PLANTEN LEREN KENNEN

Transcriptie

1 Cursus natuurgids PLANTEN LEREN KENNEN Hoofdstukken 1. Afbakening 2. Wat maakt een plant een landplant? 3. Hoe is een landplant gebouwd? 4. Welke groepen landplanten zijn er? 5. Wat kan je nog met planten? 6. Tot slot 1

2 1. Afbakening Overzicht : 1.1. Planten in brede zin Planten in enge zin. 1. Afbakening 1.1. Planten in brede zin Plantae - Roodwieren - Kranswieren - Groenwieren > Archaeplastida - Glaucophyta - Landplanten 2

3 1. Afbakening 1.2. Planten in enge zin Plantae - Landplanten > Embryophyta 2. Wat maakt een plant een landplant? Overzicht : 2.1. Meercellige eukaryoten 2.2. Bouwstof: cellulose Fotosynthese Generatiewisseling Groeipunten. 3

4 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.1. Meercellige eukaryoten - Opgebouwd uit meerdere cellen. - Chromosomen verpakt in een duidelijk begrensde celkern. 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.2. Cellulose als bouwstof Cellulose 4

5 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.2. Cellulose als bouwstof : samenvatting - Cellulose (C 6 H 10 O 6 ) n - Suikerketen met witte kleur. - Cellulose is een koolhydraat en biedt planten hun kenmerkende stevigheid. - Dieren (en de mens) zijn opgebouwd uit minder stevige eiwitten. zonlicht 10 zuurstof Bladgroenkorrels suikerstroom koolstofdioxide 2. Wat maakt een plant een landplant 2.3a. Fotosynthese Water & mineralen 5

6 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.3a. Fotosynthese : samenvatting - Brandstof van organismen = suikers. - Planten zijn autotroof (uniek kenmerk). - Bladgroenkorrels produceren glucose. - De energie voor dit proces is afkomstig van het (zon)licht. 12 koolfstofdioxide zuurstof wordt opgenomen en suikers worden verbrand 2. Wat maakt een plant een landplant 2.3b. Ademhaling 6

7 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.3b. Ademhaling : samenvatting - Glucose wordt verbrand via ademhaling, net zoals bij dieren. - Ademhaling is het omgekeerd chemisch proces. - Een deel glucose wordt omgezet in cellulose en andere chemische verbindingen. 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.3c. Fotosynthese en ademhaling Voor de uitwisseling van gassen hebben: - Bladeren: huidmondjes - Stengels: lenticellen (= kurkporiën) 7

8 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.4. Generatiewisseling - 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.5. Groeipunten 8

9 2. Wat maakt een plant een landplant? 2.5. Groeipunten : samenvatting - Apicale groeipunten of meristemen. - Op de eindpunten wortels en stengels. - Op de knopen. - Produceren stamcellen. 3. Hoe is een landplant gebouwd? Overzicht : 3.1. Algemene bouw Knopen knoppen Wortel Stengel Blad Vaten Hout en jaarringen Celstructuur : met water gevulde vacuole. 9

10 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.1. Algemene bouw Kruidig Houtig - Stengel - Stam - Zijstengel - Tak, twijg - Scheut - Loot 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.2. Knoppen knopen - Knop = groeipunt van stengel, blad, of bloem. - Knoop = aanhechtingspunt van een blad. 10

11 3.3. Wortel Beuk 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.3. Wortel : samenvatting - Wortelstelsel of wortelsysteem. - Functies : - opname van water en voedingsstoffen. - verankering in de bodem. - opslag van voedingsstoffen. - Knoppen : GEEN! - Knopen : GEEN! - het orgaan van de plant dat zich in de bodem bevindt. 11

12 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.3. Wortel - Enkele bijzondere gevallen : - Wortelstelsel ontbreekt (Maretak). - Luchtwortels (Orchidëeën). - Steltwortels (Maïs). - Hechtwortels (Klimop). - Zwevende wortels (Kroos). - Ademwortels (Moerascipres). Maretak geen wortels 12

13 Tijgerorchis luchtwortels Maïs steltwortels 13

14 Klimop hechtwortels zwevende wortels Veelwortelig kroos Klein kroos 14

15 Moerascipres Moerascipres ademwortels ademwortels 3.4. Stengel Kantige basterdwederik 15

16 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.4. Stengel : samenvatting - Stengelstelsel of stengelsysteem - Functies : - transport van water en voedingsstoffen. - dragen van de bladeren. - opslag van voedingsstoffen. - Knoppen : stengel-, blad- en bloemknoppen. - Knopen : aanwezig en gelijk aan het aantal bladeren Blad Beuk 16

17 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.5. Blad : samenvatting - Bladerenstelsel. - Functie : - opnemen en afgeven van gassen. - fotosynthese. - Knoppen : GEEN! - Knopen : GEEN! 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.5. Blad 17

18 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.5. Blad - Enkele bijzondere gevallen : - Steunblaadjes in de vorm van bladdoorns (Valse acacia). - Bladeren vervormd tot bladdoorns (Cactus). - Bladeren gereduceerd tot schubben (Paardenstaart). - Bladeren ontbrekend (Asperge). Valse acacia (Robinia pseudoacacia) bladdoorns 18

19 Schoonmoederstoel (Echinocactus grusonii) bladdoorns Reuzenpaardenstaart schubvormige bladeren 19

20 Wilde asperge gebundelde zijtakjes (bladeren snel afvallend) 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.6. Vaten - Stelsel van kanalen waarlangs water en voedingsstoffen getransporteerd worden. - De vaten zijn gebundeld in vaatbundels. 20

21 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.6. Vaten - Zeefvaten in bastweefsel : neerwaarts transport. - Houtvaten in houtweefsel : opwaarts transport - Cambium (stamcellaag) vormt beide weefsels. Bladval 21

22 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.6. Vaten : samenvatting bladval - Sapstroom tijdens de winter of droogte : - Uitdroging voorkomen. - Afsterven bovengrondse delen. - Bladval. - Verlaging van de snelheid van de sapstroom. - Naaldbomen? 3.7. Jaaringen en hout Cambiumring Hout Jaarringen 22

23 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.7. Jaarringen en hout : samenvatting groei - Primaire groei : alle planten. - Secundaire groei : houtige planten. - Cambiumring maakt secundaire groei mogelijk. - Jaarring. 3. Hoe is een landplant gebouwd? 3.7. Celstructuur : met water gevulde vacuole - Uniek voor planten. - Zorgt voor gespannen cellen en dus extra stevigheid. - Bladgroenkorrels in de randzone. 23

24 Aan jullie Bijzondere aanpassingen - Planten hebben behoefte aan licht, water en mineralen. - Maar die behoefte verschilt van plant tot plant. - Ken je planten met bijzondere aanpassingen in functie van licht, water, bodem, mineralen, of klimaat? 4. Welke groepen landplanten zijn er? Overzicht : Sporenplanten versus zaadplanten Mosplanten Varenplanten Zaadplanten 24

25 Sporen versus zaden Europese lork Europese lork Brede lathyrus 25

26 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.1. Sporenplanten versus zaadplanten : samenvatting - Sporenplanten : - voortplantingseenheid = spore. - vormen geen kegels, noch bloemen - Zaadplanten : - voortplantingseenheid = zaad. - vormen kegels of bloemen. Gewoon peermos 26

27 Parapluutjesmos : alleen bladeren Watervorkje 27

28 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.2. Mosplanten : samenvatting - Vaatstelsel en wortelstelsel afwezig. - Plant alleen met bladeren, of met stengel en bladeren. - Sporen worden meestal gevormd in sporenkapsels. - Uitzonderingen : landvorkjes en watervorkjes. - Sporenkapsel = sporofyt. Moeraswolfsklauw Bospaardenstaart Brede stekelvaren 28

29 sori sori Voorkiem 29

30 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.3. Varenplanten : samenvatting - Vaatstelsel en wortelstelsel aanwezig. - Plant met stengel en bladeren. - Sporen worden gevormd in sporendoosjes (sporangia). - Bij de meeste varens bevinden de sporendoosjes zich in hoopjes, de sori. - Varenplant = sporofyt. - Geslachtsorganen op een voorkiem of protonema. 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.3. Varenplanten - Wolfsklauwgewassen : bladeren schub- of lijnvormig. - Paardenstaarten : bladeren schubvormig en in kransen. - Varens : bladeren fors met sporendoosjes op de onderzijde. 30

31 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. Zaadplanten - Zaadknop. - Stamper. - Meeldraden. 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. Zaadplanten - Naakzadigen. - Bedektzadigen. 31

32 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.5. Zaadplanten : Naaktzadigen - Ginkgoachtigen - Bladeren waaiervormig. - Zaden in een gesloten zaadrok. - Slechts 1 (nog overlevende) soort. * Zaadrok = vlezig omhulsel dat ontstaat uit de zaadsteel. 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. zaadplanten : Naaktzadigen - Naaldbomen - Bladeren naald- of schubvormig. - Zaden in kegels, kegelbessen, of zaadrok. - Een slordige 600 soorten. 32

33 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. Zaadplanten : Bedektzadigen - Eenzaadlobbigen - Kruidig (uitz. : palmachtigen). - Zaden met 1 zaadlob. - Bladeren (meestal) parallel- of kromnervig. 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. Zaadplanten : Bedektzadigen - Eenzaadlobbigen - Enkele uitzonderlijke gevallen wat bladeren betreft. - Bladeren zonder duidelijke nerven (Eendenkroos). - Bladeren draadvormig (Ruppia, Zannichellia). - Bladeren netnervig (Aronskelksoorten). - Bladeren kromnervig, maar netnervig tussen de hoofdnerven (Eenbes). 33

34 Klein kroos Zannichellia (ondergedoken waterplant) 34

35 Gevlekte aronskelk Eenbes 35

36 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. Zaadplanten : Bedektzadigen - Tweezaadlobbigen - Kruidig of houtig. - Zaden met 2 zaadlobben. - Bladeren (meestal) hand-, veer-, of netnervig. 4. Welke groepen landplanten zijn er? 4.4. Zaadplanten : Bedektzadigen - Tweezaadlobbigen - Een uitzonderlijk geval wat bladeren betreft - Bladeren parallel- of kromnervig, maar met sterk uitpuilende nerven op de onderzijde (Weegbreesoorten). 36

37 Smalle weegbree Quiz : welke groep? A. Mosplant B. Wolfsklauwgewas C. Paardenstaart D. Varen E. Naaktzadige F. Eenzaadlobbige G. Tweezaadlobbige 37

38 Quiz : welke groep? A. Mosplant B. Wolfsklauwgewas C. Paardenstaart D. Varen E. Naaktzadige F. Eenzaadlobbige G. Tweezaadlobbige Quiz : welke groep? A. Mosplant B. Wolfsklauwgewas C. Paardenstaart D. Varen E. Naaktzadige F. Eenzaadlobbige G. Tweezaadlobbige 38

42 Quiz : welke groep? A. Mosplant B. Wolfsklauwgewas C. Paardenstaart D. Varen E. Naaktzadige F. Eenzaadlobbige G. Tweezaadlobbige 5. Wat kan je nog met planten? Overzicht : Plantengemeenschappen en vegetatiekunde Sociale impact van een vergeten plantensymboliek. 42

43 5. Wat kan je nog met planten? 5.1. Plantengemeenschappen en vegetatiekunde - Plantengemeenschap : groep planten met dezelfde behoeften wat licht, water, bodem, mineralen en klimaat betreft en om die reden in de vrije natuur altijd samengroeien. - Vegetatiekunde : wetenschap die plantengemeenschappen bestudeert. 5. Wat kan je nog met planten? 5.1. Plantengemeenschappen en vegetatiekunde - Vegetatiekunde om de vegetatiekunde. - Vegetatiekunde in functie van natuurbeheer. 43

44 5. Wat kan je nog met planten? 5.2. Sociale impact van een vergeten plantensymboliek - Een rode roos schenken aan je geliefde. - Waarom doen we het? Rode roos 44

45 5. Wat kan je nog met planten? 5.2. Sociale impact van een vergeten plantensymboliek - Met rijst gooien naar een pas gehuwd koppel. - Waarom doen we het? Met rijst gooien 45

46 5. Wat kan je nog met planten? 5.2. Sociale impact van een vergeten plantensymboliek - Taarten bakken met een boon op 6 januari. - Waarom doen we het? Taart met boon 46

47 5. Wat kan je nog met planten? 5.2. Sociale impact van een vergeten plantensymboliek - Een boeketje Lelietje-van-dalen schenken op 1 mei. - Waarom doen we het? Lelietje-van-dalen 47

48 5. Wat kan je nog met planten? 5.2. Sociale impact van een vergeten plantensymboliek - Chrysanten plaatsen op graven op 1 november. - Waarom doen we het? Chrysanten 48

49 5. Wat kan je nog met planten? 5.2. Sociale impact van een vergeten plantensymboliek - Een kerstboom zetten op 25 december. - Waarom doen we het? Kerstsymboliek 49

50 6. Tot slot Zijn er vragen? 6.2. Wat vind je van de les? 6.3. Praktische afspraken 50