Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

Transcriptie

1 rotterdam.nl/onderzoek Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013 Onderzoek en Business Intelligence

2 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013 drs. C. de Vries Dienstencentrum Onderzoek en Business Intelligence (OBI) November 2014 In opdracht van gemeente Rotterdam, cluster Maatschappelijke Ontwikkeling, directie Sport en Cultuur

3 Dienstencentrum Onderzoek en Business Intelligence (OBI) Auteur: drs. C. de Vries Adres: Blaak 34, 3011 TA Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) Telefax: (010) Website: 2 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

4 INHOUD Samenvatting 5 1 Inleiding Het onderzoek Leeswijzer 7 2 Bezoek aan culturele voorstellingen Algemeen Naar achtergrondkenmerken 12 3 Bezoek aan cultureel erfgoed Algemeen Naar achtergrondkenmerken 16 4 Bezoek aan festivals en evenementen Bezoek aan festivals Bezoek aan festivals naar achtergrondkenmerken Het bezoek aan sportevenementen Het bezoek aan overige evenementen 21 5 Zelf beoefenen van culturele activiteiten Beoefenen van kunstzinnige activiteiten Naar achtergrondkenmerken 27 6 De Bibliotheek Rotterdam Gebruik van de Bibliotheek Rotterdam Lidmaatschap van de Bibliotheek Rotterdam Gebruik en lidmaatschap naar achtergrondkenmerken 31 7 Lokale cultuurcentra en cultuurdeelname per gebied Bezoek aan Lokale Cultuurcentra Verschillende vormen van cultuurparticipatie per gebied 35 8 Gebruik van informatie over cultuur Algemeen Naar achtergrondkenmerken 38 Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

5 9 Mediagebruik Televisie en radio Radio luisteren Het gebruik van internet Mediagebruik naar achtergrondkenmerken Cultuurparticipatie van Rotterdammers in breder perspectief Korte scan van literatuur over cultuurdeelname en mediagebruik De Nationale Cultuurindex Cultuur in andere Nederlandse gemeenten 47 Bijlage Geraadpleegde bronnen 50 4 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

6 Samenvatting Bezoek aan culturele voorstellingen en cultureel erfgoed Zestig procent van de Rotterdammers gaat wel eens naar de film. 67 procent bezoekt wel eens een culturele voorstelling (film niet meegeteld). De bezoekfrequentie ligt bij film hoger dan bij de meeste andere culturele voorstellingen: Filmbezoekers doen dat gemiddeld een kleine acht maal per jaar. De gemiddelde Rotterdammer bezoekt vijf culturele voorstellingen per jaar plus vierenhalve filmvoorstelling per jaar. Na film zijn toneel, cabaret, popconcerten en musical de populairste genres. Voor veel genres geldt dat het aandeel bezoekers in 2013 iets lager ligt dan in 2011 maar het filmbezoek blijft stabiel. Ongeveer hetzelfde wordt in landelijk onderzoek geconstateerd. 55% van de Rotterdammers bezoekt wel eens cultureel erfgoed. Vaak is dat een museum of een bezienswaardig gebouw, dorp of stadsdeel. Het aandeel erfgoedbezoekers bleef de afgelopen jaren stabiel. Festivals en evenementen 61% van de Rotterdammers bezoekt wel eens een (cultureel) festival. Dat cijfer ligt iets lager dan in voorgaande jaren. 40% bezoekt wel eens een sportevenement of sportwedstrijd in of rond Rotterdam, een aandeel dat al een aantal jaren stabiel is en even hoog is als het bezoek aan sportevenementen landelijk. Bijna driekwart bezoekt wel eens een van de overige evenementen (braderieën, festivals in de eigen buurt, Koninginnedag in de binnenstad, kermis, circus of de zondagsmarkt). Dit aandeel is de laatste jaren behoorlijk gegroeid. Overige cultuurdeelname 35% van de Rotterdammers maakt wel eens gebruik van de Bibliotheek Rotterdam en 18 procent is zelf lid. Het gebruik lijkt iets te dalen, wat in lijn is met uitkomsten van landelijk onderzoek. Veertig procent beoefent wel eens zelf een kunstzinnige activiteit. Afgezien van een uitschieter in 2009 lijkt dit deelnamecijfer vrij stabiel in de afgelopen jaren. Het meest beoefend worden de beeldende genres tekenen/schilderen/grafisch werk en fotografie/film/video, gevolgd door de uitvoerende genres muziekinstrument bespelen, zang en dans. Een kwart van de Rotterdammers bezoekt wel eens een Lokaal Cultuurcentrum (LCC), grotendeels gebeurt dat in het gebied (voorheen deelgemeente genoemd) waar men zelf woont. Hoewel het lijstje met LCC s in de laatste vragenlijst wat langer was dan in eerdere metingen, is het totale gemeten bezoek niet toegenomen. Het bezoek aan LCC s bleef de afgelopen jaren redelijk stabiel. Informatiebronnen, mediagebruik Onder Rotterdammers ligt zowel het aandeel dat tv kijkt als het aandeel dat internet gebruikt ruim boven de negentig procent. Radio luisteren doet ongeveer zeventig procent wel eens. Het internetgebruik groeide een aantal jaren geleden fors, maar neemt nu nog slechts licht toe tot 93% van de Rotterdammers. Ook in een Amsterdams bevolkingsonderzoek wordt geconstateerd dat de duidelijke groei van de afgelopen tijd ten einde lijkt. Als bron van informatie omtrent culturele activiteiten in Rotterdam zijn sociale media sterk in opkomst. Toch is en blijft de belangrijkste informatiebron het eigen netwerk van vrienden, familie, et cetera (wellicht wel steeds meer via sociale media). Verder worden de televisie en huis-aan-huisbladen veel genoemd als informatiebron. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

7 De ene Rotterdammer is de andere niet Ten slotte wordt in de onderstaande tabel kernachtig weergegeven in welke mate Rotterdammers aan de genoemde zaken deelnemen en welke deelgroepen dat meer dan gemiddeld doen. Een leesvoorbeeld: 60% van de Rotterdammers bezoekt wel eens een film; dit wordt meer dan gemiddeld gedaan door hoog opgeleide Rotterdammers, Rotterdammers met een hoog inkomen en jongere Rotterdammers. Een tweede leesvoorbeeld: Rotterdammers kijken gemiddeld 2,6 uur per dag televisie. Dit wordt meer gedaan door laag opgeleide Rotterdammers, Rotterdammers met een laag inkomen en oudere Rotterdammers. Dit wordt relatief veel gedaan door: bezoek culturele voorstellingen (excl. film) 78% hoog opgeleiden, hoge inkomens, jongeren, westerse herkomst bezoek film 60% hoog opgeleiden, hoge inkomens, jongeren bezoek cultureel erfgoed 55% hoog opgeleiden, hoge inkomens, westerse herkomst bezoek festivals 61% hoog opgeleiden, hoge inkomens, westerse herkomst bezoek sportevenementen 40% hoog opgeleiden, hoge inkomens, jongeren, westerse herkomst, mannen bezoek overige evenementen 74% laag opgeleiden, lage inkomens, jongeren, niet-westerse herkomst, vrouwen gebruik Bibliotheek Rotterdam 35% hoog opgeleiden, sociale minima, jongeren, niet-westerse herkomst, vrouwen beoefenen kunstzinnige activiteiten 41% hoog opgeleiden, jongeren, vrouwen bezoek lokale cultuurcentra (LCC's) 25% laag opgeleiden, sociale minima, 65-plussers, niet-westerse herkomst uren per dag TV kijken 2,6 laag opgeleiden, lage inkomens, ouderen uren per dag radio luisteren 2,4 laag opgeleiden, ouderen, westerse herkomst uren per dag internetgebruik (privé) 2,1 sociale minima, jongeren, niet-westerse herkomst 6 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

8 1 Inleiding 1.1 Het onderzoek In het najaar van 2013 is het Vrijetijdsonderzoek (VTO) 2013 afgenomen onder Rotterdammers in de leeftijd van 13 tot en met 75 jaar. Net als in eerdere edities (alle oneven jaren van 1995 tot en met 2011) zijn hierin vragen opgenomen over de cultuurdeelname van Rotterdammers. In opdracht van de directie Sport en Cultuur van het Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling worden in dit onderzoeksrapport de resultaten over cultuurdeelname en mediagebruik gerepresenteerd. Sinds 2001 wordt in het VTO gebruik gemaakt van de Richtlijn Cultuurdeelname Onderzoek (RCO) 1. In opdracht van de afdeling Kunst en Cultuur van de gemeente Rotterdam is de basismodule van de RCO ook in het VTO 2011 toegepast. Overigens is bewust op een aantal punten afgeweken van de basismodule, bijvoorbeeld door antwoordcategorieën te verruimen en aan te passen aan de eisen van de tijd. Afzonderlijk is of wordt tevens gerapporteerd over andere onderwerpen uit dit Vrijetijdsonderzoek 2013, zoals sportdeelname en bewegen, stadsbezoek, vrijwilligerswerk en het gebruik van groenvoorzieningen. Ook verschijnt er een rapportage met speciale aandacht voor hoger opgeleiden, waarin de diverse thema s samen worden gerapporteerd. Door de omvang van de steekproef in 2013 zijn uitspraken op het niveau van afzonderlijke gebieden (voorheen deelgemeenten) verantwoord. Helaas bleek ook bij dit onderzoek weer dat de trend van een dalende responsbereidheid zich doorzet. De respons van ongeveer een kwart is niet hoog, maar wel acceptabel. Belangrijker is dat de representativiteit van de onderzoeksdata ten opzichte van de onderzochte populatie ronduit goed is te noemen, mede als gevolg van de stratificatie in de steekproef en een weging van de onderzoeksdata. Een uitgebreide onderzoeksverantwoording en de gebruikte vragenlijst zijn op aanvraag verkrijgbaar (zie contactgegevens in de colofon van dit rapport). Daarin wordt verder ingegaan op de organisatie van het veldwerk en zaken als de betrouwbaarheid en representativiteit van de in dit rapport beschreven onderzoeksuitkomsten. Een belangrijke conclusie daaruit is wel van belang bij het lezen van dit rapport: de betrouwbaarheid van gepresenteerde cijfers is vrij hoog: de onzekerheidsmarge als gevolg van het toeval bedraagt meestal maar een of enkele procentpunten. 1.2 Leeswijzer Het VTO doet vanouds uitspraken over Rotterdammers in de leeftijd van 13 tot en met 75 jaar. Als dit rapport bijvoorbeeld vermeldt dat twintig procent van de Rotterdammers aan een bepaalde sport doet, betekent dat dus: twintig procent van de 13 tot en met 75 jarige Rotterdammers. Dit geldt steeds, tenzij in de tekst anders wordt vermeld. In totaal wonen er bijna personen in Rotterdam in deze leeftijdgroep. Bij sommige uitkomsten in dit onderzoeksrapport is het interessant om te bedenken dat 1 procent daarom gelijk staat aan bijna Rotterdammers. Bij de interpretatie van de resultaten van dit onderzoek is het nuttig om rekening te houden met het feit dat Rotterdammers van niet-westerse afkomst gemiddeld jonger zijn dan Rotterdammers met een westerse achtergrond. En andersom geldt: jongeren hebben wat vaker een niet-westerse achtergrond. 1 Deze richtlijn is in opdracht van het ministerie van OC&W in het kader van de uitvoering van het Actieplan Cultuurbereik ontwikkeld door het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (gemeente Rotterdam), in samenwerking met het Sociaal en Cultureel Planbureau en de Universiteit van Tilburg. De RCO heeft tot doel, het onderzoek naar cultuurparticipatie in verschillende gemeenten en in verschillende jaren beter vergelijkbaar te maken. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

9 2 Bezoek aan culturele voorstellingen 2.1 Algemeen In 2013 bezocht 78 procent van de Rotterdammers een culturele voorstelling genoemd in de volgende tabel. De genres met het grootste aandeel bezoekers zijn film, culturele festivals, toneelvoorstellingen, cabaret/stand-up comedy/kleinkunst, pop-/rockconcerten en musicals. Voor veel genres geldt dat het aandeel bezoekers in 2013 iets lager ligt dan in Vaak is dat verschil zo klein dat het statistisch gezien niet als significant kan worden beschouwd, maar het feit dat dit bij veel verschillende genres te zien is, maakt de lichte daling in veel genres toch wel aannemelijk. Onderin de tabel zijn vier verschillende totaaltellingen weergegeven. Omdat film een erg groot aandeel van dit voorstellingenbezoek beslaat, wordt een optellinggemaakt tot het bezoek aan minstens één van al deze genres en een optelling van minstens één, exclusief film. Omdat sinds de meting van 2007 in de vragenlijst het bezoek aan debatten en aan festivals is toegevoegd, wordt ten slotte het totaal weergegeven van alle genoemde genres exclusief debat en festival en tevens het totaal van alle genoemde genres exclusief debat, festival en film. Die laatste twee, die op de onderste regels in de tabel staan, zijn dus het best te gebruiken om een langetermijntrend uit af te leiden omdat die totalen over alle jaren het best vergelijkbaar zijn. Tabel 2.1 Percentage Rotterdammers dat culturele voorstellingen heeft bezocht Toneelvoorstelling Cabaret, stand up comedy, kleinkunst* Opera of operette Concert klassieke muziek Concert pop-/wereldmuziek Concert pop/rock Concert wereldmuziek Concert Urban** Jazz-/bluesconcert Concert, harmonie, fanfare, brassband Musical Dance-/houseparty Ballet-/dansvoorstelling Film in bioscoop of filmhuis Uitvoering van een koor Literaire bijeenkomst Lezing over kunst/kunstgeschiedenis Debat Cultureel festival Minstens een van bovenstaande Minstens een exclusief film Minstens een excl. debat en festival Minstens een excl. film, debat en festival *Tot en met 2007 excl. stand up comedy. **Hiphop, soul, r&b, funk, reggae, dancehall, reggaeton. 8 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

10 In het laatste meetjaar is de tot voor kort stijgende trend omgebogen tot een lichte daling. Het bezoek aan voorstellingen inclusief film steeg de afgelopen jaren, tot aan 2011 en is nu voor het eerst wat lager. Het bezoek aan voorstellingen exclusief film steeg tot aan 2009 en is nu voor het tweede jaar op rij weer iets lager. De volgende figuur laat zien dat ongeveer de helft van de Rotterdammers in 2013 zowel films als andere voorstellingen heeft bezocht. Ruim een op de vijf Rotterdammers heeft geen enkele voorstelling bezocht, 11 procent heeft alleen films bezocht en de overige 18 procent heeft alleen voorstellingen anders dan films bezocht. Deze verdeling is ook in de voorgaande metingen ongeveer vergelijkbaar. Figuur 2.1 Bezoek van Rotterdammers aan film en andere genres, 2013 Zow el film als andere culturele voorstellingen bezocht 18% 49% 11% Wel culturele voorstellingen bezocht maar geen film Wel film bezocht maar geen andere culturele voorstellingen 22% Geen van beide bezocht Tabel 2.2 geeft voor elk genre het gemiddeld aantal bezoeken per Rotterdammer en per Rotterdamse bezoeker weer. In 2013 bezochten Rotterdammers gemiddeld 9,9 voorstellingen (hierin zijn dus ook de niet-bezoekers meegeteld). Rotterdamse bezoekers van voorstellingen legden gemiddeld 12,7 bezoeken af. De bezoekfrequentie verschilt sterk per genre. Deze ligt bijvoorbeeld bij films veel hoger dan bij concerten van harmonie, fanfare of brassband. Bijna de helft van alle bezoeken aan voorstellingen was een filmbezoek (4,6 filmbezoeken per Rotterdammer als aandeel van de 9,9 bezoeken in totaal per Rotterdammer). Vergeleken met 2011 zijn er in 2013 meer voorstellingen bezocht per Rotterdammer, maar tellen we filmbezoek niet mee, dan is het aantal bezoeken in 2013 juist minder dan in Dit is te zien op de onderste regels van de volgende tabel. Ook binnen de afzonderlijke genres wisselt de bezoekfrequentie per jaar. Bijvoorbeeld: bezoekers aan dance- of houseparty s deden dat in 2013 frequenter dan in Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

11 Tabel 2.2 Gemiddeld aantal bezoeken aan culturele voorstellingen op jaarbasis, per bezoeker en per Rotterdammer per bezoeker per Rotterdammer Toneelvoorstelling 2,9 2,7 2,5 2,5 0,5 0,7 0,6 0,5 Cabaret, stand up comedy, kleinkunst* 2,3 2,1 2,0 2,1 0,4 0,5 0,4 0,4 Opera of operette 2,1 2,4 1,9 1,6 0,1 0,1 0,1 0,1 Concert klassieke muziek 3,7 3,6 3,3 3,3 0,6 0,5 0,4 0,4 Concert pop-/wereldmuziek 3, , Concert pop/rock - 2,9 3,4 3,0-0,7 0,7 0,6 Concert wereldmuziek - 2,0 1,6 1,6-0,2 0,2 0,1 Concert Urban - 2,9 3,1 2,7-0,3 0,4 0,2 Jazz-/bluesconcert 3,1 2,2 2,5 2,1 0,2 0,2 0,3 0,2 Concert, harmonie, fanfare, brassband 2,4 2,3 1,5 1,9 0,1 0,1 0,1 0,1 Musical 1,6 1,8 1,7 1,5 0,3 0,4 0,3 0,3 Dance-/houseparty 8,8 5,3 5,7 7,7 1,2 0,6 0,7 1,0 Ballet-/dansvoorstelling 2,7 2,4 2,0 2,4 0,2 0,2 0,2 0,2 Film in bioscoop of filmhuis 8,0 6,6 6,0 7,7 4,8 3,8 3,9 4,6 Uitvoering van een koor 2,9 2,1 2,0 2,3 0,3 0,2 0,2 0,2 Literaire bijeenkomst 2,7 2,3 2,0 2,3 0,1 0,1 0,1 0,1 Lezing over kunst/kunstgeschiedenis 3,8 3,0 2,6 2,9 0,1 0,2 0,2 0,1 Debat - 2,7 3,3 2,3-0,2 0,2 0,1 Cultureel festival - 2,1 2,2 2,3-0,7 0,7 0,7 Alle bovenstaande samen 12,4x 11,7x 11,6x 12,7x 9,7 9,4 9,5 9,9 Alle exclusief film 7,9 7,8 8,0 7,9 4,9 5,6 5,6 5,2 De ontwikkeling van de totale bezoekfrequentie (weergegeven in de onderste rijen van tabel 2.2) schommelt door de jaren heen en is daardoor lastig te interpreteren. De volgende figuur maakt de ontwikkeling inzichtelijker. Debatten en festivals zijn hierin buiten beschouwing gelaten, omdat hier pas vanaf 2007 naar is gevraagd en een vergelijking met eerdere jaren daardoor niet goed te maken is. De Rotterdammers van 13 tot en met 75 jaar zijn in deze figuur verdeeld in drie groepen: niet-bezoekers, incidentele bezoekers en frequente bezoekers van culturele voorstellingen. Frequente bezoekers zijn gedefinieerd als personen die in het jaar 5 of meer voorstellingen hebben bezocht. Incidentele bezoekers hebben minder dan 5 voorstellingen bezocht. Omwille van de vergelijkbaarheid over de jaren is de volgende figuur gebaseerd op het totaal van de bezoeken aan alle eerder genoemde genres, exclusief film, debat en festival. Bekijken we de figuur van een afstandje, dan is de conclusie: in grote lijnen verandert er niet erg veel over de jaren. Zoomen we iets meer in op de laatste drie jaren, dan blijkt er sinds 2009 toch wel een afname van het aantal bezoeken aan voorstellingen: het aandeel niet-bezoekers neemt toe en het aandeel frequente bezoekers neemt af. 10 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

12 Figuur 2.2 Frequentie van bezoek aan voorstellingen, % 36% 27% % 31% 29% % 35% 26% % 34% 30% % 35% 32% % 34% 30% % 35% 26% niet bezoeker incidenteel (< 5x per jaar) frequent (5+ x per jaar) Uit tabel 2.3 blijkt dat 76 procent van de bezoeken aan culturele voorstellingen plaatsvindt binnen de gemeentegrenzen van Rotterdam. Van de bezoeken aan pop-/rockconcerten vindt slechts de helft plaats in Rotterdam. Sinds 2003 is het aandeel bezoeken aan voorstellingen dat in Rotterdam plaatsvindt redelijk constant gebleven. Het feit dat filmbezoek relatief vaak in Rotterdam plaatsvindt, zorgt ervoor dat het aandeel van Rotterdam in het totale voorstellingenbezoek nog redelijk constant blijft. Het lijkt er dan ook op dat het bezoek aan voorstellingen anders dan film iets meer buiten de gemeente Rotterdam plaatsvindt (zie onderste regel van de tabel). Het Rotterdamse gehalte van bezoek aan concerten in het genre pop/rock scoort in verhouding niet erg hoog. Tabel 2.3 Percentage bezoeken aan voorstellingen dat in Rotterdam heeft plaatsgevonden Toneelvoorstelling Cabaret, stand up comedy, kleinkunst* Opera of operette Concert klassieke muziek Concert pop-/wereldmuziek Concert pop/rock Concert wereldmuziek Concert Urban Jazz-/bluesconcert Concert, harmonie, fanfare, brassband Musical Dance-/houseparty Ballet-/dansvoorstelling Film in bioscoop of filmhuis Uitvoering van een koor Literaire bijeenkomst Lezing over kunst/kunstgeschiedenis Debat Cultureel festival Alle bovenstaande genres Alle bovenstaande genres exclusief film Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

13 2.2 Naar achtergrondkenmerken Figuur 2.3 toont het aandeel bezoekers aan voorstellingen anders dan film in samenhang met geslacht, etnische achtergrond, leeftijd, opleiding en inkomen. Ter vergelijking is als lijn in de gehele figuur het over all gemiddelde weergegeven: 67% van alle Rotterdammers bezoekt wel eens een culturele voorstelling (anders dan film). De verschillen tussen de groepen zijn vaak duidelijk: Rotterdammers met een westerse achtergrond zijn meer geneigd tot voorstellingenbezoek dan Rotterdammers met een nietwesterse achtergrond. Met het stijgen van opleiding en inkomen neemt ook de kans toe dat men wel eens een culturele voorstelling bezoekt. Figuur % 80% Totaal aandeel bezoekers van voorstellingen (film niet meegeteld), in samenhang met geslacht, etniciteit, leeftijd, opleiding en inkomen, 2013 Naar kenmerken Over all gemiddelde 70% 60% 50% 40% 30% Mannen Vrouwen westers niet-westers 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal De volgende figuur toont de bezoekfrequentie naar achtergrondkenmerken. Bezoekers aan voorstellingen anders dan film zijn verdeeld in incidentele, regelmatige en frequente bezoekers. Zo is bijvoorbeeld te zien dat bij de hoog opgeleide Rotterdammers niet alleen een groter aandeel überhaupt voorstellingen bezoekt, maar ook dat een groter deel binnen die groep bezoekers tot de regelmatige of de frequente bezoekers mag worden gerekend. Voor lager opgeleiden geldt het tegenovergestelde: minder van hen bezoeken überhaupt een voorstelling en van degenen die dat wel doen kunnen we een relatief groot deel tot de incidentele bezoekers rekenen. 12 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

14 Figuur % 80% 70% 60% 50% 40% 30% Aandeel bezoekers van voorstellingen (film niet meegeteld), naar frequentie, in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, opleiding en inkomen, 2013 frequent (meer dan 8 keer per jaar) regelmatig (5-8 keer per jaar) 20% 10% 0% Mannen Vrouwen 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal incidenteel (1-4 keer per jaar) Ook de leeftijd en het opleidingsniveau van de Rotterdammers zijn bepalend voor het wel of niet bezoeken van culturele voorstellingen, zo was al te zien in figuur 2.1. Het ligt voor de hand dat dit per genre verschilt. Figuur 2.5 illustreert dat. De maat van de bolletjes illustreert het aandeel Rotterdammers dat een bepaalde voorstelling bezoekt. Dit is afgezet tegen het gemiddelde opleidingsniveau en de gemiddelde leeftijd van die bezoekers. De exacte leeftijden en opleidingsniveaus zijn niet in de figuur weergegeven. Dat zou een soort schijnnauwkeurigheid opleveren, vooral als het gaat om het opleidingsniveau, waarvan sowieso moeilijk een gemiddelde weer te geven is. Voor het opleidingsniveau geldt dat de hoogst genoten opleiding wordt meegenomen, tenzij de respondent op dit moment een opleiding volgt van een hoger niveau. Omdat er is ingezoomd op het opleidingsniveau en leeftijd, is de figuur vooral nuttig om de voorstellingen onderling te vergelijken. Zo blijken de film, musical en voorstellingen van brassband/harmonie/ fanfare gemiddeld een wat lager opgeleid publiek trekken. Het publiek van uitvoeringen van een koor is gemiddeld genomen het oudst. De tegenhanger is wat dat betreft dance-/houseparty s. Het publiek van ballet-/dansvoorstellingen is gemiddeld het hoogst opgeleid. Bij een aantal typen voorstellingen geldt dat er soms wat weinig respondenten als bezoeker meetellen, waardoor de plek van dat type voorstelling in de figuur enigszins indicatief is. Hoe groter het bolletje, des te betrouwbaarder is de plek in de figuur. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

15 Figuur 2.5 Gemiddelde leeftijd en opleidingsniveau van bezoekers aan voorstellingen en de relatieve grootte van het Rotterdamse publiek aan voorstellingen 1,0 Gemiddeld opleidingsniveau van bezoekers 0,5 0,0-0,5 dance-/ houseparty cultureel festival urban toneelvoorstelling ballet-/dansvoorstelling pop/ rock film musical brassband, harmonie, fanfare jazz/ blues wereldmuziek klassieke muziek cabaret/stand up comedy/ kleinkunst kooruitvoering -1,0-1,0 Gemiddelde leeftijd 0,0 van bezoekers 1,0 14 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

16 3 Bezoek aan cultureel erfgoed 3.1 Algemeen In 2013 heeft 55 procent van de Rotterdammers een bezoek gebracht aan een vorm van cultureel erfgoed zoals genoemd in de volgende tabel. Zowel musea als bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen zijn door ruim veertig procent bezocht. 18 procent bezocht galeries of ateliers en 3 procent (al jaren constant) bezocht een archief. De veranderingen met een of twee metingen geleden zijn dusdanig klein dat er geen conclusies aan mogen worden verbonden. Het gaat bij al dit erfgoedbezoek niet om digitale bezoeken, terwijl het digitale aanbod van bijvoorbeeld het Gemeentearchief een steeds grotere rol gaat spelen. Tabel 3.1 Percentage Rotterdammers dat cultureel erfgoed heeft bezocht Museum galerie, atelier Archief bezienswaardige gebouwen, dorpen, stadsdelen een of meer van bovenstaande Rotterdamse bezoekers van musea hebben in 2013 gemiddeld 3,8 musea bezocht, even veel als in 2011, maar minder dan in de jaren daarvoor. De gemiddelde bezoekfrequentie is bij de andere vormen van cultureel erfgoed wel iets hoger dan in 2011 en daarmee weer ongeveer terug op het niveau van de jaren daarvoor. Al met al blijft die ontwikkeling voor het museumbezoek iets achter bij de andere vormen van bezoek aan cultureel erfgoed. Tabel 3.2 Gemiddeld aantal bezoeken per bezoeker van cultureel erfgoed museum 3,7 4,6 4,0 4,0 4,3 3,8 3,8 galerie, atelier 4,2 4,3 3,8 3,6 3,7 3,4 3,7 archief 2,4 3,3 3,6 2,9 2,3 1,8 2,6 bezienswaardige gebouwen, dorpen, stadsdelen 6,2 7,7 6,0 6,1 6,4 5,0 5,8 Het aandeel bezoeken aan cultureel erfgoed dat binnen de Rotterdamse gemeentegrenzen plaatsvond, verschilt per genre. Voor museumbezoek ligt dit aandeel iets boven de helft van alle bezoeken. Over wat meer jaren bezien lijkt dit een dalende trend. Rotterdammers gaan kennelijk steeds vaker naar musea buiten de eigen stad. Voor galeries of ateliers ligt dit aandeel iets hoger en blijft het ook vrij stabiel de afgelopen jaren, maar een jaar of tien geleden lag het wel hoger. Het aandeel archiefbezoek binnen de gemeentegrenzen schommelt door de jaren heen rond de zestig procent. Het valt op dat in de laatste twee metingen het aandeel bezoeken aan bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen dat binnen Rotterdam plaatsvindt wat hoger ligt dan daarvoor. Wellicht vinden Rotterdammers dat er steeds meer bezienswaardigs is in hun stad. Hoewel de insteek hier onder het kopje erfgoed vooral doet denken aan historisch interessante plekken, kan dit, zeker in Rotterdam, ook bijvoorbeeld bezienswaardige nieuwbouw betreffen. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

17 Tabel 3.3 Percentage bezoeken aan cultureel erfgoed dat in Rotterdam heeft plaatsgevonden museum galerie, atelier archief bezienswaardige gebouwen, dorpen, stadsdelen Naar achtergrondkenmerken Onderstaande figuur laat het aandeel bezoekers van cultureel erfgoed zien in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, opleiding en inkomen. De lijn over all gemiddelde laat zien welk deel van alle 13 tot en met 75 jarige Rotterdammers cultureel erfgoed heeft bezocht (55 procent). Figuur 3.1 Percentage Rotterdammers dat cultureel erfgoed heeft bezocht, in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, opleiding en inkomen, % 70% naar kenmerken over all gemiddelde 60% 50% 40% 30% 20% Man Vrouw 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal Onder Rotterdammers van westerse komaf is het aandeel bezoekers van cultureel erfgoed veel groter dan onder Rotterdammers van niet-westerse komaf (63 procent versus 42 procent). Er is geen sterke samenhang tussen leeftijd en het wel of niet bezoeken van cultureel erfgoed. Wel is het aandeel bezoekers van cultureel erfgoed duidelijk groter onder hoger opgeleiden dan onder lager opgeleiden. Onder Rotterdammers neemt het aandeel bezoekers van cultureel erfgoed geleidelijk toe met het inkomen. De volgende figuur toont de bezoekfrequentie naar achtergrondkenmerken. Bezoekers aan cultureel erfgoed zijn verdeeld in incidentele, regelmatige en frequente bezoekers. Zo is bijvoorbeeld te zien dat bij de hoog opgeleide Rotterdammers niet alleen een groter aandeel überhaupt erfgoed bezoekt, maar ook dat een groter deel binnen die groep bezoekers tot de regelmatige of de frequente bezoekers mag worden gerekend. Voor lager opgeleiden geldt het tegenovergestelde: minder van hen bezoeken een voorstelling en van degenen die dat wel doen kunnen we een relatief groot deel tot de incidentele bezoekers rekenen. Het inkomen heeft ongeveer dezelfde invloed, zij het iets minder sterk. 16 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

18 Figuur % 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Man Vrouw Bezoeken aan cultureel erfgoed naar frequentie, in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, opleiding en inkomen, t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal frequent (meer dan 8 keer per jaar) regelmatig (4-8 keer per jaar) incidenteel (1-3 keer per jaar) Dat leeftijd en opleidingsniveau van de Rotterdammers bepalend zijn voor het wel of niet bezoeken van het culturele erfgoed, was al te zien in de voorgaande figuren. Het ligt voor de hand dat dit ook per type erfgoed verschilt. Aan het einde van het vorige hoofdstuk (over bezoek aan voorstellingen) werd een figuur gepresenteerd met bolletjes. Daarmee werd weergegeven hoe het gemiddelde opleidingsniveau en de gemiddelde leeftijd is van de bezoekers aan culturele voorstellingen. Het heeft weinig zin om een zelfde figuur te maken met betrekking tot bezoekers aan cultureel erfgoed. De bolletje zouden bijna allemaal boven op elkaar liggen. Erfgoedbezoekers zijn relatief hoog opgeleid, maar hun leeftijd is vrijwel de gemiddelde leeftijd van alle Rotterdammers. Dat blijkt ook uit de voorgaande figuren, waar wel veel verschil is te zien tussen opleidingsniveaus maar niet tussen leeftijdsgroepen. Overigens geldt het voorgaande voor bezoek aan museum, galerie/atelier en bezienswaardige gebouwen, dorpen of stadsdelen, maar kan dit niet worden gezegd over archiefbezoek. Voor betrouwbare uitkomsten is het aantal respondenten dat archieven bezoekt te klein. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

19 4 Bezoek aan festivals en evenementen 4.1 Bezoek aan festivals In 2013 bezocht 61 procent van de Rotterdammers een of meerdere festivals in Rotterdam. Dat is iets minder dan in de jaren daarvoor. Deze cijfers over het totale festivalbezoek staan op de onderste regel van de volgende tabel. Het lijkt erop dat er al enkele jaren een licht dalende trend zichtbaar is, maar we mogen zeker niet concluderen dat Rotterdammers steeds minder geneigd zijn tot festivalbezoek. Het verschil tussen 2009 en 2011 is in statistisch opzicht verwaarloosbaar en het verschil tussen 2011 en 2013 verdient wat toelichting. Er is dan wel sprake van een lager totaalcijfer in 2013, maar kijken we naar de afzonderlijke festivals, dan blijken de bezoekpercentages meestal gelijk gebleven of zelfs licht gestegen (Wereldhavendagen, Pleinbioscoop). Het grootste verschil tussen 2011 en 2013 zit hem in het feit dat voorheen sprake was van het Zomercarnaval én van het Dunya Festival, waar voor in de plaats in 2013 nog maar één festival was: Rotterdam Unlimited. Overigens kan niet ontkend worden dat het bezoek aan de twee afzonderlijke festivals sinds 2007 wel achteruitging. Tabel 4.1 Percentage Rotterdammers dat Rotterdamse festivals heeft bezocht Wereldhavendagen Rotterdam Unlimited (voorheen Zomercarnaval en Dunya Festival) Dunyafestival (in tabel t/m 2011) Zomercarnaval (in tabel t/m 2011) De Parade De Wereld van het Witte de Withkwartier (voorheen Festival de Wereld van Witte de With) Internationaal Film Festival Rotterdam Pleinbioscoop ZomerZondagen Museumnacht North Sea Jazz Festival uur cultuur Dag van de Romantische Muziek Metropolis Festival North Sea Round Town Art Rotterdam (Week) Poetry International Festival Boothstock Cameretten Festival Circusstad Festival Festival De Keuze (voorheen De Internationale Keuze van de Rotterdamse Schouwburg) Gergiev Festival Motel Mozaïque Musica Republica Operadagen Rotterdam Buma Rotterdam Beats Een of meer festivals bezocht Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

20 Het percentage van 61 procent festivalbezoekers in bovenstaande tabel is veel hoger dan het percentage van 33 procent bezoekers aan culturele festivals genoemd in tabel 2.1, waarschijnlijk omdat voor tabel 2.1 niet naar specifieke festivals is gevraagd. Wellicht bedachten de respondenten die bijvoorbeeld de Wereldhavendagen of het Rotterdam Unlimited hebben bezocht dit pas toen ze de namen van de festivals in de vragenlijst zagen, of beschouwden ze deze evenementen niet als cultureel festival. Rotterdammers die in 2013 festivals hebben bezocht, brachten in dat jaar gemiddeld drie bezoeken aan festivals. Voor alle Rotterdammers ligt het gemiddelde op twee bezochte festivals per jaar. 4.2 Bezoek aan festivals naar achtergrondkenmerken De volgende figuur laat het aandeel bezoekers van festivals zien in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding. De lijn over all gemiddelde toont het aandeel festivalbezoekers onder alle Rotterdammers van 13 tot en met 75 jaar (61 procent). Het festivalbezoek is groter onder mannen dan onder vrouwen, is groter onder niet-westerse dan onder westerse Rotterdammers en neemt toe met opleiding en inkomen. Figuur 4.1 Percentage Rotterdammers dat Rotterdamse festivals heeft bezocht, in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding, % 70% 65% naar kenmerken over all gemiddelde 60% 55% 50% 45% 40% Man Vrouw 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal 4.3 Het bezoek aan sportevenementen Vier op de tien Rotterdammers heeft tussen het najaar van 2012 tot het najaar van 2013 een sportevenement in of rond Rotterdam bezocht. Dat is ongeveer even veel als in de twee voorgaande metingen. De In de vragenlijsten die in 2007 en eerder werden gebruikt, was de vraagstelling nogal anders, waar een veel hoger totaalbezoek uit rolde. Dat het bezoek aan afzonderlijke sportevenementen wel van jaar op jaar verandert, kan te maken hebben met externe factoren zoals het weer en biedt dus geen direct bewijs voor toe- of afnemende popula- Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

21 riteit van een sport(evenement) als zodanig. Het betreft hier alleen de Rotterdammers. Sportevenementen trekken uiteraard ook veel bezoekers van buiten de gemeentegrenzen. De Marathon trok relatief gezien in 2011 wat minder kijkers en in 2013 weer wat meer, waardoor dit verreweg het bestbezochte sportevenement van 2013 was. In vergelijking met 2009 is de Bavaria City Racing in 2011 door meer Rotterdammers bezocht, maar in 2013 weer iets minder. Wedstrijden van het betaald voetbal (waarin Feyenoord uiteraard een groot aandeel heeft) worden langzaamaan weer wat meer bezocht, wat wellicht samenhangt met de klassering in de eredivisie in de respectievelijke onderzoeksjaren. Dat de score voor andere sportwedstrijden of sporttoernooien bij de laatste meting een stuk lager dan in eerdere jaren, wordt verklaard door een verandering in de vraagstelling. 2 Wat positief opvalt, is dat het totale bezoek aan sportevenementen daardoor niet duidelijk lager is dan in voorgaande jaren. Tabel 4.2 Percentage Rotterdammers dat Rotterdamse sportevenementen heeft bezocht Marathon van Rotterdam Wedstrijden betaald voetbal Bavaria City Racing ABN-AMRO tennistoernooi CHIO Rotterdamse Wieler 6 daagse World Port Classic Andere sportwedstrijden/-toernooien Minstens een van bovenstaande In de volgende figuur is het aandeel bezoekers aan Rotterdamse sportevenementen uitgesplitst naar geslacht, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding. De lijn over all gemiddelde toont het aandeel sportevenementenbezoekers onder alle Rotterdammers van 13 tot en met 75 jaar (40 procent). Er is een heel sterke samenhang tussen sportevenementenbezoek en geslacht: het aandeel bezoekers aan sportevenementen is onder mannen veel groter dan onder vrouwen. Onder ouderen, personen van nietwesterse afkomst, mensen met een laag inkomen en lager opgeleiden is het aandeel bezoekers van sportevenementen kleiner dan onder andere groepen. 2 In eerdere meetjaren was sprake van een fors langere lijst van sportevenementen. De niet bij naam genoemde sportevenementen uit voorgaande jaren zijn nu samen geteld onder de verzamelterm andere. Bij de vragenlijst van 2013, daarentegen, werden alleen de zeven sportevenementen genoemd die in deze tabel zijn genoemd en ten slotte de antwoordoptie andere sportwedstrijden of sporttoernooien in of rond Rotterdam. 20 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

22 Figuur 4.2 Percentage Rotterdammers dat Rotterdamse sportevenementen heeft bezocht, in samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding, % 50% naar kenmerken over all gemiddelde 45% 40% 35% 30% Man Vrouw 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal 4.4 Het bezoek aan overige evenementen Onder de overige evenementen (genoemd in de volgende tabel) is de categorie braderieën, festivals, evenementen in de buurt al jarenlang de meest bezochte. Het bezoek hieraan is ten opzichte van de afgelopen jaren gestegen: 54 procent van de Rotterdammers bezocht in 2013 een dergelijk evenement in de eigen buurt, waarmee dit bezoek blijft stijgen. Maar liefst 44 procent van de Rotterdammers bezocht in 2013 op Koninginnedag de festiviteiten in de Rotterdamse binnenstad. Dit aandeel is nooit eerder hoger gemeten. In 2013 was Koninginnedag dan ook een bijzondere, vanwege de troonswisseling die op die dag plaatsvond. Ook de andere in de onderstaande tabel genoemde zaken trokken in 2013 meer Rotterdammers dan in Tabel 4.3 Percentage Rotterdammers dat Rotterdamse overige evenementen heeft bezocht Braderieën, festivals, evenementen in de buurt Koninginnedag in de binnenstad Kermis Zondagsmarkt Binnenrotteplein Circus Minstens een van bovenstaande In 2007 is tevens gevraagd of men Jeugdvakantieland had bezocht. 3 procent van de Rotterdammers bezocht dit evenement, dat is in het totaal voor 2007 verwerkt. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

23 In de volgende figuur is het aandeel bezoekers aan overige evenementen uitgesplitst naar geslacht, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding. De lijn over all gemiddelde toont het aandeel bezoekers van overige evenementen onder alle Rotterdammers van 13 tot en met 75 jaar (74 procent). Het aandeel bezoekers is het grootst onder Rotterdammers van niet-westerse afkomst en het met het stijgen van opleiding en inkomen daalt het aandeel bezoekers. In iets mindere mate geldt ook dat het stijgen van de leeftijd samengaat met een kleiner aandeel bezoekers. Vrouwen bezoeken deze overige evenementen meer dan mannen. Figuur 4.3 Percentage Rotterdammers dat Rotterdamse overige evenementen heeft bezocht, In samenhang met geslacht, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding, % naar kenmerken over all gemiddelde 80% 75% 70% 65% Man Vrouw 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid (hbo,wo) sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal Leeftijd en opleidingsniveau zijn behoorlijk bepalend voor het wel of niet bezoeken van festivals, sportevenementen en overige evenementen, zo was in dit hoofdstuk al te zien. Het ligt voor de hand dat dit per festival of evenement verschilt. De volgende figuur illustreert dat. De maat van de bolletjes illustreert de omvang van het festivalpubliek, waarbij moet worden opgemerkt dat dit alleen de Rotterdammers betreft (dit geldt voor de weergave van zowel de samenstelling als de omvang van het publiek). Uiteraard komen er ook veel bezoekers naar de diverse festivals die niet in Rotterdam wonen. Toch zal de figuur ook wel een behoorlijke indicatie geven van het totale bezoek. De exacte leeftijden en opleidingsniveaus zijn niet in de figuur weergegeven. Dat zou een soort schijnnauwkeurigheid opleveren. Voor het opleidingsniveau geldt dat de hoogst genoten opleiding wordt gebruikt, tenzij de respondent op dit moment een opleiding volgt van een hoger niveau. 22 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

24 Figuur 4.4 1,0 Leeftijd en opleidingsniveau van Rotterdamse bezoekers aan festivals, sportevenementen en overige evenementen Internationaal Film Festi va l Rotterdam M useumnacht De Wereld v/h Witte de Withkwartier 0,5 Gemiddeld opleidingsniveau van bezoekers 0,0 Buma Rotterdam Beats Kermis Pleinbioscoop Boothstock Cameretten Festival Motel Mozaïque Circusstad Festival M usica Republica Circus 24 uur cultuur De Parade Metropolis Festival 6 7 Rotterda m Unlimited Koninginnedag in de binnenstad Art Rotterdam (Week ) North Sea Round Town North Sea Jazz Festival 2 3 ZomerZondagen Gergiev Festival Operadagen Rotterdam Poetry Inte rnational Festival Wereldhavendagen Braderieën etc. in buurt Fes tival De K euze (Rdamse Schouwburg) Zonda gsmarkt Dag van de Romantische Muziek -0,5 Legenda sportevenementen 1 ABN AMRO World Tennis Tournament 2 CHIO Rotterdam (hippische sport) 3 ABN AMRO Marathon Rotterdam 4 World Port Classic 5 Andere sportwedstrijden/-toernooien 6 Wedstrijden betaald voetbal 7 Rabobank zesdaagse Rotterdam 8 City Racing vh Bavaria City Racing) -1,0-1,0 Gemiddelde leeftijd van bezoekers 0,0 1,0 De figuur laat zien dat bijvoorbeeld culturele festivals (blauwe bolletjes) bijna allemaal een relatief hoog opgeleid publiek trekken terwijl de overige evenementen (paarsrode bolletjes) juist een lager opgeleid publiek trekken. Sportevenementen trekken relatief jonge toeschouwers. De figuur is nuttig om de festivals en evenementen onderling te vergelijken. Zo blijken de twee grootste festivals gemiddeld een wat lager opgeleid publiek te trekken. Ook is te zien dat bij de Wereldhavendagen de gemiddelde leeftijd wat hoger is dan bij Rotterdam Unlimited. Het publiek van de Dag van de Romantische Muziek is gemiddeld het oudst en dat van het Internationale Filmfestival gemiddeld genomen het hoogst opgeleid. De tegenhanger van die beide is de kermis, waar het publiek Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

25 gemiddeld genomen het jongst en het laagst opgeleid is. Uit de figuur is ook op te maken dat de gemiddelde bezoeker van het ABN AMRO World Tennis Tournament qua leeftijd en opleidingsniveau bijna hetzelfde is als de gemiddelde bezoeker van 24 uur cultuur of De Parade. Hetzelfde kan gezegd worden over enerzijds het hippische evenement CHIO Rotterdam en het North Sea Jazz Festival. De bezoekers aan het evenement City Racing hebben wat leeftijd en opleidingsniveau betreft veel gemeen met de bezoekers aan Koninginnedag in de Binnenstad. Hoe groter het bolletje, des te groter is het aandeel bezoekers onder de Rotterdamse bevolking. En hoe groter het bolletje, des te betrouwbaarder is de plek in de figuur. Voor de kleinere festivals en evenementen tellen soms niet veel respondenten als bezoeker mee, waardoor de plek van dat festival in de figuur enigszins indicatief is. 24 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

26 5 Zelf beoefenen van culturele activiteiten In de voorgaande hoofdstukken zijn vormen van zogeheten receptieve cultuurdeelname besproken: bezoek aan voorstellingen, cultureel erfgoed, festivals en evenementen. Dit zijn vormen van cultuurdeelname waarbij men cultuuruitingen van anderen bezoekt, bekijkt, beluistert, et cetera. Dit hoofdstuk gaat over het zelf beoefenen van culturele activiteiten. Er wordt ingegaan op de beoefening van kunstzinnige activiteiten als tekenen en musiceren. Hiervoor zijn de vragen van de Richtlijn Cultuurdeelname Onderzoek aangepast door een aantal antwoordcategorieën te veranderen en toe te voegen. 5.1 Beoefenen van kunstzinnige activiteiten In 2013 heeft 41 procent van de Rotterdammers kunstzinnige activiteiten beoefend. De activiteiten met de meeste beoefenaars zijn tekenen/schilderen/grafisch werk en fotografie/film/video. Bekijken we de cijfers in een tijdreeks, dan blijkt de hoge deelname in 2009 een eenmalige uitschieter waar geen duidelijke verklaring voor is. Na 2009 ligt de totale deelname (onderste regel van de tabel) wel blijvend hoger dan in 2007 en eerder, maar dat kan (mede) verklaard worden door de uitgebreidere vraagstelling sindsdien. Het totale aandeel beoefenaars van kunstzinnige activiteiten was in 2013 vrijwel hetzelfde als in Ook per afzonderlijk genre is er nauwelijks verschil zichtbaar tussen deze beide jaren. Tabel 5.1 Percentage Rotterdammers dat kunstzinnige activiteiten heeft beoefend Tekenen, schilderen, grafisch werk Graffiti Websites ontwerpen Nieuwe toepassingen (o.a. animaties/ muziek op computer)* Muziek maken op de computer Dj'en Beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden Fotografie/film/video Werken m.textiel, wandkleden/kleding maken, weven** Verhalen/gedichten schrijven, poetry slam*** Zang totaal**** Rap R&B zang Pop Klassiek Overige zang Muziekinstrument bespelen Toneel, mime, cabaret kleinkunst***** Dans totaal Ballet (klassiek, modern, jazzballet) Streetdance/breakdance/krumping Ander soort dans Minstens een van deze activiteiten * T/m 2007 zonder kleding maken. ** T/m 2007 zonder poetry slam. *** T/m 2007 zang alleen als totaal gevraagd, daarna alleen naar afzonderlijke zangvormen gevraagd en achteraf totaal berekend. **** T/m 2007 zonder cabaret kleinkunst en met (volks)dans en ballet. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

27 In totaal doet dus bijna zestig procent van de Rotterdammers aan geen enkele kunstzinnige activiteit. 18% procent doet aan één kunstzinnige activiteit, 14% beoefent er twee en 9% doet zelfs drie of meer verschillende kunstzinnige activiteiten. Het totale aantal keer op jaarbasis dat beoefenaars een bepaalde kunstzinnige activiteit doen, staat in de onderstaande tabel. Gezien de aantallen respondenten per activiteit geldt voor veel activiteiten dat deze resultaten als indicatief moeten worden beschouwd. Van jaar tot jaar zijn in deze cijfers behoorlijke fluctuaties zichtbaar. Sommige kunstzinnige activiteiten worden vaker beoefend dan andere. Bespelers van muziekinstrumenten bespeelden hun instrument in 2013 gemiddeld 59 keer (iets meer dan eens per week). Bijna eens per week beoefenen amateurzangers en -zangeressen hun kunstdiscipline (totaal van verschillende soorten zang). Tabel 5.2 Gemiddeld aantal keer per jaar dat beoefenaars deze activiteiten doen* Tekenen, schilderen, grafisch werk Graffiti Websites ontwerpen Nieuwe toepassingen (oa animaties/muziek op computer)* Muziek maken op de computer Dj'en Beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden Fotografie/film/video Werken m.textiel, wandkleden/kleding maken, weven* Verhalen/gedichten schrijven, poetry slam* Zang totaal* Rap R&B zang Pop Klassiek Overige zang Muziekinstrument bespelen Toneel, mime, cabaret kleinkunst* Dans totaal Ballet (klassiek, modern, jazzballet) Streetdance/breakdance/krumping Ander soort dans * Zie de noten bij tabel 5.1 voor meer toelichting Voor de frequentie van deze activiteiten zal ook de organisatiegraad een rol spelen. Wie in een band of orkest speelt, zal dat waarschijnlijk frequenter doen dan wie alleen thuis speelt. De volgende tabel laat zien dat de ene kunstzinnige activiteit vaker dan de andere wordt beoefend in georganiseerd verband. Onder meer activiteiten als muziek, zang, dans en ook toneel, mime, cabaret, kleinkunst worden relatief veel in georganiseerd verband beoefend. Hierbij zal veelal ook sprake zijn van uitvoeringen of repetities, iets wat bij beeldende kunsten minder een rol speelt. Wel kan natuurlijk in alle disciplines sprake zijn van les- of cursusverband. 26 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

28 Tabel 5.3 Aandeel beoefenaars dat activiteiten (vooral) in georganiseerd verband doet* Tekenen, schilderen, grafisch werk Graffiti Websites ontwerpen Nieuwe toepassingen (oa animaties/muziek op computer)* Muziek maken op de computer Dj'en Beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden Fotografie/film/video Werken met textiel, wandkleden/kleding maken, weven* Verhalen/gedichten schrijven, poetry slam* Zang totaal* Rap R&B zang Pop Klassiek Overige zang Muziekinstrument bespelen Toneel, mime, cabaret kleinkunst* Dans totaal Ballet (klassiek, modern, jazzballet) Streetdance/breakdance/krumping Ander soort dans * Zie de noten bij tabel 5.1 voor meer toelichting 5.2 Naar achtergrondkenmerken Het aandeel beoefenaars van kunstzinnige activiteiten is onder Rotterdammers van niet-westerse afkomst iets kleiner dan onder Rotterdammers van westerse afkomst, maar bij de vorige meting bleek het tegendeel. Al met al is dit verschil klein en niet of nauwelijks betekenisvol. Wel van betekenis zijn de duidelijke verschillen in de figuur tussen leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus. De figuur toont dat met toename van de leeftijd het aandeel kunstbeoefenaars afneemt. Het aandeel kunstbeoefenaars neemt duidelijk toe met de opleiding. Een dergelijke samenhang is niet zichtbaar bij de verdeling naar inkomensgroepen. Cultuurparticipatie van Rotterdammers,

29 Figuur % 55% Beoefening van kunstzinnige activiteiten naar geslacht, leeftijd, etniciteit, opleiding en inkomen, in procenten, 2013 naar kenmerken totaalgemiddelde 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% Man Vrouw 13 t/m 24 jaar 25 t/m 44 jaar 45 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar westers niet-westers Laag opgeleid Middelbaar opgeleid Hoog opgeleid sociale minima minimum tot modaal modaal tot 2x modaal meer dan 2x modaal Ook voor de verschillende kunstzinnige activiteiten kan een figuur met bolletjes worden gemaakt zoals in eerdere hoofdstukken werd gedaan voor de bezoekers aan voorstellingen en festivals of evenementen. De maat van de bolletjes illustreert het aandeel Rotterdammers dat een bepaalde kunstzinnige activiteit beoefent, afgezet tegen het gemiddelde opleidingsniveau en de gemiddelde leeftijd van de bezoekers. De exacte leeftijden en opleidingsniveaus zijn niet in de figuur weergegeven. Dat zou een soort schijnnauwkeurigheid opleveren. Voor het opleidingsniveau geldt dat de hoogst genoten opleiding wordt meegenomen, tenzij de respondent op dit moment een opleiding volgt van een hoger niveau. Het eerste dat uit de figuur blijkt (met name uit de inzet links bovenin) is dat vrijwel alle kunstzinnige activiteiten worden beoefend door gemiddeld genomen jonge en hoog opgeleide Rotterdammers. In de inzet zijn opleidingsniveau en leeftijd op schaal weergegeven, waarbij het kruis van de twee dikke lijnen staat voor het gemiddelde opleidingsniveau en de gemiddelde leeftijd van alle Rotterdammers. Daar is te zien dat bijna alle kunstzinnige activiteiten links boven in dit kleine assenstelsel liggen. In de grotere figuur is ingezoomd op dat gedeelte van het assenstelsel waar de bolletjes liggen. In de grotere figuur zijn dezelfde dikke lijnen (gemiddelden voor alle Rotterdammers) te zien. De reden voor dat inzoomen is op zichzelf al een belangrijke onderzoeksuitkomst: de meeste bolletjes liggen nogal dicht bij elkaar. Dat betekent dat de beoefenaars van veel van deze activiteiten gemiddeld genomen ongeveer van dezelfde leeftijd en hetzelfde opleidingsniveau zijn. Toch zijn er wel verschillen. Zo is te zien dat alleen graffiti en rap worden beoefend door Rotterdammers die iets lager dan gemiddeld zijn opgeleid en die tevens nog behoorlijk jong zijn. Ook de andere kunstzinnige activiteiten kunnen zo onderling worden vergeleken. Zo geldt ook voor streetdance/breakdance/krumping dat de beoefenaars nogal jong zijn, terwijl het tegendeel geldt voor degenen die doen aan klassieke zang of overige zang. Een muziekinstrument bespelen en vooral ballet zijn activiteiten waarbij de beoefenaars nog hoger opgeleid zijn dan bij de andere activiteiten. Bij een aantal kunstzinnige activiteiten geldt dat er soms wat weinig respondenten als beoefenaar meetellen, waardoor de plek van dat van die activiteit in de figuur enigszins indicatief is. Hoe groter het bolletje, des te betrouwbaarder is de plek in de figuur. 28 Cultuurparticipatie van Rotterdammers, 2013

30 Figuur 5.2 Gemiddelde leeftijd en opleidingsniveau van Rotterdamse beoefenaars van diverse kunstzinnige activiteiten, 2013 ballet (klassiek, modern, jazzballet) Gemiddeld opleidingsniveau van beoefenaars streetdance/ breakdance/krumping rap graffiti r&b zang dj-en pop zang nieuwe toepassingen (animaties, muziek op computer) muziekinstrument bespelen tekenen, schilderen, grafisch werk ander soort dans toneel, mime, cabaret, kleinkunst fotografie/ film/ video textiel, wandkleden maken, weven, kleding maken beeldhouwen, boetseren, pottenbakken, sieraden maken overige zang klassieke zang Gemiddelde leeftijd van beoefenaars Cultuurparticipatie van Rotterdammers,