INHOUD EERSTE DEEL 1. INLEIDING...3

Transcriptie

1 RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 16 mei 2000 (23.05) (OR. fr) 7704/00 CRIMORG 60 VERSLAG van : aan : Betreft : de Groep Evaluatiedeskundigen de Multidisciplinaire Groep Georganiseerde Criminaliteit Evaluatieverslag betreffende België inzake wederzijdse rechtshulp en dringende verzoeken in verband met opsporing van en beslag op goederen 1 INHOUD EERSTE DEEL 1. INLEIDING...3 TWEEDE DEEL: BESCHRIJVING VAN HET STELSEL 2. DE WEDERZIJDSE RECHTSHULP IN BELGIË Algemene presentatie De kernelementen van het Belgische rechtshulpselsel Het concrete functioneren van het rechtshulpstelsel De centrale autoriteit Statistieken Opleiding Richtsnoeren, richtlijnen en omzendbrieven De behandeling van dringende verzoeken Mogelijkheden tot beroep Controlemechanismen Algemene opmerkingen België heeft uit hoofde van artikel 9, lid 2, van het op 5 december 1997 door de Raad vastgestelde gemeenschappelijk optreden, besloten dit verslag openbaar te maken. 7704/00 ass/dl/nj 1

2 3. HET BIJZONDERE GEVAL VAN OPSPORING VAN EN BESLAG OP GOEDEREN De internationale overeenkomsten Opsporing van tegoeden De Wet van 20 mei Beroepsgeheim en onderzoeksgeheim Inbeslagnemingen Algemene opmerkingen...30 DERDE DEEL: BEOORDELINGEN EN OPMERKINGEN 4. EVALUATIE VAN DE TOEPASSING EN DE UITVOERING IN BELGIË VAN DE INTERNATIONALE VERBINTENISSEN - CONCLUSIES EN BIJZONDERE AANBEVELINGEN Algemene opmerkingen Andere opmerkingen ALGEMENE CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Aanbevelingen aan België Aanbevelingen aan de Europese Unie...40 BIJLAGE A Programma en lijst van de personen die aanwezig waren of van wie informatie verkregen is...42 BIJLAGE B Actieve rechtshulp: schematisch overzicht...46 BIJLAGE C Passieve rechtshulp: schematisch overzicht...48 BIJLAGE D Statistiques fournies par le Ministère de la Justice...50 BIJLAGE E Door de CFI verstrekte statistische gegevens...55 BIJLAGE F Algemene statistieken met betrekking tot de wederzijdse rechtshulp in strafzaken voor het parket van Antwerpen (8e bureel) /00 ass/dl/nj 2

3 EERSTE DEEL 1. INLEIDING 1.1. België is de achtste lidstaat die wordt geëvalueerd uit hoofde van het gemeenschappelijk optreden van 5 december 1997 "tot instelling van een mechanisme voor evaluatie van de uitvoering en toepassing op nationaal niveau van de internationale verbintenissen inzake de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit" De evaluatiedeskundigen waren: de heer Christian Le Briero, Frankrijk, Capitaine, Direction Générale de la Gendarmerie Nationale (Bureau de l'animation et de la coordination police judiciaire - lutte antiterroriste), Parijs, de heer Jeff Neuens, Luxemburg, commissaire principal, Service de Police judiciaire, Luxemburg, mevrouw Isabel Vevia Romero, Spanje, Subdirectora General Adjunta de cooperación jurídica internacional, Ministerio de Justicia, Madrid. Dit team heeft, begeleid door functionarissen van het secretariaat-generaal van de Raad, van 4 t/m 7 mei 1999 een bezoek gebracht aan België, na kennis te hebben genomen van de antwoorden op de vragenlijst Het programma van de evaluatie is opgenomen in bijlage A, met de lijst van de personen met wie een ontmoeting heeft plaatsgevonden of van wie informatie is verkregen Het onderhavige verslag is opgesteld door het evaluatieteam, met ondersteuning van het secretariaat-generaal van de Raad, op basis van de opmerkingen en de conclusies van de deskundigen. Het doel ervan is evaluatie van de toepassing in België van de internationale instrumenten voor samenwerking in strafzaken, meer bepaald de wetgeving en de nationale praktijken, waarbij met name aandacht wordt besteed aan gevallen van georganiseerde criminaliteit en dringende verzoeken in verband met opsporing van en beslag op goederen In het verslag worden achtereenvolgens het functioneren van de internationale wederzijdse rechtshulp, alsmede het systeem voor opsporing van en beslag op goederen belicht, en wordt de doeltreffendheid daarvan geëvalueerd. 7704/00 ass/dl/nj 3

4 TWEEDE DEEL: BESCHRIJVING VAN HET STELSEL 2 Achtereenvolgens worden het algemene stelsel (2) en het bijzondere geval van opsporing, bevriezing en inbeslagneming van goederen uiteengezet (3). 2. DE WEDERZIJDSE RECHTSHULP IN BELGIË 2.1. Algemene presentatie België beschikt niet over algemene wetgeving inzake wederzijdse rechtshulp. Het land beschikt evenmin over een specifieke wettekst waarin de taakverdeling tussen de rechterlijke macht en de overheid, of de procedure voor de uitvoering van rogatoire commissies is vastgelegd. Volgens het geldend recht wordt wederzijdse rechtshulp in België evenwel geregeld: door drie internationale instrumenten: - het Beneluxverdrag van 27 juni 1962, - het Europees Verdrag aangaande de wederzijdse rechtshulp in strafzaken van 20 april 1959, - de Overeenkomst ter uitvoering van het Akkoord van Schengen, door algemene nationale wettelijke bepalingen: - artikel 11 van het Gerechtelijk Wetboek, - artikel 873 van het Gerechtelijk Wetboek, - artikel 11 van de Uitleveringswet van 14 maart a Het Beneluxverdrag van 27 juni 1962 Op 27 juni 1962 heeft het Koninkrijk België met twee buurlanden, het Groothertogdom Luxemburg en het Koninkrijk der Nederlanden, een Verdrag gesloten aangaande de uitlevering (artikelen 1 t/m 21) en de rechtshulp in strafzaken (artikelen 22 t/m 50). Met dat instrument "verbinden de Hoge Verdragsluitende Partijen zich om (...) elkander wederzijds in zo ruim mogelijke mate rechtshulp te verlenen in elke procedure die betrekking heeft op strafbare feiten, waarvan de bestraffing, op het tijdstip waarop de rechtshulp wordt gevraagd, tot de bevoegdheid behoort van de rechterlijke autoriteiten van de verzoekende Partij" (artikel 22). 2 Dit deel van het verslag stoelt hoofdzakelijk op de antwoorden van België op de vragenlijst. 7704/00 ass/dl/nj 4

5 In de artikelen 20 en 24 wordt het volgende bepaald: Artikel 20: "1. Op verzoek van de verzoekende Partij zal de aangezochte Partij, voorzover zulks krachtens haar wetgeving is toegestaan, de voorwerpen in beslag nemen: a) die kunnen dienen als stukken van overtuiging; b) die afkomstig zijn van het strafbare feit en hetzij vóór, hetzij na de overlevering van de aangehouden persoon worden gevonden; en deze overdragen. 2. De overdracht is onderworpen aan de goedkeuring van de Raadkamer van de rechtbank van de plaats waar de huiszoeking en inbeslagneming hebben plaatsgevonden. De Raadkamer beslist of de in beslag genomen voorwerpen geheel of gedeeltelijk aan de verzoekende Partij worden overgedragen. Zij kan de teruggave bevelen van voorwerpen die niet rechtstreeks betrekking hebben op het feit dat de verdachte wordt ten laste gelegd, en beslist in voorkomend geval op bezwaren van derden, die houder waren van het voorwerp, of van andere rechthebbenden. 3. De overdracht van de voorwerpen bedoeld in het eerste lid van dit artikel kan zelfs plaatsvinden wanneer niet tot een reeds toegestane uitlevering wordt overgegaan in verband met het overlijden of de ontvluchting van de opgeëiste persoon.". Artikel 24: "1. De rogatoire commissies worden door de bevoegde rechterlijke autoriteit van de aangezochte Partij uitgevoerd alsof het ging om rogatoire commissies uitgaande van nationale rechterlijke autoriteiten. 2. Rogatoire commissies echter, die strekken tot een huiszoeking of een inbeslagneming, zullen slechts worden uitgevoerd voor feiten, welke op grond van dit verdrag aanleiding kunnen geven tot uitlevering, en onder het voorbehoud uitgedrukt in artikel 20, lid 2.". 2.1.b Het Europees Verdrag aangaande de wederzijdse rechtshulp in strafzaken van 20 april 1959 België is ondertekenende Partij 3 bij het Verdrag van 1959 ten aanzien waarvan het de volgende voorbehouden en verklaringen heeft ingediend. Voorbehouden. Artikel 2: De Regering van het Koninkrijk België behoudt zich het recht voor geen gevolg te geven aan een verzoek om rechtshulp, a) indien er ernstige redenen bestaan om te geloven dat dit verzoek betrekking heeft op een onderzoek ingesteld om de verdachte te vervolgen, te straffen of anderszins te treffen om reden van zijn politieke of zijn godsdienstige overtuigingen, van zijn nationaliteit, zijn ras of de bevolkingsroep waartoe hij behoort; b) in de mate waarin dit verzoek betrekking heeft op een vervolging of een procedure die onverenigbaar zijn met het beginsel "non bis in idem"; c) in de mate waarin dit verzoek betrekking heeft op een onderzoek betreffende feiten waarvoor de verdachte in België wordt vervolgd. 3 België heeft het Verdrag op 13 augustus 1975 bekrachtigd (inwerkingtreding op 11 november 1975) 7704/00 ass/dl/nj 5

6 Artikel 11: De Regering van het Koninkrijk België zal de in het artikel 11 bedoelde tijdelijke overbrenging slechts toestaan wanneer het gaat om een persoon die op haar grondgebied een straf uitzit en indien bijzondere overwegingen zich hiertegen niet verzetten Artikel 22: De regering van het Koninkrijk België zal de nadien genomen maatregelen bedoeld in artikel 22, slechts mededelen in de mate waarin de organisatie van het strafregister zulks mogelijk maakt. Artikel 26: Om reden van het bijzonder stelsel dat tussen de Benelux-landen bestaat, zal de Regering van het Koninkrijk België de leden 1 en 3 van het artikel 26 niet toepassen in haar betrekkingen met het Koninkrijk der Nederlanden en het Groothertogdom Luxemburg. De Regering van het Koninkrijk België behoudt zich de mogelijkheid voor, van deze bepalingen af te wijken wat haar betrekkingen met de andere Lidstaten van de Europese Economische Gemeenschap betreft. Verklaringen. Artikel 5: De Regering van het Koninkrijk België verklaart dat de ambtelijke opdrachten strekkende tot huiszoeking of inbeslagneming in België, slechts zullen worden uitgevoerd voor zover zij betrekking hebben op feiten die krachtens het Europese uitleveringsverdrag kunnen aanleiding geven tot uitlevering en op voorwaarde dat de Belgische rechter in de uitvoering heeft toegestemd overeenkomstig de nationale wetgeving. Zolang het Europese Uitleveringsverdrag 4 niet door België zal zijn bekrachtigd, zullen ambtelijke opdrachten slechts worden uitgevoerd wanneer zij betrekking hebben op feiten die volgens de Belgische wetgeving aanleiding kunnen geven tot uitlevering. Artikel 24: De Regering van het Koninkrijk België verklaart dat wat België betreft onder "rechterlijke autoriteiten" in de zin van het Verdrag dienen te worden verstaan, de leden van de rechterlijke macht die tot taak hebben recht te spreken, de onderzoeksrechters en de leden van het Openbaar Ministerie. 2.1.c. De Overeenkomst ter uitvoering van het Akkoord van Schengen België past hoofdstuk 2 (Wederzijdse rechtshulp in strafzaken) van titel III (Politie en veiligheid) van de Overeenkomst ter uitvoering van het Akkoord van Schengen van 19 juni 1990 toe, en met name artikel 53, waarin wordt bepaald dat een rechter een rechtshulpverzoek onder voorbehoud van het bepaalde in artikel 51 rechtstreeks tot een collega kan richten. Artikel 53: "1. Verzoeken om rechtshulp kunnen rechtstreeks tussen de rechterlijke autoriteiten worden gedaan en beantwoord. 2. Het bepaalde in lid 1 sluit niet uit dat verzoeken tussen de Ministeries van Justitie dan wel door tussenkomst van de nationale centrale bureaus van de Internationale Politie-organisatie (Interpol) worden gedaan en beantwoord.". 4 Het Europese Uitleveringsverdrag is door België ondertekend op 13 december 1957, en daarna bekrachtigd op 29 augustus 1997 (inwerkingtreding op 27 november 1997). 7704/00 ass/dl/nj 6

7 Artikel 51: "De Overeenkomstsluitende Partijen onderwerpen de inwilligbaarheid van rogatoire commissies strekkende tot huiszoeking en inbeslagneming niet aan verdergaande voorwaarden dan dat: a) het aan de rogatoire commissie ten grondslag liggende feit naar het recht van beide Overeenkomstsluitende Partijen strafbaar is gesteld met een vrijheidsstraf of een tot vrijheidsbeneming strekkende maatregel met een maximum van ten minste zes maanden, dan wel naar het recht van een van beide Overeenkomstsluitende Partijen strafbaar gesteld met een sanctie met een zelfde maximum en naar het recht van de andere Overeenkomstsluitende Partij als een vergrijp tegen voorschriften betreffende de orde door de bestuurlijke autoriteiten wordt bestraft, mits van hun beslissingen beroep openstaat op een ook in strafzaken bevoegde rechter; b) de uitvoering van de rogatoire commissie overigens verenigbaar is met het recht van de aangezochte Overeenkomstsluitende Partij.". 2.1.d. De algemene nationale wettelijke bepalingen In het nationaal Belgisch recht verdienen op het gebied van rechtshulp in strafzaken drie algemene wettelijke bepalingen de aandacht: artikel 11 van het Gerechtelijk Wetboek, artikel 873 van datzelfde Wetboek en de Uitleveringswet van 15 maart i) Artikel 11 van het Gerechtelijk Wetboek: De rechters kunnen hun rechtsmacht niet overdragen. Zij kunnen niettemin ambtelijke opdrachten geven aan een andere rechtbank of aan een andere rechter, en zelfs aan vreemde gerechtelijke overheden, om daden van onderzoek te doen verrichten. Dit artikel bepaalt dat een rogatoire commissie ("ambtelijke opdracht") tot buitenlandse autoriteiten kan worden gericht, waarbij evenwel niets over de te volgen procedure wordt gezegd. Het legt dus het beginsel van actieve rechtshulpverzoeken vast, maar niets meer dan het beginsel. ii) Artikel 873 van het Gerechtelijk Wetboek: De rechtbank of de rechter aan wie een ambtelijke opdracht wordt gericht, is verplicht die te doen uitvoeren. Evenwel mag de ambtelijke opdracht van een vreemde rechterlijke overheid enkel worden uitgevoerd na machtiging van de minister van Justitie, tenzij de internationale verdragen anders bepalen. De rechtbank van eerste aanleg, de arbeidsrechtbank of de rechtbank van koophandel waaraan een ambtelijke opdracht wordt gegeven, kan een rechter van gelijke of lagere graad aanwijzen om de bevolen verrichtingen te doen. In dit artikel wordt bepaald dat elke rechter of rechterlijke autoriteit de plicht heeft passieve rechtshulpverzoeken uit te voeren of te doen uitvoeren. Maar het artikel legt tegelijkertijd de verplichting op dat om de voorafgaande machtiging van de minister van Justitie moet worden verzocht, tenzij de internationale verdragen anders bepalen. Bijgevolg is de voorafgaande machtiging van de minister onontbeerlijk voor rechtshulpverzoeken die uit hoofde van een ander instrument dan het Beneluxverdrag worden gedaan. In artikel 24, lid 1, van het Beneluxverdrag wordt immers bepaald dat "de rogatoire commissies door de bevoegde rechterlijke autoriteit van de aangezochte Partij worden uitgevoerd alsof het ging om rogatoire commissies uitgaande van nationale rechterlijke autoriteiten" 5. En voor Belgische binnenlandse rogatoire commissies is geen voorafgaande machtiging van de minister nodig. 5 Bovendien wordt in artikel 38 (leden 1 en 2) bepaald dat rogatoire commissies rechtstreeks door de ene rechterlijke autoriteit aan de andere worden gedaan. 7704/00 ass/dl/nj 7

8 Artikel 873 van het Gerechtelijk Wetboek is met name bedoeld om een algeheel toezicht op de landsbelangen en de eerbiediging van de interne openbare orde te waarborgen, hetgeen traditioneel de taak is van de uitvoerende macht 6. iii) Artikel 11 van de Uitleveringswet van 15 maart 1874: "De rogatoire commissies uitgaande van de bevoegde vreemde autoriteiten en strekkende tot een huiszoeking of de inbeslagneming van het voorwerp van het misdrijf of van overtuigingsstukken, zullen slechts in België mogen uitgevoerd worden wegens een der feiten in artikel 1 van onderhavige wet voorzien 7. Behalve in het geval voorzien in artikel 5, moeten ze voorafgaandelijk door de raadkamer van de rechtbank van eerste aanleg van de plaats waar de huiszoekingen en inbeslagnemingen zullen worden uitgevoerd, uitvoerbaar worden verklaard. De raadkamer zal eveneens beslissen of er al dan niet aanleiding is om de papieren en andere in beslag genomen voorwerpen, geheel of ten dele, aan de aanzoekende regering over te maken. Zij zal de teruggave bevelen van de papieren en andere voorwerpen die geen rechtstreeks verband houden met het aan verdachte ten laste gelegde feit, en zal eventueel beslissen over de terugvorderingen van derde bezitters of andere rechthebbenden.". Met deze wettelijke bepaling wordt de inwilliging van een verzoek tot uitvoering van passieve rogatoire commissies betreffende huiszoekingen en inbeslagnemingen dus aan een minimumhoogte van de straf gekoppeld, en komt er een dubbele controle vooraf en achteraf door de raadkamer van de rechtbank van eerste aanleg van het arrondissement waar de maatregelen moeten worden uitgevoerd De kernelementen van het Belgische rechtshulpstelsel Het Belgische rechtshulpstelsel is gebaseerd op verscheidene specifieke elementen. 2.2.a. De voorafgaande machtiging door de minister Met uitzondering van verzoeken uitgaande van de twee andere staten die het Beneluxverdrag hebben ondertekend, vereist elk willekeurig rechtshulpverzoek in strafzaken voorafgaand aan de uitvoering ervan een machtiging door de minister van Justitie. Die regel is zelfs van kracht in dringende gevallen en wanneer verzoeken rechtstreeks tussen rechterlijke autoriteiten worden gedaan. Een Belgische rechter die rechtstreeks een rogatoire commissie ontvangt, dient derhalve onmiddellijk na ontvangst van het verzoek de vereiste machtiging aan te vragen. Dat verloopt meestal via het plaatselijke parket, per fax; het antwoord volgt binnen een tamelijk korte termijn, zo nodig binnen enkele uren. In uitzonderlijke gevallen schijnt de machtiging mondeling, of zelfs achteraf te worden verkregen. 6 7 Zie artikel 2, sub b), van het Europees Verdrag van Artikel 1 van de Wet van 15 maart 1874 is gewijzigd bij een Wet van 31 juli Het behelst niet meer een opsomming van de strafbare feiten, maar de vaststelling van een strafhoogte. Lid 2 luidt als volgt: "Grond voor uitlevering kunnen alleen die feiten opleveren welke luidens de Belgische en de buitenlandse wet strafbaar zijn met een vrijheidsstraf waarvan de maximumduur groter is dan één jaar.". 7704/00 ass/dl/nj 8

9 Deze verplichte controle is nodig om na te gaan of de bepalingen van artikel 11 van de Uitleveringswet van 1874 in acht worden genomen. Daardoor kan ook worden nagegaan in welke mate wordt geraakt aan de wezenlijke belangen 8, als bedoeld in artikel 2, sub b), van het Verdrag van b. De bindende kracht van internationale verdragen België past de internationale verdragen rechtstreeks toe als de bepalingen ervan voldoende precies zijn. De nationale wet kan niet van een door België bekrachtigd verdrag afwijken, tenzij: a) daarin uitdrukkelijk is voorzien in dat verdrag, b) het verdrag bepalingen van algemene aard bevat die door de wet moeten worden aangevuld. Omgekeerd kan een verdrag altijd van de nationale wet afwijken. 2.2.c. Wederkerigheid Wederkerigheid is in beginsel geen vereiste, en rechtshulp kan zelfs worden verleend bij ontstentenis van een verdrag met de betrokken staat. Zo heeft België in 1998 rechtshulp verleend aan de Chinese rechterlijke autoriteiten, hoewel het door geen enkel internationaal instrument met dat land is gelieerd. 2.2.d. Dubbele strafbaarheid België past het beginsel van dubbele strafbaarheid toe, maar baseert zich er alleen op bij rechtshulpverzoeken die strekken tot dwangmaatregelen, te weten in beginsel huiszoekingen en inbeslagnemingen. Dat vloeit ondubbelzinnig voort uit artikel 51 van de Schengenuitvoeringsovereenkomst, waarin wordt bepaald dat de inwilligbaarheid van rogatoire commissies aan de volgende voorwaarden is onderworpen: a) dubbele strafbaarheid in het recht van beide overeenkomstsluitende staten; b) verenigbaarheid van het recht van de verzoekende staat met dat van de aangezochte staat. Voorts kunnen huiszoekingen en inbeslagnemingen alleen worden uitgevoerd indien het verzoek feiten betreft waarop een bepaald strafmaximum staat, met dien verstande dat de hoogte naar gelang van de verschillende mogelijkheden varieert: 8 Belastingen werden lang als een wezenlijk belang beschouwd, maar tegenwoordig niet meer. 7704/00 ass/dl/nj 9

10 in de Beneluxlanden bedraagt het strafmaximum ten minste 6 maanden overeenkomstig artikel 24, lid 2, van het Beneluxverdrag van 27 juni 1962, waarin wordt bepaald dat rogatoire commissies "die strekken tot een huiszoeking of een inbeslagneming, slechts zullen worden uitgevoerd voor feiten, welke op grond van dit verdrag 9 aanleiding kunnen geven tot uitlevering, en onder het voorbehoud uitgedrukt in artikel 20, lid 2." 10. in de Schengenlanden bedraagt het strafmaximum eveneens ten minste zes maanden overeenkomstig artikel 51, sub a), van de Schengenuitvoeringsovereenkomst, waarin wordt bepaald dat de feiten in beide staten strafbaar moeten zijn gesteld met een vrijheidsstraf met een maximum van ten minste zes maanden, dan wel met een sanctie met eenzelfde maximum. in de overige staten die partij zijn bij het Europees Verdrag van 1959 bedraagt het strafmaximum ten minste één jaar. in de staten die geen partij zijn bij het Europees Verdrag van 1959 bedraagt het strafmaximum ten minste één jaar overeenkomstig artikel 11 van de Uitleveringswet van 14 april 1874, waarin naar artikel 1 van diezelfde wet wordt verwezen. 2.2.e. De instelling van de nationaal magistraat Vanwege "de dringende noodzaak de opsporingen, onderzoeken en vervolgingen in verband met bepaalde vormen van zware criminaliteit te coördineren en centraal te beheren", werd het ambt van nationaal magistraat ingesteld (1990) 11. De drie actieterreinen van de nationale magistraat zijn georganiseerde criminaliteit in haar verschillende gedaanten, zwaar banditisme en terrorisme. Ter verduidelijking van hun status, werd er op 4 maart 1997 een wet tot instelling van het college van procureurs-generaal goedgekeurd en in het Gerechtelijk Wetboek een artikel 144 bis ingevoegd met de volgende tekst: 1. Het college van procureurs-generaal wordt bijgestaan door nationaal magistraten wier opdracht zich over het gehele grondgebied van het Rijk uitstrekt. 2. De nationaal magistraten worden, op voordracht van de Minister van Justitie en op advies van het college van procureurs-generaal door de Koning aangewezen uit de leden van het openbaar ministerie die gedurende minstens vijf jaar het ambt van magistraat van het openbaar ministerie of van onderzoeksrechter hebben uitgeoefend. Zij worden aangewezen voor een termijn van vijf jaar, die ten hoogste tweemaal hernieuwd kan worden Artikel 2, lid 1, van het Verdrag: "Tot uitlevering zullen kunnen leiden de feiten, die krachtens de wetten van de verzoekende Partij en van de aangezochte Partij strafbaar zijn gesteld, met een vrijheidsstraf of met een maatregel, welke vrijheidsbeneming medebrengt, met een maximum van ten minste zes maanden, dan wel met een zwaardere straf of maatregel. (...)". Artikel 20, lid 2: "De overdracht is onderworpen aan de goedkeuring van de raadkamer van de rechtbank van de plaats waar de huiszoeking en inbeslagneming hebben plaatsgevonden. De raadkamer beslist of de in beslag genomen voorwerpen geheel of gedeeltelijk aan de verzoekende Partij worden overgedragen. Zij kan de teruggave bevelen van voorwerpen die niet rechtstreeks betrekking hebben op het feit dat de verdachte wordt ten laste gelegd, en beslist in voorkomend geval op bezwaren van derden, die houder waren van het voorwerp, of van andere rechthebbenden.". Omzendbrief van de minister van Justitie van 25 april /00 ass/dl/nj 10

11 3. De nationaal magistraten staan onder het gezag van het college van procureursgeneraal. Zij worden, onder het toezicht en de leiding van het lid van het college dat de Koning hiertoe heeft aangewezen na overleg met het college van procureurs-generaal, met de volgende opdrachten belast: 1º zorgen voor de coördinatie van de uitoefening van de strafvordering en de internationale samenwerking vergemakkelijken in overleg met een of meer procureurs des Konings. Indien dit noodzakelijk is, kunnen zij daartoe, na de territoriaal bevoegde procureur-generaal te hebben ingelicht en behoudens diens andersluidende beslissing, dwingende onderrichten geven aan een of meer procureurs des Konings; 2º alle dringende maatregelen nemen die met het oog op de uitoefening van de strafvordering noodzakelijk zijn, zolang een procureur des Konings zijn wettelijk bepaalde bevoegdheid niet heeft uitgeoefend. Deze maatregelen zijn bindend voor de procureur des Konings. Op het gebied van internationale samenwerking beschikken de drie nationale magistraten over hun eigen bevoegdheden, maar stellen zij zich daarnaast voor zowel passieve als actieve rogatoire commissies voor bijstand en ondersteuning ten dienste van de parketmagistraten en de onderzoeksrechters. Zij beschikken daarnaast echter over een injunctierecht ten overstaan van de procureur des Konings. Voor de binnenkomende verzoeken verrichten ze de volgende taken: 1) In dringende gevallen zijn ze belast met de snelle overbrenging van het verzoek, de voorbereiding van de uitvoering ervan en de aanwijzing van de politiedienst. 2) Indien het arrondissement niet bekend is, of er meer dan één arrondissement betrokken is, zijn ze verantwoordelijk voor de toewijzing van de zaak. 3) Als de plaatsbepaling onmogelijk is, er deskundigen moeten worden aangewezen of er een mobiele telefoon moet worden geïdentificeerd, doen zij die opdrachten uitvoeren. Voor de uitgaande verzoeken verrichten ze de volgende taken: 1) Ze laten hun collega's gebruikmaken van hun deskundigheid inzake de toepasselijke wetgeving, of voor het opstellen van het rechtshulpverzoek. 2) Ze verlenen bijstand bij de toewijzing door de geadresseerde te lokaliseren en het verzoek over te brengen. 3) Ze vergemakkelijken de voorbereiding en de follow-up van de uitvoering door taalkundige kwesties op te lossen (de nationale magistraten zijn meertalig); ze onderhouden de rechtstreekse contacten en worden bijgestaan door de in het buitenland fungerende Belgische verbindingsofficieren 12. Ook zijn de nationale magistraten betrokken bij de staatsveiligheid en staan ze in contact met de internationale rechtbanken en het ministerie van Buitenlandse Zaken, zodat ze op bepaalde gebieden bevoorrechte gesprekspartners zijn. Ook hebben ze specifieke bevoegdheden inzake grensoverschrijdende observaties (in het kader van Schengen), gecontroleerde afleveringen en undercoveroperaties (pseudo-aankopen en infiltraties). 12 België beschikt over verbindingsofficieren in Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Polen, Italië, Spanje, Rusland, Colombia, Turkije, de VS, Marokko, Nederland, bij Europol en bij Interpol. Het ambt van verbindingsmagistraat kent België niet. 7704/00 ass/dl/nj 11

12 Luidens een interministeriële omzendbrief van 10 maart 1995 over de gevolgen van de Schengenovereenkomst is "op gerechtelijk vlak, voor wat België betreft, de autoriteit belast met de internationale politionele samenwerking en wederzijdse rechtshulp in alle zaken waar een dringende gerechtelijke tussenkomst zich opdringt, de Nationale Magistraat", die daartoe is aangewezen door het College van procureurs-generaal. Er zijn drie nationale magistraten. Ze worden bijgestaan door een secretariaat van 5 personen en door een jurist. Hun bureau is het nationale contactpunt van het Europees Justitieel Netwerk. Ze zijn 24 uur per dag in functie. Ze onderhouden contacten met meer dan 50 landen. Bij een wet van 22 december 1998 is er een federaal parket ingesteld. De nationale magistraten zullen deel uitmaken van dit nieuwe federale parket. De betrokken wet zal echter pas in werking treden nadat de aanvullende wetten zijn aangenomen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering ervan. 2.2.f. De afdeling Internationale Politiesamenwerking In hetzelfde gebouw waarin de nationale magistraten zetelen bevindt zich de Afdeling Internationale Politiesamenwerking (IPS), die een onderdeel vormt van de Algemene Politiesteundienst (APSD). De IPS is opgericht om bij te dragen tot een betere samenwerking en coördinatie tussen de politiediensten, en de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken bij te staan in de internationale politiesamenwerking. De IPS biedt onderdak aan het Nationaal Centraal Bureau van Interpol, de nationale Europoleenheid, het Schengeninformatiesysteem en de centrale Schengeninstantie en is belast met het beheer van de verbindingsofficieren en de internationale contactpunten. Het hoofd van de afdeling IPS staat permanent in verbinding met het bureau van de nationale magistraten, hetgeen wordt vergemakkelijkt door het feit dat de diensten in hetzelfde gebouw zijn gevestigd. Zo wordt voorzien in de bestudering en behandeling van vraagstukken betreffende het algemene beleid, de operationele activiteiten en het gebruik van ondersteuning (juridische dienst, vertaaldienst en informatiebeheer). Het functioneren van de IPS stoelt op vier beginselen: - de IPS is het nationale contactpunt voor België, - politiële informatie is het eigendom van de rechterlijke autoriteit, - geen enkel kanaal geniet het alleenrecht (Schengen, Interpol, enz.), - de IPS zorgt voor de onderlinge communicatie tussen de kanalen. De werkzaamheden van de IPS kunnen als volgt worden beschreven: - informatiebeheer (informatie-uitwisselingen, beheer van gegevensbestanden, werkzaamheden in verband met informatieonderzoek en -analyse), - grensoverschrijdende operaties (gezamenlijke teams), - planning (strategie, operationele coördinatie, projecten). 7704/00 ass/dl/nj 12

13 Vermeld moet worden dat bij een wet van 7 december 1998 de politiestructuur in België ingrijpend is gewijzigd. Er zullen in de toekomst nog slechts twee niveaus bestaan: - de federale politie (bestaande uit de huidige rijkswacht en gerechtelijke politie) die zich zal belasten met gespecialiseerde, het plaatselijke niveau overstijgende taken, en met een ondersteuningstaak ten behoeve van de plaatselijke politiekorpsen, - de plaatselijke politiekorpsen. Deze hervorming zou binnenkort in werking moeten treden. 2.2.g. De CDGEFID (Centrale Dienst voor de bestrijding van de Georganiseerde Economische en Financiële Delinquentie) De CDGEFID 13 is samen met de bijzondere brigade belast met de repressie van de zware criminaliteit en de centrale dienst voor de bestrijding van de corruptie (CDBC), een van de drie afdelingen van het Commissariaat-Generaal van de gerechtelijke politie bij de parketten. De CDGEFID is belast met twee soorten opdrachten: een operationele en een documentaire. De operationele opdracht bestaat erin "(...) de ernstige en complexe economische, financiële, sociale of fiscale misdaden en wanbedrijven in verband met georganiseerde misdaad op te sporen of de opsporing ervan te ondersteunen, in het bijzonder: a) het witwassen van de opbrengst van ernstige of georganiseerde criminaliteit; b) de ernstige en/of georganiseerde sociale of fiscale inbreuken, met name deze waarbij bijzonder complexe mechanismen worden aangewend, waarbij gebruik wordt gemaakt van procedures van internationale omvang of die een belangrijk nadeel berokkenen aan de Schatkist van de Belgische Staat of van buitenlandse staten; c) de fraude ten nadele van de doelstellingen of de financiële belangen van de Europese Unie; d) het misdrijf van voorkennis; e) het onwettig aantrekken van spaargeld in het openbaar; f) de beurskoersmanipulatie; g) de financiële oplichting.". Die opdracht is gebaseerd op twee elkaar aanvullende beginselen: specialiteit (de betrokken politiedienst houdt zich uitsluitend bezig met economische, financiële, sociale en fiscale zaken) en proportionaliteit (de overtredingen zijn ernstig van aard en houden verband met georganiseerde criminaliteit). De documentaire opdracht bestaat in "(...) het dynamisch beheer en de exploitatie van een geschikte operationele gespecialiseerde documentatie ten behoeve van alle politiediensten (...)". Voor de verbinding tussen de rechterlijke autoriteit en die gespecialiseerde politiediensten zijn met name de hulpmagistraten verantwoordelijk. Beide kunnen over één hulpmagistraat beschikken. 13 Omzendbrief COL 2/99 van 10 februari 1999 aan het College van procureurs-generaal bij de Hoven van Beroep. 7704/00 ass/dl/nj 13

14 2.3. Het concrete functioneren van het rechtshulpstelsel 2.3.a. Actieve verzoeken (zie schema in bijlage B) Rogatoire commissies kunnen uitgaan van onderzoeksrechters en parketmagistraten. Wanneer het dossier zich in het stadium van het opsporingsonderzoek bevindt, wordt het verzoek door de procureur des konings of door zijn substituut gedaan. Wanneer het dossier zich in het stadium van het gerechtelijk onderzoek bevindt, berust de bevoegdheid bij de onderzoeksrechter. Over het algemeen zij erop gewezen dat in de Belgische strafrechtspleging dwangmaatregelen onder de uitsluitende bevoegdheid van de onderzoeksrechter vallen. Wanneer dergelijke maatregelen noodzakelijk zijn, dient de procureur dus de onderzoeksrechter in te schakelen. Bij het opstellen van het rechtshulpverzoek kunnen de nationale magistraten hun collega's ondersteuning bieden, met name in complexe gevallen, waarin hun tussenkomst een reële meerwaarde heeft. De aldus opgestelde rogatoire commissie kan, naar gelang van het gehanteerde internationale instrument, op drie manieren worden overgebracht: 1) Rechtstreeks tussen de rechterlijke autoriteiten, in het kader van het Beneluxverdrag (artikel 38), in het kader van de Schengenuitvoeringsovereenkomst (artikel 53), of in het kader van het Europees Verdrag van 1959 in dringende gevallen (artikel 15, lid 2). 2) Tussen de ministers van Justitie overeenkomstig het verdrag van de Raad van Europa van 1959, in niet-dringende gevallen. De overbrenging volgt dan de hiërarchieke weg (onderzoeksrechter, substituut, procureur, procureur-generaal, ministerie). 3) Langs diplomatieke weg, in andere gevallen dan onder 1) en 2). In die gevallen brengt het ministerie van Justitie het verzoek over aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. De nationale magistraten kunnen bij het overbrengen van verzoeken een belangrijke rol vervullen, met name als coördinatoren of als gesprekspartners, meer bepaald in dringende gevallen. De uitvoeringsstukken van de rogatoire commissie keren over het algemeen terug langs dezelfde weg als de heenweg. Niettemin schijnen in de praktijk sommige onderzoeksrechters en procureurs de stukken rechtstreeks toe te zenden aan de rechterlijke autoriteit die het verzoek heeft opgesteld. Magistraten en politieagenten mogen zich naar het buitenland begeven om in de aangezochte staat de uitvoering van Belgische rogatoire commissies te ondersteunen. Het beheer van die reizen is geregeld bij ministeriële omzendbrieven 14. Voor dienstreizen boven BEF (495,7870 euro) moet door het ministerie van Justitie een machtiging worden verstrekt. Politiefunctionarissen en magistraten moeten zelf de praktische kanten van hun dienstreis regelen. De referentietarieven zijn die van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De machtiging voor de dienstreis kan worden verkregen via een spoedprocedure. De aangevoerde motiveringen worden door het ministerie niet gecontroleerd, want dat zou een inmenging van de uitvoerende macht in de rechterlijke macht betekenen; de betrokken procureurgeneraal brengt echter een advies uit. Over het algemeen volgt het ministerie het advies van de procureur-generaal. 14 Ministeriële omzendbrieven van 7 oktober 1983, 11 juli 1984 en 24 juni /00 ass/dl/nj 14

15 In het geval van de nationale magistraten berust de taak om een advies uit te brengen over de opportuniteit van de dienstreisaanvraag bij de procureur-generaal die belast is met het toezicht op en de leiding over deze magistraten. Dienstreisaanvragen schijnen voor nationale magistraten gemakkelijker te worden ingewilligd dan voor andere magistraten. Tenslotte kan de minister in een uitzonderlijke zaak zelf een machtiging verlenen voor een lange reis naar het buitenland (bijvoorbeeld: de zaak van de Belgische para's in Rwanda). 2.3.b. Passieve verzoeken (zie schema in bijlage C) Zoals hierboven vermeld, worden inkomende rogatoire commissies, naar gelang van de vraag of ze onder het Beneluxverdrag, de Schengenuitvoeringsovereenkomst, het Verdrag van 1959 of een ander kader ressorteren, op de volgende wijze overgebracht: rechtstreeks tussen de rechterlijke autoriteiten; rechtstreeks tussen de ministers van Justitie. In dat geval worden de verzoeken overgebracht van het ministerie naar de procureur-generaal 15, daarna naar de procureur des konings, vervolgens naar de substituut, die het in voorkomend geval aan de raadkamer voorlegt teneinde de rogatoire commissie uitvoerbaar te maken. De aldus ingeschakelde substituut of onderzoeksrechter doet het verzoek vervolgens uitvoeren door de politie; langs diplomatieke weg. De nationale magistraten vervullen bij inkomende rogatoire commissies een grotere rol wanneer op grond van het verzoek niet met zekerheid kan worden vastgesteld welk arrondissement bevoegd is, wanneer het een complex verzoek betreft met opdrachten in verschillende rechtsgebieden of wanneer er bijzondere technieken zoals undercoveroperaties moeten worden aangewend. Ze bevinden zich dan op hun eigen bevoegdheidsterrein en oefenen ten volle hun rechten uit. De rechterlijke autoriteit die uit hoofde van het Beneluxverdrag rechtstreeks van een buitenlandse collega een rogatoire commissie ontvangt, voert die uit als een binnenlands verzoek, zonder voorafgaande machtiging door de minister. In alle andere gevallen is de rechter of de procureur verplicht vooraf een machtiging van de minister aan te vragen. In uiterst dringende gevallen kunnen politiefunctionarissen het rechtshulpverzoek materieel bij het ministerie van Justitie indienen, om onmiddellijk de machtiging te verkrijgen. Meestal wordt echter de fax gebruikt. In de praktijk schijnen verzoeken mondeling te kunnen worden gedaan, en schijnen diverse rechterlijke autoriteiten tegelijkertijd de procedures te starten en het verzoek aan het ministerie te richten. 15 Naar verluidt, onderwerpt het parket-generaal van Brussel de dossiers aan een volledige controle, terwijl dat van Antwerpen de dossiers alleen maar registreert met het oog op de follow-up. 7704/00 ass/dl/nj 15

16 Bovendien moet, indien de rogatoire commissie huiszoekings- en inbeslagnemingsmaatregelen betreft, de raadkamer van de rechtbank van eerste aanleg 16 van het arrondissement waar de opdrachten moeten worden uitgevoerd, de rogatoire commissie uitvoerbaar maken door middel van een exequaturbeschikking, tenzij het rechtshulpverzoek uitgaat van een land dat het Beneluxverdrag 17 heeft ondertekend. Vervolgens kan de rechter hetzij zelf optreden, hetzij politiefunctionarissen (van de gerechtelijke politie of de rijkswacht) daartoe machtigen. Ook al worden de rechtshulpverrichtingen bijgewoond door politiefunctionarissen of een rechter uit het buitenland, de autoriteiten van de aangezochte staat houden het gezag over de uitvoering van de opdrachten. De toezending van de uitvoeringsstukken naar de verzoekende autoriteiten verloopt in omgekeerde richting langs dezelfde weg die voor de oorspronkelijke overbrenging van het verzoek werd gevolgd. Indien de verzoeken daarenboven inbeslagnemingen betroffen, kunnen de in beslag genomen voorwerpen pas aan de verzoekende autoriteiten worden toegezonden nadat de raadkamer toestemming heeft verleend voor de toezending van de stukken. De eigenaar van de in beslag genomen voorwerpen wordt opgeroepen voor een verhoor dat plaatsvindt ongeveer 14 dagen nadat de raadkamer is ingeschakeld. Dat rechtscollege beoordeelt: a) of de in beslag genomen voorwerpen rechtstreeks verband houden met de aan de verdachte ten laste gelegde feiten, b) of ze in hun geheel of gedeeltelijk moeten worden toegezonden, c) of de feiten uitlevering rechtvaardigen (artikel 11 van de Wet van 15 maart 1874) De centrale autoriteit 2.4.a. Organisatie In de praktijk wordt de rol van het ministerie van Justitie vervuld door de afdeling Individuele Strafrechtshulp van de dienst Internationale Gerechtelijke Samenwerking binnen het directoraat-generaal Strafwetgeving en Rechten van de Mens. Het team van de afdeling Individuele Strafrechtshulp bestaat uit: 3 juristen met bevoegdheid voor het behandelen van de afzonderlijke dossiers (inclusief het hoofd van dienst), met name inzake uitlevering, 3 ambtenaren die fungeren als administratieve hulpkrachten, meer bepaald op het gebied van rogatoire commissies. De afdeling wordt voorts ondersteund door 3 ambtenaren die zijn belast met het beheer van de archieven van het directoraat-generaal. De sectie Internationale Onderhandelingen, ten slotte, bestaat uit drie juristen, die met name werkzaam zijn op het gebied van de nieuwe instrumenten inzake rechtshulp, en van andere onderhandelingen in het kader van de Raad van Europa, de OESO, de Europese Unie en de Verenigde Naties Met alleensprekende rechter. Standpunt vastgesteld door het Hof van Cassatie bij arrest d.d. 26 mei /00 ass/dl/nj 16

17 2.4.b. Rol van de Centrale Autoriteit Uitgezonderd de gevallen van rechtstreekse toezending tussen de rechterlijke autoriteiten onderling, zoals vastgelegd in de internationale instrumenten waarbij België partij is (Beneluxverdrag, Schengenuitvoeringsovereenkomst, artikel 15, lid 2, van het Verdrag van de Raad van Europa van 1959) is het ministerie van Justitie de centrale autoriteit waarlangs alle internationale rechtshulpverzoeken passeren. Zo ontvangt de centrale autoriteit de actieve rechtshulpverzoeken, en brengt ze die, naar gelang van de verschillende mogelijkheden, over aan het ministerie van Buitenlandse Zaken voor toezending langs diplomatieke weg, of rechtstreeks aan de minister van Justitie van het land van bestemming. Bij passieve rechtshulpverzoeken richt de centrale autoriteit de dossiers tot het bevoegde parketgeneraal dat het zelf aan het parket van de bevoegde procureur des konings zal overbrengen. Voorafgaand verleent ze de in artikel 873, tweede alinea, van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde machtiging. Die machtiging wordt verleend na een summier wettigheidsonderzoek ten aanzien van artikel 11 van de Wet van De centrale autoriteit beschikt niet over een automatisch herinneringssysteem voor rogatoire commissies waarvan de uitvoering op zich laat wachten. Ze reageert slechts op dringende vragen van de verzoekende autoriteit, die zelf een herinnering stuurt. Ze stuurt die herinnering dan door 19. Overigens heeft de centrale autoriteit twijfels bij het nut van zo'n herinnering. Het is immers meer dan eens nodig gebleken herinneringen te sturen. 2.4.c. Functioneren van het ministerie van Justitie In de dagelijkse praktijk oefent het ministerie van Justitie geen algemene controle uit over kwesties in verband met internationale rogatoire commissies (het bestaan ervan, de uitvoering, de inwilliging, enz...), aangezien veel rogatoire commissies rechtstreeks van de ene rechter tot de andere worden gericht. Dat is met name het geval bij rechtshulp in het kader van het Beneluxverdrag, omdat die rechtstreeks tussen rechterlijke autoriteiten verloopt. Daarentegen zou het ministerie van alle andere verzoeken kennis moeten hebben, aangezien het rechtstreeks optreedt voor het verlenen van de in artikel 873, tweede alinea, van het Gerechtelijk Wetboek bedoelde machtiging. Niettemin schijnt de machtiging van het ministerie in bepaalde grensstreken niet altijd te worden aangevraagd, omdat ze louter een formaliteit lijkt te zijn. Buiten het kader van het Beneluxverdrag oefent het ministerie slechts reactief controle uit, wanneer een verzoekende staat zich zorgen maakt over de gang van zaken in verband met zijn verzoek, en een herinnering heeft gestuurd. Er is dus geen echte voorafgaande controle op de zaken waarvan het ministerie kennis moet nemen De afgelopen jaren is er slechts één maal een verzoek afgewezen. Dat betrof de weigering tot uitvoering van een Frans verzoek in verband met het kraken van televisiedecoders. In België staan daar slechts boetes bij wijze van strafsancties op, hetgeen geen uitlevering toelaat. Het parket-generaal van Antwerpen heeft een automatisch systeem (agendering) opgezet, waarbij voor tot hem gerichte rogatoire commissies om de drie maanden een herinnering wordt gestuurd. 7704/00 ass/dl/nj 17

18 2.5. Statistieken 2.5.a. Het ministerie van Justitie Momenteel beschikken de diensten van het ministerie van Justitie niet over een algemeen informaticasysteem voor het genereren van nuttige en volledige statistieken. Het aantal dossiers per jaar bedraagt echter plus minus 3000 (1200 passief en 1800 actief). Desondanks heeft het ministerie voor het evaluatieteam cijfermateriaal over het jaar 1998 opgesteld 20. Die gegevens staan in bijlage D. 2.5.b. Rechtbanken en hoven In de rechtbanken van eerste aanleg en de hoven van beroep is de situatie gelijk. De evaluatiedeskundigen hebben tijdens hun bezoek kunnen constateren dat in sommige gevallen nog handmatig een register wordt bijgehouden voor het beheer van passieve internationale rogatoire commissies c. De nationale magistraat Het bureau van de nationale magistraten slaat de zaken die het behandelt in een eigen informaticasysteem op. Die gegevens blijven versnipperd, doordat ze zijn onderverdeeld over de specifieke actiegebieden van de nationale magistraten. Tabel van de jaarlijks geopende dossiers 22 : Jaar Percentage Operationele dossiers Administratieve dossiers Documentatie Totaal Voor het opstellen van die statistieken heeft het ministerie criminologen in dienst genomen. De cijfers van de betrokken rechtbank luiden als volgt: 36 passieve rogatoire commissies in 1998 en 12 in 1999 (op de datum van het evaluatiebezoek). Het staat vast dat rogatoire commissies in de operationele dossiers staan geregistreerd, maar men bedenke wel dat niet alle operationele dossiers rogatoire commissies in enge zin zijn. Het kan gaan om informatieverzoeken, enz /00 ass/dl/nj 18

19 De verdeling per lidstaat van de Europese Unie is als volgt: Nederland : 29% Duitsland : 26% Frankrijk : 20% Verenigd Koninkrijk : 7% Spanje : 6% Italië : 3% Luxemburg : 3% Portugal : 2% Oostenrijk : 1% Denemarken : 1% 2.5.d. De politie De Algemene Politiesteundienst heeft enkele cijfers voor 1998 verstrekt over de verrichtingen die in de artikelen 40 en 41 van de Schengenuitvoeringsovereenkomst worden bedoeld: - aantal geopende dossiers: 259 (stijging met 25% ten opzichte van 1997), - aantal uitgaande van België: 23 (daling met 50%), - aantal gericht tot België: 236 (stijging met 50% ten opzichte van 1997), - aantal normale observaties: 188, - aantal gecontroleerde afleveringen: 63. De verdeling per land is als volgt: Nederland : 145 Duitsland : 31 Verenigd Koninkrijk : 21 Frankrijk : 13 Luxemburg : 6 Italië : 2 Zweden : 1 Denemarken : Opleiding 2.6.a. Opleiding van ambtenaren Er is geen speciale opleiding voor ambtenaren die zijn belast met rechtshulpvraagstukken. Ze leren "al doende". Niettemin kunnen ze gebruik maken van de algemene permanente opleiding van ambtenaren. 2.6.b. Opleiding van rechters en procureurs Ieder jaar organiseert het directoraat-generaal Rechterlijke Organisatie opleidingssessies van twee dagen voor de zittende en de parketmagistratuur over wederzijdse rechtshulp in ruime zin. De gespecialiseerde magistraten, zoals de nationale magistraten, en het ministerie van Justitie zijn bij deze opleiding betrokken. 7704/00 ass/dl/nj 19

20 De gerechtelijke stagiaires (de toekomstige magistraten) krijgen eveneens een basisopleiding op dit gebied en nemen daarnaast deel aan de opleiding voor reeds in functie zijnde rechters. In de toekomst zal er bij bevorderingen rekening worden gehouden met de opleiding van de magistraten. 2.6.c. De opleiding van de politie De leden van de gerechtelijke politie en de rijkswacht krijgen een klassieke begin- en vervolgopleiding. De verbindingsofficieren krijgen een speciale opleiding Richtsnoeren, richtlijnen en omzendbrieven België heeft een grote hoeveelheid omzendbrieven uitgebracht over internationale rechtshulp. Zo is er op 10 december 1998 een interministeriële (Justitie en Binnenlandse Zaken) omzendbrief in omloop gebracht over de gevolgen van de Schengenuitvoeringsovereenkomst in het domein van de grenscontrole en de politiële en gerechtelijke samenwerking. Bovendien werd het plaatsnamenregister van Schengen aan de 27 parketten van het Koninkrijk toegezonden. Op 24 april 1995 werd een andere omzendbrief, uitgaande van het ministerie van Justitie alleen, gepubliceerd met betrekking tot de uitlevering en de wederzijdse rechtshulp in strafzaken. Daarvóór was er op 24 april 1990 een vertrouwelijke omzendbrief verstuurd over bijzondere opsporingstechnieken bij de bestrijding van zware of georganiseerde criminaliteit. Die werd geactualiseerd door een nieuwe omzendbrief van 5 maart Sedert 1877 zijn er tal van andere omzendbrieven over specifieke aspecten van het vraagstuk in omloop gebracht, waaronder: i) op het gebied van actieve rechtshulp, de ministeriële omzendbrieven van 16 april 1877, 13 maart 1885 en 14 december 1929 over de vereiste vorm van rogatoire commissies, de ministeriële omzendbrieven van 7 oktober 1983, 11 juli 1984 en 24 juni 1992 over de voorwaarden voor buitenlandse dienstreizen van magistraten en politiefunctionarissen voor het verlenen van bijstand bij de uitvoering van de opdrachten; ii) op het gebied van passieve rechtshulp, de ministeriële omzendbrief van 22 augustus 1966 inzake de overbrenging van buitenlandse rogatoire commissies langs diplomatieke weg bij gebrek aan een verdrag, de ministeriële omzendbrief van 17 oktober 1961 betreffende de toepassing van artikel 837, tweede alinea, van het Gerechtelijk Wetboek, met name bij rechtstreekse overbrenging van de rogatoire commissie aan de rechterlijke autoriteiten, en de ministeriële omzendbrieven van 16 oktober 1877, 29 maart 1956 en 25 juli 1960 over de uitvoering van buitenlandse verzoeken, het verhoor van niet-verschijnende getuigen, confrontaties aan de grens, en het verbod voor politiefunctionarissen om in beslag genomen stukken van gearresteerde buitenlanders over te dragen, of om buitenlandse functionarissen toe te staan de verhoren bij te wonen. Voor de toekomst zijn er twee omzendbrieven in voorbereiding. Een daarvan gaat over de voorafgaande machtiging door de minister uit hoofde van artikel 873, tweede alinea. Die nieuwe richtsnoeren zouden tot doel hebben het verzoek tot voorafgaande machtiging te beperken tot internationale verzoeken die van invloed kunnen zijn op de landsbelangen in de zin van het bepaalde in artikel 2, sub b), van het Europees Verdrag van /00 ass/dl/nj 20