B O L E T I N I N F O R M A T I V O

Transcriptie

1 This information bulletin is also available in English. Trahando huntu riba futuro di Hulanda Karibense ougùstùs 2012 EDISHON 14 B O L E T I N I N F O R M A T I V O B O N A I R E, S I N T E U S T A T I U S I S A B A Informashon importante enkuanto votamentu Elekshon di Tweede Kamer 12 di sèptèmber 2012 Riba 12 di sèptèmber 2012 pueblo di Hulanda Karibense por partisipá pa promé bia na e elekshon di miembronan di Tweede Kamer. Tweede Kamer ta konsistí di 150 miembro, nan ta representá e pueblo Hulandes, pues abo tambe. Tweede Kamer tin komo tarea pa kontrolá e gobièrnu i traha leinan nobo huntu ku e gobièrnu. Votando bo ta determiná huntu ku otro votadónan ken lo haña asiento den Tweede Kamer. Tweede Kamer ta disidí riba tópikonan ku ta importante pa bo. Tweede Kamer ta forma un representashon di pueblo riba nivel nashonal. E tarea di mas importante di Tweede Kamer ta traha leinan huntu ku e gobièrnu i pèrkurá pa e ehekushon di esakinan dor di gobièrnu. Tambe e miembronan di Tweede Kamer mes por proponé leinan i nan por adaptá proposishon di leinan di e gobièrnu. Ademas nan por yama riba e gobièrnu pa medio di moshonnan pa kambia e maneho. Banda di esei Tweede Kamer por hasi enkuestanan pa investigá e maneho despues. Votando bo ta determiná huntu ku e otro votadónan kua partidonan lo tuma asiento den Tweede Kamer. Ku esaki bo ta hasi influensia riba toma di desishon di e Tweede Kamer pa e siguiente kuater añanan. Den e boletin aki lo bo haña informashon ku ta di sumo importansha pa abo ta na altura di dje enkuanto e elekshonnan di Tweede Kamer benidero. Meskos ku na e elekshonnan di Konseho Insular di aña 2011 e biaha aki tambe tin kambionan vital pa abo komo persona ku derecho di vota ta na altura di dje. Aki bou un bista riba e kambionan prinsipal i algun otro informashon relevante. Di e manera aki abo sa presis kiko ta wardá bo riba 12 di sèptèmber proksimo. MI POR VOTA? Pa promé biaha e siudadano nan di Bonaire, Saba i Sint Eustatius por vota pa e miembronan di Tweede Kamer (Parlamentu Hulandes).: Personanan ku por vota na e elekshon aki ta: Ñ personanan habitante di e entidat públiko, Ñ ku tin e nashonalidat hulandes, Ñ i riba dia di elekshon (12 di sèptèmber 2012) tin 18 aña òf mas. Pa tur ta konta ku nan no por ta ekskluí di derechi di voto. E entidat públiko ta derivá e derechi di voto for di atministrashon di registro sivil. Si bo ta registrá eiden i ta kumpli ku e kriterionan menshoná, e ora ei outomátikamente bo ta risibí un konvokashon pa e elekshon (e karchi pa vota). Bo por dirigí bo mes na kolegio ehekutivo pa averiguá si bo ta registrá komo votadó. Si resultá ku esaki no ta e kaso, i den bo opinion bo ta kumpli ku tur e kriterionan menshoná, e ora ei bo por hasi un petishon pa revisá bo registrashon komo votadó. Den e kaso ei bo mester entregá material di prueba, for di kua mester sali na kla ku bo ta kumpli ku e kriterionan. Edishon Spesial Informashon importante enkuanto votamentu Elekshon di Tweede Kamer Djárason 12 di sèptèmber 2011: Tweede Kamer Importante pa abo tambe Bo tambe ta bai vota tòg?

2 KIKO TA UN KARCHI DI VOTA? E karchi di vota ta bo prueba di akseso pa e elekshon. Sin karchi di vota bo no por vota. Si e karchi ta den bo propiedat, esaki ta e prueba pa e urna elektoral ku ainda bo no a vota na niun otro urna elektoral. E karchi pa vota tin karakterístikanan di outentisidat i un number úniko. Personanan ku hues a kita nan derechi di voto komo un kastigu adishonal serka un kondena penal no tin mag di vota. Personanan ku ta poné bou di kuratela pa motibu di un limitashon mental ta haña un karchi pa vota normal. KON MI TA VOTA? Ku bo karchi di vota i prueba di identidat bo por vota riba e isla ku bo ta biba na kualke urna di bo eskoho na Bonaire. Bo ta vota dor di hasi e hòki blanku dilanti di e kandidato riba e papel di vota kolo kòrá. E urnanan ta habrí riba djárason dia 12 di sèptèmber for di 7.30 or di mainta te ku 9.00 or di anochi. Esaki ta diferente for di loke bo a kustumá. E elekshonnan lo ta riba djárason i no djabièrnè, manera bo a kustumá. Bo ta haña informashon tokante e lokashon di e urna elektoral serka bo entidat públiko. Ademas por haña esaki riba e parti patras di e listanan di kandidato ku lo parti di kas pa kas. KIKO MI MESTER TIN HUNTU KU MI PA MI TIN MAG DI VOTA? Pa bo por vota bo mester presentá ademas di bo karchi di vota, un prueba di identidat. Sin un prueba di identidat bo no ta pèrmití pa vota. Pues trese pa esei un prueba di identidat. Un prueba di identidat ta un pasport hulandes, un tarheta di identidat (sédula) òf reibeweis. Bo prueba di identidat tin mag di ta kaduká pa un periodo máksimo di 5 aña, mihó bisá ku valides te ku 13 di sèptèmber 2007 òf mas despues. Si promé ku e elekshonnan bo diskubrí ku bo prueba di identidat a kaduká pa mas ku 5 aña, bo por pidi un nobo na Asuntunan Sivil. Si dia 12 di sèptèmber bo deskubrí ku bo prueba di identifikashon a kaduká mas ku 5 aña kaba, e ora ei bo no por vota. Sin prueba di identidat no ta posibel pa vota. KIKO MI MESTER HASI SI MI NO TIN KARCHI PA VOTA (MAS)? Ora bo pèrdè bo karchi pa vota òf si esaki a kibra, pidi un karchi pa vota nobo mas lihé posibel serka bo entidat públiko. E último dia riba kua bo por pidi un karchi pa vota nobo ta dia 10 di sèptèmber Riba dia 12 di sèptèmber bo no por risibí un karchi di vota nobo mas. Si bo no a risibí bo karchi di vota aproksimadamente 14 dia promé ku e elekshonnan bo por dirigí bo mes na Asuntunan Sivil. Probablemente lo no por a entregá bo karchi di vota i e ta na Asuntunan Sivil pa bo. Bo por buska bo karchi di vota na e adrès di semper. Hasi esaki mas pronto posibel. Bo por buska bo karchi di vota pa mas tardá 12 di sèptèmber. MI MESTER VOTA? Nò, bo no ta obligá pa vota. Votamentu ta un derechi; bo mes por determiná si bo ke hasi uso di dje. E derechi di vota ta e base di nos demokrasia. Votando bo tambe ta hasi influensia riba e forma ku bo ta representá pa Tweede Kamer. Si realmente bo ke vota, pero bo lo no por hasi esaki riba e dia ei mes, bo por laga un otro persona vota pa bo. KIKO MI MESTER HASI SI MI MES NO POR BAI VOTA? Si riba dia di elekshon bo mes no por bai vota, bo por laga un otro hende vota pa bo (dor di dun é e poder): pa medio di un poder eskrito pa medio di un poder privá Hasi esaki solamente si bo no ta den posibilidat di bai vota bo mes. E Lei elektoral ta prohibí pa soborná votadónan pa medio di regalo òf promesa pa duna un poder. Tambe esun ku ta laga nan soborn é ta kastigabel pa lei. Poder Eskrito Bo por duna un poder por eskrito na un hende ku ta biba riba mes un isla ku abo, ora: Ñ bo sa ku riba e dia di elekshon lo bo no ta den posibilidat pa bai vota Ñ bo a risibí bo karchi di vota kaba

3 Ñ òf no tin un prueba di identidat Ñ prueba di identidat a kaduká pa mas ku 5 aña Den kaso ku bo ke hasi uso di e poder eskrito bo mester hasi un petishon pa esaki pa mas tardá djárason 29 di ougùstùs na bo entidat públiko. Tin formularionan disponibel pa un poder eskrito na bo entidat públiko. Riba e formulario mester pone tantu bo firma komo esun di e persona ku ta vota pa bo (apoderado). Si bo hasi petishon pa un poder eskrito, bo no tin mester di presentá un kopia di un prueba di identidat. E entidat públiko ta kontrolá bo identidat a base di e informashon ku tin den atministrashon básiko di informashon di persona. Lo manda bo karchi di vota direktamente na bo apoderado. No ta nesesario tampoko pa bo apoderado presentá un kopia di bo prueba di identidat na momentu di vota pa bo. Importante: Ñ Evitá mal uso di bo prueba di identidat dor di pidi e kopia bek i/òf dor di skirbi riba e kopia ku esaki ta solamente pa hasi uso di un poder di voto Ñ E persona ku ta bai vota pa bo, por hasi esaki solamente an momentu ku e mes ta bai vota Ñ Un apoderado por vota maksimal dos biaha Atvertensia: Ñ Duna un poder solamente si bo no ta den posibilidat di bai vota bo mes Ñ E lei di votamentu ta prohibí pa soborná votadónan pa medio di regalo òf promesa pa duna un poder Ñ Tambe esun ku ta laga nan soborná e ta kastigabel pa lei. RIBA KEN MI POR VOTA? Den e elekshonnan di Tweede Kamer benidero bo ta vota pa e miembronan di Tweede Kamer. Tin total 150 asiento pa repartí. Bo ta haña nòmber di e kandidatonan riba e listanan di kandidato. Ta parti esaki di kas pa kas pa mas tardá 10 di sèptèmber. Ta parti esaki di kas pa kas pa mas tardá 10 di sèptèmber. Na e elekshon di Tweede Kamer tin otro partidonan ta partisipá kompará, ku e partidonan ku bo konosé di e elekshonnan di konseho insular. E mayoria (i kisas asta tur) e listanan partisipante ta establesí na e parti oropeo di Hulanda. Sí lo por tin kandidatonan riba e listanan ku tin un relashon speshal ku e parti karibense di Hulanda. Orientá bo mes riba e programanan di e diferente partidonan. Eiden lo bo haña e punto di bista di e partidonan riba asuntunan ku ta importante pa bo. Bo por haña e programanan di e partidonan polítiko riba internèt. Tambe tin vários guia di voto ( stemwijzers ) ku lo por yuda bo pa hasi bo eskoho. E number un riba e lista ta e kabesante di lista. E partido polítiko mes ta determiná ken esei ta. Bou di e nòmber di e kabesante di lista ta sigui nòmber di e sobra kandidatonan. Bo por vota riba un di nan; esei ta e asina yamá: hasi un voto di preferensha. Si e kandidato aki logra 25% di e kantidat di voto ku ta para pa e kosiente elektoral ( kiesdeler ), ta konsiderá ku e ta eskohí direktamente i e tin preferensha riba e kandidatonan mas ariba riba e lista. Bo voto no ta bai pèrdí si bo vota pa un kandidato ku finalmente no a keda eskohí. Bo voto ta benefisiá e otro kandidatonan riba e mesun lista. E LISTA DI VOTA E lista pa vota ta diferente for di loke bo a kustumá. E ta pretu ku blanku i no tin potrèt di e kandidatonan ariba. Tin hopi partido ta Poder Privá Bo por duna un poder privá na un hende ku ta biba riba mes un isla ku abo, ora: Ñ bo sa ku riba e dia di elekshon lo bo no ta den posibilidat pa bai vota Ñ bo a risibí bo karchi di vota kaba Ñ bo tin un prueba di identidat Bo por duna un poder privá dor di yena e formulario patras di e karchi di vota ku bo a risibí, i pone bo firma riba esaki. Ku esaki bo ta un dunadó di poder. E votadó ku ta bai vota pa bo ta e apoderado. E apoderado mester biba na mesun entidat públiko ku abo! Bo ta duna e apoderado bo karchi di vota i (un kopia) di bo prueba di identidat. Esaki ta un eksigensia, sino e apoderado no tin mag di vota (/usa e poder) pa bo! partisipá na e elekshonnan di Tweede Kamer, ku nòmbernan ku pa abo lo ta deskonosí. Ademas partidonan lo por pone asta te ku 80 kandidato riba un lista. Kada partido tin su propio lista. E number aki ta asigná pa e urna elektoral sentral a base di e kantidat di voto ku e partido a haña den e elekshon di Tweede Kamer anterior. E partido ku a haña mas voto tin pues number unu, e siguiente partido dos, etc. Partidonan ku ta partisipá pa promé bia òf ku biaha pasá no a logra ningun asiento, ta haña un number asigná a base di tira lòt. Tambe kada kandidato tin su propio number. E partido ta determiná e number. Mas haltu e number ta, mas chèns e kandidato tin di keda eskohí. Sinembargo dor di duna un voto di preferensha, bo por oumentá e chèns ku tòg ta skohe un kandidato spesífiko, apesar ku esaki tin un lugá mas abou riba e lista. Por duna splikashon tokante e papel di vota si ta deseá na urna, den e lokalidat di vota, pero pafó di e hòki di vota. Sinembargo bo so mester vota. Solamente votadónan, ku pa motibu di impedimentu físiko lo tin mester di yudansa, lo por haña esaki.

4 NA KUA URNA MI POR VOTA? Pa hasié mas fásil pa bo, dia 12 di sèptèmber 2011, bo por vota na kualke urna. Pa bo por vota, bo mester bin sí ku bo karchi di vota i prueba di identidat. Pa bo por vota na un otro urna elektoral riba bo isla bo no tin mester di regla nada. Un urna elektoral den bo bisindario ta notá riba bo karchi pa vota. E entidat públiko ta notifiká bo pa mas tardá 4 dia promé ku e dia di elekshon tokante unda e otro urnanan ta, kiko e orarionan ta i si e urna elektoral ta apropiá pa votadónan ku un desabilidat físiko. KON E URNA ELEKTORAL TA? Kada urna elektoral ta diferente. Tin en todo kaso un mesa na kua e miembronan di urna elektoral ta sinta i vários hòki di vota. Tin mínimo 3 i máksimo 7 miembro di urna. E urna elektoral ta kontrolá bo karchi di vota i prueba di identidat. Despues bo ta haña un papel di vota. Bo ta vota (bo so) den un hòki. E manera ku e hòkinan ta poné den e sala mester ta di tal forma ku ningun hende no por mira riba ken bo ta vota. Dobla bo papel di vota eventualmente si bo ta pensa ku hende por mira si bo ta hasi un eskoho riba banda robes òf banda drechi di bo papel di voto. E Lei elektoral no ta pèrmití pa kologá kòrtinanan dilanti di e hòki di vota. Despues di vota bo ta hinka e papel di vota den e buzon di voto. Esaki tin un kandal. No ta pèrmití pa hasi kampaña den e urna. Kon bo ta komportá bo na e urna: Ñ Bo ta tene e karchi di vota i prueba di identidat na man Ñ Bo ta sòru pa e miembronan di e urna elektoral por mira e hòki pa vota Ñ Bo ta tene sufisiente espasio te na e hòki di vota Kon bo ta komportá bo mes na e hòki di vota: Ñ Bo ta vota bo so. Bo no ta drenta e hòki di vota ku mas persona. Ñ Bo ta vota dor di yena ku koló kòrá e hòki blanku dilanti di e kandidato di bo eskoho. Ñ Si bo a hasi un eror, pidi un papel di vota nobo. Por hasi esei solamente un bes. Ñ Dobla e papel di vota sera, ya asina e lista no ta visibel. Ñ Tira e papel di vota den e buzon di vota. Sigui ademas e indikashonnan di e miembronan di e urna. MI POR VOTA BLANKU? Si. Bo no ta hasi ningun di e hòkinan kòrá i bo no ta hasi ningun otro anotashon riba e papel di vota. Bo ta dobla e papel di vota sin nada skibí ariba sera i hink é den e buzon. Bo no ta pèrmití pa skibi nada riba e papel di vota. Si akaso por ehèmpel bo lo a skibi: mi ta vota blanku, bo voto ta inbálido. Ta konta un voto blanku sí pa determiná e asistensia (e kantidat di hende ku a bini na e urna elektoral pa vota). Un voto blanku no ta konta pa e kalkulashon di e resultado i e kosiente elektoral/ kiesdrempel. Pa esei ta konta solamente e votonan riba un di e kandidatonan. Votonan blanku meskos ku no vota òf vota inbálido no tin influensia riba e repartishon di asiento. Pues e alegashon ku un voto no hasí ta bai pa e partido di mas grandi, no ta korekto. KI ORA MI VOTO TA KEDA MARKÁ KOMO INBÁLIDO? Un voto ta inbálido ora ku bo a vota riba un otro papel di vota ku ta esun ku bo a risibí na e urna. Tambe un voto ta inbálido ora bo no indiká korektamente riba ken bo ta vota (por ehèmpel komo ku bo ta yena mas ku un hòki kolo kòrá òf bo a pone solamente un flecha chikitu na e nòmber di e kandidato di bo eskoho). Solamente den kaso ku bo hasi e punto blanku den e hòki kompletamente òf parsialmente kòrá, bo voto ta bálido. No skibi mas kos riba e papel di vota. Esaki komo ku bo ta kore e riesgo ku por determiná bo identidat i asina bo papel di vota ta bira inbálido. KIKO MI POR HASI SI AKSIDENTALMENTE MI A HASI MI VOTO INBÁLIDO? Si aksidentalmente bo a hasi e lista pa vota inbálido, òf bo a kibuká, bo por hasi un petishon pa un biaha so pa un lista di vota nobo serka un di e miembronan di urna na e urna. KIKO TA SOSODÉ KU MI VOTO? Votando, bo ta determiná huntu ku otro votadónan, kua partidonan ta haña asiento den Tweede Kamer. Di e forma aki bo ta hasi influensia riba e toma di desishon di Tweede Kamer pa e próksimo kuater añanan. ÑEsun ku bo apoderá pa vota pa bo, mester bini ku tantu e apoderashon komo (kopia di) bo prueba di identidat ÑEsun ku apoderá pa vota pa bo, mester vota pa bo na e mes momento ku e vota pa su mes ÑUn apoderado por vota pa un kantidat máksimo di dos otro persona Banda di e boletin informativo aki, por haña informashon tokante e kambionan tambe pa medio di: Ñ Entrevista ku gezaghèber riba televishon Ñ Wèpsait tweedekamerverkiezingen Ñ Avisonan den korant Ñ Spòt na radio Ñ Spòt na televishon Ñ Programa di radio Ñ Poster Ñ Banner Ñ Komunikado pa prensa E Lei Elektoral ta prohibí pa soborná votadónan pa medio di regalo òf promesa pa duna poder pa emití su voto. Esun ku aseptá soborno tambe ta kastigabel segun e Lei Elektoral. Pa mas informashon spesífiko tokante e proseso di vota, entre otro tokante e karchi pa vota, e lista di vota, etc, bo por tuma kontakto ku: Entidat Públiko Bonaire Departamentu Burgerzaken (Asuntunan Sivil) Kaya Almirante Pedro Luis Brion 12 Kralendijk, Bonaire, Hulanda Karibense Telefòn / Pa mas informashon spesífiko riba e elekshon, bo por tuma kontakto ku: Rijksdienst Caribisch Nederland Bonaire Kaya International z/n Kralendijk, Bonaire, Hulanda Karibense Telefon Rijksdienst Caribisch Nederland Sint-Eustatius Mazinga Complex A, B Fort Oranjestraat Oranjestad, Sint-Eustatius, Hulanda Karibense Telefon Rijksdienst Caribisch Nederland Saba The Bo om, Saba, Hulanda Karibense Telefon info@rijksdienstcn.com

5 E informashon aki ta optenibel na papiamentu tambe. Samen bouwen aan de toekomst van Caribisch Nederland Augustus 2012 EDITIE 14 I N F O R M A T I E K R A N T B O N A I R E, S I N T E U S T A T I U S E N S A B A Informatie inzake Tweede Kamer verkiezingen Woensdag 12 september 2012 Op 12 september 2012 kan de bevolking van Caribisch Nederland voor het eerst deelnemen aan de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer. De Tweede Kamer bestaat uit 150 leden, zij vertegenwoordigen de Nederlandse bevolking, dus ook u. De Tweede Kamer hee als taken de regering te controleren en samen met de regering nieuwe we en te maken. Door te stemmen bepaalt u, samen met andere kiezers, wie in de Tweede Kamer zi ing nemen. De Tweede Kamer beslist over onderwerpen die voor u belangrijk zijn. De Tweede Kamer vormt de volksvertegenwoordiging op nationaal niveau. De belangrijkste taak van de Tweede Kamer is het maken van we en samen met de regering en het toezien op de uitvoering daarvan door de regering. De leden van de Tweede Kamer kunnen ook zelf wetten voorstellen en ze kunnen wetsvoorstellen van de regering aanpassen. Ook kunnen ze de regering door zogenaamde moties oproepen het beleid aan te passen. Daarnaast kan de Tweede Kamer enquêtes uitvoeren om het beleid van de regering achteraf te onderzoeken. Door te stemmen, bepaalt u samen met de andere kiezers welke partijen in Tweede Kamer zi ing zullen nemen. U oefent daarmee invloed op de besluitvorming van de Tweede Kamer voor de komende vier jaren. In deze informatiekrant zult u waardevolle informatie vinden die van vitaal belang is zodat u geinformeerd bent over de komende Tweede Kamer verkiezingen. Zoals ook bij de Eilandsraadsverkiezingen van 2011 zijn er dit keer weer belangrijke wijzigingen waar u als stemgerechtigde van op de hoogte moet zijn. Hieronder krijgt u een overzicht van de belangrijkste wijzigingen en van andere relevante informatie. Op deze manier weet u precies wat u te wachten staat komend 12 september. MAG IK STEMMEN? De inwoners van Bonaire, Saba en Sint Eustatius mogen voor het eerst stemmen voor de leden van de Tweede Kamer. Kiesgerechtigd voor deze verkiezing zijn: Ñ ingezetenen van het openbaar lichaam, Ñ die de Nederlandse nationaliteit hebben, Ñ en die op de dag van de verkiezing (12 september) 18 jaar of ouder zijn. Voor allen geldt dat zij niet uitgesloten mogen zijn van het kiesrecht. Het openbaar lichaam leidt de kiesgerechtigheid af uit de bevolkingsadministratie. Bent u daarin opgenomen en voldoet u aan de bovengestelde criteria dan krijgt u automatisch een oproep (de stempas) voor de verkiezing toegezonden. U kunt zich tot het bestuurscollege wenden om na te gaan of u als kiezer bent geregistreerd. Blijkt dat niet het geval te zijn en meent u toch aan de bovenstaande criteria te voldoen, dan kunt u een verzoek tot herziening van de registratie als kiesgerechtigde indienen, waarbij u bewijsmateriaal moet overleggen waaruit blijkt dat u aan de criteria voldoet. Speciale editie Informatie inzake verkiezingen Tweede Kamer verkiezingen Woensdag 12 september 2012 De Tweede Kamer ook voor u van belang U gaat toch ook stemmen?

6 WAT IS EEN STEMPAS? De stempas is uw toegangsbewijs tot de verkiezing. Zonder stempas kunt u niet stemmen. Het bezit van deze pas vormt voor het stembureau het bewijs dat u uw stem nog niet hee uitgebracht. De stempas is voorzien van echtheidskenmerken en hee een uniek nummer. Mensen die door de rechter zijn ontzet uit het kiesrecht als bijkomende straf bij een strafrechtelijke veroordeling mogen niet stemmen. Mensen die wegens een geestelijke beperking onder curatele zijn gesteld, krijgen gewoon een stempas. HOE STEM IK? Met uw stempas en identiteitsbewijs kunt u bij een willekeurig stembureau op Saba stemmen. Op Sint Eustatius is er maar een stembureau. U stemt door een wit vakje vóór de kandidaat rood te maken op het stembiljet. De stemlokalen zijn op woensdag 12 september geopend van 7.30 tot uur. Dit is anders dan u voorheen gewend was. De verkiezing vindt plaats op woensdag en niet op vrijdag, zoals u gewend was. Informatie over de locatie van het stemlokaal krijgt u van uw openbaar lichaam en staat ook op de achterkant van de kandidatenlijsten die huis aan huis verspreid worden. WAT MOET IK BIJ ME HEB- BEN OM TE MOGEN STEM- MEN? Om te kunnen stemmen moet u naast uw stempas, een identiteitsbewijs meenemen. De volgende documenten worden geaccepteerd: een Nederlands paspoort, een identiteitskaart (sédula) en een rijbewijs. Zonder uw stempas en identiteitsbewijs mag u niet stemmen. Dus neem daarom een identiteitsbewijs mee. Uw identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn, o ewel geldig zijn tot 13 september 2007 of later. Wanneer u voor de verkiezing ontdekt dat uw identiteitsbewijs meer dan vijf jaar is verlopen, kunt u een nieuw identiteitsbewijs aanvragen bij het Census office (Burgerzaken). Wanneer u op 12 september ontdekt dat uw identiteitsbewijs meer dan vijf jaar is verlopen, dan kunt u niet stemmen. Zonder identiteitsbewijs is stemmen niet mogelijk. WAT MOET IK DOEN ALS IK GEEN STEMPAS (MEER) HEB? Wanneer u uw stempas kwijtraakt, deze is stukgegaan of u hee het niet ontvangen, vraag dan zo snel mogelijk een nieuwe stempas aan bij uw openbaar lichaam. De uiterste datum waarop u een vervangende pas kunt aanvragen is maandag 10 september. Op 12 september kunt u geen vervangende stempas krijgen. Wanneer u circa 14 dagen voor de verkiezingen uw stempas niet hee ontvangen, wendt u dan tot Census office (Burgerzaken). Vermoedelijk kon uw stempas niet bezorgd worden, en ligt hij bij Census office (Burgerzaken) op u te wachten. U kunt uw stempas op het gebruikelijke adres ophalen. Doe dit zo snel mogelijk. In het uiterste geval kunt u uw stempas nog ophalen op 12 september. MOET IK STEMMEN? Nee, u bent niet verplicht om te stemmen. Stemmen is een recht; u mag zelf bepalen of u er gebruik van maakt. Het recht om te stemmen is de basis van onze democratie. Door te stemmen oefent u mede invloed uit op de wijze waarop u wordt vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. Als u wel wilt stemmen, maar op de dag zelf niet kunt, kunt u iemand anders uw stem laten uitbrengen. WAT MOET IK DOEN ALS IK NIET KAN GAAN STEMMEN? Als u op de dag van de verkiezing niet zelf kunt stemmen, kunt u iemand anders voor u laten stemmen (een volmacht verlenen): door middel van een schri elijke volmacht door middel van een onderhandse volmacht. Doe dit alleen als u niet in staat bent zelf te gaan stemmen. De Kieswet verbiedt het door gi of belo e omkopen van kiezers om een volmacht af te geven. Ook degene die zich laat omkopen is op grond van de Kieswet stra aar. Schri elijke volmacht U kunt een schri elijke volmacht verlenen aan iemand die binnen uw eigen openbaar lichaam woonachtig is als: Ñ u weet dat u niet aanwezig zult zijn op de dag van de stemming

7 Ñ u uw stempas nog niet hee ontvangen Ñ u beschikt niet over een identiteitsbewijs Ñ uw identiteitsbewijs meer dan vijf jaar verlopen is Wanneer u gebruik wilt maken van een schriftelijke volmacht, moet u hiervoor uiterlijk woensdag 29 augustus een aanvraag indienen bij uw openbaar lichaam. Formulieren voor een schri elijke volmacht zijn bij uw openbaar lichaam verkrijgbaar. Op het formulier moet zowel uw handtekening als de handtekening van degene die voor u stemt (uw gemachtigde) worden geplaatst. Als u een schri elijke volmacht aanvraagt, hoe u geen kopie van uw identiteitsbewijs te overleggen. Het openbaar lichaam controleert uw identiteit aan de hand van de gegevens in de basisadministratie persoonsgegevens. Uw stempas wordt direct aan uw gemachtigde toegestuurd. Uw gemachtigde hoe bij het uitbrengen van uw stem ook geen kopie van uw identiteitsbewijs te tonen. Belangrijk: Ñ Voorkom misbruik van uw identiteitsbewijs door de kopie terug te vragen en/of op de kopie te schrijven dat deze alleen bestemd is voor gebruik bij het uitbrengen van uw volmachtstem. Ñ Degene die voor u een stem uitbrengt, kan dit alleen doen op het moment waarop hij of zij zelf stemt. Ñ De gemachtigde mag maximaal twee stemmen uitbrengen voor anderen. Waarschuwing: Ñ Doe dit alleen als u niet in staat bent zelf te gaan stemmen. Ñ De Kieswet verbiedt het door gi of belo e omkopen van kiezers om een volmacht af te geven. Ñ Ook degene die zich laat omkopen is op grond van de Kieswet stra aar. OP WIE KAN IK EIGENLIJK STEMMEN TIJDENS DE TWEEDE KAMERVERKIEZIN- GEN? Bij de komende Tweede Kamerverkiezingen stemt u voor de leden van de Tweede Kamer. Er zijn in totaal 150 zetels te verdelen. U vindt de namen van de kandidaten op de kandidatenlijsten. Deze worden uiterlijk op 10 september huis aan huis bezorgd. Aan de verkiezing voor de leden van de Tweede Kamer nemen andere partijen deel dan de partijen die u kent van de eilandsraadverkiezingen. De meeste (en misschien wel alle) deelnemende lijsten zijn gevestigd in het Europese deel van Nederland. Wel staan er mogelijk kandidaten op de lijsten die een speciale band hebben met het Caribisch deel van Nederland. Oriënteer u op de programma s van de verschillende partijen. Daarin vindt u de standpunten van de partijen over heel veel zaken die van u van belang zijn. De programma s van de politieke partijen kunt u vinden op het internet. Ook zijn er verschillende stemwijzers, die u kunnen helpen bij het maken van uw keuze. Het nummer één op de lijst is de lijs rekker. De politieke partij bepaalt zelf wie dat is. Onder de naam van de lijs rekker volgen de namen van de overige kandidaten. U kunt ook op één van hen stemmen: dat wordt wel het uitbrengen van een voorkeurstem genoemd. Als deze kandidaat 25% van het aantal stemmen dat staat voor de kiesdeler haalt, is hij rechtstreeks gekozen met voorrang boven kandidaten hoger op de lijst. Uw stem gaat niet verloren als u stemt op een kandidaat die uiteindelijk niet gekozen wordt. Uw stem komt dan ten goede aan de andere kandidaten op dezelfde lijst. STEMBILJET Het stembiljet waarmee u op 12 september uw Onderhandse volmacht U kunt een onderhandse volmacht verlenen aan iemand die binnen uw eigen openbaar lichaam woonachtig is als: Ñ u weet dat u niet aanwezig zult zijn op de dag van de stemming. Ñ u al uw stempas hee ontvangen Ñ u beschikt over een identiteitsbewijs Een onderhandse volmacht verleent u door het formulier aan de achterzijde van de stempas in te vullen en uw handtekening te ze en. Hiermee bent u volmachtgever. De kiezer die voor u gaat stemmen, is de gemachtigde. De gemachtigde moet in dezelfde openbaar lichaam wonen als uzelf. Aan de gemachtigde gee u uw ingevulde en ondertekende stempas en (een kopie van) uw identiteitsbewijs. Dit is vereist, anders mag de gemachtigde uw (volmacht)stem niet uitbrengen! stem uitbrengt, ziet er anders uit dan u gewend bent. Het is in zwart/wit en er staan geen foto s van de kandidaten op. Per lijst kunnen er tot wel 80 kandidaten op de lijst staan. Elke partij hee een eigen nummer. Dit nummer is toegewezen door het centraal stembureau op basis van het aantal stemmen dat de partij bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen hee gehaald. De partij die toen de meeste stemmen haalde hee dus nummer één, de daaropvolgende partij nummer twee etc. Partijen die voor het eerst meedoen of die vorige keer geen zetel behaalden, krijgen een nummer toegewezen door loting. Ook elke kandidaat hee een eigen nummer. Dit nummer is bepaald door de partij. Hoe hoger het nummer van de kandidaat hoe groter de kans dat deze wordt gekozen. Echter door een voorkeurstem uit te brengen, kunt u de kans vergroten dat een bepaalde kandidaat toch wordt gekozen, ook al hee deze een lagere plaats op de lijst. Desgewenst kan het stembureau u in het stemlokaal buiten het stemhokje uitleg geven over het stembiljet. U moet echter uw stem alleen uitbrengen. Alleen kiezers die vanwege lichamelijke belemmeringen bijstand nodig hebben, kunnen in het stemhokje hulp krijgen.

8 BIJ WELKE STEMLOKAAL KAN IK STEMMEN? Om het u gemakkelijker te maken, kunt u op 12 september in elk stemlokaal op uw eiland stemmen. Om te kunnen stemmen, moet u wel uw stempas en identiteitsbewijs meenemen. Om in een ander stemlokaal op uw eiland te stemmen, hoe u dus niets te regelen. Een stemlokaal bij u in de buurt staat op uw stempas. Het openbaar lichaam informeert u uiterlijk 4 dagen voor de dag van de stemming over waar de andere stemlokalen zijn, wat de openingstijden zijn en of het stemlokaal geschikt is voor gebruik door kiezers met een lichamelijke beperking. HOE ZIET HET STEMLOKAAL ERUIT? Elk stemlokaal ziet er anders uit. Er staat in elk geval een tafel waar de stembureauleden achter zi en en een of meerdere stemhokjes. Er zijn minimaal 3 en maximaal 7 stembureauleden. Het stembureau controleert uw stempas en identiteitsbewijs. Daarna krijgt u een stembiljet. Stemmen doet u (alleen) in het stemhokje. De opstelling van de stemhokjes in het stemlokaal hoort zodanig te zijn dat niemand kan zien op wie u stemt. Vouw eventueel uw stembiljet, als u denkt dat men kan zien of u aan de linker- of rechterzijde van het stembiljet uw keuze maakt. De Kieswet staat niet toe dat er voor het stemhokje gordijntjes hangen. Na het stemmen stopt u het stembiljet in de stembus. Deze is voorzien van een slot. Campagne voeren in het stemlokaal is niet toegestaan. Hoe gedraagt u zich in het stemlokaal: Ñ U houdt uw stempas en ID-bewijs klaar Ñ U zorgt ervoor dat de stembureauleden het stemhokje kunnen zien Ñ U houdt voldoende afstand tot het stemhokje Hoe gedraagt u zich in het stemhokje: Ñ U stemt alleen. U gaat niet met meerdere personen het stemhokje in. Ñ U stemt door het wi e vakje voor de kandidaat van uw keuze rood te maken. Ñ Hee u een fout gemaakt, vraag dan een nieuw stembiljet. Dat kan één keer. Ñ U vouwt het biljet na het invullen dicht, zodat de lijst niet zichtbaar is. Ñ U werpt het stembiljet in de stembus. KAN IK BLANCO STEMMEN? Ja. U maakt dan geen van de vakjes rood en maakt geen andere aantekeningen op het stembiljet. U vouwt uw stembiljet onbeschreven dicht en stopt het in de stembus. U mag niets op het stembiljet schrijven. Indien u bijvoorbeeld op zou schrijven: ik stem blanco, dan is uw stem ongeldig. Een blanco stem wordt wel meegerekend bij het bepalen van de opkomst (het aantal mensen dat naar het stembureau is gekomen om te stemmen). Een blanco stem telt niet bij de berekening van de uitslag en de kiesdeler/kiesdrempel. Daarvoor worden uitsluitend de stemmen die uit zijn gebracht op een van de kandidaten geteld. Het uitbrengen van een blanco stem hee, evenals het niet-stemmen of het uitbrengen van een ongeldige stem, geen invloed op de zetelverdeling. De bewering dat een niet-uitgebrachte stem naar de grootste partij gaat, is dus onjuist. WANNEER WORDT MIJN STEM ALS ONGELDIG AAN- GEMERKT? Een stem is ongeldig wanneer die is uitgebracht op een ander stembiljet dan u is uitgereikt in het stembureau. Ook is een stem ongeldig wanneer u niet duidelijk maakt op wie u stemt (bijvoorbeeld doordat u meerdere vakjes hee roodgemaakt, of alleen een pijltje bij de naam van de kandidaat van uw keuze hee gezet). Alleen indien u het wi e stipje in het stemvak geheel of gedeeltelijk rood maakt, is uw stem geldig. Schrijf verder niet op het stembiljet. U loopt dan namelijk het risico dat uw identiteit wordt achterhaald en uw stembiljet daardoor ongeldig wordt. WAT KAN IK DOEN ALS IK PER ONGELUK MIJN STEM ONGELDIG HEB GEMAAKT? Mocht u uw biljet per ongeluk ongeldig hebben gemaakt, of u hee zich vergist, dan kunt u eenmalig een nieuw stembiljet vragen aan één van de stembureauleden in het stemlokaal. WAT GEBEURT ER MET MIJN STEM? Door te stemmen, bepaalt u samen met de andere kiezers welke partijen in de Tweede Kamer zi ing zullen nemen. U oefent daarmee invloed op de besluitvorming van de Tweede Kamer voor de komende vier jaar. Ñ Uw gemachtigde dient zowel de machtiging als (een kopie van) uw identiteitsbewijs mee te nemen Ñ Degene die voor u een stem uitbrengt, kan dit alleen doen op het moment waarop hij of zij zelf stemt Ñ De gemachtigde mag maximaal twee stemmen uitbrengen voor anderen Naast deze informatiekrant, krijgt u informatie over de wijzigingen ook via andere media: Ñ Interview met de gezaghebber op televisie Ñ Website tweedekamerverkiezingen Ñ Krantenadvertenties Ñ Radio spots Ñ TV spots Ñ Radio programma Ñ Poster Ñ Banner Ñ Persbericht De Kieswet verbiedt het door gi of belo e omkopen van kiezers om een volmacht af te geven. Ook degene die zich laat omkopen is op grond van de Kieswet stra aar. Voor meer specifieke informatie over het stemproces, de stempas, de stembiljet, etc, kunt u contact opnemen met: Openbaar Lichaam Bonaire Afdeling Burgerzaken Kaya Almirante Pedro Luis Brion 12 Kralendijk, Bonaire, Caribisch Nederland Telephone / Voor meer specifieke informatie over de verkiezingen kunt u contact opnemen met: Rijksdienst Caribisch Nederland Bonaire Kaya International z/n Kralendijk, Bonaire, Caribisch Nederland Telefoon info@rijksdienstcn.com