatiefnemers te hebben dan voorheen mogelijk het geval was. Het gaat om de keuze meer verantwoordelijkheid bij de samenleving te leggen. Een keuze die volgens het SCP-rapport «Een beroep op de burger» inmiddels in een twintigjarige traditie staat en niet moet worden verward met ongeclausuleerde groei van vrijheid. Integendeel. Volgens het SCP ontwikkelt zich een nieuw verantwoordelijkheidsmodel waarin de overheid nadrukkelijk de doelen formuleert, maar burgers en bedrijven zelf mogen bepalen hoe ze die bereiken. Vervolgens toetst en sanctioneert de overheid. Het SCP spreekt in dit verband van een «geregisseerde eigen verantwoordelijkheid». 2. De Omgevingswet kan een bescheiden bijdrage leveren aan het herstel van vertrouwen in de overheid door het faciliteren van burgerparticipatie, betere besluitvorming over projecten, inzichtelijker procedures en regelgeving en beter beschikbare informatie over de fysieke leefomgeving. De burger wil begrijpen hoe tot keuzes wordt gekomen. Hij zoekt naar informatie om zich een oordeel te vormen over de betrouwbaarheid van de overheid en de legitimiteit en rechtvaardigheid van haar beslissingen. Consistentie tussen woorden en daden is ook een belangrijke grond voor vertrouwen. De Omgevingswet is daarnaast ontworpen vanuit de gedachte dat de overheid een eenduidig beleid heeft, vastgelegd in een omgevingsvisie, en dat ook uitvoert. 3. Tot slot gaat de regering in het wetsvoorstel uit van vertrouwen tussen overheden. Overheden worden geacht in staat te zijn belangen af te wegen, waarbij afstemming en samenwerking met andere overheden vanzelfsprekend is (Bron: Memorie van Toelichting Omgevingswet) Het is aan de gemeente om te bepalen in hoeverre zij ruimte biedt aan de samenleving en gaat werken op basis van vertrouwen. Is er veel initiatief bij inwoners en is er vertrouwen, dan kan een gemeente ervoor kiezen om algemene kaders te stellen en die kaders te bewaken. Wil de raad meer sturen, dan kiest men voor aanvullende regels. Dan zullen inwoners voor veel plannen een vergunning moeten aanvragen en heeft het college bij tussentijdse wijzigingen en aanpassingen van het omgevingsplan goedkeuring nodig van de raad. De raad kan strikte kaders stellen zodat er weinig ruimte overblijft of een deel van het plan openhouden en de invulling delegeren naar college en inwoners. Vertrekpunt Bergen op Zoom? 1. Vertrouwen als basis. Het belang van wederzijds vertrouwen wordt onderschreven. We willen initiatieven faciliteren en ruimte bieden aan ontwikkelingen: van nee, tenzij naar ja mits. In de snel veranderende en complexe samenleving, waar externe samenwerking en het netwerk centraal staan, geldt dat automatisch ook voor vertrouwen. Dit is immers de belangrijkste randvoorwaarde voor een succesvolle samenwerking. Maar vertrouwen is zeker niet alles loslaten. Het algemeen belang moet immers worden geborgd. Belangrijke conclusie van de bijeenkomst van 10 april is: Vertrouwen is niet het tegenovergestelde van regels. Vertrouwen moetje opbouwen en samen (samenleving en gemeente) waarmaken. Goede afspraken, kaders en regels helpen om tot goede

7 7 resultaten te komen en dus tot vertrouwen. Vertrouwen is niet in-het-wilde-weg loslaten of zorgverwaarlozing. Aan de andere kant is alles dichttimmeren het andere uiterste. Niets is dan mogelijk, omdat er altijd wel een regel is die in de weg zit. Zonde, want de wet wil initiatieven vanuit de samenleving mogelijk maken. Niet elk initiatief is waardevol, passend of gewenst. Als inwoners over hun "not-in-my-back-yarď'-refiex stappen, dan is er ook nog "het algemene belang" waar de raad over waakt. De vraag is al met al hoeveel regels zijn er nodig om dingen mogelijk te maken en dus om ruimte te geven én om aan vertrouwen te bouwen? (Bron: blog Pascale Georgopouiou voor VNG Raadsledennieuwsbrief - april 2017) 2. We bouwen continu aan wederzijds vertrouwen. Vertrouwen moet je bouwen! Dat geldt voor de burgers, voor de bedrijven, voor de markt én voor de overheden. Hoe doe je dat dan? Door te acteren, te participeren, te laten participeren, naar elkaar te luisteren en oog te hebben voor het perspectief van de ander. Er wordt hierin gezocht naar de juiste balans tussen loslaten en het behartigen van het algemeen belang. 3. Dit doen we door, in te zetten op de elementen die vertrouwen bepalen: a) Competenties: kundigheid tonen b) Geloofwaardigheid: integer handelen c) Betrokkenheid: om anderen geven d) Betrouwbaarheid: laten zien dat anderen op je kunnen bouwen De rode draad van de raadsbijeenkomsten (10 april en 17 mei) sluit hierbij aan: We bouwen continu en actief aan relaties, netwerken en vertrouwen We zijn een betrouwbare partner, doen wat we zeggen, afspraak s afspraak Samenleving mag erop vertrouwen dat gemeente algemeen belang bewaakt Optimale informatievoorziening en transparantie zijn de basis De informatie is volledig en begrijpelijk We informeren actief aan de voorkant We bieden heldere kaders en hebben een lange termijn visie We zijn consequent Betrokkenheid door groot inlevingsvermogen, luisteren en empathie Niet dichtregelen 3 ruimte laten Meebewegen en participatie: daardoor kan je loslaten Richting: We geloven dat werken op basis van vertrouwen randvoorwaardelijk is voor een duurzame ontwikkeling van de leefomgeving. Vertrouwen en het bieden van ruimte staat centraal in onze aanpak, waarbij het algemeen belang wordt geborgd. Hierin moeten we de juiste balans vinden. We gaan meer en meer van controle naar vertrouwen. Van strakke kaders en sturing naar ruime kaders en loslaten. Dit vraagt een stapsgewijze aanpak, leren en doen, en het continu en bewust bouwen aan wederzijds vertrouwen Participatie De wetgever geeft aan dat participatie een belangrijke pijler onder de Omgevingswet is. Vroegtijdig samenwerken vergroot de kwaliteit van oplossingen en zorgt ervoor dat verschillende perspectieven, kennis en creativiteit direct op tafel komen. Participatie is maatwerk. Daarom schrijft de wet niet voor HOE de participatie moet plaatsvinden. Het nieuwe stelsel biedt gemeenten de mogelijkheden om het besluitvormingsproces deels zelf in te richten. Het bestuursorgaan bepaalt zelf de wijze en het moment waarop het burgers, bedrijven, organisaties en andere overheden betrekt. Op deze manier kan gebiedsgericht en per geval de meest passende procedure van besluitvorming worden gebruikt. De Omgevingswet streeft naar vroegtijdige participatie van de omgeving bij de voorbereiding van beleids- en besluitvorming. Met participatie bedoelt de wetgever deelname van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties aan het beleid- en besluitvormingsproces. Dit is nodig om informatie, kennis, belangen en standpunten te delen. Het gebruiken van de meedenkkracht en alternatieven, varianten en ideeën uit de maatschappij in het beleid- en besluitvormingsproces moet leiden tot:

8 8 een kwalitatief beter besluit meer draagvlak een korte doorlooptijd Het bevorderen van participatie is niet alleen een taak voor de overheid. De maatschappij verwacht ook van bedrijven dat zij actief invulling geven aan de zorgplicht voor de fysieke leefomgeving. Bedrijven die zelf projecten willen uitvoeren kunnen vroegtijdig participatie van de omgeving organiseren. Ook kunnen ze zoeken naar samenwerking met andere initiatiefnemers in een gebied. Zo leveren ze een bijdrage aan de verbetering van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Vertrekpunt Bergen op Zoom Tijdens de bijeenkomsten op 10 april en 17 mei 2017 is ook over het thema participatie van gedachten gewisseld. Ook op dit thema is veel draagvlak: 'Buiten staat centraal'. Het naar een hoger plan tillen van participatie en co-creatie is de ambitie. Als belangrijkste aandachtspunten zijn meegegeven: Innovatieve en vernieuwende participatie Vroegtijdige participatie Representatieve participatie: palet aan participatiestrategieën om verschillende doelgroepen te bereiken. Complete en transparante informatievoorziening als randvoorwaarde. Richting: Het vergroten van participatie wordt één van de kerndoelen van de implementatie. Hierbij kiezen we voor de best passende participatiestrategie. We willen putten uit een breed palet aan vernieuwende werkvormen en middelen en schatten per situatie in wat het beste werkt om hiermee verschillende doelgroepen te bereiken Regionale samenwerking De fysieke leefomgeving houdt niet op bij de grenzen van een gemeente, provincie of waterschap. Gemeenten gaan integraal en meer vanuit de gebiedsopgave naar vraagstukken kijken. In plaats van dat de posities en taken van betrokken overheidsorganisaties dominant zijn. Deze gebieds- en opgavegerichte manier van samenwerken tussen overheidsorganisaties vraagt om regionale afstemming. Afstemming met andere overheden: buurgemeenten, provincie, waterschappen, regionale Rijkswaterstaat, met regionale uitvoeringsdiensten: (Omgevingsdienst, Veiligheidsregio, GGD/GHORregio) en uiteraard met bewoners en ondernemers Vertrekpunt Bergen op Zoom Regionale samenwerking is noodzakelijk en complex. Voor een veilige en gezonde leefomgeving opereren we in diverse netwerken. Willen we als gemeente onze visie realiseren, dan zijn we mede afhankelijk van dit netwerk. Het is als vanzelfsprekend dat de regionale samenwerking noodzakelijk is om doelen te bereiken. Richting: De intentie om regionale samenwerkingsverbanden aan te gaan is er. Het belang van regionale samenwerking wordt onderschreven en wordt als element (zowel Ínhoud als proces) in het implementatieplan meegenomen. In navolging op de zienswijze van de gemeenteraad op het ontwerp visie veerkrachtig bestuur in de Brabantse Wal (U ) zal worden ingezet op het gezamenlijk werken aan de omgevingsvisie op schaal van de Brabantse Wal.

9 9 3. Kerninstrumenten 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk geeft een algemene beschrijving van de instrumenten uit de Omgevingswet. De gekozen richting bij de strategische thema's uit hoofdstuk 2 werkt door in de wijze waarop er vorm en ínhoud wordt gegeven aan de deze instrumenten. Dit is in dit hoofdstuk verder uitgewerkt voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Het op een vernieuwende wijze opstellen en inzetten van deze instrumenten zorgt ervoor dat de organisatie (raad, college, medewerkers), maar ook de samenleving zicht krijgt op de andere rolverdeling en de hierbij behorende verantwoordelijkheden. De nieuwe instrumenten kunnen daarmee gezien worden als de motor voor de gewenste gedrags- en cultuurverandering. Zij bieden een uitgelezen kans om in de praktijk (learning by doing) te werken in de geest van de Omgevingswet. 3.2 De kerninstrumenten De Omgevingswet bevat voor de gemeenten een viertal instrumenten. Dit zijn: 1. Omgevingsvisie 2. Programma's 3. Omgevingsplan 4. Omgevingsvergunning De planinstrumenten zijn op volgorde van abstractieniveau opgesomd en staan nadrukkelijk in verbinding met elkaar. De omgevingsvisie is strategisch van aard en bevat de thema's en opgaves voor de gemeente op het gebied van de fysieke leefomgeving. De ínhoud en het abstractieniveau van de omgevingsvisie bepalen of en in hoeverre uitwerking van de visie op bepaalde onderdelen nodig is in programma's. Het omgevingsplan is de juridische uitwerking van de Omgevingsvisie en eventuele programma's en is bindend voor zowel gemeente als samenleving. De gemaakte keuzes uit de visie werken door in het omgevingsplan. Kiest de gemeente in bepaalde gebieden bijvoorbeeld voor de rol van regisseur (samenwerken met andere partijen) dan kan dat een reden zijn om in het omgevingsplan uitnodigingsplanologie als uitgangspunt te nemen en om regels (wat meer) los te laten. Omgevingsvergunningen zijn toestemmingen voor specifieke handelingen/projecten in de fysieke leefomgeving. Bij het besluiten om wel of geen toestemming te verlenen vindt toetsing plaats aan de voorgaande instrumenten. 3.3 Instrumenten in het kort Omgevingsvisie De Omgevingsvisie is het strategische instrument waarin alle voor de leefomgeving relevante thema's in onderlinge samenhang worden bezien (integraal) en worden vertaald naar ontwikkelkansen. De Omgevingswet verplicht de gemeenteraad tot het vaststellen van één gemeente dekkende omgevingsvisie. De wet stelt geen eisen aan de vorm van de omgevingsvisie en het proces waarmee de visie tot stand komt. De omgevingsvisie is breder van opzet dan de huidige structuurvisie. Alle beleidsterreinen met impact op de fysieke leefomgeving (wonen, werken, verkeer, milieu, toerisme, water, natuur, erfgoed etc.) zijn onderdeel van de visie. Ook nieuwe onderwerpen als energietransitie en gezondheid kunnen nadrukkelijk betrokken worden bij de visie. De omgevingsvisie is meer dan een toetsingskader voor ruimtelijke ontwikkelingen. Het is hét instrument waarmee de gemeente invulling kan geven aan uitnodigingsplanologie en participatie Programma In een programma wordt concreet uitgewerkt hoe een doel I opgave uit de visie bereikt wordt. Een programma bevat maatregelen voor bescherming, beheer, gebruik en ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. Programma's kunnen verplicht of vrijwillig worden vastgesteld. Verplichte programma's moeten gemonitord worden. Wanneer uit de monitor blijkt dat het programma niet gehaald wordt, is bijstelling van het programma vereist. De Omgevingswet heeft een duidelijke rolverdeling voor ogen

10 10 tussen raad en college: de raad stuurt op hoofdlijnen via de omgevingsvisie en het college werkt - waar nodig - de visie (sectoraal en/of gebiedsgericht) uit in programma's. Dit draagt bij aan de kwaliteit van de besluitvorming en de snelle uitvoering van projecten (zie verbeterdoelen van de Omgevingswet) Omgevingsplan De Omgevingswet verplicht de gemeenteraad om voor het gehele grondgebied één omgevingsplan vast te stellen. Het Omgevingsplan bevat alle juridische regels die van toepassing zijn voor (activiteiten in) de fysieke leefomgeving. Deze regels zijn in het huidige stelsel versnipperd over meerdere bestemmingsplannen, gemeentelijke verordeningen en beleidsregels. Ten opzichte van het bestemmingsplan is de reikwijdte van het omgevingsplan verruimd. Zo dienen er ook regels op de thema's milieu, duurzaamheid en gezondheid in het plan opgenomen te worden. Het beleid uit de omgevingsvisie vindt zijn doorwerking in het omgevingsplan. Het omgevingsplan maakt dus duidelijk waar, wat mag en geeft hierbij ruimte om uitvoering te kunnen geven aan de in de visie benoemde doelen/opgaves. Het omgevingsplan is in tegensteling tot de omgevingsvisie wel bindend voor de samenleving. Door middel van instructieregels kunnen rijk en/of provincie de opname van bepaalde onderwerpen I normen in het Omgevingsplan verplicht stellen aan de gemeente. Het rijk stimuleert gemeenten om nu al aan de slag te gaan met de Omgevingswet. De Crisis- en Herstelwet maakt dit mogelijk door bestemmingsplannen met verbrede reikwijdte op te stellen. Om gebruik te kunnen maken van deze mogelijkheid is het noodzakelijk om als gemeente bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu aangemeld te zijn Omgevinasveraunnina Met een omgevingsvergunning kunnen burgers en bedrijven (en overheden) toestemming vragen om één of meer activiteiten in de fysieke leefomgeving uit te voeren. Snellere besluitvorming is een belangrijk doel van de Omgevingswet. Dit wordt onder meer bewerkstelligd door ernaar te streven zoveel mogelijk activiteiten te regelen met algemene regels. Dit betekent dat er meer activiteiten onder voorwaarden vergunningvrij zijn. Indien een bepaalde activiteit wel vergunningplichtig is, is op het vergunningentraject in de regel de zogenaamde reguliere procedure (8 weken) van toepassing. De invloed van de raad in vergunningstrajecten wordt minder, nu de Omgevingswet nog meer dan nu, de bevoegdheid voor het verlenen hiervan neerlegt bij het college. Nieuw onder de Omgevingswet is dat een initiatiefnemer bij het indienen van een aanvraag moet aantonen hoe naar draagvlak in de omgeving is gezocht. Dit aspect weegt mee bij de beoordeling.

11 Omgevingsvisie en Omgevingsplan Bergen op Zoom In hoofdstuk 2 is er richting gegeven op de belangrijke thema's. De gekozen richting werkt door op de wijze waarop vorm en ínhoud wordt gegeven aan de instrumenten. In deze paragraaf werken wij dit verder uit voor de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan De Omgevingsvisie voor Bergen op Zoom De Omgevingsvisie zoals wij die voor ons zien, is geen standaard beleidsdocument waaraan initiatieven en ideeën worden getoetst en die verder worden uitgewerkt in diverse plannen. We zien de Omgevingsvisie als uitnodiging. Een visie die ruimte biedt voor initiatieven en kwaliteit waarborgt. Een visie die dienstbaar is aan het richten van de energie in de gemeenschap door inspiratie te bieden en te verbinden ('van vinken naar vonken'). De omgevingsvisie moet ertoe leiden dat de samenleving en gemeentebestuur gezamenlijk bepalen wat voor gemeente we willen zijn, hierbij de grote maatschappelijke opgaven benoemen, hier een koers voor uitzetten èn dat op een dusdanige wijze doet dat de hele gemeente 'de schouders eronder zet". De visie is geen opeenstapeling van het huidige sectorale beleid (nietje erdoor en klaar), maar benoemt kernkwaliteiten en waarden (leefbaarheid, identiteit), waarbinnen het sectorale beleid (wonen, werken, recreatie etc.) een plek krijgt. Naast de traditionele onderwerpen (wonen, werken en dergelijke) worden nieuwe onderwerpen zoals gezondheid en energietransitie betrokken bij de visie. De visie is geen statisch maar een dynamisch document. Het is belangrijk de visie continu te actualiseren en daarbij ook belanghebbenden te betrekken. De visie moet'elke dag vers'zijn, zodat ingespeeld kan worden op trends en ontwikkelingen uit de samenleving. Er zijn verschillende trajecten binnen de gemeente die bouwstenen kunnen zijn voor de omgevingsvisie. Denk hierbij aan het traject toekomstvisie. Met het implementatieplan wordt bezien hoe deze trajecten elkaar kunnen versterken. Deze ontwikkelingen moeten zo goed mogelijk worden gekoppeld. De Omgevingsvisie voor de gemeente Bergen op Zoom: inspireert en nodigt de samenleving uit om samen de voorliggende opgaven te realiseren en met goede initiatieven te komen; gaat in op de rolverdeling/verantwoordelijkheden van gemeente én samenleving bij het realiseren van de opgaven; is samen met de samenleving tot stand gekomen via innovatieve participatievormen; maakt duidelijke keuzes en brengt focus aan; is niet statisch maar dynamisch Omgevingsplan voor Bergen op Zoom Het omgevingsplan is - anders dan de omgevingsvisie - niet vormvrij. De wetgever stelt hieraan diverse eisen. Deze eisen gaan zowel over de ínhoud als de vorm van het plan. Met uitzondering van deze eisen kan de gemeente keuzes maken. Zoals aangegeven is de regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving op dit moment versnipperd in bestemmingsplannen, verordeningen, beleidsregels etc. Deze versnippering komt de toegankelijkheid en uniformiteit van de regelgeving niet ten goede. Dit willen we verbeteren. Bij het opstellen van de omgevingsplannen wordt beleid geïntegreerd, zodat de regels voor de fysieke leefomgeving op één plek (in het omgevingsplan) worden opgenomen. Op deze wijze kunnen ook onderwerpen die nu dubbel geregeld zijn, worden samengevoegd en tegenstrijdige regels op elkaar worden afgestemd. Om initiatieven uit de samenleving de ruimte te geven en ontwikkeling te stimuleren is het van belang dat het omgevingsplan hiervoor de ruimte biedt. Dit kan bijvoorbeeld door globaler te bestemmen, terughoudend om te gaan met vergunningplicht en in te zetten op algemene regels (eventueel met meldingsprocedure). De Crisis- en herstelwet biedt mogelijkheden om nu al in de geest van de Omgevingswet omgevingsplannen (bestemmingsplan met verbrede reikwijdte) op te stellen. Door hier gericht gebruik van te maken en pilots op te zetten werken we op een praktische manier toe naar uiteindelijk één omgevingsplan voor het hele grondgebied van de gemeente Bergen op Zoom. Opgemerkt wordt dat het ten tijde van de inwerkingtreding van de Omgevingswet (medio 2019) nog niet noodzakelijk is dat er al

12 12 één omgevingsplan ligt dat voldoet aan de Omgevingswet. Geldende bestemmingsplannen en (delen van) verordeningen zullen via het overgangsrecht hun werking behouden. Gemeentes krijgen de tijd om naar één omgevingsplan conform de nieuwe wet toe te groeien (ingroeimodel). Bij het opzetten van de pilots willen we in eerste instantie focussen op de aspecten uniformiteit, deregulering en integraliteit. Voor de meer ontwikkelgerichte aspecten (flexibiliteit en uitnodigingsplanologie) is het hebben van een Omgevingsvisie noodzakelijk. De insteek is dus omgevingsplannen met een goede basis, die op basis van de nog op te stellen omgevingsvisie verder uitgebouwd worden en op termijn samengevoegd kunnen worden tot één Omgevingsplan. Het omgevingsplan voor de gemeente Bergen op Zoom: streeft naar het bieden van flexibiliteit en zet in op uitnodigingsplanologie; draagt bij aan uniformiteit en toegankelijkheid van de gemeentelijke regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving; wordt geleidelijk vormgegeven, waarbij we vooruitlopend op de inwerkingtreding van de Omgevingswet gebruik maken van de mogelijkheid om bestemmingsplannen met verbrede reikwijdte op te stellen.

13 13 4, Vervolgtraject 4.1 Inleiding De vaststelling van deze startnotitie vormt de officiële aftrap voor de implementatie van de Omgevingswet. Hiermee geeft de gemeente Bergen op Zoom blijk van haar ambitie. Er is veel werk aan de winkel, maar niet alles is even duidelijk en kan tevoren worden overzien. Zelfs niet nu de contouren van de Omgevingswet zichtbaarder worden. Op zich biedt deze onduidelijkheid ook kansen. Gaandeweg zal meer duidelijk worden en kan beter worden ingespeeld op de veranderingen. We gaan gezamenlijk deze ontdekkingsreis maken -raad, college, ambtelijke organisatie, ketenpartners, andere overheden en samenleving- waarbij we stap voor stap tot implementatie komen, we leren door het te doen en door continu in dialoog te zijn, te reflecteren en elkaar scherp te houden. Hiermee vergroten we het lerend vermogen. Na vaststellen van deze startnotitie zal een werkgroep van raad, college en ambtelijke organisatie starten. De rol die zij gaan vervullen wordt in een eerste bijeenkomst in gezamenlijkheid bepaald. 4.2 Implementatieplan Hetgeen in deze startnotitie is opgenomen wordt verder uitgewerkt in een implementatieplan. Het plan zal ingaan op: «De deelopgaven: de juridische instrumenten de veranderkundige opgaven (processen, werkwijzen, gedrag, competenties) de bestuursdynamiek (rollen, regionale samenwerking) participatiestrategieën digitaliseringsopgaven «Fasering en planning» Mijlpalen voor besluitvorming» Organisatie» Communicatie «Financiën Het implementatieplan wordt naar verwachting eind 2017 aangeboden voor bestuurlijke besluitvorming. In voorbereiding op het implementatieplan worden de volgende zaken opgepakt :» uitvoeren impactanalyse en stakeholdersanalyse» keuze en voorbereiden pilot(s)» verkennen (innovatieve) participatie strategieën» verkennen samenwerkingsverbanden: regionale samenwerking, living labs, etc. 4.3 Uren- en kostenraming De implementatie van de Omgevingswet is onderdeel van de transformatie fysiek domein. Uw raad heeft hier in het begin van 2017 budget voor beschikbaar gesteld. Hoeveel budget precies nodig is, is op dit moment moeilijk in te schatten. Met het implementatieplan worden financiële consequenties inzichtelijk gemaakt. Tot slot... Als input voor deze notitie is gebruikt: Informerende bijeenkomst voor raad, college en ambtelijke organisatie over de Omgevingswet juni 2016; Brief van 16 februari 2017 aan de raad (U ); Deskresearch en verkenning door ambtelijke denktank vanaf september 2016; Interactieve raadbijeenkomst over implementatie Omgevingswet met medewerking van de VNG 10 april 2017; Bijeenkomst met verkennersgroep (raad, college, ambtelijke organisatie) over raamwerk startnotitie 17 mei 2017.