Beleid Podiumkunsten Purmerend 2009 De Purmerendse Podia over het voetlicht

Transcriptie

1 Beleid Podiumkunsten Purmerend 2009 De Purmerendse Podia over het voetlicht Astrid van Mierlo Advies voor Kunst en Cultuur in organisatie en beleid Maart 2009

2 Inhoudsopgave Kort samengevat Inleiding Ontwikkelingen en trends op het gebied van de podiumkunsten Ontwikkelingen in landelijk cultuurbeleid Ontwikkelingen in publiek, producten en accommodaties Ontwikkelingen in financieringsstromen Ontwikkelingen in samenwerking tussen de verschillende disciplines Ontwikkelingen in relatie met aanverwante sectoren Podiumkunsten in Purmerend Infrastructuur van de podiumkunsten in Purmerend Programmeringsoverzicht Een passend cultureel aanbod Diversiteit van het aanbod Kwaliteit van de culturele voorzieningen Aanverwante sectoren Ruimtelijke en demografische ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen Demografische ontwikkelingen De toekomst van de podiumkunsten in Purmerend Vertrekpunten Belangrijke spelers in de podiumkunsten Overige onderwerpen van belang voor de podiumkunsten in Purmerend Drie scenario s Scenario 1: maximum-variant Scenario 2: midden-variant Scenario 3: minimum-variant Bijlage Theater de Purmaryn Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding Pop- en cultuurpodium P Filmhuis Purmerend De NKT Theaterschool Muziekschool Waterland Wherelant Centrum voor de Kunsten Het Garrelsorgel en het Baetzorgel Het Amfitheater Festivals en evenementen De amateur-podiumkunsten Bronvermelding

3 Beleid Podiumkunsten Purmerend 2009 Kort samengevat In deze notitie zijn alle ontwikkelingen in de sector podiumkunsten en ontwikkelingen die hierop van invloed zijn uiteengezet. Gecombineerd met de uitgangspunten van de cultuurnota 360 Cultuur leiden deze tot het voorstellen van een aantal keuzes voor de toekomst van de podiumkunsten in Purmerend: Wel of niet investeren in de opwaardering van Filmhuis Purmerend Investeren in het huidige theater of investeren in een nieuw theater Bij de keuze voor een nieuw theater: o Keuze voor verhuizing van theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding met programmering in de nieuwe kleine zaal van het nieuwe theater o Keuze voor verhuizing van Filmtheater Purmerend naar het nieuwe theater in een aparte filmzaal Daarnaast zijn er voor thema s die een belangrijke rol spelen in het culturele klimaat van de podiumkunsten van Purmerend mogelijkheden voor de toekomst geschetst: o Combinatie van het Reuring Festival en de Podiumdagen o Overkoepelende uitstraling van Purmerend als stad van Horen, Zien en Beleven o Toename actieve deelname amateur-podiumkunsten o Samenwerking met het voortgezet onderwijs Deze keuzes zijn in een samenhang van drie scenario s aangegeven: een maximum-, medium- of minimumvariant: 1 Maximum-variant Een nieuw theater in combinatie met Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding en Filmtheater Purmerend. 2 Midden-variant Een variatie op de maximumvariant is ervoor te kiezen om Filmhuis Purmerend niet mee te verhuizen naar een nieuw theater. 3 Minimum-variant Purmerend kiest er voor op het gebied van het reguliere theater haar regiofunctie te behouden maar zich niet meer te profileren als podiumstad. In dit scenario komt er alleen een nieuw theater. Op andere onderdelen wordt slechts op incidentele basis door de gemeente extra geïnvesteerd. De gemeente kan zich uitspreken over de aangereikte keuzes, al dan niet in de vorm van een scenario. Deze keuzes vormen tezamen het nieuwe beleid voor de podiumkunsten in Purmerend. 3

4 1 Inleiding In 2007 legde de gemeente Purmerend haar cultuurbeleid voor de komende jaren vast in de cultuurnota 360 cultuur. De nota geeft een algehele visie weer op het culturele veld van Purmerend. In de nota is aangegeven dat op een aantal deelterreinen meer specifiek beleid moet worden vastgelegd in een deelnotitie. Ook voor de podiumkunsten werd aangegeven dit te doen, gezien de ontwikkelingen in deze sector en de gevolgen die deze voor de Purmerendse podiumkunsten kunnen en/of zullen hebben. Deze notitie beschrijft die ontwikkelingen, inventariseert de sterke en zwakke kanten van de huidige podiumkunsten infrastructuur in Purmerend en kijkt vervolgens naar passend beleid om deze ook in de toekomst kansen te blijven geven op succes Drie scenario s geven aan op welke wijze de gemeente hieraan vorm kan geven en welke keuzes daarbij horen. 4

5 2 Ontwikkelingen en trends op het gebied van de podiumkunsten 2.1 Ontwikkelingen in landelijk cultuurbeleid Rijksoverheid De overheid streeft ernaar om het financiële en maatschappelijke draagvlak van culturele instellingen te vergroten. Het landelijke cultuurbeleid is er dan ook op gericht om de cultuursector meer zelfstandig te maken. Dit doet zij door een professionele werkwijze te stimuleren én de verhouding tussen eigen inkomsten en subsidie te verbeteren. Daarnaast wil zij cultuur voor een grotere groep mensen toegankelijk maken. Beide doelen mogen echter niet ten koste gaan van de kwaliteit van het aanbod, het ontwikkelen van talent en het stimuleren van vernieuwing. Met de cultuurnota Kunst van leven sloeg het ministerie van OC&W in 2007 een aantal nieuwe richtingen in. Inhoudelijk stelde het drie thema s centraal: excellentie (ontwikkeling van talent), innovatie (artistieke vernieuwing door het stimuleren van experiment en grensoverschrijdende projecten), en cultuurparticipatie (het vergroten van het publieksbereik). De voornaamste wijziging was echter de verandering van het subsidiestelsel. Voortaan maakt de rijksoverheid een onderscheid in culturele instellingen/functies die behoren tot de zogenaamde landelijke basisinfrastructuur en culturele instellingen/functies die hier niet onder vallen. De praktijk laat zien dat deze culturele basisinfrastructuur is geconcentreerd in de grote steden. Het rijk financiert alleen dit deel van de podiumkunsten rechtstreeks. De overige podia, gezelschappen en podiumfuncties zijn aangewezen op overheidsfondsen, en/of op provinciale en/of gemeentelijke ondersteuning. Provincie De provincie Noord-Holland legde haar nieuwe cultuurbeleid in 2008 vast in de nota Cultuur op de Kaart Hierin geeft de provincie een aantal tendensen en ontwikkelingen aan die van invloed zijn op haar cultuurbeleid. Een daarvan is de verstedelijking van plattelandsregio s waar de van oorsprong agrarische bevolking plaats maakt voor andere groepen voor wie de aanwezigheid van culturele voorzieningen een basisvoorwaarde voor vestiging is. Cultuur wint op deze manier steeds meer aan economische betekenis. Een goed vestigingsklimaat voor inwoners en bedrijven betekent ook steeds meer een goede culturele infrastructuur. Deze tendensen en ontwikkelingen hebben er toe geleid dat de provincie heeft besloten tot een aantal beleidswijzigingen: De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in de kleinere gemeenten. In de komende periode ligt de nadruk op regionale samenwerking en is een belangrijke rol weggelegd voor de culturele centrumgemeenten. Purmerend is één van de culturele centrumgemeenten van Noord- Holland. De provincie wil de zelfstandigheid van culturele instellingen verbeteren door cultureel ondernemerschap te stimuleren en verbindingen te leggen tussen cultuur, economie en toerisme. De provincie streeft naar een grotere toegankelijkheid van cultuur zodat er meer bewoners en bezoekers actief en passief aan kunnen deelnemen. De provincie verwacht dat instellingen die door haar financieel worden ondersteund rekening houden met een groot en divers (multicultureel) cultuuraanbod voor jongeren. De overheveling van de verantwoordelijkheid voor de kleinschalige podia van het rijk naar de provincie heeft tot gevolg dat de provincie zich tot doel stelt de komende jaren een sterker accent te leggen op innovatie en kwaliteitsontwikkeling van marketing en promotie, en het versterken van de samenwerking tussen de podia onderling. Naast deze uitgangspunten heeft de provincie zich een aantal concrete doelen gesteld voor Wat de podiumkunsten betreft zijn dat: 5

6 - In 2012 zijn er 300 voorstellingen van jeugdtheatergezelschappen voor kinderen en jongeren in Noord-Holland gerealiseerd. - In 2012 is er één centraal webportaal met alle uitgaansinformatie voor Noord-Holland voor cultuur, recreatie en toerisme. - In 2012 is er een plan van aanpak voor de ontwikkeling van jong cultureel talent analoog aan dat voor de sport. Met name het provinciale beleid heeft betekenis voor Purmerend. Filmhuis Purmerend, theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding en de kleinschalige voorstellingen in theater De Purmaryn vallen onder de kleine podia. Zij kregen voorheen subsidie via het Fonds voor de Podiumkunsten (voormalig Fonds voor Podiumprogrammering en Marketing). Nu dit budget in opdracht van de rijksoverheid is overgeheveld naar de provincie wil Noord-Holland hiermee instellingen stimuleren een nieuw en meer divers publiek te bereiken. De provincie geeft aan dat ze daarom zal stoppen met de vaste ondersteuning aan kleinschalige theaters, poppodia, poppodia en filmhuizen. Een dergelijke structurele tegemoetkoming in de kosten van de basisprogrammering bood volgens de provincie te weinig stimulans voor innovatie op het gebied van publieksbereik. Bovendien vindt de provincie het financieren van de basisprogrammering bij podia een taak van de gemeenten. De Purmerendse podia spannen zich reeds in om een groter publiek te bereiken door gezamenlijke publiciteit (jaarbrochure theater De Purmaryn en theater De Verbeelding/De Kleine Verbeeldingen en de uitgave van kidzgidz) en het creëren van kruisbestuiving door initiatieven als de Podiumdagen. Daarnaast wil de provincie zich richten op het stimuleren van professionele podiumproducties voor kinderen en jongeren en het ontwikkelen van jong talent. Dit sluit goed aan bij de plannen voor een uitbreiding van de jongerenprogrammering door de Purmerendse podia en de mogelijke oprichting van een popschool. Voor Purmerend als één van de provinciale culturele centrumgemeenten zal de nadruk liggen op regionale samenwerking met omliggende gemeenten en met andere culturele centrumgemeenten zoals Alkmaar, Zaanstad en Hoorn. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het verbeteren van de reikwijdte van festivals als het Reuring Festival. In de toekomst kunnen er ook andere culturele initiatieven ontstaan. 2.2 Ontwikkelingen in publiek, producten en accommodaties Zowel in de cultuursector als geheel als in de podiumkunsten zijn ontwikkelingen gaande die nu en in de komende jaren ook in Purmerend merkbaar (zullen) zijn. Concurrentie op de bestedingsmarkt van vrije tijd De concurrentie op de bestedingsmarkt van de vrije tijd wordt steeds groter. De inkomens zijn gestegen, maar mensen krijgen steeds minder vrije tijd. Tegelijkertijd groeit het aanbod van producten. Ook bij de podiumkunsten zien we een toename in het aantal producties. Naast de opmars van musicals is ook het aantal cabaretvoorstellingen afgelopen jaren sterk gegroeid. Stijgende verwachtingen van het publiek De vorige ontwikkeling leidt er mede toe dat het publiek steeds hogere kwaliteitseisen stelt. Het aantal grote producties van hoge kwaliteit is toegenomen en de publieke belangstelling voor de populaire podiumkunsten is de afgelopen jaren dan ook sterk gegroeid. Veranderde verwachtingen van het publiek Er ontwikkelt zich een zogenaamde beleveniseconomie. Het totaal ondergaan van een cultuuruiting wordt steeds meer de tendens. Grote concerten met veel showelementen voldoen aan een groeiende vraag. Inhoudelijke verschuivingen in het aanbod van de podiumkunsten Bovenstaande ontwikkelingen zorgen niet alleen voor een groei in het aantal producties. Er is ook sprake van een verandering in het aanbod. Er zijn nu meer en grotere populaire producties dan een aantal jaar geleden. Tegelijkertijd zien we daarnaast een groeiend aantal kleinere producties ontstaan die waarin gekozen wordt voor een meer onaangepast product met een 6

7 grotere artistieke autonomie. 1 Deze veranderingen hebben dus zowel schaalvergroting als schaalverkleining tot gevolg. Ook in het aanbod van de verschillende podiumdisciplines zien we veranderingen. De filmhuizen hebben de afgelopen jaren een sterke groei doorgemaakt, zowel in bezoekersaantallen als in professionaliteit. Het aanbod van jeugdtheater en cabaret is enorm gegroeid in producties en in de vraag. Hogere eisen aan culturele voorzieningen In het verlengde van de toenemende concurrentie op de vrijetijdsmarkt, de consument die steeds hoger eisen stelt en de verandering in het aanbod, stellen de producties hogere eisen aan de culturele voorzieningen. Daartoe behoren niet alleen voldoende ruimte in speelvlak en moderne technische mogelijkheden, maar ook kwalitatief goede en grote publieksruimten met voldoende horecamogelijkheden. 2.3 Ontwikkelingen in financieringsstromen In paragraaf 2.1 kwamen we al tegen dat het landelijk subsidiestelsel is veranderd. Purmerend heeft geen instellingen die vallen onder de daar besproken landelijke basisinfrastructuur. De meeste podiuminstellingen in Purmerend vallen onder de fondsenstructuur. Daarnaast worden er subsidies aangevraagd bij en toegekend door de provincie en de gemeente. Er zijn twee wegen om de podiumkunsten financieel te ondersteunen: via producties en gezelschappen, of via accommodaties. Producties en gezelschappen De gemeente draagt vrijwel altijd financieel bij aan de programmering van lokale instellingen. Bij de provincie kan gericht subsidie worden aangevraagd voor de programmering die aansluit bij de speerpunten van het provinciale cultuurbeleid (zie eerder). Naast bijdragen van gemeente en provincie is de ondersteunende financiering voor producties en gezelschappen van dans, theater en muziek voornamelijk gebundeld in een nieuw overheidsfonds: het Fonds voor de Podiumkunsten. Dit fonds verstrekt verschillende typen financiële bijdragen aan instellingen en gezelschappen, en aan individuele kunstenaars. Ook deelt het projectmatige subsidies, individuele subsidies, meerjarige subsidies en matchingsubsidies uit. Het fonds baseert haar beleid op de doelstelling die de overheid aan het fonds heeft toebedeeld en hanteert daarbij als uitgangspunten: cultuurparticipatie, cultureel ondernemerschap, samenhang en dynamiek in de podiumkunstensector, en investeren in kwaliteit. Andere subsidiebronnen zijn mogelijk als het gaat om een ander doel dan direct het product van de podiumkunsten zelf. Voorbeelden hiervan zijn het Fonds voor Cultuurparticipatie of het VSB Fonds. Accommodaties De ondersteunende financiering voor de podia komt voornamelijk bij de lokale overheden vandaan. Het gaat hier om ondersteuning in de exploitatie van de culturele instelling en het onderhoud van het gebouw. Daarnaast hebben deze podia eigen inkomsten door kaartverkoop en waar mogelijk andere activiteiten als commerciële verhuur. 2.4 Ontwikkelingen in samenwerking tussen de verschillende disciplines In de podiumkunsten zien we steeds meer dat grenzen tussen de verschillende kunstdisciplines vervagen. De populaire cultuuruitingen, zoals de grootschalige musicalproducties, blijven nog steeds herkenbaar in hun eigen discipline. Maar bij kleinschalige producties is er steeds meer sprake van wisselende samenstellingen en disciplineoverstijgende samenwerking. Hierdoor worden producties meer en meer multidisciplinair. Beide ontwikkelingen leiden tot hogere eisen aan de culturele voorzieningen. De grootschalige populaire producties vragen meer ruimte op het podium, grotere zaalomvang en meer technische mogelijkheden. Daarnaast moeten podiumvoorzieningen steeds meer flexibel inzetbaar zijn als accommodatie voor verschillende soorten producties. Mede daarom zien we de afgelopen tijd steeds meer dat verschillende culturele organisaties worden geclusterd op het moment dat een professionaliseringsslag moet worden gemaakt. De verbetering 1 Rapport Ruimte om te bloeien, LAgroup

8 beperkt zich dan niet alleen tot meer ruimte en efficiëntie door schaalvergroting, de reikwijdte van het aanbod wordt ook verbeterd. Publieksgroepen zijn niet langer gerelateerd aan één discipline en er vindt meer kruisbestuiving plaats. 2.5 Ontwikkelingen in relatie met aanverwante sectoren De samenwerking in de podiumkunsten ontwikkelt zich niet alleen binnen de sector. De accommodaties voor podiumkunsten gaan steeds vaker verbindingen aan met aanverwante sectoren. Toerisme en recreatie: cultuur is een belangrijke partner in het stelsel van voorzieningen en functies die tezamen het toerisme en de recreatie bevorderen. Cultuureducatie: de podia ondersteunen in facilitaire zin de uitvoering van educatieve programma s door andere culturele instellingen. Amateurkunst: de grens tussen amateur en professional vervaagt. De amateurkunst ontwikkelt zich steeds meer als een kweekvijver voor jong talent, ook op het gebied van de podiumkunsten. Zakelijke markt: hier gaat het veelal om het bieden van mogelijkheden voor congressen, vergaderingen en overnachtingen. Samenwerking van podiumvoorzieningen met deze aanverwante sectoren vergroot niet alleen hun functie, maar ook de spreiding van inkomsten, bijvoorbeeld door het generen van meer bezoekers (toerisme en recreatie) en commerciële verhuur van de accommodatie (zakelijke markt). Bovendien versterkt ze het maatschappelijke draagvlak van de accommodatie doordat deze breder inzetbaar is voor andere doeleinden. Een groeiende vraag is die vanuit de amateurkunst en de cultuureducatie naar uitvoeringsmogelijkheden en oefenruimten. 8

9 3 Podiumkunsten in Purmerend Purmerend heeft een sterke podiumkunstensector die zich kenmerkt door een veelzijdig en kwalitatief goed aanbod. Daarnaast onderscheidt Purmerend zich van omringende gemeenten als Hoorn en Zaanstad in de diversiteit in instellingen. Een nadrukkelijke jeugdtheaterfunctie als De Kleine Verbeelding, een jeugdtheaterschool als De NKT Theaterschool en een separaat vlakkevloertheater als theater De Verbeelding zijn belangrijke aanvullingen op het reguliere aanbod dat geboden wordt door theater de Purmaryn, Pop- en Cultuurpodium P3 en Filmhuis Purmerend. De podiumkunsten worden in Purmerend goed bezocht en er is sprake van veel draagvlak bij de bevolking van Purmerend. Dat is ook te zien aan het grote aantal vrijwilligers tijdens het Reuring Festival en het feit dat de organisaties van instellingen als De Verbeelding/De Kleine Verbeelding volledig bestaan uit vrijwilligers met een professionele werkwijze. Ook Filmhuis Purmerend is een vrijwilligersorganisatie met een sterke eigen achterban en P3 heeft eveneens sinds de start veel ondersteuning van vrijwilligers. Daarnaast hebben de onderlinge samenwerkingsverbanden en nieuwe gezamenlijke initiatieven bijgedragen aan een sterke infrastructuur binnen de podiumkunsten van Purmerend. 3.1 Infrastructuur van de podiumkunsten in Purmerend Er is een onderscheid te maken in podia en programmeringsinstellingen, instellingen met een meer educatieve functie, festivals en evenementen, en de amateur-podiumkunsten. Podia en programmeringsinstellingen: Theater de Purmaryn Theater De Verbeelding/Theater De Kleine Verbeelding Pop- en Cultuurpodium P3 Filmhuis Purmerend Amfitheater Nicolaaskerk Garrels- en Baetzorgel Instellingen met een educatieve functie: NKT Theaterschool Muziekschool Waterland (incl. dans) Wherelant Centrum voor de kunsten Festivals en evenementen: Reuring Festival Podiumdagen Purmerade Kunst en Cultuurmarkt Amateur-podiumkunsten Diverse toneelverenigingen Diverse muziek- en zangverenigingen In de bijlage is een opsomming van de gegevens per podiuminstelling/functie opgenomen. Bij de grotere instellingen/functies worden ook hun zwakke en sterke kanten besproken en een korte toekomstvisie. 3.2 Programmeringsoverzicht Purmerend kenmerkt zich door een veelzijdige podiumprogrammering. De instellingen stemmen waar mogelijk hun programmering onderling af om zo een zo goed mogelijk totaalaanbod te brengen. Theater de Purmaryn programmeert muziekvoorstellingen, musicals, toneel, dans en cabaret. Dans en klassieke muziek zijn in de minderheid. In de kleine zaal worden voorstellingen van cabarettalent en literaire avonden geprogrammeerd. Theater de Purmaryn brengt een kwalitatief en divers aanbod, ook gericht op de jeugd. Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding richt zich met zijn programmering op het vlakkevloertheater op de kleinere voorstellingen met een groot artistiek en/of vernieuwend karakter. Nieuwe talentvolle en ook reeds gevestigde gezelschappen worden gedurende een langere periode geprogrammeerd, waardoor het publiek de ontwikkeling van het gezelschap kan volgen. De programmering van theater De Verbeelding is een aanvulling op de 9

10 programmering van de Purmaryn. Onder de titel De Kleine Verbeelding is er theater voor de jeugd te zien. Pop- en Cultuurpodium P3 programmeert live muziek (popconcerten). Het richt zich enerzijds op gevestigde bands maar ook op opkomende bands. Daarnaast biedt het dance en aanverwante podiumkunsten. Filmhuis Purmerend programmeert films die buiten het reguliere bioscoopaanbod vallen. Het Garrels- en Baetzorgel bevinden zich in de Nicolaaskerk. Zij vormen geen podium maar voorzien door hun aanwezigheid op een vaste locatie wel in een podiumfunctie. Organisten kunnen speelgelegenheid aanvragen. Ook zijn er orgelconcerten. Het Amfitheater kan gebruikt worden als podium, maar heeft geen eigen programmering. Ook de educatieve instellingen dragen bij aan de podiumprogrammering: De NKT Theaterschool en Muziekschool Waterland maken voor hun uitvoeringen en voorstellingen gebruik van de aanwezige podiumvoorzieningen in Purmerend. De amateurverenigingen maken ook gebruik van de podia. De uitvoeringen zijn een vast onderdeel van de programmering van de Purmaryn en het is gemeentelijk beleid dat deze voorstellingen voorrang hebben op de professionele programmering. Wherelant Centrum voor de Kunsten heeft met het project Theatertotaal een theaterprogramma voor gehandicapten opgezet wat uitmondt in een theatervoorstelling in de Purmaryn. De festivals hebben een eigen, kenmerkende programmering vergeleken met de instellingen: Het Reuring Festival is een internationaal festival en programmeert onbekende producties, bekende en internationale producties, en producties die in eigen beheer worden ontwikkeld. Er wordt waar mogelijk een hoge artistieke kwaliteit geprogrammeerd waarbij ook ruimte is voor experiment. Voor de komende jaren heeft de organisatie besloten het aantal disciplines te beperken, en theater en muziek de voornaamste drager te maken van het festival. 2 Ook hier speelt het jeugdtheater een belangrijke rol. Daarnaast zal er elk jaar een discipline in de aandacht worden geplaatst, zoals film of beeldende kunst. Elke editie van de Podiumdagen heeft een eigen thema, zoals dans, literatuur/poëzie of film, die aansluit bij nationale evenementen als de Dansweek of de Boekenweek. Doel is - naast de onderlinge samenwerking tussen P3, theater de Purmaryn en theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding - om een avontuurlijker aanbod te laten zien. Hierbij worden ook relaties tussen de verschillende disciplines gelegd (cross-overs). In de programmering wordt ook samengewerkt met de amateur-podiumkunsten (Dichterskring Waterland) en zo mogelijk ook met andere instellingen zoals Filmhuis Purmerend. De Purmerade programmeert verschillende orkesten, showbands en kapellen uit zoveel mogelijk verschillende landen. Daarnaast treden er Nederlandse orkesten op en het speciaal opgerichte Purmerade jeugdorkest. Gedurende de Purmerade worden ook clinics georganiseerd voor de deelnemende muzikanten. Algehele doelstelling van de programmering is het kennismaken met elkaars muziekculturen. Voor de Purmerade van 2010 is voor het eerst een thema gekozen: jeugd en improvisatie. De kunst en Cultuurmarkt vormt jaarlijks een podium voor verschillende uitvoeringen die een voorproefje geven op de programmering van alle culturele instellingen in het komende jaar. 2 Beleidsplan Reuring Festival ,

11 4 Een passend cultureel aanbod Gemeentelijk voorzieningenniveau behorend bij een stad van inwoners en een regio van inwoners In 2008 is het gehele culturele veld van Purmerend in opdracht van de gemeente door bureau BMC in kaart gebracht en is bedacht welk cultureel aanbod passend zou zijn bij een gemeente met deze omvang. Daarbij werd niet alleen gekeken naar verschillende benchmark-onderzoeken, maar ook een vergelijking gemaakt met omliggende gemeenten als Zaanstad en Hoorn. De resultaten, die de basis vormen voor de afwegingen voor de komende tien jaar, staan in het rapport Afwegingskader cultureel voorzieningenniveau. De volgende korte samenvatting beperkt zich tot het benoemen van de meest opvallende conclusies voor het gehele culturele veld en in het bijzonder voor de podiumkunsten. 4.1 Diversiteit van het aanbod Purmerend behoort met inwoners tot de middelgrote gemeenten. De meeste middelgrote gemeenten beschikken over een infrastructuur die bestaat uit stedelijke basisvoorzieningen. Op cultureel gebied betekent dit dat er veelal een stedelijke basisvoorziening in elke discipline aanwezig is: een bibliotheek van redelijke omvang, een historisch museum, een theater, een creativiteitscentrum, een filmhuis en een muziekschool. Purmerend heeft al deze voorzieningen. In 2005 kwam er bovendien nog een grote bij; het poppodium P3. Ook een dergelijk podium behoort steeds vaker tot de basisinfrastructuur van een middelgrote gemeente. Verschillende benchmark-onderzoeken geven aan dat Purmerend goed scoort wat betreft de volledigheid van culturele voorzieningen. Vergeleken met landelijke gegevens van het CBS en VNG en met gegevens uit de regio heeft Purmerend een passende culturele infrastructuur behorend bij een gemeente van inwoners. 3 Ook het aanbod van producties is goed te noemen. In vergelijking met andere gemeenten met meer dan inwoners heeft Purmerend een hoger dan gemiddeld aanbod aan voorstellingen. Alleen toneel en klassieke concerten worden hier minder geprogrammeerd dan in andere gemeenten en ook het filmaanbod van Filmhuis Purmerend ligt onder het gemiddelde. 4 Voor het aanbod van de andere disciplines geldt dat toneel, cabaret en festivals/evenementen in bezoekers op een goede tweede plaats staan. 5 Als het gaat om het aantal bezoekers zien we dat inwoners van Purmerend juist het meest naar de bioscoop gaan. Ook komen veel bioscoopbezoekers uit Zaanstad naar Purmerend. Dit zou kunnen betekenen dat Filmhuis Purmerend qua bezoekersaantal nog veel potentie heeft. Bijzonder is dat als we kijken naar de omvang van theaters in de regio (Hoorn en Zaanstad), we zien dat Purmerend de kleinste capaciteit heeft maar desondanks een hoger aantal voorstellingen en een hogere bezettingsgraad dan het theater in Zaanstad. 6 Purmerend vervult met haar culturele infrastructuur bovendien een belangrijke functie in de regio. Gemiddeld komt de helft van de bezoekers daar vandaan. Bijzonder is ook dat Purmerend minder per hoofd van de bevolking uitgeeft aan cultuur vergeleken met gelijksoortige gemeenten. De uitgaven liggen ruim 10% onder het gemiddelde van vergelijkbare gemeenten. 7 Dit heeft nog niet geresulteerd in minder diversiteit in het voorzieningenniveau, maar wel in een lagere kwaliteit van deze voorzieningen. Daarover gaat de volgende paragraaf. 3 Rapport Afwegingskader cultureel voorzieningenniveau, BMC Rapport Afwegingskader cultureel voorzieningenniveau, BMC Gemeente Amsterdam, Dienst Onderzoek en Statistiek, Cultuurparticipatie in de regio, ,Rapport Ruimte om te bloeien LAgroup, Rapport Afwegingskader cultureel voorzieningenniveau, BMC

12 4.2 Kwaliteit van de culturele voorzieningen Purmerend heeft een culturele infrastructuur die hoort bij een stad van deze omvang als we kijken naar het aantal culturele instellingen. Het niveau van de instellingen voldoet echter niet altijd aan de hedendaagse eisen en verwachtingen. 8 De in 2008 gehouden omnibusenquête gaf aan dat de waardering voor de kwaliteit voor de culturele voorzieningen in Purmerend is gedaald. En ook in de cultuurnota werd al aangegeven dat een opwaardering van een aantal instellingen onontkoombaar is, willen zij hun functie in de toekomst kunnen behouden en de mogelijkheid krijgen zich verder te professionaliseren. De laatste jaren is geconstateerd dat een aantal van deze voorzieningen in kwaliteit bedreigd wordt door een achtergesteld huisvestingsniveau. Dit werkt remmend op het vernieuwen van de functies en op het ontwikkelen van een organisatie die daarbij past. Het wordt steeds moeilijker om te kunnen voldoen aan de verwachting van de bezoeker. Ook de organisatorische slagkracht van de instellingen kan beter. De omvang van de organisatie en bijvoorbeeld het publiciteitsbudget zijn hierin belangrijk. Investeringen in de infrastructuur zullen gepaard moeten gaan met verruiming van het organisatiebudget. Daarentegen zullen er ook meer inkomsten tegenover komen te staan door meer opbrengsten uit entreegelden en commerciële verhuur Onderzoek heeft aangetoond dat theater de Purmaryn in de nabije toekomst verder achteruit zal gaan als er geen investeringen plaatsvinden. 9 De speelvlakken in de grote en kleine zaal zijn te klein, er is te weinig capaciteit in de grote zaal en de foyer, er is gebrek aan voldoende kleedkamers in het eigen gebouw en er ontbreken bijruimten voor commerciële verhuur. Ook bij andere instellingen voor de podiumkunsten zijn verbeteringen aan te brengen in de accommodatie. De vlakkevloerzaal van P3 heeft een klein speelvlak, wat de programmering en het aantal bezoekers voor theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding beperkt. Filmhuis Purmerend bevindt zich qua huisvesting in een kwetsbare positie. De huidige (gehuurde) huisvesting heeft geen aantrekkelijke uitstraling en gedateerde voorzieningen. 4.3 Aanverwante sectoren Lang heeft Purmerend haar karakter ontleend aan de handelshistorie en aan de vele markten die in het centrum werden gehouden. Nu de markten uit het straatbeeld zijn verdwenen wordt er gezocht naar vernieuwende mogelijkheden om de centrumfunctie en de bijbehorende uitstraling te behouden en aan te passen aan de hedendaagse en toekomstige verwachtingen van de inwoners en bezoekers. Door het grote aanbod in de podiumkunsten heeft Purmerend een centrumfunctie voor de regio. Op deze wijze levert de culturele sector van Purmerend een steeds essentiëlere bijdrage aan de uitstraling en aantrekkelijkheid van de stad. Niet alleen de podia, maar ook de festivals zijn hierin bepalend. De gemeente zou zich hier meer mee kunnen profileren. Dit is belangrijk als Purmerend zijn toeristische en recreatieve mogelijkheden wil vergroten. Zoals eerder aangegeven is de rol van de podiuminstellingen in de zakelijke markt nog klein. Alleen P3 heeft een bescheiden congresfunctie. Theater de Purmaryn heeft geen mogelijkheden voor commerciële verhuur op de huidige locatie. 8 Rapport Afwegingskader cultureel voorzieningenniveau, BMC Rapport Afwegingskader cultureel voorzieningenniveau, BMC

13 5 Ruimtelijke en demografische ontwikkelingen Purmerend is een stad in ontwikkeling. Met het bouwen van de laatste nieuwe wijk Weidevenne is er een einde gekomen aan de sterke groei en is het tijd om te investeren in de kwaliteit van de stad. Het huidige aantal inwoners is ; in 2020 zal dat naar schatting bedragen. Daarbij is als illustratie aan te geven dat ten tijde van de opening van theater de Purmaryn in 1990 het aantal inwoners bedroeg. Purmerend vindt het belangrijk te streven naar een bijbehorend voorzieningenniveau om zo de aantrekkelijkheid van de stad te vergroten. Vanuit dit perspectief wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de herinrichting van de binnenstad en mogelijk ook een uitbreiding van de stadfuncties. De in 2005 door de raad vastgestelde Structuurvisie Purmerend geeft aan welke locaties hiervoor de beste mogelijkheden bieden. De podiumkunsten spelen hierin een dubbele rol: als culturele functies, maar ook als publiekstrekkers die de stad verlevendigen. 5.1 Ruimtelijke ontwikkelingen De Structuurvisie Purmerend geeft de Kop van West aan als locatie voor het uitbreiden van de stadscentrum en haar functies. De Kop van West ligt naast het centrum, aan de overzijde van het Noord-Hollands Kanaal.. Naast de Kop van West is er ook een andere prominente locatie in de binnenstad die opnieuw zal worden ingericht: de Koemarkt. De Koemarkt ligt midden in het historisch stadscentrum. Van oudsher vonden hier de veemarkten plaats. In 2007 zijn alle veemarkten verplaatst naar de rand van de stad en nu wordt gekeken naar nieuwe functies voor het plein. Inmiddels is er door de raad een herinrichtingsplan aangenomen waarin het accent wordt gelegd op het verbeteren van de horecamogelijkheden en een multifunctioneel gebruik van een groot deel van het plein. De herinrichting is daarbij bepalend voor het soort en de omvang van de (podiumkunst-) evenementen die er plaats kunnen gaan vinden. 5.3 Demografische ontwikkelingen Gezien de demografische opbouw van Purmerend zal de vraag naar mogelijkheden van vrijetijdsbesteding de komende jaren alleen maar toenemen. 10 Bevolking totaal Aantal 0- t/m 19-jarigen Aantal 20- t/m 44-jarigen Aantal 45- t/m 64-jarigen Aantal 65- t/m 79-jarigen Aantal 80 jaar en ouder De groep van 0-19 jaar en de groep van jaar zijn ongeveer even groot. De groep van jaar is de grootste. Dit betekent dat de vraag naar vrijetijdsvoorzieningen zal blijven stijgen. Alleen al vanuit de Purmerendse bevolking blijft er de komende jaren sprake van een groot aantal potentiële klanten voor de vrijetijdsmarkt en dus ook voor de podiumkunsten. Als we de regio erbij betrekken, zien we daar min of meer een zelfde samenstelling van de bevolking ingedeeld naar leeftijd. Ook hier is er dus sprake van een blijvend potentieel aan bezoekers. 10 CBS, januari

14 6 De toekomst van de podiumkunsten in Purmerend In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingskansen voor de podiumkunsten in Purmerend op de langere termijn aangegeven. Bij het opstellen van het nieuwe beleid voor de podiumkunsten tellen verschillende vertrekpunten mee: de uitgangspunten uit de cultuurnota 360 cultuur, de ontwikkelingen in de podiumkunstensector zoals geschetst in hoofdstuk 2, en het in hoofdstuk 3, 4 en 5 geïnventariseerde potentieel van de culturele instellingen in Purmerend. We inventariseren de mogelijkheden van de belangrijkste spelers en formuleren de knelpunten. Vervolgens bieden we de mogelijke toekomstige oplossingen daarvoor. Afhankelijk van de oplossingsrichting zal een drietal toekomstscenario s voor de podiumkunsten in Purmerend worden opgesteld. 6.1 Vertrekpunten In de cultuurnota 360 cultuur van 2007 zijn de uitgangspunten voor het gemeentelijke cultuurbeleid vastgesteld. Deze uitgangpunten zijn ook van toepassing op de podiumkunsten. Een versterking van het culturele voorzieningenniveau Het maken van verbindingen met andere maatschappelijke ontwikkelingen Het stimuleren van een cultureel klimaat Daarnaast zou de gemeente, aansluitend bij het rijks- en provinciaal beleid, de volgende aspecten in haar beleid moeten meewegen en er waar mogelijk op anticiperen. Het is van belang dat de programmering kan blijven voldoen aan de vraag vanuit de inhoudelijke ontwikkelingen aan de productiekant. Daarvoor is het belangrijk dat de accommodaties kunnen voldoen aan de technische en ruimtelijke eisen van de huidige en de toekomstige producties. Het is van belang dat de accommodaties ook blijven voldoen aan de verwachtingen van bezoekers als het gaat om het aanbod en de kwaliteit in publieksruimte en horeca. Het is van belang dat bij investeringen in (toekomstige) accommodaties voor podiumkunsten gekeken wordt naar mogelijkheden van clustering van culturele en aanverwante functies als dat kan leiden tot een versterking van de uitstraling van het product, en een versterking van de organisaties zelf. Daarnaast is het van belang dat bij het bepalen van de omvang en kwaliteit van de podiumkunsten in Purmerend wordt gekeken naar het potentieel van de vraag. Hoofdstuk 3, 4 en 5 geven aan waar in Purmerend de groeimogelijkheden voor de podiumkunsten liggen. Ontwikkelingen op het gebied van stedelijke herinrichting - zoals aangegeven in de Structuurvisie en de plannen voor de Koemarkt - bieden letterlijk de ruimte om een nieuwe slag te maken in de verbetering van de culturele voorzieningenniveau. De demografische ontwikkelingen in Purmerend geven aan dat er een groeiend bezoekerspotentieel is. Op basis van de hierboven geschetste uitgangspunten bekijken we in dit hoofdstuk op welke wijze het wenselijk is de podiumkunsten in Purmerend te versterken. 14

15 6.2 Belangrijke spelers in de podiumkunsten Om een goede toekomst te kunnen schetsen voor de podiumkunsten in Purmerend is het niet alleen belangrijk te kijken naar de mogelijkheden binnen de huidige culturele infrastructuur, maar ook naar mogelijkheden die investeringen kunnen vergen als dat van sterk belang is voor het functioneren van de instelling zelf en daarmee ook voor de Purmerendse podiumkunsten in de toekomst. Theater de Purmaryn Theater de Purmaryn is met ruim bezoekers in 2008 en 290 voorstellingen een succesvol theater. Er zijn echter al cijfermatige aanwijzingen dat het theater deze positie niet kan behouden als er geen vernieuwing zal plaatsvinden. Dit betreft vooral de beperking van de inkoopmogelijkheid van populaire, publiekstrekkende, professionele voorstellingen. Het aantal geprogrammeerde voorstellingen blijft wel stabiel, maar de aantrekkelijkheid voor het publiek vermindert. Dit tast de concurrentiepositie van de Purmaryn voor haar gehele aanbod aan. 11 Theater de Purmaryn is een belangrijke speler voor de podiumkunsten in Purmerend en een keuze voor een bepaald theater zal van invloed zijn op het totale aanbod van podiumkunsten. De huidige situatie van theater de Purmaryn kent de volgende knelpunten: De keuze van producties wordt begrensd door de ruimtelijke en toneeltechnische beperkingen van het podium. Dit geldt voor beide zalen. Gezien de gesignaleerde ontwikkelingen in aanbod en vraag zullen deze beperkingen zich in de toekomst steeds meer manifesteren. Reeds nu kunnen bepaalde voorstellingen niet meer in het theater plaatsvinden. Dit geeft niet alleen een verlies aan bezoekers, maar ook aan sponsoren die zich veelal juist met deze populaire producties willen verbinden. In de toekomst zal het huidige theater haar regiofunctie ook hierdoor verliezen. Grotere zalen in de omgeving zullen deze producties wel blijven programmeren. De hoge bezettingsgraad van de voorstellingen en de sterke regiofunctie geeft aan dat het mogelijk is om meer bezoekers te trekken. De grote zaal heeft echter een beperkt aantal stoelen, ook in vergelijking met theaters in de regio in plaatsen van gelijke omvang als Purmerend (Hoorn en Zaanstad). (Alkmaar heeft zelfs concrete plannen om de grote zaal uit te breiden tot 1000 stoelen.)tot voorheen was de bezettingsgraad jaarlijks 80%. In 2008 is deze 71% doordat niet alle programmering meer mogelijk is. Het theater heeft nauwelijks mogelijkheden voor commerciële verhuur. Het theater heeft hiervoor geen extra groepsvergaderruimten. Ook zijn de huidige publieksruimte en horeca hier niet voor geschikt. ( 500 congresbezoekers kunnen wel vergaderen in de grote zaal maar niet in het theater lunchen of dineren) Daarnaast heeft het theater onvoldoende kleedkamerruimte in het eigen gebouw. Deze wordt momenteel gehuurd van derden, maar de toekomst van deze mogelijkheid is kwetsbaar en onzeker. Zoals blijkt uit het voorgaande bevindt theater de Purmaryn zich op een kruispunt. Het behoud van het theater op het huidige niveau van functioneren is zonder extra investeringen niet mogelijk. Dit maakt de keuzeopties voor de toekomst duidelijk: het huidige theater handhaven en verbeteren, of kiezen voor een geheel nieuw theater. Aangezien het theater eigendom is van de gemeente ligt ook hier de uiteindelijke beslissing. Filmhuis Purmerend. Filmhuis Purmerend trekt tegen de bezoekers per jaar. Dit ligt ver onder het gemiddelde van filmhuizen in de regio. Filmhuis Purmerend heeft weliswaar een sterke achterban van bezoekers, maar heeft moeite het aantal op de huidige locatie te laten groeien. Gezien de landelijke tendens van een 11 In seizoen trokken 158 voorstellingen in de grote zaal en 70 voorstellingen in de kleine zaal nog bezoekers. In is dat gedaald tot bij 151 voorstellingen in de grote zaal en 73 voorstellingen in de kleine zaal. Het gaat hierbij om de daling bij bezoekers van professionele voorstellingen. In het totaal is een stijging van bezoekers te zien, maar deze ontstaat door een toename van het aantal amateur- en schoolvoorstellingen. 15

16 groeiende aantal bezoekers van filmhuizen zou dit wel tot de mogelijkheden moeten behoren. De programmering wijkt niet af van andere filmhuizen; wel zijn er minder filmvertoningen per week. Er is hiervoor een aantal oorzaken aan te wijzen. De huidige huisvesting in het Stamhuis is gedateerd. Zowel de publieksruimte als de voorzieningen als filmhuis voldoen niet aan de verwachting van de hedendaagse bezoeker. Deze locatie wordt gehuurd en Filmhuis Purmerend is medegebruiker. Dit betekent dat het filmhuis zelf geen veranderingen in het Stamhuis kan aanbrengen. De huidige locatie heeft ook een beperking als het gaat om het aantal filmvertoningen. Het Filmhuis is medegebruiker en heeft slechts een beperkt aantal dagen beschikking over de ruimte. Daarnaast is er nog een aantal toekomstige bedreigingen voor Filmhuis Purmerend: Mocht de Purmaryn in de toekomst worden verplaatst naar een nieuw theater, dan is de meerwaarde van de huidige locatie voor Filmhuis Purmerend nagenoeg verdwenen. Het blijft dan achter op een plek waar het weinig opvalt, in een locatie die niet aantrekkelijk is voor haar bezoekers. Filmhuis Purmerend heeft eerder gemerkt hoe groot de toegevoegde waarde is van bij elkaar gesitueerde culturele functies. Bij het vertrek van de Verbeelding naar P3 liep het aantal bezoekers van Filmhuis Purmerend namelijk terug doordat de kruisbestuiving niet meer zo vanzelfsprekend was. Inmiddels is dat door extra publiciteit weer ingelopen. Maar met de uitstraling van de huidige huisvesting zal dit steeds moeilijker worden. Het Filmhuis Purmerend is een hechte vrijwilligersorganisatie. Als het Filmhuis geen mogelijkheden heeft om zich verder te professionaliseren in de toekomst, zal dit niet alleen een verlies van het filmhuis betekenen maar ook een verlies aan vrijwilligers. Vrijwilligers zijn niet alleen voor de instellingen zelf belangrijk, maar ook voor het hele culturele veld en voor het totaal aan vrijwilligersmogelijkheden in Purmerend. De kansrijke positie van Filmhuis Purmerend bestaat uit het grote potentieel aan bezoekers dat in Purmerend en omgeving aanwezig is, maar nu niet voldoende kan worden benut. Het Filmhuis Purmerend is daarom genoodzaakt te zoeken naar nieuwe huisvesting. Indien de gemeente het filmhuis voor de toekomst wil behouden, dient ze dat mede mogelijk te maken. Pop- en Cultuurpodium P3 Pop- en Cultuurpodium P3 heeft sinds de oprichting in 2006 een duidelijke groei laten zien. Ondanks de kleine organisatie heeft zij een sterk aanbod in jongerencultuur neergezet en een belangrijke plaats ingenomen in het podiumkunstenaanbod in Purmerend. Voor de toekomst wil het zich nog nadrukkelijker vestigen als podium, niet alleen lokaal en regionaal maar ook landelijk, en met meer bezoekers. P3 streeft naar een consistente uitbreiding van de (inter) nationale programmering, zowel in aantrekkingskracht als in volume. Daarnaast heeft P3 de ambitie om een popschool op te richten. P3 heeft laten zien ook goed samen te werken met ander podiumkunsteninstellingen, met name De Verbeelding/De Kleine Verbeelding en de Purmaryn. De Podiumdagen zijn hiervan een goed resultaat. Het is van belang dat de gemeente zich blijft realiseren dat dit podium zich nog in de groeifase bevindt als het gaat om de positionering. Dat in aanmerking genomen, voldoet P3 goed. In het kader van samenwerking en verbreding in functie is het ook van belang dat P3 in de toekomst activiteiten zoals een popschool kan ontwikkelen. De gemeente zou hierin een stimulerende rol kunnen vervullen. Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding heeft sinds de verhuizing van het Stamhuis naar P3 een groei doorgemaakt. De programmering heeft meer ruimte gekregen en het aantal bezoekers is gestegen. Hoewel de nieuwe locatie een opwaardering is ten opzichte van de oude, is er toch sprake van een aantal beperkingen. Er is sprake van geluidshinder van de naastgelegen zalen, ondanks dat dit bij de bouw werd uitgesloten. Daarnaast vormt het formaat van de vlakke vloer een belemmering voor de programmering. Om het speelvlak te vergroten kan het aantal stoelen met een inschuifbare tribune worden teruggebracht. Dit leidt echter weer tot een lager aantal bezoekers en een relatief hogere uitkoopsom. Op dit moment is er nog sprake van een goede afstemming in de programmering met de 16

17 kleine zaal van de Purmaryn, die ook kampt met een te klein speelvlak. Mocht er in de toekomst sprake zijn van een nieuw theater met een goede kleine zaal, dan zal dit voor de programmering van De Verbeelding/De Kleine Verbeelding gevolgen hebben. NKT Theaterschool Bij de NKT Theaterschool krijgen jaarlijks 700 leerlingen na schooltijd les in toneel, dans, zang, spel en musical. Hoewel er altijd sprake is van een grotere vraag naar lesplaatsen dan de school nu kan bieden, geeft de NKT Theaterschool aan een goede balans te hebben gevonden tussen de mogelijkheden van de huisvesting en de organisatie en het aantal leerlingen die hier les krijgen. Een eventuele uitbreiding is voor de NKT Theaterschool pas aan de orde als dit kan in combinatie met behoud van het huidige gebouw. De NKT Theaterschool wil zich voorlopig blijven richten op theateronderwijs voor jongeren. Er wordt wel gekeken naar meer samenwerkingsmogelijkheden met het onderwijs. In de toekomst wil de NKT Theaterschool waar mogelijk ook meer samenwerken met andere culturele instellingen, zoals nu reeds bij de Podiumdagen en het Reuring Festival het geval is. 6.3 Overige onderwerpen van belang voor de podiumkunsten in Purmerend Podiumkunsten in Purmerend is een onderwerp dat gaat over meer dan de podia alleen. Niet alleen het reguliere aanbod van de podia is belangrijk, ook de amateur-podiumkunsten, de cultuureducatie en de festivals/evenementen spelen een rol in het culturele klimaat van de stad. Het culturele klimaat en het maatschappelijk draagvlak voor de podiumkunsten in Purmerend is mede te danken aan de bezoekers van de podia, de actieve deelnemers aan de amateur-podiumkunst, het onderwijs en de vrijwilligers die zich inzetten voor cultuur. Een beschrijving van de inhoud en functie van deze activiteiten is net als de podia opgenomen in de bijlage. Al deze onderwerpen zijn min of meer in beweging en in allemaal is door de gemeente een keuze te maken voor verbetering of uitbreiding, zoals hieronder wordt voorgesteld. Combinatie Reuring Festival en Podiumdagen De Podiumdagen zijn een succesvol initiatief, maar omdat de financiering slechts voor vier jaar (tot en met 2009) is toegekend, is de toekomst ervan onduidelijk. Om voortzetting en versterking van de Podiumdagen mogelijk te maken is aansluiting bij het Reuring Festival wenselijk. De organisatie van de Podiumdagen zou hier ook in opgenomen kunnen worden. Het samenvoegen van de Podiumdagen en het Reuring Festival heeft als effect een grotere continuïteit en uitstraling van beide festivals. Gedacht kan worden aan een zogenaamde Reuring Winter Editie. Ook vanuit het oogpunt van toerisme en recreatie is dit een kans om Purmerend meer op de kaart te zetten. De gemeente kan er voor kiezen om de mogelijkheid van samenvoeging van het Reuring Festival en de podiumdagen te ondersteunen en te stimuleren. Overkoepelende uitstraling als Purmerend Podiumstad De gemeente Purmerend kan vanuit haar evenementenbeleid en haar beleid op citymarketing bijdragen aan de verdere profilering van Purmerend als podiumstad. Dit versterkt en ondersteunt niet alleen de publiciteit van de instellingen zelf. Ook in het kader van recreatie en toerisme kunnen de podiumkunsten de aantrekkingskracht en bekendheid van Purmerend vergroten. De functie van de podiumkunsten past goed in een breder beleidskader dan alleen dat van cultuurbeleid. De gemeente kan er voor kiezen hier een actieve rol in te nemen. Toename actieve deelname amateur-podiumkunsten Purmerend is sterk in de amateur-beoefening van de podiumkunsten. Er zijn maar liefst 38 verenigingen actief, van koren, toneel- en dansverenigingen tot orkesten. Er is de laatste jaren een sterke groei te zien in deze actieve kunstbeoefening, met name in de toename van dans- en balletscholen. Er zijn voldoende oefen- en repetitieruimten en de aanwezige podia worden veelvuldig voor uitvoeringen gebruikt. De gemeente kan er voor kiezen zich blijvend faciliterend (door het mede creëren van oefen- en repetitieruimten) en ook ondersteunend (door middel van subsidies) op te stellen. Daarnaast kan de gemeente de amateurverenigingen tot meer optredens stimuleren door hier meer mogelijkheden voor de creëren in samenwerking met de podia. 17

18 Omdat de toename van de vraag nu vooral opgevangen wordt in het commerciële circuit, is het ook belangrijk om de rol van de gesubsidieerde instellingen vanuit de gemeente te stimuleren en meer op de voorgrond te plaatsen (Muziekschool Waterland, P3). Ook hier kan de gemeente ervoor kiezen een stimulerende rol op zich te nemen. Samenwerking met het voortgezet onderwijs Verschillende podiuminstellingen werken al samen met het onderwijs in educatieve projecten. Er zijn echter nog meer mogelijkheden. Zo heeft de NKT Theaterschool aangegeven haar educatieve functie richting het voortgezet onderwijs te willen verbeteren in de toekomst, en heeft P3 heeft het plan voor de oprichting van een popschool. Het is dan wel van belang dat er een meer structurele verbinding wordt gelegd met het voortgezet onderwijs dan nu het geval is. De versterking van het podiumaanbod voor jongeren en van jongerenparticipatie sluit hier ook goed op aan. De gemeente kan er voor kiezen initiatieven die de educatieve functie van instellingen vergroten te ondersteunen, met name richting jongeren. Culturele bestemming kerk gelegen achter NKT Theaterschool Achter de NKT Theaterschool ligt een oude kerk. Deze kerk is aangekocht door de gemeente in het kader van de herinrichting van dat gebied en wacht op herbestemming. Een culturele bestemming is een van de mogelijkheden. De NKT Theaterschool heeft aangegeven voor dit gebouw belangstelling te hebben als extra les- en repetitieruimte. Zij beschouwt het dan als een aangrenzend leslokaal. Daarnaast kan het gebouw worden ingezet voor commerciële verhuur en bijvoorbeeld voor kleine concerten als kamermuziekuitvoeringen. Het heeft al eens eerder een functie in het Reuring Festival gehad. Momenteel is het gebouw echter in zeer slechte staat en dient het eerst te worden opgeknapt. 6.4 Drie scenario s In dit hoofdstuk worden drie scenario s aangegeven die staan voor een beleidsrichting in de podiumkunsten van Purmerend. In de voorafgaande twee paragrafen zijn knelpunten naar voren gekomen. De scenario s voorzien in mogelijke oplossingen voor deze knelpunten en geven hiermee aan welke keuzes er zijn te maken. Scenario 1: maximum-variant Een nieuw theater in combinatie met Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding en Filmtheater Purmerend. Hierbij kiest de gemeente voor een impuls aan de podiumkunsten door een nieuw theater op te richten en Filmhuis Purmerend en theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding hierin mee te laten participeren. Daarnaast investeert ze in het behoud van de Podiumdagen, en neemt ze een actieve houding aan ten aanzien van de amateurkunst en de samenwerking met het onderwijs. Purmerend profileert zich als podiumstad en dat kenmerkt zich door het kiezen van een sterke positionering voor de podiumkunsten in Purmerend. Uitgangspunt is het behoud van de huidige programmering voor de toekomst (met stijgende bezoekersaantallen), en waar mogelijk deze binnen de infrastructuur van dezelfde instellingen en functies te verbeteren. Onderbouwing voor een nieuw theater De eerder geschetste problematiek van het huidige theater kan niet worden opgelost door vernieuwingen op de bestaande locatie. Er is geen ruimte, zowel binnen als buiten, voor uitbreiding. Er is geen mogelijkheid om de zalen en het podium te vergroten, extra ruimtes toe te voegen en extra voorzieningen aan te brengen zoals een grotere horecafunctie, meer publieksruimten en parkeergelegenheid. Het is duidelijk dat het huidige theater geen goede investeringsmogelijkheden biedt die het toekomstbestendig kunnen maken. In de cultuurnota heeft de gemeente zich tot doel gesteld het culturele klimaat te bevorderen en het voorzieningenniveau te versterken. Een keuze voor behoud van het huidige theater zou hiermee een 18

19 keuze voor achteruitgang zijn. Deze achteruitgang zou niet alleen van invloed zijn op het theater, maar leidt nu al tot een verslechtering van de uitstraling en het functioneren van de culturele sector in Purmerend. Als we de vertrekpunten uit 6.1 dan ook toepassen op de vraag of het huidige theater moet worden aangepast of dat er een geheel nieuw theater moet komen, ligt het voor de hand om voor een toekomstbestendig theater niet uit te gaan van het huidige, maar van een nieuw theater. Een nieuw theater heeft de mogelijkheid om de huidige programmering te behouden en waar nodig te herstellen, en zo ook het huidige aantal bezoekers te behouden en mogelijk uit te breiden. Daarnaast zorgen de verbeterde publieksvoorzieningen en horecafunctie dat aan de verwachting van de bezoekers kan worden voldaan. Het serviceniveau gaat omhoog en het theater zal een sterke en moderne uitstraling hebben. Een nieuw theater betekent meer mogelijkheden voor een gezonde en weerbare exploitatie en bedrijfsvoering in de toekomst. Een nieuw theater heeft een positieve invloed op het culturele klimaat van de stad en levert als zodanig ook een positieve bijdrage aan het gehele culturele veld. Een nieuw theater biedt nog meer mogelijkheden om de taak van de Purmaryn binnen de amateur-podiumkunsten te vervullen, het brede draagvlak onder sponsors te behouden en zo een sterk verbindende factor te blijven binnen Purmerend. Een nieuw theater met meer publieks en horecafaciliteiten vergroot de positie op de congres en verhuurmarkt. Om aan te sluiten bij de beweegredenen om te kiezen voor een nieuw theater, zal de nieuwe behuizing in elk geval bestaan uit een grote en een kleine zaal, voldoende publieke ruimten en mogelijk extra ruimten voor commerciële verhuur. Een nieuw theater biedt ook mogelijkheden voor samenhang met en versterking van de uitgangspositie van andere podiumkunstinstellingen in Purmerend. Twee mogelijkheden die zich nadrukkelijk aandienen, zijn hieronder uitgewerkt. Onderbouwing voor de combinatie met Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding verhuist mee naar het nieuwe theater en programmeert mee in de nieuwe kleine zaal. Een verhuizing van de programmering van theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding naar de nieuwe kleine zaal betekent een opwaardering in de huisvesting en daarmee in de mogelijkheden voor het aanbod. De nieuwe kleine zaal zal immers beter voldoen wat betreft de grootte van het speelvlak en het aantal stoelen dan de huidige vlakkevloerzaal in P3 en de huidige kleine zaal in theater de Purmaryn. Op het eerste gezicht lijkt dat een luxe, maar dat is ogenschijnlijk. Indien De Verbeelding/De Kleine Verbeelding niet meeverhuist naar de nieuwe kleine zaal, zal zij haar programmering moeten aanpassen op die van de deze nieuwe zaal. Toneel- en dansgroepen zullen een voorkeur hebben voor de nieuwe kleine zaal vanwege het grotere speelvlak en de mogelijkheid hogere uitkoopsommen te bedingen door een hoger aantal stoelen. Uiteindelijk betekent dit dat door dergelijk natuurlijk verloop op den duur toch een deel van de programmering naar de nieuwe kleine zaal verschuift. Het is beter om deze ontwikkeling voor te zijn en theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding duidelijk te positioneren met het nieuwe theater. Theater de Purmaryn heeft aangegeven ruimte te willen bieden voor de programmering van De Verbeelding/De Kleine Verbeelding. De programmering van theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding in de nieuwe zaal zal meer kosten door de hogere uitkoopsommen, maar daar staan meer inkomsten tegenover. Overigens zijn de kosten van het verplaatsen van De Verbeelding/De Kleine Verbeelding budgettair neutraal. Ze maken immers gebruik van de nieuwe kleine zaal van het nieuwe theater en hebben geen extra zaal nodig. Onderbouwing voor de combinatie met Filmhuis Purmerend Filmhuis Purmerend verhuist mee naar een aparte filmzaal/annex congreszaal in het nieuwe theater. 19

20 Met een verhuizing van Filmhuis Purmerend naar een nieuw theater kan het filmhuis zich weer richten op de toekomst. Het zal een groter potentieel aan bezoekers aantrekken waardoor naar verwachting het bezoekersaantal zeker zal stijgen. Daarnaast is er de mogelijkheid om de filmzaal ook een congresfunctie te geven. De aanwezigheid van een filmzaal annex congreszaal geeft het nieuwe theater samen met een grote en een kleine zaal en vernieuwde publieksruimten een goede mogelijkheid voor commerciële verhuur. Momenteel wordt er in opdracht van de dienst Stedenbouw van de gemeente door Bureau ZKA een onderzoek verricht naar de haalbaarheid van verschillende soorten gecombineerde functies (commercieel en niet commercieel) op de locatie Kop van West. Het theater is één van de functies die wordt onderzocht in combinatie met andere functies zoals een congresfunctie. Er is hier met reden voor gekozen om geen zelfstandige en grootschalige congresfunctie in het nieuwe theater voor te stellen. Enerzijds omdat bij het opstellen van deze notitie uit het ZKA-onderzoek nog niet duidelijk naar voren is gekomen of het vervullen van de congresfunctie op deze wijze voor Purmerend van belang en haalbaar is. Anderzijds omdat een grootschalige congresfunctie ook niet vanzelfsprekend een kerntaak van het theater is. Vanuit het inhoudelijke perspectief van het theater en vanuit het perspectief van exploitatie, heeft een beperkte congresfunctie wel een toegevoegde waarde, omdat deze gecombineerd kan worden met de culturele functie van een filmzaal. Op deze wijze is het een versterking van de mogelijkheden voor commerciële verhuur zonder dat een commercieel risico optreedt. Algemene onderbouwing Versterkte uitstraling en bundeling van krachten De bundeling van theater de Purmaryn met theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding en Filmhuis Purmerend versterkt het totaal als een levendige en publiekstrekkende culturele functie. Dit komt de uitstraling van alle betrokken culturele instellingen ten goede. De doelgroepen en het aanbod sluiten op elkaar aan, waardoor er grote kans is op een aanwas van bezoekers door kruisbestuiving. Belangrijk is wel dat de drie instellingen hun eigen gezicht behouden. Ten eerste is de uitstraling van diversiteit belangrijk, ten tweede zijn zowel theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding als Filmhuis Purmerend als instelling sterk ingebed in Purmerend met hun eigen aanbod, eigen vrijwilligers en eigen achterban. Dit is niet alleen belangrijk voor de maatschappelijke inbedding van cultuur in de Purmerendse bevolking, het stimuleert ook het culturele klimaat. Dit scenario voorziet ook in een versterking van de regiofunctie van Purmerend. Ongeveer 50% van de huidige bezoekers is afkomstig uit de regio. Aangezien een nieuw theater en een verhuizing van de twee andere functies naar verwachting een stijging van bezoekers geeft, wordt de regionale functie ook versterkt. Schaalvergroting Het bundelen van culturele functies brengt schaalvergroting met zich mee en daarmee meer mogelijkheden voor publieke functies als horeca, verblijfsruimte en parkeergelegenheid doordat de instellingen hier gezamenlijk gebruik van kunnen maken. Overwegingen 1. Als het nieuwe theater een betere congresfunctie heeft dan het huidige theater, zal dit concurrentie betekenen voor P3. De vraag zou zich deels kunnen gaan verplaatsen naar het nieuwe theater. 2. Het vertrek van theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding naar een nieuw theater betekent dat de vlakkevloerzaal van P3 in het weekend een à twee dagen vrijvalt. Het is geen optie om in plaats daarvan Filmhuis Purmerend daar te huisvesten, omdat het dan niet langer door de week films kan vertonen. Door de week is de zaal namelijk bezet als repetitieruimte voor Hafabra. Het Filmhuis Purmerend heeft nu zowel door de week als in het weekend een programmering. Een goed alternatief zou kunnen zijn dat theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding een aanvullende programmering biedt voor deze zaal. Deze zou zich kunnen richten op jongerentheater en het laten zien van nieuw en jong talent. Hierdoor komt er een verbinding tot stand tussen het jeugdtheater en het volwassenentheater. Er is namelijk ook een groeiende behoefte aan jongerentheater. Theater De Verbeelding/De Kleine Verbeelding 20