OP EFRO 2016 JAARVERSLAG SAMEN MET STAKEHOLDERS INLEIDING WAAR STAAN WE NU? WAT LEVERT HET OP?

Transcriptie

1 JAARVERSLAG OP EFRO 2016 INLEIDING WAAR STAAN WE NU? WAT LEVERT HET OP? SAMEN MET STAKEHOLDERS

2 VOORWOORD ONTMOETING EN VERNIEUWING TWEE DOELEN: INNOVATIE EN EEN KOOLSTOFARME ECONOMIE INLEIDING PROJECT MASTIMILK

3 INLEIDING VOORWOORD Noord-Nederland zet alles op alles om te innoveren. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden werken op allerlei plekken samen aan nieuwe, kansrijke ideeën. Ideeën waar ze in hun eentje niet op zouden komen, maar samen wel. Dankzij verrassende cross-overs. Het Operationeel Programma van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) heeft als doel innovaties te stimuleren, met name in het midden- en kleinbedrijf. Voor de periode is zo n 121 miljoen euro subsidie beschikbaar: 103 miljoen euro vanuit Europa en 18 miljoen euro vanuit het Rijk. Na een trage start in 2015 zijn de aanvragen voor subsidies in 2016 op gang gekomen. Om alle beschikbare subsidies effectief te benutten, is er vanaf nu een flinke versnelling nodig. Veel bedrijven en organisaties hebben in 2016 en in de jaren daarvoor van de subsidies geprofiteerd. Laat u inspireren door hun voorbeeld. We kunnen samen verder bouwen aan een sterk Noord-Nederland.

4 INLEIDING ONTMOETING EN VERNIEUWING KOPLOPERS NL 5% NNL 2% Het Operationeel Programma (OP) is opgezet vanuit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Kortweg: OP EFRO. Het doel is: innovaties stimuleren in het midden- en kleinbedrijf (mkb) in Noord-Nederland. Twee grote thema s hebben daarbij prioriteit: innovatie en een koolstofarme economie. Bedrijven en samenwerkingsverbanden die zich hierop richten en projectplannen maken, kunnen een beroep doen op subsidie. Het SNN ondersteunt bedrijven om innovatiever te worden: om kennis te genereren of om kennis om te zetten naar nieuwe producten en diensten. Innovatie begint met bedrijven en organisaties die met elkaar in contact komen, via platforms en op bijeenkomsten. Het begint met mensen die elkaar inspireren en samen gaan nadenken over vernieuwing. Want daardoor ontstaan er vanzelf ook ideeën voor innovatie van processen, diensten en producten. Juist doordat bedrijven samen optrekken en grenzen overgaan. ONTWIKKELAARS NL 17% NNL 12% TOEPASSERS NL 19% NNL 13% VOLGERS NL 34% NNL 43% NIET-INNOVATIEVEN NL 25% NNL 31% Mkb innovatiepiramide Noord-Nederland Bron: Panteia, 2013

5 INLEIDING TWEE DOELEN: INNOVATIE EN EEN KOOLSTOFARME ECONOMIE De twee prioriteiten waar OP EFRO zich op richt, zijn innovatie en een koolstofarme economie. PRIORITAIRE AS SPECIFIEKE DOELSTELLINGEN Prioriteit 1: innovatie is de motor van de vooruitgang. Het gaat hierbij om een betere aansluiting tussen vraag en aanbod van hoogopgeleide medewerkers (human capital), de versterking van de kennispositie van het mkb en het stimuleren van innovatie en valorisatie (omzetten van kennis naar HUMAN CAPITAL, KENNIS EN A B Versterken van de regionale human capital agenda Stimuleren van de kennisontwikkeling marktproducten). Voor dit soort innovaties is bijna 79 miljoen euro vanuit EFRO beschikbaar. INNOVATIE C Stimuleren van innovatie en valorisatie in het mkb Prioriteit 2: de omschakeling naar een koolstofarme economie levert voor Noord-Nederland grote kansen op. Voor innovaties die de uitstoot van CO 2 omlaag brengen, is vanuit het EFRO bijna 21 miljoen euro beschikbaar. KOOLSTOFARME ECONOMIE D Een hoger aandeel van de innovatie in Noord-Nederland is gericht op Co2-reductie

6 INLEIDING PROJECT MASTIMILK Project Mastimilk: sensor meet gezondheid koe Gezonde koeien produceren meer melk. Maar hoe weet je dat een koe gezond is? Door te meten. Het project Mastimilk, opgezet door het bedrijf Mastiline uit Heerenveen, heeft als doel een sensor te ontwikkelen die de somatic cell count (SCC) in de melk van een koe meet. Bij een hoog SCC is er sprake van uierontsteking (mastitis). Als de boer het SCC ziet stijgen, kan hij direct maatregelen nemen, bijvoorbeeld op het gebied van hygiëne. Daardoor gaat het antibioticagebruik omlaag, vertelt projectleider Elnaz Khatami. Het meten van de koegezondheid is dus niet alleen goed voor de koe, maar het maakt de zuivelsector ook duurzamer. De sensor kan een doorbraak betekenen op het gebied van diergezondheidsmanagement in de melkveehouderij en levert toegevoegde waarde voor de hele Noord-Nederlandse zuivelsector. Het project heeft een subsidie van het SNN ontvangen. METEN KOEGEZONDHEID MAAKT DE ZUIVELSECTOR OOK DUURZAMER.

7 POSITIEVE SIGNALEN IN TWEEDE HELFT WAAR STAAN WE NU? OPLOSSINGEN VOOR MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN PROJECT OPWERKING BIOCHAR

8 WAAR STAAN WE NU? POSITIEVE SIGNALEN IN TWEEDE HELFT 2016 WIE BETALEN MEE? WIE ONTVANGEN SUBSIDIE? 9,1% 2,1% Terugkijkend op het jaar 2016 laat de uitvoering van het Operationeel Programma (OP) een wisselend beeld zien. De voortgang bleef achter bij de verwachtingen, maar het goede nieuws is dat er sinds de tweede helft van 2016 positieve signalen te zien zijn. De belangstelling voor het programma groeit en het aantal aanvragen zit in de lift. EFRO PRIVATE PARTIJEN PUBLIEKE PARTIJEN 17,9% 28,6% 53,3% ONDERNEMINGEN KENNISINSTELLINGEN OVERHEDEN 88,8% In 2016 is 8,4 miljoen euro toegekend aan projecten die bijdragen aan prioriteit 1 Human capital, kennis en innovatie. Daarnaast is bijna 2,1 miljoen euro toegekend aan projecten die bijdragen aan prioriteit 2 Koolstofarme economie. In 2016 werd ongeveer 50 procent meer aan subsidies toegekend dan in Cumulatief blijft de voortgang echter nog achter bij de verwachtingen. De achterstanden die in het begin van de programmaperiode zijn ontstaan, zijn nog niet ingelopen. In totaal is bijna 20 procent van het EFRO-budget vastgelegd. Volgens de oorspronkelijke verwachtingen had dit zo n 30 procent moeten zijn. INNOVATIE CO2-REDUCTIE HOEVEEL SUBSIDIE IS TOEGEKEND? (Bedragen in miljoenen ) 20,7 EFRO-BUDGET 99,4 Een van de positieve signalen is dat de belangstelling voor het programma in de tweede helft van 2016 sterk is toegenomen. Aan het eind van het jaar zat een fors aantal projecten in het behandeltraject. De positieve impact hiervan wordt pas in 2017 zichtbaar. De verwachting is dat deze positieve ontwikkeling zich in 2017 doorzet. De stijging van het aantal aanvragen is het duidelijkst zichtbaar bij de subsidieregeling voor relatief kleine innovatieprojecten voor het midden- en kleinbedrijf: de Versneller Innovatieve Ambities (VIA). Het aantal aanvragen liet in de tweede helft van 2016 een sterke toename zien. Er werd voor circa 11 miljoen aan VIA-subsidies aangevraagd; ruim twee keer zoveel als in de zes maanden ervoor. INHOUDELIJK BEHANDELD BUITEN BEHANDELING GESTELD 12,1 AANGEVRAAGD 54,4 42,3 78,7 16,1 3,6 INHOUDELIJK BEHANDELD 42,3 TOEGEKEND AFGEWEZEN IN BEHANDELING 22,7

9 WAAR STAAN WE NU? OPLOSSINGEN VOOR MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN De toegekende subsidies komen voor het grootste deel rechtstreeks bij het mkb terecht. De goedgekeurde projecten leveren een belangrijke bijdrage aan de maatschappelijke uitdagingen die zijn vastgelegd in de Smart Specialisation Strategie (RIS3-strategie) van Noord-Nederland: Het streven is om creatieve ruimten te creëren waar ondernemers, kennisinstellingen en gebruikers tot nieuwe ideeën en innovatieve oplossingen komen, die bijdragen aan de maatschappelijke uitdagingen van deze tijd. En dan niet eenmalig, maar structureel en samenhangend. gezondheid, demografie en welzijn; voedselzekerheid, duurzame landbouw en bio-economie; zekere, schone en efficiënte energie; schone, veilige watervoorziening. AAN WELKE MAATSCHAPPELIJKE UITDAGINGEN WORDT BIJGEDRAGEN? WAT LEVERT HET OP? GEZONDHEID 16,9% GEREALISEERD VERWACHTE REALISATIE EIND 2018 EUROPESE NORM EIND 2018 STREEFWAARDE EIND 2023 VOEDSELZEKERHEID 33,9% Ondernemingen in afgeronde projecten DUURZAME ENERGIE 23,7% Ondernemingen in gestarte projecten SCHOON WATER 25,4% Gerealiseerde investeringen (in miljoenen ) 59,4 68,6 268,8

10 WAAR STAAN WE NU? PROJECT OPWERKING BIOCHAR Project Opwerking biochar in Delfzijl: nieuwe technologie voor opwerking biochar Het project Opwerking biochar heeft als doel nieuwe technologie te ontwikkelen voor het opwerken van biochar kolen uit biomassa. Biochar heeft een positief effect op de bodemvruchtbaarheid, de reductie van broeikasgasemissies en het vastleggen van koolstof. Torrgas Delfzijl voert het onderzoek uit. Doel is volgens projectleider Erwin Eymans om de eerste installatie in Nederland te bouwen die op industriële schaal biochar produceert. Het project staat wel voor een aantal technologische uitdagingen. Zo mag de productie van char het vergassingsproces niet verstoren en geen onveilige situaties veroorzaken. Het project heeft een subsidie van het SNN ontvangen. WIJ WILLEN DE EERSTE INSTALLATIE IN NEDERLAND BOUWEN DIE OP INDUSTRIËLE SCHAAL BIOCHAR PRODUCEERT.

11 BIJDRAGEN AAN DE DOELSTELLINGEN KOOLSTOFARME ECONOMIE MAATREGELEN VOOR VERBETERING EN VERSNELLING WAT LEVERT HET OP? INNOVATIEMONITOR PROJECT MICROSERVER

12 WAT LEVERT HET OP? BIJDRAGEN AAN DE DOELSTELLINGEN De OP EFRO-subsidies worden verstrekt om bij te dragen aan de doelstellingen van het programma. De doelstellingen worden per prioriteit met indicatoren gemeten. Deels gaat het om indicatoren die de output meten, zoals het aantal ondernemingen dat wordt bereikt. Daarnaast zijn de doelstellingen gekoppeld aan resultaatindicatoren. Dit zijn specifieke innovatie-indicatoren die bijvoorbeeld meten of Noord-Nederlandse mkb ers meer samenwerken en of ze meer nieuwe producten en diensten op de markt brengen. Prioriteit 1 Human capital, kennis en innovatie. Voor prioriteit 1 geldt dat er op de outputindicatoren goed wordt gescoord. Met ongeveer 20 procent van het vastgelegde budget wordt 30 procent van de doelstelling voor het aantal deelnemende ondernemingen behaald. Eenzelfde verhouding betreft het aantal ondernemingen en kennisinstellingen dat samenwerkt aan innovatieprojecten. Ten aanzien van de resultaatindicatoren geldt dat zo n 30 procent van de mkb ers in Noord-Nederland samenwerkt met andere bedrijven of kennisinstellingen. Het doel is dit percentage aan het eind van de periode te laten groeien tot 35 procent. In 2016 bestond gemiddeld 8 procent van de omzet van bedrijven uit nieuwe of vernieuwde producten en diensten. Het doel is dit percentage te laten groeien tot 9 procent.

13 WAT LEVERT HET OP? KOOLSTOFARME ECONOMIE Voor prioriteit 2 is het beeld van de indicatoren nog positiever dan voor prioriteit 1. Met ongeveer 20 procent van het budget dat is vastgelegd in projecten, is al ongeveer de helft van de doelstelling voor het aantal deelnemende bedrijven behaald en ruim 40 procent van de doelstelling voor het aantal ondernemingen dat met kennisinstellingen samenwerkt. De hoge scores op beide prioriteiten hangen samen met het succes van de subsidieregelingen. Het gaat hierbij om relatief kleine projecten, waar relatief veel ondernemingen van profiteren. Een belangrijke indicator voor de resultaten van prioriteit 2 is het aandeel innovaties gericht op de reductie van broeikasgassen. De voortgang van deze indicator wordt gemeten via de Noord-Nederlandse Innovatiemonitor. De monitor liet in 2016 zien dat ruim 60 procent van de doorgevoerde innovaties in Noord-Nederland een dergelijke milieudoelstelling heeft. Doel is om dit aandeel gedurende de programmaperiode ( ) verder te vergroten, tot ruim 70 procent.

14 WAT LEVERT HET OP? Voor beide prioriteiten geldt dat er nog geen projecten zijn afgerond. De meeste projecten zijn namelijk laat van start gegaan. Het bedrag aan goedgekeurde kosten is daardoor ook laag. Dit zal beter worden als veel projecten eind 2017/ begin 2018 zijn afgerond.

15 WAT LEVERT HET OP? MAATREGELEN VOOR VERBETERING EN VERSNELLING Het aantal ingediende projectvoorstellen moet in aantal, volume en kwaliteit omhoog. Het SNN heeft inmiddels een aantal verbetertrajecten ingezet op het vlak van communicatie en de helderheid van criteria. Ook wordt een nieuw subsidie-instrument ontwikkeld. Het SNN zet in op de communicatie rond het OP EFRO. Zo is er een speciale campagne ontwikkeld voor het mkb, met als doel het aantal initiatieven, de kwaliteit van aanvragen en de klanttevredenheid te verhogen. Ook moet het imago van het programma worden opgepoetst. Het beeld is nu dat het lastig is om EFRO-subsidie te verkrijgen en dat de controledruk hoog is. Dat beeld moet worden bijgesteld, met name ook door de ervaringen met het programma te verbeteren. De doelen van het programma zijn met de twee prioriteiten sterk afgebakend. Dit vereist een duidelijk beoordelingskader en heldere criteria, zodat aanvragers precies weten wat de eisen zijn waaraan een project moet voldoen. Op dat punt heeft het SNN verbeteringen doorgevoerd. Ook is gekeken hoe het beoordelingsproces kan worden verbeterd en versneld. De kwaliteit moet hoog blijven.

16 WAT LEVERT HET OP? De uitdaging is om aan de voorkant van het proces, dus voor indiening, de kwaliteit van de aanvragen te verhogen. Provincies en gemeenten kunnen hierin een belangrijke rol spelen door initiatiefnemers te begeleiden en projecten te helpen ontwikkelen. Het SNN werkt aan een nieuw subsidie-instrument. Dit instrument richt zich op relatief omvangrijke samenwerkingsinitiatieven tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven die de potentie hebben om een samenhangende reeks aan innovaties in gang te zetten. Het nieuwe instrument wordt in de loop van 2017 in een pilot beproefd.

17 WAT LEVERT HET OP? INNOVATIEMONITOR Innovatiemonitor meet innovatieprestaties Het SNN heeft in 2016 samen met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) de Noord-Nederlandse Innovatiemonitor ontwikkeld. De monitor geeft op basis van een jaarlijkse, grootschalige enquête onder noordelijke mkb-bedrijven een gedetailleerd beeld van de innovatieprestaties van het mkb, over een langere periode. Uit de Innovatiemonitor 2016 blijkt dat het niet alleen multinationale technologiereuzen en hightech start-ups zijn die veel innovatiekracht hebben. Die innovatiepotentie zit duidelijk ook bij kleinere, al langer bestaande bedrijven. Volgens de deelnemers aan de monitor is gebrek aan financiële middelen de grootste belemmerende factor voor innovatie. Tegelijkertijd blijkt dat bedrijven die daadwerkelijk geld investeren in onderzoek en ontwikkeling, significant meer omzet kunnen halen uit producten of diensten die nieuw zijn voor de markt. Kortom: financieel investeren in onderzoek en ontwikkeling is van groot belang, maar voor de meeste mkb ers moeilijk te realiseren. Een van de resultaatindicatoren van het OP EFRO die ook in de innovatiemonitor is ingebouwd, is de mate waarin innovaties in Noord-Nederland zich richten op het milieu. De monitor 2016 laat zien dat dit aandeel met ruim 60 procent vrij hoog is. Het streven is om dit aandeel de komende jaren te laten toenemen tot boven de 70 procent.

18 WAT LEVERT HET OP? PROJECT MICROSERVER Project Microserver: minder CO 2 -uitstoot Acht noordelijke mkb-bedrijven en kennisinstellingen zijn in 2016 samen een project gestart om een krachtige en energiezuinige microserver te ontwikkelen. Datacenters behoren tot de grootste energieverbruikers van Nederland. Zij stoten 90 kiloton CO 2 uit per jaar, net zoveel als huishoudens. De microserver die door het consortium wordt ontwikkeld, is volgens projectleider Ronald Halfwerk kleiner en energiezuiniger dan de microservers die nu in datacenters en fabrieken worden gebruikt. Op termijn kan dit project leiden tot nieuwe werkgelegenheid en bedrijvigheid in Noord-Nederland, met een omzetpotentie na vijf jaar van 12 miljoen euro. Het project wordt ondersteund door het SNN en de drie noordelijke provincies. DE NIEUWE MICROSERVER WORDT EEN STUK KLEINER EN ENERGIEZUINIGER.

19 INZET OP MEER INITIATIEVEN ROL VAN REGIONALE PARTNERS SAMEN MET STAKEHOLDERS WORLD CAFÉ PROJECT BIOBTX

20 SAMEN MET STAKEHOLDERS INZET OP MEER INITIATIEVEN Het SNN zet de komende periode in op het ontplooien van meerdere initiatieven om de doelstellingen van het Operationeel Programma te halen. Eind 2016 is er een communicatie- en actieplan opgesteld met als doel het aantal subsidieaanvragen fors te verhogen. Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan een hogere kwaliteit van de aanvragen, een hogere klanttevredenheid en een grotere bekendheid van de verschillende innovatie-instrumenten binnen het programma. Er komen bijvoorbeeld animatiefilmpjes om complexe onderdelen van het subsidieaanvraagproces uit te leggen. Ook wordt er een brede mediacampagne ingezet. Bij voorlichtingsbijeenkomsten is er meer ruimte voor advies op maat, persoonlijk contact en interactie met de mensen van het SNN en andere ondernemers. Ook organiseert het SNN samen met regionale partners evenementen om het OP EFRO beter over het voetlicht te brengen. Daarnaast wordt er meer geïnvesteerd in adviesgesprekken met potentiële aanvragers. Hierbij spelen provincies en gemeenten een belangrijke rol.

21 SAMEN MET STAKEHOLDERS ROL VAN REGIONALE PARTNERS Het SNN is als managementautoriteit (MA) verantwoordelijk voor de uitvoering van het OP EFRO. Het SNN werkt daarbij samen met regionale partners: overheden, kennisinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Het SNN streeft ernaar de regionale stakeholders zoveel mogelijk bij het programma te betrekken. Een voorbeeld daarvan is het Worldcafé Human Capital dat in maart 2016 werd gehouden. Ook zijn er brainstormsessies over (nieuwe) ondernemersregelingen, waar ondernemers hun wensen en behoeften in kunnen brengen. En de ontwikkeling van het nieuwe subsidie-instrument wordt begeleid door een klankbordgroep met regionale stakeholders, deskundigen en een afvaardiging van provincies en steden.

22 SAMEN MET STAKEHOLDERS WORLDCAFÉ Inspiratie vanuit Worldcafé Een inspirerende bijeenkomst voor het SNN en alle stakeholders was het Worldcafé Human Capital, dat in maart 2016 in Groningen werd gehouden. Maar liefst 150 ondernemers, studenten, experts, intermediairs en partners van het SNN staken tijdens dat event de koppen bij elkaar. Onderwerp van gesprek: hoe kan Noord-Nederland er nóg beter voor zorgen dat kennis wordt gedeeld? De ideeën varieerden van kennisuitwisseling tussen onderwijsinstellingen en het mkb, tot uitwisseling van kennis tussen grootbedrijf en mkb en tussen mkb-bedrijven onderling. Vanuit deze noordelijke brainwave is in 2016 het subsidie-instrument Human Capital gestart.

23 SAMEN MET STAKEHOLDERS PROJECT BIOBTX Project BioBTX: plastic zonder aardolie Acht bedrijven en kennisinstellingen in de regio Emmen hebben hun krachten gebundeld in een kennisontwikkelingsproject. Zij onderzoeken hoe plantaardig restmateriaal efficiënt kan worden omgezet in waardevolle, biobased producten voor de chemische en kunststof-producerende industrie, en of die producten olie-gebaseerde grondstoffen kunnen vervangen. Deze kennis is onder meer van groot belang voor de productie van PET en andere kunststoffen. Volgens projectleider Cor Kamminga zijn grootgebruikers van PET, zoals Coca-Cola, naarstig op zoek naar een volledig biologische productiemethode, zodat er voor de productie van plastic geen aardolie meer nodig is. Het project speelt een belangrijke rol in de ambitie van de regio Emmen om de duurzaamste polyester-productieregio ter wereld te worden. Het project heeft een subsidie van het SNN ontvangen. EMMEN HEEFT DE AMBITIE OM DE DUURZAAMSTE POLYESTERPRODUCTIEREGIO TER WERELD TE WORDEN.

24 Copyright SNN Samenwerkingverband Noord-Nederland Leonard Springerlaan KB Groningen (050)