Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Transcriptie

1 Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak aardrijkskunde vwo, eerste tijdvak (2017). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus behandelde kennis & vaardigheden? Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. I. Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden II. Alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag III. Een-stapje-extra-vraag. IV. Niet voorgekomen in de cursus De eerste categorie doet een beroep op algemene basisvaardigheden, welke we bekend veronderstellen. Categorie II en III zijn vragen die op te lossen zijn met de kennis en vaardigheden die je op de cursus geleerd hebt. De laatste categorie vragen is op de cursus niet aan bod gekomen. In bijlage 1, achteraan dit document, vind je een nadere toelichting op deze categorieën. Het is belangrijk om te beseffen dat deze categorieën niets zeggen over de moeilijkheidsgraad van een vraag. Een vraag die rechtstreeks op te lossen valt met kennis en vaardigheden uit de cursus (categorie II) kan best een pittigere opgave zijn dan een vraag die niet is voorgekomen tijdens de cursus (categorie IV). Mocht je vragen of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit examenverslag, dan horen we dit uiteraard heel graag! Je mag ons hier altijd over mailen op info@sslleiden.nl. Met vriendelijke groet, Hans Huibregtse 1 van 5

2 vraag aantal punten categorie vraag toelichting categorie keuze: IV Niet voorgekomen op de cursus: De begrippen 'Amerikanisering' en 'global village' hebben we niet behandeld tijdens de cursus, omdat dit begrip onder de grote-bak-stof valt. 2 2 III Welke stappen moest je zetten? De politieke dimensie was hier dat rond 1990 het communisme instortte waardoor Oost- Europa en grote delen van Azië beschikbaar kwamen. Deze kennis beschouwen we als algemene kennis. De economische dimensie hebben we behandeld tijdens het blok 'Wereldstysteem'. Hier is besproken dat na 1970 de welvaart in veel landen in (Zuid-Oost) Azië steeg. Deze kennis kon je toepassen op deze vraag, zodat je de stap kon zetten dat in 1990 McDonald's veel restaurants opende, omdat de bevolking meer te besteden had. 3 2 I Benodige algemene kennis & vaardigheden: Als je bepaalde woorden uit deze vraag niet wist, kon je deze opzoeken in het woordenboek, zoals dat in de cursus is benadrukt. De vraag kon je vervolgens beantwoorden met behulp van het blok 'Bronnen' en bron III Welke stappen moest je zetten? Met de term 'anders-globalisten' hebben we geoefend tijdens het opgaven maken. Bij deze vraag moest je de cartoon, waar Westerse producten een inheems eiland 'aanvallen', koppelen aan de negatieve blik van andersglobalisten op globalisering. 5 2 III Welke stappen moest je zetten? Het begrip 'diffusie' is behandeld in de uitleg 'Wereldsteden' en met behulp van de uitleg 'Atlas' kon je herkennen dat bij IKEA-verstigingen de diffusie nog minder ver gevorderd was dan bij McDonald's. Daana moest je een extra denkstap zetten door te beredeneren dat Coca Cola het meest verspreid is. Dit kon je beredeneren door het feit dat je Coca Cola overal kan kopen en McDonalds en IKEA alleen hun producten verkopen bij eigen filialen III Welke stappen moest je zetten? Je moest hier de uitleg 'Bronnen' toepassen op bron 1 om te herkennen dat het oppervlak van Amerikaanse steden veel groter is dan van Aziatische steden. De extra denkstap die je hier moest zetten is dat je hiervoor zelf een verklaring voor moest bedenken. Je kon het blok 'Wereldsteden' toepassen en op deze manier beredeneren dat Noord- Amerika rijker/welvarender is en dat mensen daardoor meer in de buitenwijken willen wonen, waardoor het oppervlakte van de Noord-Amerikaanse steden groter is. 7 2 II Welke stof kon je gebruiken? Dit was een typische 'bronvraag' waar de uitleg 'Bronnen' kon en moest gebruiken. Door goed te kijken naar de oppervlaktes en de inwonersaantallen in bron 1 en die te koppelen aan de groepen wereldsteden in bron 2, kon je deze vraag beantwoorden. 8 2 III Welke stappen moest je zetten? Ondanks het feit dat de term 'megalopolis' niet is behandeld tijdens de cursus, is deze vraag te beantwoorden zonder dat je de precieze betekenis kent. Dat komt namelijk door de hint: "alleen de wijk Manhattan of de hele megalopolis Boswash, waar New York deel van uitmaakt", waardoor duidelijk wordt dat er alleen binnen de wijk Manhattan weinig energie voor transport per inwoner nodig is, aangezien mensen weinig hoeven te reizen. Dit terwijl je in het hele gebied Boswash veel energiegebruik per inwoner ziet, aangezien hier alle buitenwijken worden meegenomen en mensen dus veel moeten reizen richting de stad zelf. Deze twee gebieden kon je met behulp van je bronvaardigheden (blok 'Bronnen') in de bron 2 plaatsen. 9 2 II Welke stof kon je gebruiken? Bij het eerste deel van de vraag moest je jouw atlasvaardigheden (blok 'Atlas') toepassen op kaart 235F om het verschil tussen de twee groepen steden te benoemen. Bij het tweede deel van de vraag moest je de uitleg 'Wereldsteden' toepassen, om te beredeneren dat de grootste groei van Chicago, Parijs en Rotterdam voor 1950 plaatsvond en dat, in tegenstelling tot de andere groep steden, in deze steden daarna veel suburbanisatie plaatsvond II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je de uitleg 'Atlas' gebruiken. Bij het tweede deel van de vraag kon je het trefwoordenregister en de algemene Inhoud gebruiken om bij kaarten 190G en 190H te komen II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag kon je de uitleg van het blok 'Plaattektoniek' letterlijk toepassen III Welke stappen moest je zetten? Hier was de eerste stap dat je moest bedenken dat het om een grotere schaal dan 'lokaal' en 'regionaal' ging. Hierna kon je de atlas- en beredeneervaardigheden (blokken 'Atlas' en 'Beredeneren') combineren met de uitleg 'Plaattektoniek' om te beredeneren dat er tsunami's kunnen ontstaan II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Plaattekoniek' is de werking van een hotspotketen kort besproken. Daarnaast heb je met een hotspotketen geoefend met opgaven uit de bundel II Welke stof kon je gebruiken? Het eerste deel van de vraag kon je beantwoorden aan de hand van de uitleg 'Plaattektoniek', waarin we gebergtevorming hebben besproken. Bij het tweede deel van de vraag moest je de examentip over de loef- en lijzijde bij een gebergteketen toepassen, wat besproken is tijdens de uitleg 'Klimaat' III Welke stappen moest je zetten? Tijdens de uitleg 'Klimaat' hebben we besproken dat neerslag en temperatuur de twee componenten van klimaat zijn. Vervolgens moest je hier de stap zetten dat een hogere temperatuur leidt tot meer verdamping en dus verdroging, wat vaker is besproken tijdens de cursus II Welke stof kon je gebruiken? Bij dit eerste deel van de vraag moest je de 'belangrijke kaart' 222 gebruiken (uitleg 'Atlas'), waarop je kon zien dat Apulië een droge zomer kent. 2 IV Niet voorgekomen op de cursus: Het opdringen van zout water door het oppompen van zoet water hebben we niet behandeld tijdens de cursus aangezien dit grote-bak-stof is III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag kon je jouw atlasvaardigheden (uitleg 'Atlas') en examentip 1 uit het blok 'Wereldsysteem b)' toepassen op Italië. Via het trefwoordenregister en de algemene inhoud in de atlas kon je zien dat Apulië op verschillende schaalniveaus op een andere plek in het Centrum-periferiemodel zit. Met behulp van jouw beredeneervaardigheden (uitleg 'Beredeneren') kon je vervolgens de vraag beantwoorden. 2 van 5

3 III Welke stappen moest je zetten? Hier moest je de kennis uit het blok 'Zuidoost-Azië' toepassen op dit nieuwe handelsverdrag. In dit blok hebben we besproken dat Singapore en China op verschillende economische terreinen actief zijn, waardoor ze elkaar niet in de weg zitten. Dit is wel het geval met de Filipijnen en Indonesië die een stuk armer zijn en veel meer in de (semi- )periferie zitten IV Niet voorgekomen op de cursus: De kennis die gevraagd werd bij deze vraag is grote-bak-stof en hebben we daarom niet behandeld tijdens de cursus III Welke stappen moest je zetten? Het sociaal-culturele kenmerk kon je achterhalen met behulp van je atlasvaardigheden (via het trefwoordenregister en de algemene inhoud kwam je bij kaart 154A). Voor het ecomische kenmerk was een extra denkstapje vereist. Op kaart 155E kon je zien dat Singapore een hele grote overslaghaven heeft en dus erg gebaat is bij veel handel III Welke stappen moest je zetten? In de bron noemt Bello de betekenis van het vrijhandelsverdrag een herhaling van de arbeidsverdeling in koloniale tijden. In het blok 'Wereldsysteem' hebben we besproken dat tijdens de koloniale tijden de moederlanden alle grondstoffen ontrokken aan de koloniën. De extra denkstap was dat je dit moest koppelen aan het ACFTA, waar Bello beargumenteert dat als China makkelijker toegang krijgt tot arme landen (Laos en Myanmar) het alle grondstoffen van deze arme landen kan onttrekken. Bij het tweede deel van de vraag kon je ook de kennis van het blok 'Wereldsysteem' toepassen. Hier is besproken dat als het centrum meer gaat importeren uit de (semi)-periferie, dit ook gunstig is voor deze arme landen (Laos en Myanmar). Daarna moest je de extra denkstap zetten dat door de ACFTA China makkelijker kan importeren en investeren in deze arme landen, wat ook economische groei oplevert voor Laos en Myanmar II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag kon je direct het stappenplan 'Atlas' toepassen. Met zowel de algemene inhoud als het trefwoordenregister kwam je uit op de godsdienstenkaart 154B waaruit je het antwoord kon aflezen III Welke stappen moest je zetten? Je moest eerst uit de bron halen (bronvaardigheden; uitleg 'Bronnen') dat de kanalen verstopt raakten door overvloedig sediment uit de akkerbouw. De extra denkstap is hier dat je moest doorhebben dat het overvloedige sediment gekoppeld was aan bodemerosie. Hier kon je vervolgens jouw kennis van landdegradatie toepassen, waarmee je onder andere geoefend hebt bij de voorbereidende opgaven. Vervolgens moest je deze koppeling opschrijven in een oorzaakgevolgrelatie, waar A en B bekend zijn. Bij het blokje 'Beredeneren' hebben we hiermee geoefend II Welke stof kon je gebruiken? Het eerste deel van de vraag kon je beantwoorden aan de hand van het blok 'Kringlopen', waar we verwijzen naar de lijst met de verschillende gesteentesoorten achterin de opgavebundel. De kennis voor het tweede deel van de vraag hebben we besproken bij het blok 'Kringlopen'. Je moest hier inzien dat het om mechanische verwering door plantenwortels ging III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je het blok 'Atlas' weer gebruiken in combinatie met een stukje uitleg 'Klimaat'. Hier zijn vier standaard fysisch-geografische kenmerken besproken. De extra denkstap die je hier moest zetten was dat deze vraag ging over het kenmerk klimaat, omdat in de vraag specifieke maanden worden genoemd. Tijdens de cursus is besproken dat klimaat bestaat uit temperatuur en neerslag. In de vraag moest je een kaart op continentale schaal geven. Met de algemene inhoud (gesorteerd per continent) kwam je bij kaart 139B IV Niet voorgekomen op de cursus: Het bevaarbaar houden van een rivier door het plaatsen van stuwen hebben we niet behandeld tijdens de cursus, want dit beschouwen we als grote-bak-stof. 1 I Benodige algemene kennis & vaardigheden: Bij deze vraag kon je dit tweede doel (meer watertoevoer naar de rest van Nederland) rechtstreeks aflezen uit de atlaskaart 43C. Dit wordt genoemd in de vraag II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Nederland Water, b) Rivierbeleid' is besproken dat je de 'trappen' vasthouden en bergen het liefst zo veel mogelijk bovenstrooms doet, omdat het dan over een langer traject van de rivier effect heeft III Welke stappen moest je zetten? Voor het eerste antwoord moest je jouw bronvaardigheden gebruiken (uitleg 'Bronnen') aangezien dat expliciet boven de vraag stond aangegeven. In de 'informatieve kaart' kon je zien dat de ruimte tussen de twee dijken op dit traject erg klein is. Voor het tweede antwoord kon je de atlasvaardigheden gebruiken en kon je zien dat de hoogwatergeul een laaggelegen gebied is III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag moest je jouw atlasvaardigheden (uitleg 'Atlas') en bronvaardigheden (uitleg 'Bronnen') gebruiken om de genoemde steden te plaatsen in de bron. Vervolgens kon je de uitleg 'Nederland Rivieren' toepassen op het concept 'hoogwatergeul'. Met deze combinatie van kennis, samen met jouw atlas- en bronvaardigheden was deze vraag met meerdere denkstappen te beantwoorden. 3 van 5

4 categorie aantal punten percentage III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag kon je voor het eerste kenmerk direct de uitleg 'Nederland Steden' gebruiken. In deze uitleg is besproken dat de oude haventerreinen (oude industrie) dichtbij en soms zelfs in de stad liggen. Je moest hier zelf de extra denkstap zetten dat deze locaties daarom nu erg gewild zijn, omdat ze dicht bij het centrum liggen. Bij het tweede kenmerk wilde het CITO dat je nog een stapje verder ging, door bijvoorbeeld de stap te zetten dat er op een haventerrein veel ruimte is of dat je mooi uitzicht over water hebt, wat de plek gewild maakt (uitleg 'NL steden') IV Niet voorgekomen op de cursus: Het begrip 'Spread-effecten' hebben we tijdens de cursus niet behandeld aangezien we dit begrip als grote-bak-stof beschouwen. 1 III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag kon je kennis uit het blok 'Wereldsysteem' toepassen. We hebben het tijdens deze uitleg gehad over 'back-wash effecten' en als examentip genoteerd dat je op verschillende schalen naar het centrumperiferiemodel kan kijken. Deze kennis kon je gebruiken om antwoord te geven op deze vraag III Welke stappen moest je zetten? Voor beide kenmerken moest je de uitleg 'Atlas' toepassen. Via het trefwoordenregister of de algemene inhoud kwam je bij pagina 52, waaruit je de twee kenmerken kon halen. Zo kon je opmaken uit de kaarten 52B en 52D dat het opleidingsniveau en de inkomens hoger zijn in de noordelijke vleugel, wat gunstig is voor een creatieve kenniseconomie III Welke stappen moest je zetten? Bij het blok 'Landen Vergelijken' en ook bij de voorbereidende opgaven zijn de vijf dimensies veel aan bod geweest. Deze kennis moest je hier toepassen op Amsterdam. Als extra stap moest je jouw (algemene) kennis over Amsterdam combineren met de dimensies. 68 verdeling per categorie: I 3 4% II 18 26% III 40 59% IV 7 10% % In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus opgedane kennis & vaardigheden? Dit gold voor: 90% van de vragen (namelijk categorie I, II en III). 4 van 5

5 Bijlage 1: Toelichting categorieën Categorie I: Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden Dit betreft de volgende vragen: vragen waarbij een beroep wordt gedaan op algemene kennis & vaardigheden. Dit zijn kennis & vaardigheden die niet zijn opgenomen in de eindtermen in de syllabus en niet in Samengevat staan (zo ja: dan behoren de vragen tot één van de drie andere categorieën). Categorie II: alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag Dit betreft de volgende vragen: Vragen die letterlijk voorkomen in de uitleg (in de uitleg of in een klassikaal voorbeeld); Vragen die letterlijk met een stappenplan op te lossen zijn; Vragen die vergelijkbaar zijn met opgaven uit de opgavenbundel die vrijwel altijd worden opgegeven door de hoofddocent; Theorievragen die niet worden behandeld op de cursus, maar die we je van tevoren via de vakkenpagina geadviseerd hebben te leren (uit bijv. Samengevat); Vragen die vergelijkbaar zijn met vragen uit de voorbereidende opgaven. Categorie III: een-stapje-extra-vraag Dit betreffen vragen waarbij je, de naam zegt het al, een stapje extra moet zetten. Oftewel: je moest je kennis en vaardigheden behandeld tijdens de cursus combineren met een stukje inzicht. Bijvoorbeeld: Je moet net even buiten het stappenplan om denken; Je moet informatie uit de tekst halen om een bepaalde variabele voor een formule of berekening uit te rekenen. Categorie IV: niet voorgekomen op de cursus Dit betreft de volgende vragen: Vragen over begrippen die niet voorkomen in de uitleg, de standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, en waarbij het woordenboek ook geen soelaas biedt; Vragen over grote-bak-stof die niet voorkomen in standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, de voorbereidende opgaven of opgegeven stof op de vakkenpagina. Vragen waarvan je redelijkerwijs niet kon vaststellen dat het om een (op de cursus behandeld) concept in een andere context gaat. 5 van 5