Second opinion raming vraag naar bedrijventerreinen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Second opinion raming vraag naar bedrijventerreinen"

Transcriptie

1 Second opinion raming vraag naar bedrijventerreinen in Enschede dr. Erik Louw & prof. dr. Willem Korthals Altes 12 februari 2014

2 Second opinion raming vraag naar bedrijventerreinen in Enschede Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van: Rekenkamer Enschede Auteurs: dr. Erik Louw prof. dr. Willem Korthals Altes 12 februari 2014 OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving. Faculteit Bouwkunde Technische Universiteit Delft Jaffalaan 9, 2628 BX Delft Tel. (015) Fax (015) Copyright 2014 by TU Delft No part of this report may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means, without written permission from the copyright holder.

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Onderzoeksvraag Opbouw van de rapportage Beoordeling van de uitgevoerde ramingen Inleiding De uitkomsten van de ramingen Raming werkgelegenheid Raming autonome ruimtevraag Ruimtevraag door verhuizingen, transformatie en strategische voorraad Matching vraag en aanbod: toedeling ruimtevraag naar gemeenten Conclusie Bronnen OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 1

4 1 Inleiding 1.1 Onderzoeksvraag In de gemeenteraad van Enschede wordt een discussie gevoerd naar aanleiding van het voornemen van het College van B&W om de strategische voorraad bedrijventerrein in stand te houden, ondanks dat eerdere ramingen aangeven dat 21,8 hectare bedrijventerrein aan deze strategische voorraad kan worden onttrokken. Naar aanleiding van deze discussies hebben de fractievoorzitters de Rekenkamercommissie van Enschede de TU Delft (Afdeling OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving van de faculteit Bouwkunde) gevraagd om een second opinion onderzoek uit te voeren inzake de behoefteprognose bedrijventerreinen Netwerkstad Twente 2013, in het bijzonder naar: De actualisering van de vraag tot 2020, 2030 en De differentiatie van de vraag naar soorten locaties. Het matchen van de vraag en aanbod zowel in kwalitatieve als kwantitatieve zin. Dit rapport doet verslag van dit second opinion onderzoek. 1.2 Opbouw van de rapportage In hoofdstuk 2 worden de ramingen onderzocht en beoordeeld. Daarbij wordt niet alleen ingegaan op de ramingen zelf, maar ook op de verwerking van de uitkomsten van de ramingen door Netwerkstad Twente en de gemeente Enschede. Hoofdstuk 2 begint met een overzicht van de uitkomsten van de ramingen. Daarna volgen in chronologische volgorde de onderdelen waaruit de ramingen zijn opgebouwd, namelijk: 1. Raming van de werkgelegenheid. 2. Raming van de autonome ruimtevraag. 3. Raming additionele ruimtevraag door bedrijfsverhuizingen, transformatie van oude bedrijventerreinen en het aanhouden van een strategische voorraad. 4. Matching vraag en aanbod: toedeling van de ruimtevraag naar gemeenten. Hoofdstuk 3 bevat een algemene conclusie. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 2

5 2 Beoordeling van de uitgevoerde ramingen 2.1 Inleiding De ramingen die Ecorys heeft gemaakt bestaan uit vier onderdelen. Ten eerste wordt een raming van de toekomstige werkgelegenheid in Netwerkstad Twente gemaakt. Deze werkgelegenheid wordt vervolgens omgezet in de zogenaamde autonome ruimtevraag (2). Deze ruimtevraag wordt aangevuld met de ruimtevraag die ontstaat aan de hand van inzichten in bedrijfsverplaatsingen en eventuele transformatie van oude bedrijventerreinen in andere bestemmingen (3). Tenslotte wordt de ruimtevraag toebedeeld aan de verschillende gemeenten (4). Ook in 2010 heeft Ecorys een raming gemaakt. Deze raming werd met dezelfde systematiek als de raming uit 2013 uitgevoerd. Ecorys gebruikt voor haar raming het ruimtebehoeftemodel SPECTRA (SPECifieke TerreinRAmingen). Dit model gaat over de eerste twee onderdelen van de totale raming. Het feit dat Netwekstad Twente met enige regelmaat nieuwe ramingen laat uitvoeren moet positief worden beoordeeld, omdat hiermee recente en/of nieuwe economische ontwikkelingen in de ramingen kunnen worden opgenomen. Dit is vooral belangrijk omdat op basis van de Bedrijfslocatiemonitor (BLM) mag worden verwacht dat de nationale ruimtevraag naar bedrijventerreinen na 2020 aanzienlijk lager zal liggen dan daarvoor. 1 Dit komt voornamelijk doordat de groei van de werkgelegenheid steeds kleiner wordt en in veel scenario s zelfs zal dalen. Daarnaast zijn tegen 2020 verreweg de meeste bedrijven waarvoor bedrijventerreinen worden aangelegd, verhuist naar bedrijventerreinen zodat deze bron van groeiende werkgelegenheid op bedrijventerreinen zal opdrogen (Arts et al., 2005: 70-71). 2.2 De uitkomsten van de ramingen Er zijn door Ecorys twee ramingen gemaakt waarmee de zogenaamd autonome ruimtevraag is berekend. De eerste betreft een raming met behulp van het zogenaamde Transatlantic Market scenario (TM-scenario) van het Centraal Planbureau (CPB). Het betreft een raming voor de periode die wordt beschreven in de Ecorys publicatie uit 2013 (De Koning et al., 2013). De tweede raming staat in de publicatie Herijking Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente (Netwerkstad Twente, 2013). Deze raming is eveneens uitgevoerd door Ecorys maar gaat over de periode en maakt gebruik van twee andere CPB scenario s namelijk Regional Communities (RC) en Strong Europe (SE). Beide ramingen zullen hierna worden geanalyseerd en beoordeeld. De in 2010 door Ecorys gemaakte raming ging uit van een door Netwerkstad Twente gekozen ambitie ten aanzien van het creëren van extra werkgelegenheid (het zogenaamde TM+ scenario). Dit resulteert in een extra ruimtevraag van 70 hectare bovenop de vraag die berekend is met het reguliere TM-scenario (145 hectare). Deze raming is beoordeeld in de rapportage Grip op Grond in het kader van de Raadsenquête naar het grondbeleid in de gemeente Enschede (Gemeente Enschede, 2012). 1 De BLM is een landelijk model om de vraag naar bedrijventerreinen te berekenen (zie: Arts et al., 2005). De BLM werd in het einde van de jaren negentig van de vorige eeuw door het Centraal Planbureau ontwikkeld. Later is het beheer van de BLM overgegaan naar het Planbureau voor de Leefomgeving dat in 2013 besloot dit model niet langer te onderhouden. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 3

6 In tabel 1 zijn de uitkomsten van de verschillende ramingen weergegeven. In deze tabel vallen een aantal dingen op. Ten eerste blijkt dat de autonome ruimtevraag na 2020 lager zal liggen dan daarvoor. Dit is een beeld dat ook veel andere prognoses laten zien (inclusief de BLM). Ten tweede valt op dat de uitkomsten van de ramingen voor de periode aanzienlijk verschillen. Deze verschillen zijn voornamelijk toe te schrijven aan verschillen in de ramingen over de werkgelegenheid. Hierop zal in de volgende paragraaf worden ingegaan. Tabel 1 Periode Ramingen autonome ruimtevraag met verschillende scenario s voor bedrijventerreinen tot 2040 in Netwerkstad Twente (in hectare). Raming 2010 (TM-scenario) Raming 2010 (TM+ scenario) Raming 2013 (korte en lange termijn met TM scenario) Raming 2013 (korte termijn met RCscenario*) Raming 2013 (kort termijn met SEscenario*) ** 130** n.v.t. n.v.t n.v.t. n.v.t. *Zie ook uitleg in paragraaf 2.3. **Betreft de periode Bron: Ecorys (2011), De Koning et. al. (2013) en Netwerkstad Twente (2013). Bij drie van de vijf ramingen is gebruik gemaakt van het TM-scenario. Het gebruik van dit scenario is conform de afspraak tussen het Rijk, provincies en gemeenten in het Convenant Bedrijventerreinen De ramingen met het RC en het SE-scenario zijn in 2013 op verzoek van Netwerkstad gemaakt voor het project strategisch programmeren. 2.3 Raming werkgelegenheid Ecorys raming periode De in tabel 1 geconstateerde stijging van de autonome ruimtevraag in Netwerkstad Twente wordt ook door Ecorys geconstateerd. Ecorys spreekt van een substantieel verschil tussen beide ramingen (De Koning et al., 2013: 8). De belangrijkste verklaring die hiervoor wordt aangevoerd is..dat de Netwerkstad de afgelopen jaren (sinds 2006) een veel betere werkgelegenheidsontwikkeling heeft laten zien dan drie jaar geleden was verwacht (De Koning et al., 2013: 8). Ecorys doet deze uitspraak op basis van een zogenaamde shift-and-share analyse. Dit is een methode waarmee de verandering van de regionale werkgelegenheid wordt uitgesplitst naar een nationale component, een sectorstructuur component en regionale component. Dezelfde techniek is ook voor de raming van 2010 gebruikt en is een gangbare methode om veranderingen in de regionale werkgelegenheid te analyseren. De shift-and-share analyse uit 2013 toont aan dat de werkgelegenheid is gegroeid doordat de regionale component sinds 2006 positief is, terwijl deze daarvoor negatief was. Deze regionale component geeft een beeld van de regionale concurrentiekracht en verklaart de werkgelegenheidsgroei die niet kan worden toegeschreven aan de nationale werkgelegenheidsontwikkeling en de regionale sector structuur. Is de regionale component positief dan doet een regio het naar verhouding goed. Volgens Ecorys doen de sectoren die landelijk krimp of een geringe werkgelegenheidsgroei laten zien het in de Netwerkstad een stuk beter dan verwacht volgens de raming uit OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 4

7 Door de drie componenten van de shift-and-share analyse over een ruimere periode te bezien wordt deze juist toegepast. Het feit dat een relatief kleine aanpassing van regionale component een relatief groot effect heeft op de berekende ruimtevraag geeft wel een inherente zwakte van het model aan, namelijk gevoeligheid voor kleine veranderingen in een relatief klein gebied. Ecorys raming periode Op verzoek van Netwerkstad heeft Ecorys een raming gemaakt voor de korte en middellange termijn (tot en met 2020). Hiervoor is de werkgelegenheidsontwikkeling voor de jaren 2013 en 2014 gemaakt op basis van nationale ramingen van het CPB. De raming voor periode is gemaakt op basis van de twee CPB-scenario s die vanaf 2008 de werkgelegenheidsontwikkeling in Nederland het beste benaderen, namelijk Regional Communities (RC) en Strong Europe (SE) (Netwerkstad Twente, 2013: 28-29). De uitkomsten hiervan staan in tabel 2. Hieruit blijkt dat het arbeidsvolume tot 2014 nog zal dalen en dat daarna weer een kleine stijging valt te verwachten. Na 2015 zijn de verschillen per scenario beperkt. Tabel 2 Omvang arbeidsvolume werknemers volgens Ecorys raming korte en middellange termijn voor Twentestad (x arbeidsjaren) CPB 147,2 144,9 142,8 141,8 RC-scenario 141,5 141,3 SE-scenario 142,1 143,5 TM-scenario 142,2 143,9 Bron: Netwerkstad Twente (2013: 48-49). Het gebruik van verschillende scenario s wekt bevreemding. De CPB scenario s geven ieder een geheel ander toekomstbeeld voor de richting waarin de Nederlandse economie zich kan ontwikkelen. Het zijn dus geen scenario s die gebaseerd zijn op hoge of lage economisch groei, maar op wezenlijk verschillende aannames over economische kernwaarden zoals de mate waarin landen bereid en in staat zijn internationaal samen te werken en de verdeling tussen publieke en private van verantwoordelijkheden (zie: Janssen et al., 2006). Netwerkstad Twente gebruikt de RC en SE-scenario s echter als ware het scenario s die conjuncturele situatie weergeven, terwijl het CPB bij elk scenario uitgaat van een conjunctureel neutrale situatie. De argumentatie van Netwerkstad Twente (2013: 9) dat de korte termijn prognose..rekening houdt met vraaguitstel en uitval door de recessie. is dan ook niet valide. De CPB-scenario s gaan juist uit van een gemiddeld conjunctuurbeeld. 2.4 Raming autonome ruimtevraag Ecorys maakt bij de vertaling van werkgelegenheidsontwikkeling naar ruimtevraag gebruik van de zogenaamde terreinquotiënten methode. Dat betekent dat eerst per sector wordt bepaald welk deel van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen zit / zal zitten (de zgn. locatievoorkeur). Vervolgens wordt per sector via het ruimtegebruik per werknemer (de terreinquotiënten) de ruimtevraag bepaald. Voor de 2013 raming zijn de locatievoorkeuren en terreinquotiënten door Ecorys geactualiseerd en geregionaliseerd. De aldus berekende ruimtevraag per cluster staat weergegeven in tabel 3. De dynamiek inde locatievoorkeuren en terreinquotiënten voor de periode is hetzelfde als voor de periode OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 5

8 Tabel 3 Raming autonome ruimtevraag per cluster in Netwerkstad voor de periode (in hectare). Raming 2011 (TM+ scenario) Raming 2013 (TM-scenario) Raming 2013 (RC-scenario)* Raming 2013 (SE-scenario)* Industrie en bouw Transport, groothandel en distributie Consumentendiensten Dienstverlening Totaal *Heeft betrekking op periode Bron: Ecorys (2011), De Koning et. al. (2013) en Netwerkstad Twente (2013). Uit tabel 3 valt op te maken dat de verschillen tussen de ramingen die gebruik maken van het TMscenario enerzijds en de ramingen die de RC en SE-scenario s gebruiken anderzijds, vooral zijn terug te voeren op verschillen ten aanzien van de raming voor het cluster transport, groothandel en distributie. Daarnaast valt op dat bij de raming 2013 met het kale TM-scenario de ruimtevraag bij de clusters industrie en bouw en consumentendiensten aanzienlijk hoger ligt dan bij de overige ramingen. Vooral de verschillen tussen de beide ramingen met een TM-scenario zijn opvallend omdat binnen een scenario een relatief stabiele sectorstructuur mag worden verwacht. Mogelijk worden deze verschillen veroorzaakt door het gebruik van de positieve werkgelegenheidsontwikkeling in Netwerkstad Twente tussen 2006 en 2010 van sectoren die het landelijk gezien minder goed doen. De terreinquotiënten methode wordt zeer vaak toegepast (o.a. ook in de BLM), maar is de laatste jaren steeds vaker bekritiseerd vanwege de zeer grote heterogeniteit van het ruimtegebruik binnen sectoren en zelfs bedrijfstakken (Knoben en Traa, 2008 en 2009). Ondanks deze kritiek wordt de terreinquotiënten methode nog steeds veel toegepast, omdat het een relatief eenvoudig toepasbare methode is. Wel hebben een aantal adviesbureaus alternatieven ontwikkeld, maar deze zijn nog maar enkele keren toegepast. Ecorys stelt in een raming voor de Stadsregio Rotterdam dat voor arbeidsextensieve sectoren (zoals de industrie en logistiek) de ontwikkeling van het aantal arbeidsplaatsen niet bijzonder geschikt is als indicator voor de toekomstige ruimtevraag (Hulsker en De Koning, 2011). Er is daarom een alternatieve ramingsmethode ontwikkeld die uitgaat van de zogenaamde ruimteproductiviteit (toegevoegde waarde per oppervlakte eenheid). In 2013 is deze methode ook toegepast voor de regio Schiphol (Ecorys, 2013). Het is de vraag waarom deze nieuwe methode niet is gebruikt voor Netwerkstad Twente, waar juist de sectoren industrie en logistiek in het kale TM-scenario voor een aanzienlijk aandeel van de additionele ruimtevraag verantwoordelijk zijn. Of de toepassing van deze nieuwe methode tot andere uitkomsten zou hebben geleid, is moeilijk te zeggen. 2.5 Ruimtevraag door verhuizingen, transformatie en strategische voorraad Naast de autonome ruimtevraag raamt Ecorys (De Koning et al., 2013) ook de aanvullende ruimtevraag door bedrijfsverhuizingen, frictie, transformatie en strategische voorraad. Daarnaast is er een vraagraming gemaakt voor natte terreinen en is de ruimtevraag op de Luchthaven Twente beoordeeld. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 6

9 Ruimtevraag door bedrijfsverhuizingen, frictie en transformatie Omdat vraag en aanbod naar bedrijfsruimte nooit naadloos op elkaar aansluiten wordt een deel van de beschikbare ruimte niet benut. Deze hoeveelheid ruimte wordt frictieleegstand genoemd. Voor kantoren wordt een frictieleegstand van 4-5% als aanvaardbaar gezien. Omdat bedrijfspanden in de regel iets minder courant zijn dan kantoorpanden ligt de frictieleegstand daar veelal iets hoger. Het door Ecorys (De Koning et al., 2013) gehanteerde percentage van 6 à 7% kan als reëel bestempeld. Wanneer een oude bedrijventerreinen worden getransformeerd naar een andere bestemming leidt dit tot vervangingsvraag. In het Ecorys rapport (De Koning et al., 2013) wordt op pagina 10 gesproken van een vervangingsvraag van ca. 20 hectare, terwijl in tabel 2.4 (pagina 11) een hoeveelheid van 11 hectare wordt genoemd. Deze laatste hoeveelheid is juist omdat de transformatie terreinen Janninkkwartier en Polaroid (deze worden op pagina 20 expliciet genoemd) tussen 2009 en 2011 al is afgerond. Met deze 11 hectare wordt door Ecorys en Netwerkstad Twente verder gerekend. Strategische voorraad Het aanhouden van een strategische voorraad zorgt voor noodzakelijke flexibiliteit in het aanbod van bedrijventerreinen. Het vormt een buffer om periodes van hoogconjunctuur te overbruggen en onverwachte uitschieters in de vraag op te vangen. 2 Strikt genomen behoort de aan te houden strategische voorraad niet tot de ruimtevraag (en wordt door Ecorys ook niet als zodanig behandeld), maar heeft wel (op de korte termijn) betekenis voor de planning van bedrijventerreinen. Immers, een deel van deze voorraad wordt wel aangelegd en een ander deel dient in bestemmingsplannen te worden aangehouden. Ecorys berekent de benodigde strategische voorraad voor de periode tot 2020 door 4 keer de jaarlijks gemiddelde uitgifte (periode ) te nemen. Op zich is dit een redelijke manier om de strategische voorraad te berekenen bij een structureel stabiele vraag. Echter, zoals uit tabel 1 blijkt, neemt na 2020 de autonome ruimtevraag sterk af, waardoor er (volgens deze berekeningsmethode) na 2020 met een veel kleinere strategische voorraad kan worden volstaan. Natte terreinen De ruimtevraag naar natte terreinen is gemaakt aan de hand van de te verwachten goederenoverslag tot Terecht wordt daarbij niet de terreinquotiëntenmethode gebruikt. De raming van Ecorys voor natte terreinen geeft weinig aanleiding tot opmerkingen. Een toename van de ruimteproductiviteit ligt in de lijn der verwachtingen. De enige opmerking die gemaakt kan worden betreft (wederom) het gebruik van scenario s. Ecorys maakt noodgedwongen alleen gebruik van de Global Economy (GE) en het Strong Europe (SE) scenario omdat voor goederenstroomramingen geen TM- en RC-scenario s voorhanden zijn. In Netwerkstad Twente wordt dus niet consequent van één scenario uitgegaan. Luchthaven Twente en Werkparken Luchthaven Volgens Ecorys (De Koning et al., 2013) is de additionele ruimtevraag als gevolg van de ontwikkeling van de Luchthaven Twente sterk afhankelijk van de ontwikkeling van de luchthaven zelf. Deze ruimtevraag komt bovendien vooral van platform gebonden bedrijvigheid. Het is daarom een terechte beslissing om deze ruimtevraag niet mee te nemen in de berekening van de autonome ruimtevraag. Deze platform gebonden activiteiten zijn wezenlijk andere activiteiten dan de activiteiten waarvoor de Werkparken Luchthaven zullen worden ontwikkeld. Ecorys ziet deze Werkparken Luchthaven als regulier toekomstig aanbod van bedrijventerreinen (zachte plannen). Ook in de publicatie van Netwerkstad Twente worden de Werkparken tot de zachte plannen gerekend. 2 De uitgifte van bedrijventerreinen is sterk afhankelijk van de conjunctuur. In periodes van laagconjunctuur wordt vele malen minder bedrijventerreinen uitgegeven dan in periodes van hoog conjunctuur. Bovendien is er een na-ijleffect: wanneer de economie weer aantrekt duurt het een paar jaar voordat de uitgifte weer aantrekt. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 7

10 Uit de notitie Positie werkparken Luchthaven in de bedrijventerreinenvisie van de gemeente Enschede uit 2013, wordt betoogd dat deze Werkparken geen reguliere bedrijventerreinen zijn. Ze zijn bedoeld voor leisure, automotive, food en filmindustrie. Dit kunnen weliswaar economische activiteiten zijn die gebruik maken van de overblijfselen van de luchthaven, maar die toch als economische activiteiten moeten worden gezien. Elders in Nederland zien we dat dergelijke activiteiten zich vestigen op oude bedrijventerreinen, die daardoor een tweede leven krijgen. Veel van deze activiteiten zijn uitingen van een zich veranderende economie waarvoor de term bedrijventerrein wellicht minder passend is, maar waarbij het nog steeds gaat om economische activiteiten waarvoor ruimte gereserveerd moet worden. In die zin zou het onderdeel moeten zijn van de algemene planning en programmering van werklocaties. Ook het feit dat het hier gaat om een niet onaanzienlijke hoeveelheid ruimte (46 hectare bruto die na 2015 beschikbaar komt) pleit ervoor om de werkparken integraal onderdeel uit te laten maken van de reguliere planning en programmering van werklocaties. De werkparken bieden een specifieke kwaliteit, net als bijvoorbeeld XL Businesspark dat doet. Naast dit inhoudelijke argument is er ook een methodisch argument dat er voor pleit het Werkpark Luchthaven te beschouwen als aanbod van bedrijventerreinen. Een deel van de sectoren waarop het Werkpark zich richt zijn namelijk meegenomen in de sectoren die Ecorys in haar raming onderscheid. Bedrijvigheid als automotive en food worden respectievelijk tot de sectoren voeding en genot en transportmiddelen industrie gerekend. Deze twee sectoren rekent Ecorys tot het cluster industrie en bouw en zijn dus onderdeel van de vraagraming. Om de matching tussen vraag en aanbod zuiver te houden moet het Werkpark dus in het aanbod worden opgenomen Matching vraag en aanbod: toedeling ruimtevraag naar gemeenten Voor het toedelen van de ruimtevraag aan de vijf gemeenten in Netwerkstad Twente heeft Ecorys allereerst het aanbod van de bedrijventerreinen geactualiseerd en vervolgens de kwaliteit van dit aanbod gewaardeerd. De conclusie is dat Netwerkstad Twente over een groot aanbod gemengde terreinen beschikt. Dit is niet ongewoon in Nederland. Vervolgens is per cluster gekeken op welke terreinen de vraag het best kan worden geaccommodeerd. Er vindt dus zowel een kwalitatieve als kwantitatieve matching plaats. Dit is conform wat van een regionale raming en matchingsonderzoek mag worden verwacht. Het resultaat hiervan is weergegeven in tabel 4. Netwerkstad Twente heeft op basis van korte termijn-raming van Ecorys ( ) ook een toedeling van de ruimtevraag naar gemeenten gemaakt. Deze toedeling is minder transparant dan de toedeling van Ecorys omdat ook rekening is gehouden met verwachtingen ten aanzien van de uitgifte per terrein. De resultaten van de toedeling zijn weergegeven in tabel 5. Wanneer we beide toedelingen van de vraag tot 2020 vergelijken dan blijken er enkele opvallende verschillen te zijn. In de toedeling van Ecorys krijgt Enschede 28% van de vraag toebedeeld, terwijl dat bij de toedeling van Netwerkstad Twente maar 14 % is. Voor Hengelo geldt het omgekeerde. Volgens Ecorys komt 8% van de ruimtevraag naar Hengelo en 19% volgens Netwerkstad. 3 In theorie is er een oplossing mogelijk waarbij het wel is toegestaan om het Werkpark buiten het aanbod te houden. Hiervoor zou de vestigingsvoorkeur van het cluster industrie en bouw voor bedrijventerreinen moeten worden verlaagd, waardoor een kleiner deel van de werkgelegenheid in dit cluster aan bedrijventerreinen wordt toebedeeld. Uit de Ecorys (De Koning et al., 2013) rapportage blijkt niet dat dit is gedaan. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 8

11 Tabel 4 Matching tussen ruimtevraag ( ) en aanbod (inclusief ruimtewinst door herstructurering) en zachte plannen in hectare volgens Ecorys 2013 raming met TM-scenario. Aanbod* Toebedeelde vraag ( ) Beschikbaar aanbod na 2020 Zachte plannen Almelo Netwerkstad (XL Businesspark) n.v.t. Borne Enschede** Hengelo Oldenzaal Totaal * Inclusief aanbod door herstructurering. **Exclusief Werkparken Luchthaven. Bron: De Koning, et. al. (2013). Tabel 5 Toedeling ruimtevraag ( ) aan aanbod (inclusief ruimtewinst door herstructurering) in hectare volgens Netwerkstad Twente raming met RC / SE-scenario.* Aanbod** Toebedeelde vraag t/m 2015 Toebedeelde vraag Aanbod na 2020 Zachte plannen Almelo Netwerkstad (XL Businesspark) n.v.t. Borne Enschede*** Hengelo Oldenzaal Totaal *Afgerond op hele cijfers. In de tabel is geen rekening gehouden met ruimtevraag door acquisitie van in totaal 11 hectare omdat niet duidelijk is in welke gemeente deze ruimtevraag zal worden geaccommodeerd. **Inclusief aanbod door herstructurering. ***Exclusief Werkparken Luchthaven. Bron: Netwerkstad Twente (2013), bijlage 4. Voor beide toedelingen geldt dat ze geen rekening houden met beleid dat de ruimtevraag kan beperken zoals toepassing van de SER-ladder op bedrijfsniveau. 4 Zoals de tabellen 4 en 5 laten zien, wordt er wel rekening gehouden met ruimtewinst door herstructurering. Het niet verdisconteren van SERladder-beleid komt vaker voor en is niet makkelijk in ramingen te verwerken omdat er nog weinig ervaring mee is opgedaan. Praktijkervaringen in de gemeente Oss (Van der Krabben et al., 2010) en modelberekeningen van het Ruimtelijke Planbureau (Gordijn et al., 2007) geven aan dat hiermee wel ruimtewinst te behalen is. 5 De effecten zullen echter naar verwachting niet groot zijn. 4 5 Volgens de publicatie van Netwerkstad Twente (2013: 42) bestaat de SER-ladder op bedrijfsniveau uit drie stappen: (1) beoordelen of bedrijven ter plekke kunnen uitbreiden, (2) beoordelen of bedrijven in bestaande panden / kavels gehuisvest kunnen worden (inclusief geschikt maken daarvan) en (3) in laatste instantie uitgifte van nieuwe kavels. De resultaten in Oss wijzen uit dat het ruimtelijk effect moeilijk te bewijzen valt wanneer regionale samenwerking bij de uitgifte van bedrijventerreinen ontbreekt. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 9

12 De ruimtevraag die Netwerkstad Twente na 2020 verwacht is aanzienlijk groter dan de ruimtevraag die Ecorys verwacht, namelijk respectievelijk 190 en 65 hectare. Dit komt omdat Netwerkstad Twente een deel van de vraag die Ecorys tot 2020 raamt (met het TM-scenario) doorschuift naar de periode na Dit is een discutabele beslissing omdat hiermee twee verschillende ramingen door elkaar worden gebruikt, namelijk de korte termijn raming tot 2020 en de lange termijn raming tot 2040 die elk met verschillende scenario s zijn gemaakt. Ondanks deze verschillen concluderen zowel Ecorys als Netwerkstad Twente in hun rapporten dat er in Netwerkstad als geheel voldoende ruimte beschikbaar en gereserveerd is. Ecorys stelt dat het ten uitvoer brengen van de zachte plannen tot 2020 niet nodig is en dat de ruimtevraag na 2020 voornamelijk in de gemeenten Enschede, Almelo en Oldenzaal terecht zal komen. Deze gemeenten beschikken individueel en gezamenlijk over voldoende zachte plannen om de resterende ruimtebehoefte na 2020 op te vangen (De Koning et al., 2013: 26). Netwerkstad Twente (2013) tekent bij haar conclusie wel aan dat er per gemeente verschillen zijn (maar geeft niet aan welke) wat betekent dat er..regionaal zorgvuldig geprogrammeerd zal moeten worden om het bestaande aanbod zo optimaal mogelijk voor de bedrijven in de Netwerkstad als geheel te kunnen inzetten (Netwerkstad Twente, 2013: 38). OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 10

13 3 Conclusie Bij de verschillende ramingen die voor Netwerkstad Twente zijn gemaakt worden alle vier de CPBscenario s gebruikt. Volgens het Convenant Bedrijventerreinen zou het TM-scenario leidend moeten zijn. Hoewel er in het geval van de natte bedrijventerreinen een valide verklaring is, maakt het gebruik van verschillende scenario s geen sterke indruk. Het argument dat andere dan het TMscenario de ontwikkeling van de huidige recessie beter weergeven is niet valide omdat de scenario s conjunctuur neutraal zijn en ieder een structureel ander economisch toekomstbeeld weergeven die niet uitwisselbaar is. Daarnaast is er een groot contrast tussen de uitkomsten van de Ecorys raming met het TM-scenario en de Ecorys ramingen voor de korte termijn. De Ecorys raming met het TM-scenario gaat uit van de relatief voorspoedige werkgelegenheidsontwikkeling tussen 2006 en 2010 en trekt dit (methodisch verantwoord) als het ware door naar 2020, terwijl de ramingen voor de korte termijn (ook tot 2020) een veel pessimistischer beeld laten zien. Netwerkstad Twente schuift in haar programmering, de tussen 2013 en 2020 niet gerealiseerde ruimtevraag volgens het TM-scenario door tot na Dit is een discutabele beslissing omdat het lijkt op shoppen met scenario s. Bij de raming van de vraag wordt terecht rekening gehouden met vraag vermindering door herstructurering (waardoor ruimtewinst ontstaat), maar niet door vraag vermindering door hantering van een gronduitgifteprotocol volgens de SER-ladder. Door dit laatste effect wel mee te nemen zal de vraag iets lager komen te liggen (ervan uitgaande dat het beleid effectief is). De ramingen laten een voldoende differentiatie in de vraag zien naar soort locaties (gekoppeld aan de door Ecorys onderscheiden clusters). Wel moet worden bedacht dat een groot deel van de vraag en het aanbod de zogenaamde segment gemengde bedrijventerreinen betreft. Het uitsluiten van de Werkparken Luchthaven bij het aanbod van bedrijventerreinen in een notitie van de Gemeente Enschede wekt bevreemding omdat dit juist een nieuw segment betreft dat een weerslag is van economische structuurverandering. Deze zouden onderdeel moeten zijn van een integrale planning en programmering van alle werklocaties. Geconcludeerd kan worden dat het aanbod wordt onderschat wanneer de Werkparken Luchthaven niet worden meegerekend. De vraag wordt iets overschat omdat effecten van het gronduitgifteprotocol volgens de SER-ladder niet in de berekeningen zijn meegenomen. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 11

14 4 Bronnen Arts, P.H.A.M., J. Ebregt, C.J.J. Eijgenraam en M.J. Stoffers, Bedrijfslocatiemonitor. De vraag naar ruimte voor economische activiteit tot Den Haag: Centraal Planbureau. Ecorys, 2011, Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente. Rotterdam. Ecorys, Analyse ontwikkeling van vraag en aanbod logistiek terreinen in de regio Schiphol. Rotterdam: Ecorys. Gemeente Enschede, Grip op Grond. Raadsenquête naar het grondbeleid in de gemeente Enschede. Gemeente Enschede, Memo Positie werkparken Luchthaven in de bedrijventerreienvisie. Gordijn, H., G. Renes en M. Traa, Naar een optimaler ruuimtegebruik door bedrijventerreinen. Een verkenning van enkele beledsopties. Den Haag: Ruimtelijke Planbureau. Hulsker, W. en J. De Koning, Ruimtebehoefteraming Stadsregio Rotterdam. Pilot nieuwe ramingsmethode. Rotterdam: Ecorys. Janssen, L.H.M., V.R. Okker en j. Schuur, Welvaart en Leefomgeving. Een scenariostudie voor Nederland in Den Haag: Centraal Planbureau, Milieu- en Natuurplanbureau en Ruimtelijke Planbureau. Knoben, J. en M. Traa, Bedrijfslocatiemonitor. Kritiek, Alternatieven en Aanpassingen. Den Haag: Ruimtelijk Planbureau. Knoben, J. en M. Traa, Het schatten van macroterreinquotiënten. Den Haag: Ruimtelijk Planbureau. Koning, J. de, G. Rienstra & E. Bückmann, Herijking bedrijventereinvisie Netwerkstad Twente. Actualisering ruimtebehoefte en programmering bedrijventerreinen. Rotterdam: Ecorys. Netwerkstad Twente, Herijking Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente. Van de Krabben, E., R. Mulders, J. Haagens en E. van de Hoek, Evaluatie gronduitgifteprotocol bedrijventerreinen gemeente Oss. Nijmegen/Utrecht: Radbout Universiteit Nijmegen en Bureau Buiten. OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 12

15 OTB Onderzoek voor de gebouwde omgeving 13

16 Onderzoeksinstituut OTB Delft University of Technology Jaffalaan 9, 2628 BX Delft, The Netherlands Postbus 5030, 2600 GA Delft, The Netherlands Telefoon +31 (0) Fax +31 (0)

Analyse ontwikkeling van vraag en aanbod logistiek terreinen in de regio Schiphol

Analyse ontwikkeling van vraag en aanbod logistiek terreinen in de regio Schiphol Analyse ontwikkeling van vraag en aanbod logistiek terreinen in de regio Schiphol Hoofdrapport 4 maart 2013 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en context pagina 3 3. Geografische afbakening pagina 4 4. Ontwikkeling

Nadere informatie

SAMENVATTING RAADSVOORSTEL. h. vranken BP TH 10G / Vaststellen visie bedrijventerreinen Netwerkstad Werk en inkomen

SAMENVATTING RAADSVOORSTEL. h. vranken BP TH 10G / Vaststellen visie bedrijventerreinen Netwerkstad Werk en inkomen SAMENVATTING RAADSVOORSTEL CASENUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER 10G201966 396346 / 396346 ONDERWERP h. vranken BP TH Vaststellen visie bedrijventerreinen Netwerkstad. AGENDANUMMER BELEIDSPROGRAMMA/BELEIDSLIJN

Nadere informatie

Voorstel Gemeenteraad VII- C/B

Voorstel Gemeenteraad VII- C/B Voorstel Gemeenteraad VII- C/B Onderwerp herijking Bedrijventerreinenvisie Netwerkstad 2013 Portefeuillehouder Jeroen Hatenboeragendaletter (C) Marijke van Hees (B) Programma SO/ EW Aangeboden aan Raad

Nadere informatie

BOVENREGIONAAL BEDRIJVENTERREIN HOEKSCHE WAARD. Notitie over het door Buck Consultants uitgevoerde onderzoek naar nut en noodzaak

BOVENREGIONAAL BEDRIJVENTERREIN HOEKSCHE WAARD. Notitie over het door Buck Consultants uitgevoerde onderzoek naar nut en noodzaak BOVENREGIONAAL BEDRIJVENTERREIN HOEKSCHE WAARD Notitie over het door Buck Consultants uitgevoerde onderzoek naar nut en noodzaak Juni 2006 Han Olden STOGO onderzoek + advies Niasstraat 1 3531 WR Utrecht

Nadere informatie

ONDERZOEKSMEMORANDUM

ONDERZOEKSMEMORANDUM ONDERZOEKSMEMORANDUM Een tentatieve berekening van de uitbreidingsvraag naar bedrijventerreinen in de WGR-regio Noord- Veluwe volgens de Overijsselse uitgangspunten Algemeen In 2015 heeft de provincie

Nadere informatie

Herijking Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente

Herijking Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente Herijking Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente 8 November 2013 - 2 - Inhoudsopgave Voorwoord pagina 7 Hoofdstuk 1 Inleiding 9 1.1 Aanleiding 9 1.2 Doel en kaders 9 1.3 Wat hebben we gedaan na de

Nadere informatie

Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004

Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning 2004 Hoofdrapport Samenstelling: Dr. L. Broersma & Drs D. Stelder, Sectie Ruimtelijke Economie, FEW, RuG Prof. Dr. J. van Dijk, Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen,

Nadere informatie

Regionaal Programma Werklocaties. Presentatie aan: Raadsleden gemeenten regio Arnhem Nijmegen

Regionaal Programma Werklocaties. Presentatie aan: Raadsleden gemeenten regio Arnhem Nijmegen Regionaal Programma Werklocaties Presentatie aan: Raadsleden gemeenten regio Arnhem Nijmegen Doel en opzet presentatie Doel presentatie: Raadsleden informeren over ontwikkeling Regionaal Programma Werklocaties

Nadere informatie

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties Financiële gegevens 1e kwartaal bouwgrondexploitatie gemeenten 2017 (1e plaatsing)

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties Financiële gegevens 1e kwartaal bouwgrondexploitatie gemeenten 2017 (1e plaatsing) Financiële gegevens bouwgrondexploitaties Financiële gegevens 1e kwartaal bouwgrondexploitatie gemeenten 2017 (1e plaatsing) Willem Korthals Altes 11 mei 2017 Financiële gegevens bouwgrondexploitaties

Nadere informatie

De Toekomst van Bedrijventerreinen. Gusta Renes

De Toekomst van Bedrijventerreinen. Gusta Renes De Toekomst van Bedrijventerreinen Gusta Renes Inleiding Beeldvorming bedrijventerreinen Veel (nieuwe) bedrijventerreinen Veel grond beschikbaar voor uitgifte Weinig samenwerking tussen gemeenten Lage

Nadere informatie

Bedrijventerrein Kapelpolder (Maassluis) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter

Bedrijventerrein Kapelpolder (Maassluis) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein Kapelpolder (Maassluis) Maatschappelijke Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein Kapelpolder, gemeente Maassluis A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht

Nadere informatie

Behoefteraming bedrijventerreinen Zuid-Holland. Stec Groep Hub Ploem Bestuurlijk overleg Midden-Holland 2 oktober 2017

Behoefteraming bedrijventerreinen Zuid-Holland. Stec Groep Hub Ploem Bestuurlijk overleg Midden-Holland 2 oktober 2017 Behoefteraming bedrijventerreinen Zuid-Holland Stec Groep Hub Ploem Bestuurlijk overleg Midden-Holland 2 oktober 2017 Uitgifte blijft achter, aanbod blijft stijgen 1200 1000 800 600 400 200 0 2012 2013

Nadere informatie

ACTUALISATIE UITGIFTETEMPO BEDRIJVENTERREINEN Stec Groep aan gemeente Apeldoorn (concept)

ACTUALISATIE UITGIFTETEMPO BEDRIJVENTERREINEN Stec Groep aan gemeente Apeldoorn (concept) ACTUALISATIE UITGIFTETEMPO BEDRIJVENTERREINEN Stec Groep aan gemeente Apeldoorn (concept) Stec Groep B.V. Peije Bruil en Guido van der Molen Juni 2012 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 1 2. CONCLUSIES EN ADVIEZEN

Nadere informatie

Oktober Regionale Recessie Barometer Rotterdam. Economische verwachting tot 2011

Oktober Regionale Recessie Barometer Rotterdam. Economische verwachting tot 2011 Economische verwachting tot 2011 Oktober 2009 CONCLUSIES Zakelijke diensten, zorg en logistiek hebben een belangrijk aandeel in de Rotterdamse werkgelegenheid. Verwachte daling van werkgelegenheid in Rotterdam

Nadere informatie

Factsheet bedrijventerrein Mijlpolder, Gemeente Binnenmaas

Factsheet bedrijventerrein Mijlpolder, Gemeente Binnenmaas Factsheet bedrijventerrein Mijlpolder, Gemeente Binnenmaas Factsheet bedrijventerrein Mijlpolder, Gemeente Binnenmaas A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht van de maatschappelijke en economische

Nadere informatie

Actualisering ruimtebehoefte. bedrijventerreinen. Gemeente Wierden

Actualisering ruimtebehoefte. bedrijventerreinen. Gemeente Wierden Actualisering ruimtebehoefte Gemeente Wierden Uitgave STOGO onderzoek + advies Postbus 691 3430 AR Nieuwegein 030-2334342 info@stogo.nl www.stogo.nl Opdrachtgever Gemeente Wierden Auteurs Guiselaine Capella

Nadere informatie

Werkgelegenheid en toegevoegde waarde per bedrijfstak, en

Werkgelegenheid en toegevoegde waarde per bedrijfstak, en CPB Memorandum Sector(en) : Groei, Kennis en Structuur Afdeling(en)/Project : Vier vergezichten op Nederland Samensteller(s) : Free Huizinga en Bert Smid Nummer : Datum : 14 januari 2005 Werkgelegenheid

Nadere informatie

Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering

Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering Juridische aspecten van ketensamenwerking. Naar een multidisciplinaire benadering Preadviezen voor de Vereniging voor Bouwrecht Nr. 41 Juridische aspecten van ketensamenwerking Naar een multidisciplinaire

Nadere informatie

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2015 aanzienlijk gestegen. Het aantal werkzame personen is toegenomen met 1,4% (1.700). Het totaal komt hiermee op ruim 119.000 arbeidsplaatsen (voltijds)

Nadere informatie

Factsheet bedrijventerrein Spaanse Polder, Gemeente Rotterdam/Schiedam

Factsheet bedrijventerrein Spaanse Polder, Gemeente Rotterdam/Schiedam Factsheet bedrijventerrein Spaanse Polder, Gemeente Rotterdam/Schiedam Factsheet bedrijventerrein Spaanse Polder, Gemeente Rotterdam/Schiedam A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht van

Nadere informatie

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties Financiële gegevens t/m 3e kwartaal bouwgrondexploitatie gemeenten (kwartaal 1+2+3; 1e plaatsing)

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties Financiële gegevens t/m 3e kwartaal bouwgrondexploitatie gemeenten (kwartaal 1+2+3; 1e plaatsing) Financiële gegevens bouwgrondexploitaties Financiële gegevens t/m 3e kwartaal bouwgrondexploitatie gemeenten (kwartaal 1+2+3; 1e plaatsing) Willem Korthals Altes 16 november 2015 Financiële gegevens bouwgrondexploitaties

Nadere informatie

Vraag naar bedrijventerreinen te ruim ingeschat Erik Louw en Han Olden

Vraag naar bedrijventerreinen te ruim ingeschat Erik Louw en Han Olden Vraag naar bedrijventerreinen te ruim ingeschat Erik Louw en Han Olden Nu de economie aantrekt wordt de vraag of we nog nieuwe bedrijventerreinen nodig hebben weer actueel. Bij het beantwoorden spelen

Nadere informatie

Factsheet bedrijventerrein Stormpolder, Gemeente Krimpen aan de IJssel

Factsheet bedrijventerrein Stormpolder, Gemeente Krimpen aan de IJssel Factsheet bedrijventerrein Stormpolder, Gemeente Krimpen aan de IJssel Factsheet bedrijventerrein Stormpolder, Gemeente Krimpen aan de IJssel A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht van

Nadere informatie

Marktonderzoek bedrijventerreinen gemeente Dalfsen. Bestuurlijke eindrapportage 28 februari 2014

Marktonderzoek bedrijventerreinen gemeente Dalfsen. Bestuurlijke eindrapportage 28 februari 2014 Marktonderzoek bedrijventerreinen gemeente Dalfsen Bestuurlijke eindrapportage 28 februari 2014 Inleiding BMC heeft in opdracht van de gemeente Dalfsen een marktonderzoek uitgevoerd naar de lokale behoefte

Nadere informatie

Vraag en aanbod Bedrijventerreinen in de Duin- en Bollenstreek

Vraag en aanbod Bedrijventerreinen in de Duin- en Bollenstreek Vraag en aanbod Bedrijventerreinen in de Duin- en Bollenstreek Marktanalyse Opdrachtgever: Kamer van Koophandel Den Haag en Vereniging Bedrijfsleven Duin- en Bollenstreek ECORYS Nederland BV Ahmed Hamdi

Nadere informatie

Bedrijventerrein De Mient (Capelle a/d IJssel) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter

Bedrijventerrein De Mient (Capelle a/d IJssel) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein De Mient (Capelle a/d IJssel) Maatschappelijke waarde Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein De Mient, gemeente Capelle a/d IJssel A. Inleiding Deze factsheet geeft

Nadere informatie

Bedrijventerreinvisie Heerenveen en regionaal plan Zuidoost Fryslân. Presentatie commissie ROM,

Bedrijventerreinvisie Heerenveen en regionaal plan Zuidoost Fryslân. Presentatie commissie ROM, Bedrijventerreinvisie Heerenveen en regionaal plan Zuidoost Fryslân Presentatie commissie ROM, 2011-03-14 In vogelvlucht Waarom een nieuwe visie Bestaande bedrijventerreinen Uitgeefbare bedrijventerreinen

Nadere informatie

Factsheet bedrijventerrein Pothof, Gemeente Rozenburg

Factsheet bedrijventerrein Pothof, Gemeente Rozenburg Factsheet bedrijventerrein Pothof, Gemeente Rozenburg Factsheet bedrijventerrein Pothof, Gemeente Rozenburg A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht van de maatschappelijke en economische

Nadere informatie

Marktstudie XL Businesspark Twente

Marktstudie XL Businesspark Twente Marktstudie XL Businesspark Twente Eindrapport Opdrachtgever: Projectbureau Businesspark Twente Rotterdam, 21 november 2012 Marktstudie XL Businesspark Eindrapport Opdrachtgever: Projectbureau Businesspark

Nadere informatie

De Grote Uittocht Herzien. Een nieuwe verkenning van de arbeidsmarkt voor het openbaar bestuur

De Grote Uittocht Herzien. Een nieuwe verkenning van de arbeidsmarkt voor het openbaar bestuur De Grote Uittocht Herzien Een nieuwe verkenning van de arbeidsmarkt voor het openbaar bestuur Aanleidingen van deze update van De Grote Uittocht - een rapport van het ministerie van BZK en de sociale partners

Nadere informatie

Actualisatie ruimtevraag. bedrijventerreinen, Gemeente Rijssen-Holten

Actualisatie ruimtevraag. bedrijventerreinen, Gemeente Rijssen-Holten Actualisatie ruimtevraag bedrijventerreinen, 2008-2020 Uitgave STOGO onderzoek + advies Postbus 691 3430 AR Nieuwegein 030-2334342 info@stogo.nl www.stogo.nl Opdrachtgever Auteurs dr. M.H. Stijnenbosch

Nadere informatie

Samenvatting. De Kvk en IKE hebben de onderzoeksresultaten aangeboden aan het College van B&W van Etten- Leur.

Samenvatting. De Kvk en IKE hebben de onderzoeksresultaten aangeboden aan het College van B&W van Etten- Leur. JJuunni i 22 Uitkomsten Ruimtebehoefteonderzoek Gemeente Etten-Leur Samenvatting De provincie Noord-Brabant en de gemeente Etten-Leur zijn een onderzoek gestart naar de meest geschikte locatie voor een

Nadere informatie

Wegen gebouwd op achterhaalde groeiscenario s auteur: Huib van Essen, CE Delft

Wegen gebouwd op achterhaalde groeiscenario s auteur: Huib van Essen, CE Delft Wegen gebouwd op achterhaalde groeiscenario s auteur: Huib van Essen, CE Delft De meeste plannen voor nieuwe of bredere snelwegen waarvan de uitvoering de komende jaren gepland staat, zijn onderbouwd met

Nadere informatie

REKENEN AAN WERKLOCATIES

REKENEN AAN WERKLOCATIES REKENEN AAN WERKLOCATIES De laatste jaren wordt kritischer gekeken naar de behoefteramingen voor bedrijventerreinen en kantorenlocaties. De kritiek concentreert zich op de rol van het beleid van verschillende

Nadere informatie

Voortgangsrapportage Werklocaties

Voortgangsrapportage Werklocaties Voortgangsrapportage Werklocaties Inleiding Het Programma Werklocaties Limburg 2020 legt de herstructureringsopgave en de planningsopgave voor bedrijventerreinen vast tot en met 2020. Na een voorbereiding

Nadere informatie

Kwaliteitsmatch vraag en aanbod bedrijventerreinen Noord-Holland Noord

Kwaliteitsmatch vraag en aanbod bedrijventerreinen Noord-Holland Noord Kwaliteitsmatch vraag en aanbod bedrijventerreinen Noord-Holland Noord Synthese deelonderzoeken drie regio s: samenvattende notitie Bouwsteen voor regionale strategievorming Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland

Nadere informatie

Opmerkingen bij het eindrapport van ETIN

Opmerkingen bij het eindrapport van ETIN Op verzoek van de gemeente Apeldoorn heeft het Ruimtelijk Planbureau gekeken naar de offerte van ETIN adviseurs van 3 april 2007: Onderzoek behoefte nieuwe bedrijventerreinen Stedendriehoek. Inmiddels

Nadere informatie

downloadbaar document, behorende bij bijlage I

downloadbaar document, behorende bij bijlage I Monitor Uitvoeringsstrategie Plabeka Voortgangsrapportage 2009-2010 downloadbaar document, behorende bij bijlage I Definities monitor B.V. en verschillen met andere bronnen Om een foute interpretatie van

Nadere informatie

Herstructurering een fiasco

Herstructurering een fiasco Herstructurering een fiasco Bouwstenen voor een nieuw bedrijventerreinenbeleid Milieudefensie: een wereld te winnen Herstructurering een fiasco Bouwstenen voor een nieuw bedrijventerreinenbeleid Colofon

Nadere informatie

Gemeente Oegstgeest. Onderbouwing Ladder voor duurzame verstedelijking Oude Vaartweg. 11 maart 2015

Gemeente Oegstgeest. Onderbouwing Ladder voor duurzame verstedelijking Oude Vaartweg. 11 maart 2015 Gemeente Oegstgeest Onderbouwing Ladder voor duurzame verstedelijking Oude Vaartweg 11 maart 2015 DATUM 11 maart 2015 TITEL Onderbouwing Ladder voor duurzame verstedelijking Oude Vaartweg OPDRACHTGEVER

Nadere informatie

Doetinchem, 19 juni Te besluiten om: 1. Het Regionaal Programma Werklocaties Achterhoek met bijlagen (RPW Achterhoek) vast te stellen.

Doetinchem, 19 juni Te besluiten om: 1. Het Regionaal Programma Werklocaties Achterhoek met bijlagen (RPW Achterhoek) vast te stellen. Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7.2 ALDUS VASTGESTELD 27 JUNI 2019 Te besluiten om: 1. Het Regionaal Programma Werklocaties Achterhoek 2019-2023 met bijlagen (RPW Achterhoek) vast te stellen. Context De Achterhoek

Nadere informatie

Factsheet bedrijventerrein Kromme Gouwe, Gemeente Gouda

Factsheet bedrijventerrein Kromme Gouwe, Gemeente Gouda Factsheet bedrijventerrein Kromme Gouwe, Gemeente Gouda Factsheet bedrijventerrein Kromme Gouwe, Gemeente Gouda A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht van de maatschappelijke en economische

Nadere informatie

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007 Aan de slag in beroep en bedrijf februari 2007 Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel

Nadere informatie

Vraag 6 Hoe groot is de vloeroppervlakte van de bedrijfsruimte die u denkt nodig te hebben voor uw uitbreiding- of verplaatsingsplannen?

Vraag 6 Hoe groot is de vloeroppervlakte van de bedrijfsruimte die u denkt nodig te hebben voor uw uitbreiding- of verplaatsingsplannen? Conclusie Tot 2020 wordt een behoefte naar bedrijventerrein in de gemeente Zijpe geraamd van circa 5 hectare. Dit is ook de oppervlakte die in de planningsopgave in de provinciale structuurvisie is opgenomen.

Nadere informatie

Uw kenmerk Uw brief Zaaknummer Documentnummer 2016/ U Raadsbrief 2016, nr oktober 2016

Uw kenmerk Uw brief Zaaknummer Documentnummer 2016/ U Raadsbrief 2016, nr oktober 2016 Aan de gemeenteraad van Tubbergen Uw kenmerk Uw brief Zaaknummer Documentnummer 2016/0038514 16.06169 U16.019080 Inlichtingen bij De raadsgriffier Mevrouw H.J.M.J van Limbeek-ter Haar Bijlagen 1 Onderwerp

Nadere informatie

Bedrijventerrein Kerkerak (Sliedrecht) Waardeloos of waardevol? Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter

Bedrijventerrein Kerkerak (Sliedrecht) Waardeloos of waardevol? Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein Kerkerak (Sliedrecht) Waardeloos of waardevol? Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Factsheet bedrijventerrein Kerkerak, Gemeente Sliedrecht A. Inleiding Deze factsheet geeft

Nadere informatie

Oost-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod

Oost-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Oost-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Oost-Nederland (*1. m²) 43.8 4.136 2.481 Overig Nederland In de oostelijke provincies is ruim 13% van

Nadere informatie

Kantorenvisie Netwerkstad Twente. Aanbevelingen en beleidsafspraken Februari 2012

Kantorenvisie Netwerkstad Twente. Aanbevelingen en beleidsafspraken Februari 2012 Kantorenvisie Netwerkstad Twente Aanbevelingen en beleidsafspraken Februari 2012 1 Inleiding: Het doel van deze Kantorenvisie Netwerkstad is een beter beeld krijgen van het functioneren van de Kantorenmarkt

Nadere informatie

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2016 aanzienlijk gestegen. Het aantal banen is toegenomen met 1% (1.500). Het totaal komt hiermee op 154.100 ( Bron CBS). Belangrijkste punten Nog nooit

Nadere informatie

Onderzoek bedrijventerreinenbeleid

Onderzoek bedrijventerreinenbeleid Onderzoek bedrijventerreinenbeleid Door: Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen Voor: Burgerronde Datum: 21 maart 2012 Aanleiding en doel Aanleiding: Initiatief van NVVR Kring Oost Gezamenlijk onderzoek van

Nadere informatie

ZELFROOSTEREN IN DE ZORG VERGROTEN VAN DE WERKNEMERSBETROKKENHEID BIJ DE ROOSTERPLANNING RAYMOND FOKKENS MBA

ZELFROOSTEREN IN DE ZORG VERGROTEN VAN DE WERKNEMERSBETROKKENHEID BIJ DE ROOSTERPLANNING RAYMOND FOKKENS MBA ZELFROOSTEREN IN DE ZORG VERGROTEN VAN DE WERKNEMERSBETROKKENHEID BIJ DE ROOSTERPLANNING RAYMOND FOKKENS MBA Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,

Nadere informatie

Concept Convenant Voorraadbeheersing en Afstemming Werklocaties Flevoland. 1. Het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Almere,

Concept Convenant Voorraadbeheersing en Afstemming Werklocaties Flevoland. 1. Het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Almere, Concept Convenant Voorraadbeheersing en Afstemming Werklocaties Flevoland Partijen: 1. Het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Almere, 2. Het College van burgemeester en wethouders van

Nadere informatie

Nieuwe verdeelmodel provinciefonds

Nieuwe verdeelmodel provinciefonds Nieuwe verdeelmodel provinciefonds vertaling ijkpunten naar inclusief actualisering Eindrapport Cebeon, 24 mei 2011 I Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Bestuur... 4 3 Verkeer en vervoer... 6 4 Water en

Nadere informatie

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 1 ISBN: NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 1 ISBN: NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Colofon 1 Colofon Titel: Xact groen Wiskunde deel 1 ISBN: 978 90 3720 835 1 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Benthem, J. Broekhuizen, H. La Poutré, J. Bruinsma,

Nadere informatie

Werkkostenregeling (WKR)

Werkkostenregeling (WKR) Datum: 13-3-2015 Ontwerp: MKG Nederland B.V. Auteur: MKG Nederland B.V. MKG versie: V004026A00-01 2015, by MKG Nederland B.V. www.mkg.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar

Nadere informatie

Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer)

Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer) Vergadering: 11 december 2012 Agendanummer: 12 Status: Besluitvormend Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der

Nadere informatie

IT Governance. Studietaak 5

IT Governance. Studietaak 5 IT Governance 5 Open Universiteit faculteit Managementwetenschappen Cursusteam ir. H.B.F. Hofstee, projectleider en auteur Open Universiteit prof. dr. R.J. Kusters, auteur, Open Universiteit Programmaleiding

Nadere informatie

Schieoevers Maakt de toekomst. Ontwikkelingsscenario s met focus op synergie

Schieoevers Maakt de toekomst. Ontwikkelingsscenario s met focus op synergie Schieoevers Maakt de toekomst Ontwikkelingsscenario s met focus op synergie S C H I E O E V E R S M A A K T D E T O E K O M S T Delft nog aantrekkelijker maken, létterlijk maken. Ruimte zien, kansen creëren

Nadere informatie

Samenvatting Marktconforme huren en woonuitgaven

Samenvatting Marktconforme huren en woonuitgaven Samenvatting Marktconforme huren en woonuitgaven De effecten van het huurbeleid uit het voorjaarsakkoord wonen en het regeerakkoord Rutte II op de ontwikkeling van de woonuitgaven P.J. Boelhouwer en C.

Nadere informatie

HET ONDERBOUWEN VAN NUT EN NOODZAAK VAN BEDRIJVENTERREINEN. Een kritische beschouwing over de praktijk van marktonderzoek

HET ONDERBOUWEN VAN NUT EN NOODZAAK VAN BEDRIJVENTERREINEN. Een kritische beschouwing over de praktijk van marktonderzoek HET ONDERBOUWEN VAN NUT EN NOODZAAK VAN BEDRIJVENTERREINEN Een kritische beschouwing over de praktijk van marktonderzoek Utrecht, september 2007 Han Olden INHOUDSOPGAVE 0. Inleiding... 3 1. Hoge economische

Nadere informatie

De Watersector Exportindex (WEX)

De Watersector Exportindex (WEX) De Watersector Exportindex (WEX) prognose 2006 drs. P. Gibcus drs. W.H.J. Verhoeven Zoetermeer, februari 2007 Dit onderzoek is gefinancierd door het programma Partners voor Water. De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Werken. Historie en beleid

Werken. Historie en beleid H 5.3 Resultaten per thema De groei van het areaal bedrijventerrein is in de komende periode lager dan in de afgelopen periode en herstructurering wordt steeds belangrijker. Verdere verdienstelijking van

Nadere informatie

Gedeputeerde Staten. Midden-Holland t.a.v. tafel Economie, Onderwijs en Arbeidsmarkt Postbus AH Gouda

Gedeputeerde Staten. Midden-Holland t.a.v. tafel Economie, Onderwijs en Arbeidsmarkt Postbus AH Gouda Gedeputeerde Staten Contact M. Verwaal T 070-441 77 14 m.verwaal@pzh.nl Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-holland.nl Midden-Holland t.a.v. tafel Economie,

Nadere informatie

Leegstand van bedrijfsruimten in Noord-Holland

Leegstand van bedrijfsruimten in Noord-Holland Leegstand van bedrijfsruimten in Noord-Holland Inhoud Blz. 1 Inleiding 1 2 Leegstand bedrijfsruimten 3 3 Typering leegstand 6 Bijlage 1 Contactpersonen 9 Uitgevoerd in opdracht van: Provincie Noord-Holland

Nadere informatie

Toetsing beheersplan Domus Wehl

Toetsing beheersplan Domus Wehl Toetsing beheersplan Domus Wehl juni 2011 Toetsing beheersplan Domus Wehl juni 2011 In opdracht van Gemeente Doetinchem Omslagontwerp M. Grotens (Bureau Beke) Kuppens, J. en Ferwerda, H. Toetsing beheersplan

Nadere informatie

Bedrijventerrein Kethelvaart (Schiedam) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter

Bedrijventerrein Kethelvaart (Schiedam) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein Kethelvaart (Schiedam) Maatschappelijke waarde Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Factsheet bedrijventerrein Kethelvaart Gemeente Schiedam 1. FACTSHEET BEDRIJVENTERREIN KETHELVAART,

Nadere informatie

SAMENVATTING RAADSVOORSTEL. h. vranken BP TH 12G / Kantorenvisie Netwerkstad Twente. 01 Werk verbindt

SAMENVATTING RAADSVOORSTEL. h. vranken BP TH 12G / Kantorenvisie Netwerkstad Twente. 01 Werk verbindt SAMENVATTING RAADSVOORSTEL CASENUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER 12G200356 470826 / 470826 ONDERWERP Kantorenvisie Netwerkstad Twente. h. vranken BP TH AGENDANUMMER BELEIDSPROGRAMMA/FACETAGENDA

Nadere informatie

ONDERZOEKSMEMORANDUM

ONDERZOEKSMEMORANDUM ONDERZOEKSMEMORANDUM de uitbreidingsvraag naar bedrijventerreinen in de Stadsregio - is het TM-scenario nog realistisch? - hoe groot is de bandbreedte? - zijn er alternatieven? Maart 214 Menno Walsweer

Nadere informatie

Reserve Ontwikkelingsprojecten Spelregels. Gemeente Albrandswaard

Reserve Ontwikkelingsprojecten Spelregels. Gemeente Albrandswaard Reserve Ontwikkelingsprojecten Spelregels Gemeente Albrandswaard Reserve Ontwikkelingsprojecten Spelregels Gemeente Albrandswaard Datum: 18 mei 2012 Afdeling: Bestuur, team ontwikkeling Afdelingshoofd:

Nadere informatie

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen

Colofon. Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Colofon 1 Colofon Titel: Xact groen Wiskunde deel 2 ISBN: 978 90 3720 834 4 NUR: 124 Trefwoord: Wiskunde groen Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Benthem, J. Broekhuizen, H. La Poutré, J. Bruinsma,

Nadere informatie

Sectoren / paritaire comités Methodologie

Sectoren / paritaire comités Methodologie Sectoren / paritaire comités Methodologie Wouter Vanderbiesen Mei 2014 Methodologie Steunpunt Werk en Sociale Economie Parkstraat 45 bus 5303-3000 Leuven T:+32 (0)16 32 32 39 steunpuntwse@kuleuven.be www.steunpuntwse.be

Nadere informatie

Mei Economische Barometer Valkenswaard en Waalre. Verwachting voor 2010 en 2011

Mei Economische Barometer Valkenswaard en Waalre. Verwachting voor 2010 en 2011 Verwachting voor 2010 en 2011 Mei 2010 CONCLUSIES Zakelijke dienstverlening domineert de economie van Waalre. Valkenswaard kent relatief veel industrie en groothandel. Afname van de werkgelegenheid doet

Nadere informatie

Werkboek woningstofferen Niveau 2

Werkboek woningstofferen Niveau 2 Werkboek woningstofferen Niveau 2 Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Marco Bank, Gildevaart Nieuwegein Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Vormgeving: Edu Actief b.v. Meppel Illustraties: Edu Actief

Nadere informatie

ONDERZOEKMEMORANDUM. De vraag naar zware industrieterreinen. 1. Inleiding. 2. De uitbreidingsvraag

ONDERZOEKMEMORANDUM. De vraag naar zware industrieterreinen. 1. Inleiding. 2. De uitbreidingsvraag ONDERZOEKMEMORANDUM De vraag naar zware industrieterreinen 1. Inleiding Uit onderzoek is gebleken dat bedrijven meer en meer algemene vestigingseisen hanteren in plaats zich te richten op specifieke locatiekenmerken.

Nadere informatie

De Watersector Exportindex (WEX)

De Watersector Exportindex (WEX) De Watersector Exportindex (WEX) Prognose 2005 drs. P. Gibcus drs. W.H.J. Verhoeven Zoetermeer, februari 2006 Dit onderzoek is gefinancierd door het programma Partners voor Water. De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

BIJLAGE A KENGETALLEN In deze bijlage geven we in overzichtelijke tabellen de kengetallen weer die gebruikt zijn ter bepaling van de effecten van het kantoren- en bedrijventerreinenprogramma voor de regio

Nadere informatie

Bedrijventerrein Vijfsluizen (Schiedam) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter

Bedrijventerrein Vijfsluizen (Schiedam) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein Vijfsluizen (Schiedam) Maatschappelijke waarde Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Factsheet bedrijventerrein Vijfsluizen Gemeente Schiedam FACTSHEET BEDRIJVENTERREIN VIJFSLUIZEN,

Nadere informatie

Contra-expertise behoefteraming bedrijventerrein Lokerbroek

Contra-expertise behoefteraming bedrijventerrein Lokerbroek Contra-expertise behoefteraming bedrijventerrein Lokerbroek Rapporteur: Peter Louter Opdrachtgever: Milieudefensie Contactpersoon bij opdrachtgever: Klaas Breunissen Bureau Louter Rotterdamseweg 183c 2629

Nadere informatie

Gemeente Haarlem. Collegebesluit. Onderwerp Verkoop kavel aan Intos in de Noordkop Waarderpolder

Gemeente Haarlem. Collegebesluit. Onderwerp Verkoop kavel aan Intos in de Noordkop Waarderpolder Gemeente Haarlem Collegebesluit Onderwerp Verkoop kavel aan Intos in de Noordkop Waarderpolder Nummer 2018/748726 Portefeuillehouder Roduner, F.J. Programma/beleidsveld 4.1 Duurzame stedelijke ontwikkeling

Nadere informatie

B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren

B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren B-toets Vragenlijst Bejegening Versie voor jongeren J.W. Veerman N. van Erve M. Poiesz Praktikon BV Postbus 6906 6503 GK Nijmegen tel. 024-3615480 www.praktikon.nl praktikon@acsw.ru.nl 2010 Praktikon

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".

Nadere informatie

Vlaamse Arbeidsrekening. Raming van het aantal jobs & vestigingen met personeel

Vlaamse Arbeidsrekening. Raming van het aantal jobs & vestigingen met personeel Vlaamse Arbeidsrekening. Raming van het aantal jobs & vestigingen met personeel Update 2013 Wouter Vanderbiesen September 2015 Methodologie Steunpunt Werk en Sociale Economie Parkstraat 45 bus 5303-3000

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2012-2013 Inleiding Begin juni 2012 verscheen de rapportage UWV Arbeidsmarktprognose 2012-2013 Met een doorkijk naar 2017". Hierin worden

Nadere informatie

De Kracht van de Ondernemer

De Kracht van de Ondernemer De Kracht van de Ondernemer In Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg De cost gaet voor de baet uyt Economische Thermometer 2009 Thema: investeringsgedrag Rabobank. Een bank met ideeën. De kracht van de ondernemer

Nadere informatie

Werklocaties. Nota Bedrijfsruimte Rotterdam samengevat 19 juni 2019

Werklocaties. Nota Bedrijfsruimte Rotterdam samengevat 19 juni 2019 Werklocaties Nota Bedrijfsruimte Rotterdam samengevat 19 juni 2019 2 Ruimtelijkeconomisch beleid voor bedrijfsruimte in Rotterdam Voor een aantrekkelijke, economisch sterke stad is er evenwicht nodig tussen

Nadere informatie

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers

Tabel 1: De bijdrage van RtHA aan de regionale economie op basis van 2,4 miljoen passagiers Prognose 2020 Door Alexander Otgaar, RHV Erasmus Universiteit Rotterdam Diverse studies zijn in het verleden uitgevoerd met als doel om de economische bijdrage van Rotterdam the Hague Airport (hierna aan

Nadere informatie

TOEPASSING TREDE 1 EN 2 LADDER DUURZAME VERSTEDELIJKING V00R PLAN MULDERSWEG

TOEPASSING TREDE 1 EN 2 LADDER DUURZAME VERSTEDELIJKING V00R PLAN MULDERSWEG TOEPASSING TREDE 1 EN 2 LADDER DUURZAME VERSTEDELIJKING V00R PLAN MULDERSWEG 12 januari 2016 drs. Fokke de Jong Australiëlaan 5, 3526 AB Utrecht 030 693 60 00 info@atrive.nl www.atrive.nl KvK: 31042832

Nadere informatie

DOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda

DOORDRINKEN DOORDRINGEN. Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting. Jos Kuppens Henk Ferwerda DOORDRINGEN of Effectevaluatie Halt-straf Alcohol Samenvatting DOORDRINKEN Jos Kuppens Henk Ferwerda In opdracht van Ministerie van Veiligheid en Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum,

Nadere informatie

Factsheet bedrijventerrein Boonsweg, Gemeente Binnenmaas

Factsheet bedrijventerrein Boonsweg, Gemeente Binnenmaas Factsheet bedrijventerrein Boonsweg, Gemeente Binnenmaas Factsheet bedrijventerrein Boonsweg, Gemeente Binnenmaas A. Inleiding Deze factsheet geeft een bondig overzicht van de maatschappelijke en economische

Nadere informatie

Fout van CPB bij berekening remgeldeffect eigen risico

Fout van CPB bij berekening remgeldeffect eigen risico Fout van CPB bij berekening remgeldeffect eigen risico Wynand van de Ven en Erik Schut Wederreactie op Douven en Mannaerts In ons artikel in TPEdigitaal (Van de Ven en Schut 2010) hebben wij uiteengezet

Nadere informatie

Ontvangen: ^-/\\ Gemeenteraad Presidium Commissie'lX^elE Griffie DIV team 2. Griffier: \$ \1\l1 ff 1 L. Qr\vv%cxw

Ontvangen: ^-/\\ Gemeenteraad Presidium Commissie'lX^elE Griffie DIV team 2. Griffier: \$ \1\l1 ff 1 L. Qr\vv%cxw Gemeentebestuur RAADSGRIFFIEl DORDRECHT Ontvangen: ^-/\\ Gemeenteraad Presidium Commissie'lX^elE Griffie DIV team 2 Griffier: \$ \1\l1 ff 1 L. Qr\vv%cxw Dordrecht BESLUIT Nr. PEO/2003/8 Het COLLEGE van

Nadere informatie

Datum : 12 juni 2009 Aan : Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid; Ministerie van Financiën

Datum : 12 juni 2009 Aan : Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid; Ministerie van Financiën CPB Notitie Datum : 12 juni 2009 Aan : Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid; Ministerie van Financiën Budget deeltijd-ww 1 Inleiding Per 1 april 2009 is de regeling deeltijd-ww tot behoud van

Nadere informatie

Samenvatting ... 7 Samenvatting

Samenvatting ... 7 Samenvatting Samenvatting... In rapporten en beleidsnotities wordt veelvuldig genoemd dat de aanwezigheid van een grote luchthaven én een grote zeehaven in één land of regio, voor de economie een bijzondere meerwaarde

Nadere informatie

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012

Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012 drs. K.L. Bangma drs. A. Bruins drs. D. Snel drs. N. Timmermans Zoetermeer, 5 juli 2013 Rapportnummer : A201337 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek

Nadere informatie

Bedrijventerrein Nieuw Mathenesse (Schiedam) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter

Bedrijventerrein Nieuw Mathenesse (Schiedam) Maatschappelijke waarde. Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Bedrijventerrein Nieuw Mathenesse (Schiedam) Maatschappelijke waarde Met de Kamer van Koophandel weet je wel beter Factsheet bedrijventerrein Nieuw Mathenesse, Gemeente Schiedam A. Inleiding Deze factsheet

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Aan de gemeenteraad.

Raadsvoorstel. Aan de gemeenteraad. Raadsvoorstel raadsvergadering 24 april 2012 agendapunt 4.5 nummer 12INT00321 voorstel 1) Vaststelling van rapport "Bouwstenen voor een kantorenvisie Netwerkstad Twente", inhoudend; - Dat voor de behoefteraming

Nadere informatie

O P R O E P I N G voor de op 21 januari 2014 te 19.30 uur in de raadzaal van het stadhuis te houden vergadering van de Raad der gemeente Hengelo

O P R O E P I N G voor de op 21 januari 2014 te 19.30 uur in de raadzaal van het stadhuis te houden vergadering van de Raad der gemeente Hengelo Aan de leden van de gemeenteraad van Hengelo O P R O E P I N G voor de op 21 januari 2014 te 19.30 uur in de raadzaal van het stadhuis te houden vergadering van de Raad der gemeente Hengelo AGENDA: Port.H.

Nadere informatie

Achtergrondrapportage

Achtergrondrapportage Achtergrondrapportage behorend bij het essay Het geheim van bedrijventerrein Noordwest Opzet rapportage Historie locatie bedrijventerrein Noordwest Eerdere bestemmingen van het gebied Planontwikkeling

Nadere informatie

Herziening grondexploitaties per 1 januari 2013

Herziening grondexploitaties per 1 januari 2013 Herziening grondexploitaties per 1 januari 2013 Toe te passen grondslagen 6 december 2012 Sector Personeel en Financiën Afdeling Grondzaken Inleiding Net als voorgaande jaren worden ook dit jaar de uitgangspunten

Nadere informatie