Gezondheid op Peil. in Delft - Kernboodschappen voor lokaal beleid

Transcriptie

1 Gezondheid op Peil in Delft - Kernboodschappen voor lokaal beleid

2 De GGD Zuid-Holland West is de gemeenschappelijke gezondheidsdienst voor alle inwoners van de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar, Westland en Zoetermeer. Wassenaar Leidschendam- Voorburg Zoetermeer Rijswijk Pijnacker- Nootdorp Westland Delft Midden- Delfland

3 Gezondheid op Peil in Delft Kernboodschappen voor lokaal beleid GGD Zuid-Holland West Postbus AB Zoetermeer T (079) E info@ggdzhw.nl W 1

4 Colofon Dit rapport is een onderdeel van de regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (rvtv) regio Zuid-Holland West. Het is een uitgave van de GGD Zuid-Holland West in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Bij de ontwikkeling van deze publicatie hebben wij dankbaar gebruik mogen maken van de teksten uit de Lokale Kernboodschappen van de rvtv GGD Rotterdam-Rijnmond Maart 2011 Redactie: R. Remeeus, R.J. Beuker, J.E. Brussee-Lasschuijt en S.A. ten Wolde Productiebegeleiding: C.C. Kliphuis Vormgeving: Designwise, Leiderdorp Drukwerk: Drukkerij De Swart, Den Haag GGD Zuid-Holland West Postbus AB Zoetermeer T (079) info@ggdzhw.nl W 2

5 Inhoud 1. Bevindingen en aanbevelingen 5 2. Inleiding 7 3. De inwoners van de gemeente Delft 9 4. Kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid 13 Literatuur, gegevensbronnen en websites 34 Definities 36 Afkortingen 41 Bijlage: Gezondheidsprofiel van de gemeente Delft 43 3

6 4 GEZONDHEID OP PEIL IN DELFT

7 1. Bevindingen en aanbevelingen De uitkomsten van de integrale analyse hebben geleid tot de volgende bevindingen en aanbevelingen voor het gezondheidsbeleid in Delft: De gezondheid van de inwoners van Delft is vergelijkbaar met de regio. De samenwerking tussen professionals in de zorg in Delft moet worden versterkt. Ook in Delft is het nodig om de sociaal-economische verschillen in gezondheid tussen burgers met een lage en hoge sociaal-economische status terug te dringen. Het alcoholgebruik in Delft is zorgwekkend. Een integrale preventieve aanpak blijft noodzakelijk. Overgewicht is een hardnekkig probleem in Delft. Een intensieve en langdurige aanpak is nodig. Een deel van de bevolking in Delft heeft psycho-sociale problemen. Preventie dient al op jonge leeftijd te beginnen. Vergrijzing geeft ook in Delft druk op de zorg. De allochtone bevolkingsgroep vraagt speciale aandacht van de gezondheidszorg. Huiselijk geweld is een maatschappelijk probleem en komt ook voor in Delft. Niet alleen opvang van slachtoffers, maar ook preventie is nodig. In Delft wonen mensen die kampen met meervoudige problemen. Coördinatie van zorg en samenwerking voor deze mensen blijft nodig. Een gezondere leefomgeving is van belang voor de gezondheid. Meer groen, minder luchtverontreiniging, beter binnenmilieu en minder geluidshinder kunnen de gezondheid positief beïnvloeden in Delft. Roken is ook in Delft een bedreiging voor de volksgezondheid. Het bereik van de interventies kan verhoogd worden. Deze kernboodschappen oftewel de bevindingen en aanbevelingen hebben betrekking op het bevorderen van de gezondheid. Hier kan op verschillende manieren aan worden gewerkt. Op de eerste plaats door acties vanuit de gezondheidssector, wijkgericht en met lokale partners, specifiek gericht op de gezondheid. Daarnaast kan de gezondheidssector samenwerken met andere (beleids)sectoren om de gezondheid te bevorderen. Tot slot kunnen acties buiten de gezondheidssector, die niet zijn gericht op gezondheid, daar wel een positief effect op hebben. Acties gericht op arbeidsparticipatie zijn hiervan een voorbeeld. Gemeenten die werk maken van gezondheid vragen zich niet alleen af hoe goede interventies in te zetten en te bekostigen zij, maar kijken ook meer en meer hoe bestaande geldstromen effectiever zijn in te zetten om gezondheid te bevorderen. In hoofdstuk 4 worden de kernboodschappen uitgebreid toegelicht. 5

8 6 GEZONDHEID OP PEIL IN DELFT

9 2. Inleiding Gemeenten krijgen een steeds grotere rol in het volksgezondheidsbeleid. De Wet publieke gezondheid (Wpg) schrijft voor dat gemeenten elke vier jaar hun volksgezondheidsbeleid vaststellen. Daarnaast zijn gezondheid en zorg belangrijke onderwerpen onder andere in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en in het jeugdbeleid van de gemeente. Budgetten zijn beperkt, dus gemeenten moeten keuzes maken. Ze willen die keuzes zoveel mogelijk baseren op inzicht in de lokale gezondheidssituatie. Dat is ook wat de Wpg voorschrijft. De GGD Zuid-Holland West heeft de kennis en expertise om lokale gezondheidsinformatie te bieden en om gemeenten goed onderbouwde beleidsadviezen te geven. De GGD Zuid-Holland West doet dit voor het eerst op basis van een integrale analyse van de beschikbare gegevens over de gezondheidssituatie in de gemeente. Deze gegevens worden gebundeld en in samenhang gepresenteerd. Naast deze publicatie is er ook een regionaal rapport en een website. Deze drie producten vormen samen de regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (regionale VTV) Zuid-Holland West. Ze schetsen een regionale en lokale beleidsbasis, de bouw - stenen voor het formuleren van (gezondheids)beleid, vergelijkbaar met de landelijke Volksgezondheid Toekomst Verkenning die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) elke vier jaar opstelt als basis voor het rijksbeleid op het terrein van de volksgezondheid. De producten van de regionale VTV Zuid-Holland West zijn ook te down loaden via de website van de GGD Zuid-Holland West: Het regionaal rapport Gezondheid op peil in Zuid-Holland West is het samenvattend rapport waarin de huidige gezondheidstoestand van de regio Zuid-Holland West wordt beschreven en waarbij een vergelijking plaatsvindt van landelijke, regionale en lokale gezondheidscijfers. De website, het regionale kompas ( bevat veel informatie over de gezondheid, achtergrondinformatie en informatie over inter - ventie mogelijkheden in de regio Zuid-Holland West. Deze website wordt regelmatig aan - gevuld met nieuwe informatie en actuele cijfers. De GGD Zuid-Holland West heeft de intentie om elke vier jaar een regionale VTV op te stellen. Deze rapportage is het resultaat van een integrale analyse van gegevens over de gezondheid in Delft. De belangrijkste bevindingen zijn vertaald in een beperkt aantal kernboodschappen voor gezondheidsbeleid. Vanwege de haalbaarheid is een selectie gemaakt van kernboodschappen. In het regionaal rapport Gezondheid op peil in Zuid-Holland West zijn nog veel meer onderwerpen uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld de Wmo, de vaccinatiegraad in de regio en mantelzorg. In het Gezondheidsprofiel van Delft worden ook allerlei cijfers gepresenteerd die verder niet besproken worden. Deze publicatie is vooral bedoeld voor de beleidsmakers, bestuurders en raadsleden van Delft maar ook voor de uitvoerders en andere belanghebbenden op het terrein van volksgezondheid en welzijn. Het geeft antwoord op vragen als: Wat zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen? Waarom zijn dit problemen? Waar liggen mogelijkheden voor verbetering? 7

10 Leeswijzer Dit rapport met kernboodschappen voor Delft is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 1 worden de bevindingen en aanbevelingen weergegeven. In hoofdstuk 2 is toegelicht wat de regionale VTV Zuid-Holland West is. Hoofdstuk 3 brengt de bevolking van Delft in kaart. In hoofdstuk 4 zijn de uitkomsten van de integrale analyse omgezet in kernboodschappen, passend bij de specifieke gezondheidssituatie van de bevolking van de gemeente. De kernboodschappen worden toegelicht en mogelijk toekomstig beleid met betrekking tot het betreffende onderwerp wordt beschreven. Deze publicatie eindigt met een overzicht van gebruikte literatuur en een verklaring van gebruikte definities en afkortingen. In de bijlage is een uitgebreid gezondheidsprofiel van Delft opgenomen. De basis voor dit gezondheidsprofiel zijn de gegevensbronnen die ook gebruikt zijn bij het schrijven van het regionaal rapport Gezondheid op peil in Zuid-Holland West. In dit gezondheidsprofiel worden percentages weergegeven van diverse gezondheidsindicatoren. Waar mogelijk wordt een vergelijking gemaakt met regionale en/of landelijke cijfers. 8

11 3. De inwoners van de gemeente Delft Delft is een stad en gemeente in Zuid-Holland, gelegen aan de Schie, tussen Den Haag en Rotterdam. Delft heeft een historische binnenstad, ontwikkelde zich in de 19 e eeuw tot industriestad en profileert zich tegenwoordig, met de aanwezigheid van een Technische Universiteit, vooral als kennisstad. Om een indruk te krijgen van de inwoners van Delft wordt in dit hoofdstuk informatie over de bevolkingssamenstelling gegeven. Dit hoofdstuk gaat in op diverse aspecten van de demografie die een relatie kunnen hebben met de gezondheid zoals de leeftijds - opbouw, de sociaal-economische status en de bevolkingsprognose. Delft is een studentenstad Delft had op 1 januari inwoners. In figuur 2.1 is de demografische opbouw van Delft te zien. In vergelijking met Nederland is in Delft de leeftijdsgroep jaar relatief groot en de leeftijdsgroep 35 jaar en ouder relatief klein. Dit wordt veroorzaakt door de studenten aan de TU Delft. De grijze druk is in Delft lager dan in Nederland (20 tegenover 25%). Ook de groene druk is in Delft relatief laag (29 tegenover 39%). Figuur 2.1: Demografische opbouw in Delft op 1 januari 2010 (Bron: CBS StatLine 2010). 95 plus jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr 5-9 jr 0-4 jr 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% mannen vrouwen referentielijn van Nederland 9

12 Veel allochtonen in Delft Van de inwoners van Delft is 30% allochtoon; 18% van de bevolking heeft een niet-westerse herkomst (figuur 2.2). In Delft wonen in vergelijking met Nederland (20%) relatief veel allochtonen. Figuur 2.2: Etniciteit van de inwoners van Delft op 1 januari 2010 (Bron: CBS StatLine 2010). Etniciteit van de inwoners Niet-westerse allochtonen 69% 13% Westers allochtoon 18% Niet-westers allochtoon Overige niet-westerse allochtonen 10% 3% 1% Turkije 2% 2% Suriname Ned. Antillen en Aruba Marokko Autochtoon Veel hoogopgeleide burgers in Delft In Delft wonen in vergelijking met Nederland relatief veel hoogopgeleide mensen (35% versus 26%, zie figuur 2.3). Figuur 2.3: Onderwijsniveau van de beroepsbevolking (15-65 jaar) van Delft, Zuid-Holland West en Nederland in 2007/2009 (Bron: CBS Statline). 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% lbo/vbo/vmbo, mulo/mavo havo, vwo, mbo hbo, universiteit Delft Zuid-Holland West Nederland 10

13 Veel eenpersoonshuishoudens in Delft Het gemiddeld besteedbaar inkomen per inwoner in Delft bedraagt euro. Dit is lager dan in Nederland waar dit euro bedraagt. Van de potentiële beroepsbevolking in Delft ontvangt 11% een uitkering voor arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of algemene bijstand. Dit is vergelijkbaar met landelijk (13%). Het percentage eenpersoonshuishoudens in Delft is 53%; dit is hoger dan gemiddeld in Nederland (36%). Dit verschil wordt voor een groot deel verklaard door het grote aantal studenten. 23% van de huishoudens bestaat uit meerpersoonshuishoudens met kinderen (landelijk: 35%). Bijna 10% van de kinderen woont in een uitkeringsgezin. Dit is hoger dan gemiddeld in Nederland (5%). Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekent de sociaal-economische status (SES) van inwoners van gebieden in Nederland. De SES-score wordt ingedeeld in zeven groepen, oplopend van lage naar hoge status (SCP, 2006). In figuur 2.4 is de statusscore te zien voor Delft. Twee postcodegebieden in Delft hebben een hoge tot zeer hoge statusscore (Abtswoude en Delftse Hout). Vier postcodegebieden hebben een lage status score (Vrijenban, Voorhof, Buitenhof en Wippolder). Figuur 2.4: Statusscore per vierpositie postcodegebied in Delft in 2006 (Bron: SCP 2006, bewerkt door RIVM). Statusscore zeer laag laag midden-laag gemiddeld midden-hoog hoog zeer hoog 11

14 Delft heeft een vergrijzende bevolking De omvang van de bevolking van Delft zal in de komende jaren toenemen van ongeveer inwoners in 2010 naar ongeveer inwoners in 2020 (figuur 2.5). Uit de figuur blijkt dat de gemeente de komende jaren te maken krijgt met een vergrijzende bevolking. De sterkste toename is zichtbaar bij de groep inwoners van 65 t/m 74 jaar, deze groep zal met 57% toenemen. De mate van vergrijzing is in Delft iets hoger dan in Nederland, maar de grijze druk is en blijft relatief laag. Figuur 2.5: Prognose leeftijdsopbouw bevolking Delft, (Bron: CBS StatLine 2010) jr jr jr jr jr 75+ jr 12

15 4. Kernboodschappen voor lokaal gezondheidsbeleid In dit hoofdstuk worden de belangrijkste bevindingen over de gezondheid van inwoners van Delft gepresenteerd, die geresulteerd hebben in een aantal kernboodschappen voor het lokaal gezondheidsbeleid. Elke kernboodschap wordt toegelicht en - daar waar aan de orde - wordt mogelijk toekomstig beleid van Delft beschreven. De gezondheidstoestand van de inwoners wordt beschreven aan de hand van beschikbare enquêtegegevens, zoals de Gezondheidsenquetes (Kinderen, Jongeren, Volwassenen en Ouderen) van de GGD Zuid-Holland West. Daarnaast zijn cijfers uit registraties gebruikt, zoals sterfte - cijfers en gegevens over huiselijk geweld. Waar mogelijk worden de cijfers van Delft vergeleken met het gemiddelde van de GGD-regio en met landelijke cijfers. Meer kwanti - ta tieve gegevens zijn te vinden in de bijlage Gezondheidsprofiel van Delft. Bij sommige kernboodschappen worden, (mogelijk bruikbare) interventies genoemd, die hier verder niet worden beschreven. Er bestaat een uitgebreide landelijke database (de I-database van het Centrum Gezond Leven, met een beschrijving van de meest effectief gebleken interventies die gemeenten kunnen inzetten bij het aanpakken van gezondheidsproblemen. Via het loket gezond leven is ook de handreiking Gezonde Gemeente te vinden. Deze handreiking biedt concrete handvatten om de thema s roken, overgewicht, depressie, alcohol en seksuele gezondheid, op te nemen in lokaal beleid én om te zetten in uitvoeringsprogramma s. De beschreven gezondheidsproblemen laten zich, vanwege hun complexiteit, echter niet vatten in standaard oplossingen. Het gaat veelal om combinaties van interventies met maatregelen en voorzieningen die passen bij de lokale situatie. De genoemde voorbeelden geven een oplossingsrichting aan. Gemeenten die werk maken van gezondheid vragen zich niet alleen af hoe goede interventies in te zetten en te bekostigen zijn, maar kijken ook meer en meer hoe bestaande geldstromen effectiever zijn in te zetten om gezondheid te bevorderen (ten Dam, 2010). De effectiviteit van preventie kan worden verhoogd door verschillende methoden in samenhang in te zetten, samen te werken met verschillende beleidssectoren (integraal gezondheidsbeleid) en partijen (waaronder gemeente en zorgverzekeraars). Ook kan de effectiviteit van preventie worden verhoogd door een planmatige aanpak, het inzetten van bewezen effectieve interventies en een grondige evaluatie. 13

16 14 De gezondheid van de inwoners van Delft is vergelijkbaar met de regio. De gemiddelde levensverwachting bij de geboorte voor mannen uit Delft is 78 jaar en voor vrouwen 83 jaar. Dit is vergelijkbaar met de gemiddelde Nederlandse levensverwachting (mannen 78 jaar en vrouwen 82 jaar). De totale sterfte in Delft is iets lager in vergelijking met die in Nederland (Delft 71,0 per inwoners en landelijk 72,1 per inwoners). De belangrijkste doodsoorzaken zijn kanker, hart- en vaatziekten en ziekten van de ademhalingsorganen. In Delft ervaart 87% van de volwassenen en 70% van de ouderen hun gezondheid als goed tot uitstekend (in Zuid-Holland West 88% van de volwassenen en 74% van de ouderen). Vrijwel alle jongeren van 12 tot en met 18 jaar in Delft ervaren hun gezondheid als goed tot uitstekend (98%). Dit is vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio. De ervaren gezondheid van de jongeren, volwassenen en ouderen in Delft is de afgelopen vier jaar gelijk gebleven. In Delft heeft 16% van de volwassenen en 25% van de ouderen psychische klachten. Dit is hoger dan in de andere gemeenten (in Zuid-Holland West 14% van de volwassenen en 19% van de ouderen). De helft van de volwassenen in Delft hebben een matig tot hoog risico op het ontwikkelen van een angststoornis of depressie. Bij de doelgroep ouderen heeft 45% een matig tot hoog risico op het ontwikkelen van een angststoornis of depressie. Het percentage inwoners dat aangeeft minstens één chronische ziekte of aandoening te hebben is in Delft vergelijkbaar met de andere gemeenten in de regio. Bijna de helft van de 19- tot 64-jarigen en bijna negen op de tien 65-plussers geeft aan minstens één ziekte of aandoening te hebben. Van de 12- tot en met 18-jarigen geeft 41% aan minstens een ziekte of aandoening te hebben. De grootste ziektelast wordt gevormd door coronaire hartziekten, beroerte, angststoornissen, depressie, diabetes mellitus, COPD, artrose en longkanker. Voor mannen zijn daarnaast nog suïcide(poging) en letsels door privé-ongevallen belangrijke bronnen voor ziektelast, terwijl voor vrouwen borstkanker en dementie de top tien volmaken (Hoeymans, 2010). Ziekten met een hoge ziektelast maar wel beïnvloedbaar door gezonder te gaan leven zijn onder andere coronaire hartziekten, diabetes, longkanker en COPD. Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekte. Aanleg, leefstijl, omgeving en de beschikbaarheid van gezondheidszorg bepalen iemands gezondheid. Elke persoon is primair verantwoordelijk voor de eigen gezondheid. De gemeente ondersteunt haar burgers in het houden en krijgen van een goede gezondheid. Dat geldt voor alle leeftijdsgroepen, jongeren, volwassenen en ouderen. Jongeren krijgen extra aandacht omdat het belangrijk is vroegtijdig gezond gedrag aan te leren. Eenmaal verkeerd aangeleerd gedrag is moeilijk weer te veranderen. Met preventie is nog aanzienlijke gezondheidswinst te boeken, vooral via het bevorderen van een gezonde leefstijl met aandacht voor de fysieke en sociale omgeving. Groepen met gezondheidsachterstand krijgen extra aandacht om hun achterstandspositie in gezondheid te verkleinen.

17 De samenwerking tussen professionals in de zorg in Delft moet worden versterkt. In het lokaal gezondheidsbeleid wordt een onderscheid gemaakt tussen preventiebeleid en zorgbeleid. Preventiebeleid is er op gericht dat mensen langer in goede gezondheid leven. Dit is een hoofdtaak van de gemeente. Bij het zorgbeleid is de gemeente niet verantwoordelijk voor de gezondheidszorg, maar voelt ze zich er namens haar burgers verantwoordelijk voor dat er voldoende kwalitatief goede zorg is binnen de gemeente. Is de zorg niet voldoende dan zal de gemeente in actie komen om deze zorg te (laten) verbeteren. De curatieve zorgsector besteedt tegenwoordig ook aandacht aan preventie. Preventie gaat een steeds grotere rol spelen in de curatieve gezondheidszorg. Huisartsen, medisch specialisten en andere professionals in de curatieve sector zijn zich bewust dat zij een belangrijke rol kunnen spelen in het adviseren en ondersteunen van hun patiënten om tijdig een ongezonde leefgewoonte (bijvoorbeeld roken, weinig tot niet bewegen, ongezonde voeding of overmatig alcoholgebruik) bij te stellen zodat een (chronische) ziekte (lichamelijk en/of geestelijk) kan worden voorkomen. Delft is dan ook voorstander van versterking van de samenwerking tussen preventie en eerstelijns professionals. Versterking van deze samenwerking is ook een aangelegenheid voor het lokaal gezondheidsbeleid. In het hele land zijn eerstelijns ondersteuningsstructuren voor huisartsen, verloskundigen, oefentherapeuten, fysiotherapeuten, logopediste, eerstelijns psychologen, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen en algemeen maatschappelijk werkers. Zo is in Delft stichting ELO de organisatie die eerstelijns professionals ondersteunt en samen met preventie- en zorgorganisaties in de regio invulling geeft aan het versterken van de samenwerking tussen preventie en eerstelijn. Het project Integrale Aanpak Depressiepreventie bij ouderen is hier een goed voorbeeld van. Met de ontwikkeling van het tweede zorg- en veiligheidshuis in de veiligheidsregio Haaglanden wil Delft komen tot een aanpak waarin alle organisaties in de ketens van zorg en veiligheid samen-werken. Deze samenwerking - georganiseerd in het zorg- en veiligheidshuis - zal een bijdrage moeten leveren aan de doelstelling om criminaliteit en overlast te verminderen en recidive terug te dringen. Een goede aansluiting van de zorgketens volwassenen en jeugd met de strafketen en het tegengaan van onnodige overlap is hierbij van groot belang. De jeugdzorgketen is in Delft in verhouding tot veel gemeenten in het land ver ontwikkeld. De gemeente werkt toe naar een sluitende jeugdzorgketen voor gezinnen met kinderen in de leeftijd van 0-23 jaar. Aansluiting zoeken bij onder andere de bestaande volwassenenketen, in de regio Delft Westland Oostland georganiseerd in de stuurgroep Wonen Zorg Welzijn, is voor het realiseren van een sluitende jeugdzorgketen een belangrijke opdracht. 15

18 Ook in Delft is het nodig om de sociaal-economische verschillen in gezondheid tussen burgers met een lage en hoge sociaal-economische status terug te dringen. Ongezondheid en ongezond gedrag komt meer voor bij lage sociaal-economische groepen. In Delft is de sociaal-economische status weliswaar hoger dan gemiddeld in Nederland, toch zijn er in deze gemeente ook burgers in achterstandssituaties (mensen met een lage opleiding, mensen met een laag inkomen en mensen met een niet-westerse herkomst). Zij wonen vaker in een ongunstige fysieke omgeving (minder gezond binnenen buitenmilieu) en hebben vaker een ongezondere leefstijl. Deze groepen zijn over het algemeen ongezonder, wonen vaker in een ongunstige fysieke omgeving (minder gezond binnen- en buitenmilieu) en hebben vaker een ongezondere leefstijl. Onderzoek toont aan dat: 1. Laagopgeleiden in Nederland zes jaar korter leven dan laagopgeleiden. 2. Laagopgeleiden in Zuid-Holland West hun gezondheid vaker als matig of slecht ervaren dan hoogopgeleiden (19 versus 6%) en vaker 3 of meer chronische aandoeningen hebben (16 versus 6%). 3. Laagopgeleiden ook vaker psychisch matig of ernstig ongezond zijn dan hoogopgeleiden (11 versus 5%) en ze zijn vaker ernstig eenzaam (11 versus 6%). 4. Laagopgeleiden vaker dan hoogopgeleiden overgewicht hebben (52 versus 39%) en vaker roken (34 versus 19%). 5. Voor niet-westerse allochtonen soortgelijke verschillen te zien zijn ten opzichte van autochtonen. De komende jaren zullen partnerorganisaties meer gaan samenwerken om de regionale visie op het voorkomen en terugdringen van gezondheidsverschillen verder te verfijnen. Hierbij zal ook aandacht zijn voor burgers die een beroep doen op de sociaal medische advisering of op de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). Het uitvoeren van gangbare best practices en effectieve interventies die ontwikkeld zijn om gezondheidsverschillen bij bepaalde doelgroepen terug te dringen is belangrijk. Het in samenspraak met gemeenten kijken naar interventies op maat is nodig omdat interventies vaak niet voldoende toegesneden zijn. Veel preventieactiviteiten blijken vooral effect te hebben bij mensen met een hogere sociaal-economische status, waardoor de sociaal-economische verschillen de afgelopen jaren groter zijn geworden. Daarom zal, in samenwerking met betrokken partijen waar mogelijk, deelgenomen worden aan pilot - onderzoek om nieuwe interventies te evalueren. Monitoren blijft belangrijk om het up-to-date houden van regionale kennis over gezondheidsverschillen en de determinanten van gezondheidsverschillen via de gezondheidsenquêtes, OGGZ-monitor en gericht toegepast onderzoek. 16

19 Delft wil met haar gezondheidsbeleid stevig inzetten op het voorkomen en inlopen van gezondheidsverschillen. Dit betekent dat er extra aandacht is voor burgers met een lage sociaal-economische status. Het inlopen van gezondheidsachterstanden vraagt om een gerichte aanpak van de gezondheidsrisico s die bij deze groep in vergelijking met burgers met een hoge sociaal-economische status meer voorkomt. Een wijkgerichte aanpak in nauwe samenwerking met de doelgroep en lokale partners geeft daarbij het beste resul - taat. Naast het inzetten van interventies bij specifieke doelgroepen is het terugdringen van bijvoorbeeld schoolverzuim, het voltooien van een opleiding en snelle deelname aan de arbeidsmarkt van groot belang. 17

20 Het alcoholgebruik in Delft is zorgwekkend. Een integrale preventieve aanpak blijft noodzakelijk. In Delft had 19% van de jarigen recent gedronken, ten opzichte van 18% in de regio. Het percentage jarigen in Delft dat recent heeft gedronken, is met 76% vergelijkbaar met de regio (75%). Bijna de helft (46%) van de jarigen in Delft doet aan binge-drinken (ZHW: 51%). In vergelijking met vier jaar geleden is het alcoholgebruik onder jongeren wel gedaald. Het percentage volwassenen dat overmatig drinkt (zie Definities, Overmatig alcoholgebruik) is in Delft 16%. Regionaal is dit 13%. Van de ouderen in Delft drinkt 18% overmatig alcohol (Zuid-Holland West: 17%). De schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik zijn talrijk. Alcoholgebruik heeft invloed op alle organen in het lichaam en hangt samen met ongeveer zestig aandoeningen (Kuunders & Van Laar, 2009). Er zijn aanwijzingen dat het drinken van (grote hoeveel - heden) alcohol als je nog in de groei bent extra schadelijk is en een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Tot slot geldt dat hoe jonger kinderen met alcohol in aanraking komen, hoe groter de kans op overmatig gebruik en verslaving op latere leeftijd. Oudere mensen verdragen alcohol over het algemeen slechter. Dit komt door allerlei veranderingen in het lichaam die ontstaan bij het ouder worden. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot uiteenlopende lichamelijk en psychische klachten, zoals hoge bloeddruk, maagproblemen en depressie. Voor ouderen die slecht ter been zijn, verhoogt alcoholgebruik het risico op vallen. Ook kan alcohol de werking van medicijnen versterken of juist teniet doen. Gelet op de negatieve effecten van alcoholgebruik op jonge leeftijd is iedere alcoholdrinker onder de 16 er één te veel. Het doel van landelijk alcoholbeleid is daarom dat jongeren onder de 16 jaar geen alcohol drinken. Bovendien is er een discussie gaande om deze leeftijd te verhogen naar 18 jaar. Het streven is dat minder mensen lichamelijk of geestelijk afhankelijk zijn van alcohol en dat alcoholgebruik minder schadelijke gevolgen heeft in het gezin, op het werk, in het verkeer en in uitgaanssituaties. Om effect te bereiken in het verminderen van schadelijk alcoholgebruik dient het lokaal alcoholbeleid gericht te zijn op (een combinatie van) vier pijlers: Publiek draagvlak door communicatie via de media, scholen en verenigingen. Regelgeving in relatie tot beschikbaarheid van alcohol, zoals sluitingstijden (bijvoorbeeld in de regio Kop van Noord-Holland waar het uitgaan vroeger op de avond begint en eerder eindigt, toelatingsbeleid en schenkbeleid van horecagelegenheden en alcoholvrije schoolfeesten). Handhaving van lokale regels en van landelijke wetgeving. Vroegsignalering en preventie. Bij ouderen is vroegtijdige signalering een belangrijk aandachtspunt; een alcoholprobleem wordt bij hen vaak slecht en laat herkend, zowel door de omgeving als door de professionals. 18

21 Om alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen is het nodig om te (blijven) werken aan het creëren van een alcoholvrije omgeving in de vorm van bijvoorbeeld Frisfeesten in schoolsettings en daarbuiten. Interventies zoals De gezonde school en genotmiddelen en Alcohol, een ander verhaal, gericht op het basis- en voortgezet onderwijs, zorgen ervoor dat jongeren en hun ouders al in een vroeg stadium gewezen worden op de risico s van alcoholgebruik op jonge leeftijd. De HALT-aanpak, waarbij jongeren die vanwege overmatig alcoholgebruik een overtreding hebben begaan en ten gevolge hiervan samen met hun ouders een cursus alcoholpreventie volgen, levert eveneens een goede bijdrage aan de aanpak van alcoholgebruik door jongeren. 19

22 Overgewicht is een hardnekkig probleem in Delft. Een intensieve en langdurige aanpak is nodig. Overgewicht begint al op jonge leeftijd. Van de kleuters in Delft heeft 12% overgewicht. Bij jarigen is dit 21% en bij jarigen 14%. Het percentage volwassen Delftenaren met (ernstig) overgewicht loopt op met de leeftijd; van 38% bij de 19- tot 64-jarigen tot 59% van de 65-plussers. Ernstig overgewicht (obesitas) komt voor bij 10% van de volwassenen en 18% van de 65-plussers in Delft. Het percentage inwoners met overgewicht in Delft is bij volwassenen wat lager (38 versus 42% en bij 65-plussers wat hoger (59 versus 55%) dan in de totale regio Zuid-Holland West. Over het algemeen geldt dat overgewicht vaker voorkomt bij mannen en ernstig overgewicht (obesitas) vaker bij vrouwen. Voeding en bewegen zijn belangrijke determinanten voor overgewicht. Van de jongeren ontbijt 13% minder dan 5 keer per week en 61% eet niet dagelijks fruit. Ruim een derde van de inwoners van Delft van 19 tot 64 jaar voldoet niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen, zie Definities, hiermee wijkt Delft nauwelijks af van de andere gemeenten in Zuid-Holland West (34 vs 33%). Van de inwoners van 65 jaar en ouder voldoet 44% niet aan deze norm (Zuid-Holland West: 41%). Overgewicht, met name ernstig overgewicht, hangt samen met meerdere chronische ziekten, zoals diabetes mellitus type 2 (suikerziekte), hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Ook hebben mensen met (ernstig) overgewicht vaker verschillende vormen van kanker, aandoeningen aan het bewegingsapparaat (artrose) en de ademhalingsorganen. Bovendien komen bij vrouwen met (ernstig) overgewicht menstruatiestoornissen en onvruchtbaarheid vaker voor (Visscher & Schoemaker, 2008). Daarnaast houdt overgewicht verband met het optreden van psychosociale problemen en een relatief groot verlies aan kwaliteit van leven (Voedingscentrum, 2008). Een kind met (ernstig) overgewicht kan gemakkelijk doelwit worden van pesterijen, een negatief zelfbeeld ontwikkelen en in een sociaal isolement raken. Bij de jeugd is het signaleren van overgewicht en obesitas in alle gemeenten een vast onderdeel van de preventieve gezondheidsonderzoeken van de Stichting Jeugdgezondheidszorg. De aanpak van overgewicht vraagt om een brede benadering van voeding- en beweeggedrag, die bestaat uit verschillende in samenhang uitgevoerde elementen: Individuele en groepsgerichte voorlichting en advies bijvoorbeeld door een diëtist. Het beschikbaar stellen van voorzieningen op het gebied van sport en bewegen en het bevorderen van het gebruik daarvan. Binnen de gemeente, op de werkplek en in scholen. Het zodanig inrichten van de omgeving, dat burgers veilig kunnen bewegen, spelen en sporten. Dat een wandeling of fietstocht aantrekkelijk is. Het zodanig inrichten van de omgeving, dat keuze voor gezonde voeding een gemakke - lijke keuze is: gezonde voeding in automaten, voorlichting over en promotie van gezonde voeding in de lokale supermarkten. 20

23 Het Voedingscentrum adviseert een combinatie van interventies om optimaal effect te bewerkstelligen tegen de bestrijding van overgewicht, de zogenoemde LOCCOO combinatie (verbinding van Lesprogramma s, Omgevingsinterventies, Cursussen, Campagnes, Ondersteunend beleid/materiaal en Onderzoek/signalering). Interventies die in het kader van de aanpak van overgewicht uitgevoerd kunnen worden zijn: Lekker Fit! Een lesprogramma over voeding, bewegen en gezonde keuzes maken voor het basisonderwijs. Weet wat je eet. Een online lesprogramma van het Voedingscentrum. Voor kinderen en volwassenen bestaan er behandelingsprogramma s voor overgewicht, zoals Door Dik en Dun (8-12 jaar) en Sportief op Gewicht (volwassenen). Er ontbreekt een cursus voor jongeren (12-18 jaar) met (ernstig) overgewicht. De landelijke campagnes gericht op overgewicht van bijvoorbeeld het Voedingscentrum kunnen ook effect hebben op de inwoners van Delft. De gemeente zou deze campagnes lokaal kunnen ondersteunen. Er zijn diverse landelijke onderzoeken waaruit blijkt dat overgewicht een groot probleem is, zoals de Vijfde Landelijke Groeistudie (TNO jeugd). In dit kader zijn er diverse samen - werkingsafspraken en convenanten rondom overgewicht afgesloten, bijvoorbeeld het Convenant Gezond Gewicht. 21

24 Een deel van de bevolking in Delft heeft psychosociale problemen. Preventie dient al op jonge leeftijd te beginnen. Bij een deel van de jeugd komen psychosociale problemen voor. In Delft heeft 22% van de 5-11 jarigen en 13% van de jarigen een indicatie voor psychosociale problematiek (Zuid-Holland West: respectievelijk 20% en 11%). Van de jarigen heeft 13% in het afgelopen jaar gedacht aan suïcide. Aan deze gedachten gaan vaak: faalangst, gebrek aan sociale contacten/sociale vaardigheden, depressie, angststoornissen en echtscheiding vooraf. Van de jarigen is 16% en 25% van de 65-plussers in Delft psychisch ongezond (totale regio Zuid-Holland West: 14% en 19%). De helft van de 19- tot 64-jarigen en 45% van de 65-plussers in Delft heeft een (matig) risico op een angststoornis of depressie. Dit is hoger dan in Zuid-Holland West: 46% en 42%. Psychische problematiek kan verregaande gevolgen hebben. Het hebben van een depressie op jonge leeftijd is bijvoorbeeld een belangrijke voorspeller voor het ontwikkelen van een depressie op latere leeftijd. Psychische problematiek belemmert het functioneren in het dagelijkse leven en kan ernstige zelfdestructieve vormen aannemen, zoals suïcidaal gedrag. Ook kunnen psychische problemen vroeg in de levensloop van invloed zijn op de persoonlijke ontwikkeling van het kind, op de school- en beroepscarrière en uiteinde - lijk op de maatschappelijke positie die iemand zich kan verwerven. Gezien de mogelijke impact van dergelijke problemen is vroegtijdige onderkenning uitermate belangrijk (GGD Rotterdam-Rijnmond, 2008a). Psychisch gezond functioneren uit zich bij kinderen en jongeren in tevredenheid met hun leven, kunnen omgaan met tegenslagen, niet teveel druk ervaren om te presteren en een vriendenkring waarin ze zich thuis voelen. De twee belangrijkste typen van psychi - sche problemen zijn emotionele problemen en gedragsproblemen. Als overkoepelende term voor alle vormen van psychische problemen spreekt men vaak over psychosociale problemen (Meijer & Schoenmaker, 2008). Met het voorkomen van psychosociale proble men, waaronder depressie, is grote gezondheidswinst en ook maatschappelijke winst te behalen. Depressie beïnvloedt het dagelijkse leven op een negatieve manier, tast de kwaliteit van leven aan en veroorzaakt maatschappelijke kosten (behandel-, medicijnen verzuimkosten).als een kind op jonge leeftijd met een depressie kampt, kan dat nega - tieve effecten hebben op zijn schoolprestaties en op de omgang met andere kinderen. Bij de Stichting Jeugdgezondheidszorg, de scholen en het centrum voor Jeugd en Gezin is veel aandacht voor zowel het vroegtijdig signaleren van psychosociale problemen als preventie. 22

25 Voorbeelden van interventies die bij de aanpak van psychosociale problematiek kunnen worden uitgevoerd zijn: Publieksvoorlichting: Depressie on te spot Voorlichtingsactiviteiten over het voorkómen van depressie en het aanbod ten aanzien van depressiepreventie. Primair preventieprogramma: Doe-praatgroep Programma waarbij kinderen op speelse wijze informatie krijgen over de psychische en/of verslavingsproblemen van hun vader of moeder. Signaleren en adviseren: Vroegsignalering depressie Consultatie en casuïstiekbespreking voor intermediairs (zoals leerkrachten) om eerder depressieproblematiek bij kinderen te kunnen signaleren. Ondersteuningsprogramma s: Schatjes, katjes, watjes Programma voor kinderen met angstklachten en beperkte sociale competenties. Maatregelen in de omgeving: Pestprotocol Scholen hebben protocollen om pesten te voorkomen en om pestgedrag te stoppen. Daarbij zetten zij vaak lesmethoden in om leerlingen weerbaarder te maken en te leren hoe ze met conflicten moeten omgaan. In de put, uit de put bij volwassenen: zelf depressiviteit overwinnen. De cursus is gebaseerd op de gedragstherapie en sociale leertheorie. In deze groepscursus komen aan bod psycho-educatie, probleemoplossende vaardigheden, ontspanningsoefeningen, plezierige activiteiten, denkpatronen herkennen en doorbreken, sociale vaardigheden en het maken van een toekomstplan. In de put, uit de put 55+: zelf depressiviteit overwinnen. De cursus is gebaseerd op de gedragstherapie en sociale leertheorie. In deze groepscursus komen aan bod psycho-educatie, ontspanningsoefeningen, plezierige activiteiten, denkpatronen herkennen en doorbreken, positief denken, assertiviteit en zorg - dragen voor het behoud van behaalde effecten. 23

26 24 Vergrijzing geeft ook in Delft druk op de zorg. Senioren zijn een belangrijke aandachtsgroep voor het gezondheidsbeleid. Circa burgers van Delft (op een totaal inwonersaantal van , ruim 13%) behoren tot de leeftijdsgroep 65 plussers. Bovendien worden mensen in Nederland - dus ook in Delft - ouder dan voorheen. Het is zaak het aantal gezonde levensjaren mee te laten stijgen met het ouder worden van deze bevolkingsgroep. Bij senioren is het enerzijds belangrijk om aandacht te geven aan leefstijlelementen als bewegen (44% van de 65 plussers in Delft voldoet niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen) en alcoholgebruik (van de senioren in Delft drinkt 18% overmatig alcohol). Anderzijds is het bij deze doelgroep belangrijk om zeer alert te zijn op de psychosociale kant van het leven. Een deel van de ouderen is namelijk alleenstaand (42%), 19% van de ouderen heeft minstens wekelijks géén activiteit waarbij contact met anderen plaatsvindt en 45% geeft aan matig (37%), ernstig (5%) of zeer ernstig (3%) eenzaam te zijn. Het is bekend dat mensen die zich in een isolement bevinden, meer roken en drinken, ze hebben minder impulsen om een actief leven te leiden en lopen een verhoogd risico op psychische problemen. Sociaal isolement en vereenzaming zijn daarmee belangrijke risicofactoren voor de gezondheid van de senioren in Delft. Ze worden geconfronteerd met verlies, een afnemend sociaal netwerk en worden minder mobiel. De kans op een depressie neemt, zeker bij rouw, extra toe. Gezien het feit dat de groep senioren in de komende jaren verder zal toenemen, is het belangrijk om maatregelen te nemen die deze doelgroep in staat stellen hun sociale netwerk in stand te houden. Hierdoor kunnen klachten eerder worden gesignaleerd en kan er zorg worden gedragen voor een goed ondersteuningsaanbod. Bestrijding van sociaal isolement is belangrijk bij het voorkomen van psychosociale problemen bij senioren. In het najaar 2009 is onder leiding van Kubiek, voorheen de Regionale Commissie Gezond - heidszorg, een start gemaakt met een Geriatrisch Netwerk voor de regio Delft Westland Oostland. Doelstelling van dit netwerk is onderlinge afstemming over en bijhou den van de ontwikkelingen in de geneeskunde, welzijn en welbevinden voor ouderen. Daarnaast het daadwerkelijk realiseren van verbeteringen door projecten. Vanuit Kubiek is een bestuurlijk kader gegeven voor dit nieuwe netwerk, dat ondergebracht is bij de regionale stuurgroep Wonen, Zorg en Welzijn en onderdeel is van de Academische Werkplaats Ouderen van het Leids Universitair Medisch Centrum in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg. Het Geriatrisch Netwerk besteedt in de regio veel aandacht aan onderwerpen als dementie en wonen voor ouderen. Daarnaast worden thema s als valpreventie en polyfarmacy ook op de agenda gezet om de samenwerking en de zorg die in dit kader plaatsvindt te verbeteren. Het Nationaal Programma Ouderenzorg is in 2008 in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van start gegaan en gaat de zorg voor ouderen met complexe hulpvragen verbeteren. Talrijke organisaties slaan daarvoor landelijk en regionaal de handen ineen. Doel is een samenhangend zorgaanbod dat beter is afgestemd op de individuele behoeften van ouderen.

27 De allochtone bevolkingsgroep vraagt speciale aandacht van de gezond - heidszorg. De allochtone gemeenschap in Delft omvat 30% van de Delftse bevolking. Een allochtoon is een persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Van deze 30% bestaat 12% uit de zogenaamde niet-westerse allochtonen. Dit zijn mensen met als herkomstgroepering een van de landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. Niet-westerse allochtonen zijn in vergelijking met het autochtone deel van de bevolking in het algemeen ongezonder. Ze wonen ook vaker in een ongunstige fysieke omgeving en hebben vaker een ongezondere leefstijl.vaak krijgen allochtonen niet de zorg waaraan ze behoefte hebben. Dit wordt veelal veroorzaakt door problemen in de communicatie tussen hulpverlener en allochtone hulpvrager waarbij niet alleen taal maar met name verschil in cultuur maakt dat de verwachtingen over en weer niet (altijd) worden waargemaakt. In Delft helpen speciaal opgeleide allochtone zorgconsulenten patiënt en arts bij het verhelderen van de klachten en het stellen van een goede diagnose. Op verzoek van de (huis)arts kunnen deze consulenten voorlichting geven, patiënten wegwijs maken in de plaatselijke of regionale gezondheidszorg, op huisbezoek gaan en artsen meer inzicht geven in de culturele en sociale achtergronden van patiënten. Ook wordt in deze gemeente al langer aandacht besteed aan de zogenaamde interculturalisatie van de zorg. Vanuit inburgering en integratie speelt Delft hierin een belangrijke rol. Een projectondersteunende rol is hiervoor neergelegd bij Kubiek, voorheen de Regionale Commissie Gezondheidszorg Delft Westland Oostland. In dit kader zijn de activiteiten vooral gericht op het verbeteren van de informatie en communicatie met allochtone patiënten, het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor allochtone patiënten en meer allochtone medewerkers in de zorg. Via twee lijnen wordt getracht deze activi - teiten te realiseren: via individuele mensen, zelforganisaties en via de zorgorganisaties. Instrumenten die vanuit Delft worden ingezet zijn bijvoorbeeld het project Onbenut Talent waarin getracht wordt immigranten met een hoge opleiding naar geschikte functies toe te leiden, voorlichting onder meer vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin en bij inburgeringscursussen wordt aandacht besteed aan de organisatie van zorg in Neder - land en het belang van vrijwilligerswerk. 25

28 Daarnaast draait in de wijk Voorhof een project, gericht op de niet-westerse allochtone gemeenschap in de wijk waarin diverse professionals (huisartsen, thuiszorg, ouderenwerk en GGZ) samenwerken om de toegankelijkheid tot zorg voor niet-westerse allochtonen te verbeteren. Hiervoor zijn c.q. worden de volgende activiteiten georganiseerd: a) Organisatie van een voorlichtingscarroussel voor de doelgroep niet-westerse allochtonen die gedurende meerdere jaren actief moet zijn om de boodschap goed over te laten komen. b) Richting hulpverleners inzetten op het vergroten van vaardigheden in de relatie met niet westerse allochtone klanten en op het vergroten van bekendheid met andere disciplines (bijvoorbeeld allochtone voorlichters) die kunnen bijdragen aan een beter behandelresultaat. Op deze wijze probeert Delft het zorgaanbod beter af te stemmen op de vraag van de allochtone burgers. 26

29 Huiselijk geweld is een maatschappelijk probleem en komt ook voor in Delft. Niet alleen opvang van slachtoffers, maar ook preventie is nodig. In Delft geeft 7% van de inwoners van 19 tot 64 jaar aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Van de volwassenen heeft 8% overdag en 19% s avonds dan wel s nachts weleens een gevoel van onveiligheid en 47% is niet bekend met het Steunpunt Huiselijk Geweld. Van de 65-plussers in Delft geeft 3% aan ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld en 60% is niet bekend met het Steunpunt Huiselijk Geweld. Van de 65-plussers heeft 11% overdag en 18% s avonds dan wel s nachts weleens gevoelens van onveiligheid. De cijfers zijn vergelijkbaar met Zuid-Holland West. Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer gepleegd is. Onder geweld wordt de aantasting van de persoonlijke integriteit verstaan met daarbij een onderscheid tussen psychisch en lichamelijk geweld (waaronder seksueel geweld en ongewenste seksuele toenadering). Kindermishandeling of mishandeling van ouderen vallen hier ook onder. De huiselijke kring van het slachtoffer bestaat uit (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Het begrip huiselijk betreft hier de relatie tussen dader en slachtoffer en niet de locatie. Een belangrijk kenmerk van huiselijk geweld is de omstandigheid dat dader (pleger) en slachtoffer vaak - en soms noodgedwongen - deel blijven uitmaken van elkaars leefomgeving. Vaak is er sprake van een verstoorde machtsverhouding. Bij ouderenmishandeling gaat het naast de vormen die genoemd zijn bij huiselijk geweld ook om andere gevolgen van geweld: verwaarlozing, financiële uitbuiting en schending van rechten. De aanpak van huiselijk geweld beslaat de hele keten van preventie en signalering tot interventies en nazorg, en is gericht op het beschermen en versterken van het hele (gezins)systeem (slachtoffers, kinderen en plegers). Op 1 januari 2009 is de Wet tijdelijk huisverbod in werking getreden. Deze wet geeft de burgemeester de bevoegdheid om een huisverbod op te leggen aan degene van wie een dreiging van huiselijk geweld uitgaat. Doel hierbij is om vroegtijdig op te treden om huiselijk geweld te stoppen en te voorkomen. Iedereen die direct of indirect met huiselijk geweld te maken heeft, kan zich melden tot het Steunpunt Huiselijk Geweld DWO. Het Steunpunt is tijdens werkdagen van 9 tot 17 uur bereikbaar voor iedereen in Delft, Pijnacker-Nootdorp, Westland en Midden-Delfland, die te maken heeft met huiselijk geweld, dus slachtoffers, plegers en degenen uit hun omgeving die zich zorgen maken. Naar verwachting treedt in het voorjaar 2011 de Wet meldcode huiselijk geweld en kinder mishandeling in werking. In deze wet wordt aan organisaties en zelfstandige beroeps beoefenaren de plicht opgelegd om een meldcode te hanteren voor huiselijk geweld en kindermishandeling. De meldcode bevat een stappenplan en leidt de beroeps- 27

30 kracht door het proces vanaf het moment dat hij signaleert tot aan het moment dat hij eventueel een beslissing neemt over het doen van een melding. De stappen maken de beroepskracht duidelijk wat er van hem wordt verwacht bij signalen van huiselijk geweld of kindermishandeling. Delft voert actief beleid om het huiselijk geweld tegen te gaan en terug te dringen. Voorlichting en ondersteuning van lokale initiatieven op het terrein van huiselijk geweld maken hier onderdeel van uit. Het gemeentelijk beleid richt zich op vroegtijdige signalering en preventie (beroepsgroepenvoorlichting en -training, regionale campagnes en plaatselijke voorlichting); advies en melding (Steunpunt Huiselijk Geweld; Advies- en Meldpunt Kinder mishandeling; politie) en laagdrempelige & samenhangende hulpverlening (Algemeen Maatschappelijk Werk; daderhulpverlening, bureau jeugdzorg). Tenslotte is preventie van belang. Het gaat hierbij onder meer om doelgroepspecifieke campagnes, voorlichting en preventieprogramma s. Een goed voorbeeld is de campagne Omdat je altijd iets kunt doen. Met deze campagne wordt een beroep gedaan op de inwoners van de gemeenten in de regio Den Haag. De campagne wil duidelijk maken dat het niet meer acceptabel is om weg te kijken en niets te doen tegen (het vermoeden van) huiselijk geweld. Zie ook De benodigde samenwerking en afstemming tussen de partijen die betrokken zijn bij de aanpak van huiselijk geweld wordt naar verwachting eind 2010 vastgelegd in het convenant Aanpak Huiselijk Geweld DWO. 28

31 In Delft wonen mensen die kampen met meervoudige problemen. Coördinatie van zorg en samenwerking voor deze mensen blijft nodig. Elke gemeente kent mensen die problemen hebben op verschillende leefgebieden. Vaak is er sprake van een opeenstapeling van problemen. Ze verwaarlozen zichzelf, verkeren vaak in een sociaal isolement, zijn in de war en/of veroorzaken overlast en hebben vaak financiële problemen. De opeenstapeling van problemen kan uiteindelijk leiden tot uithuiszetting, opname in een psychiatrisch ziekenhuis of dak- en thuisloosheid. De GGD Den Haag en GGD Zuid-Holland West werken samen om kwetsbare groepen voor de regio Haaglanden in kaart te brengen. Ook wordt bekeken in welke mate mensen sociaal uitgesloten zijn en problemen hebben. Daarom wordt onderscheid gemaakt in risicogroepen, signalering en tenslotte zorg en opvang in instituten en op straat. Deze informatie is binnenkort terug te vinden in de OGGZ-monitor Haaglanden Naar verwachting zal deze monitor eind 2010 gereed zijn. Hieronder wordt een aantal voorlopige bevindingen weergegeven: Jaarlijks worden er in Nederland door de politie ongeveer incidenten huiselijk geweld geregistreerd. Dit betekent 3,9 incidenten huiselijk geweld per inwoners. Onderzoek naar risicogroepen laat zien dat vijf procent van de volwassenen in Zuid- Holland West een hoog risico loopt op een depressie- of angststoornis en dat 7% aangeeft ernstig vereenzaamd te zijn. Bij het vangnet en Meldpunt Bezorgd GGD Zuid-Holland West kwamen in nieuwe meldingen ofwel signalen over zorgwekkende zorgmijders binnen. Bij het Meldpunt Bezorgd Delft Westland Midden-Delfland en Pijnacker-Nootdorp waren dat er 360. Het monitoren van kwetsbare groepen in de regio Haaglanden verschaft belangrijke informatie. De afgelopen jaren neemt de aandacht voor vroegsignalering van huiselijk geweld toe. Zo heeft de GGD Zuid-Holland West een signaleringsfunctie ten aanzien van huiselijk geweld bij de uitvoering van de Vangnettaak (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg). In het kader van de OGGZ-vangnettaak komt de sociaal verpleegkundige van de GGD in contact met slachtoffers van huiselijk geweld. De OGGZ richt zich gewoonlijk op dak- en thuislozen, geïsoleerde ouderen, mensen met een psychische en/of sociale beperking en mensen met een verslaving. Wanneer huiselijk geweld aan de orde is, meldt de sociaal verpleegkundige dit bij het Steunpunt Huiselijk Geweld of bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Het gaat hier vaak om mensen die zorgmijdend zijn, dus moeten zij vanuit de hulp - verlening actief worden benaderd en opgezocht en naar zorg worden toegeleid. De hulpverlening moet in omvang en deskundigheid in staat zijn de noodzakelijke hulp te bieden. In de meeste gevallen is de individuele problematiek te complex om door één organisatie te worden opgepakt. Er zijn meerdere organisaties nodig die gezamenlijk in de directe leefomgeving van de cliënt hulp bieden. In lokale zorgnetwerken worden deze mensen geholpen middels een ketenaanpak waarbij relevante hulp- en zorgverleners met elkaar samenwerken. 29