Het protocol gedrag. Klassenmanagement

Transcriptie

1 Het protocol gedrag Klassenmanagement Wanneer je de definitie klassenmanagement opzoekt stuit je op de volgende definitie: een term voor al die maatregelen die een leerkracht neemt om een klimaat te scheppen waarin leerlingen met succes kunnen leren en werken Marzano (2009) heeft een survey gemaakt van de afgelopen 35 jaar op het gebied van onderwijs. Daaruit heeft hij een selectie gemaakt van wat werkt. Hij geeft aan dat klassenmanagement belangrijk is. Hij splitst dit onder in routines en regels, omgaan met ongewenst gedrag, relatie leraar-leerling en mentale instelling leerkracht. PBS is een gedragsmethode die we op deze school als richtlijn willen gebruiken. PBS staat voor Positive Behaviore Support. PBS geeft aan dat leerkrachten hun klas zo moeten inrichten dat gewenst gedrag erdoor wordt aangemoedigd en leren wordt bevorderd. Ze geven daarvoor de volgende richtlijnen: Je moet alle kinderen kunnen zien Je moet alle kinderen fysiek kunnen bereiken Kinderen die extra aandacht nodig hebben zo situeren dat je ze gemakkelijk kunt bereiken met je stem of blik Bepaal waar de leerkrachtentafel komt te staan en de rest van het meubilair (Golly & Sprague, 2009) Positie leerkracht Wij vinden het belangrijk dat de leerkracht doorgaans een positie in de klas in neemt waarbij hij alle kinderen kan zien. Dit is niet in alle gevallen mogelijk of wenselijk, het is ook belangrijk om kinderen vrijheid te geven om zelfstandigheid op te bouwen. De onderstaande afspraken zijn er betreft het in de gaten houden van de kinderen op bepaalde plekken: Je hebt doorgaans een positie in de klas waarbij je alle kinderen in de gaten kan houden Leerkracht loopt rond, wanneer kinderen op een andere locatie werken De kinderen worden in de rij opgehaald bij de ingangen, door de leerkracht Tot groep 4 wordt zowel bij de meisjes- als jongenskleedkamers binnen gelopen door de leerkracht Vanaf groep 5 wordt door mannelijke leerkrachten niet bij de meisjeskleedkamer binnen gelopen. Er wordt eerst geklopt voordat de leerkracht de kleedkamer betreedt. Positie kinderen in de klas De leerkracht is vrij in het besluiten hoe de tafels worden gesitueerd in de klas. Wij vinden het daarbij belangrijk dat kinderen zowel alleen kunnen werken als kunnen overleggen. Ook bij het bepalen van de positie van het kind heeft de leerkracht de vrijheid om het juiste plekje voor een kind te bepalen. Belangrijk is wel dat je kinderen doorgaans kan aankijken,

2 vooral tijdens de instructie of kring. De onderstaande afspraken zijn er gemaakt betreft de positie van de tafels en het kind: De tafels staan of in groepjes of er kunnen snel groepjes van gemaakt worden Kinderen met gedragsproblemen krijgen een plekje, die bij hun situatie past en wenselijk is voor zowel de leerkracht als het kind Klasseninrichting/organisatie Het is belangrijk een opgeruimde en overzichtelijke klas en gang te hebben, waarin de kinderen weten waar alles staat en duidelijke looproutes aanwezig zijn. Dit is belangrijk om de rust in de klas te bewaren en activiteiten vloeiend te laten verlopen. De onderstaande afspraken zijn er gemaakt betreft klasseninrichting en organisatie: De weekbeurt helpt bij het netjes houden van de klas en de gang Er is een overzichtelijke inrichting Het dagritme is zichtbaar De weekbeurt helpt bij het netjes houden van de klas en gang Relatie leerkracht-kind Wij vinden het belangrijk om een relatie op te bouwen met een kind. Door middel van een goede relatie kan je kinderen beter bereiken en motiveren. Daarbij vinden we het belangrijk om kinderen positief te stimuleren en begrip te tonen. Op het positief stimuleren wordt later terug gekomen. Wij vinden het extra belangrijk om een relatie op te bouwen met kinderen met gedragsproblemen. Hoe de leerkracht de relatie wilt opbouwen met een kind staat vrij. Om aan de start van de dag positief contact te maken, kiezen wij ervoor om elk individueel kind gedag te zeggen. De leerkracht bepaalt zelf op welke manier hij dit vormgeeft. Deze afspraken zijn verwerkt tot een checklist, die de leerkracht aan het begin van het jaar kan gebruiken bij het inrichten van de klas of veranderingen in de klas (bijlage 1). Regels en preventie Eigenlijk vloeien klassenmanagement en preventie in elkaar over. Marzano (2009) geeft aan dat het vastleggen van regels en routines samen gaat met een percentielafname van 28 in verstoringen. PBS geeft aan dat het belangrijk is om kinderen met een gedragsprobleem zo vroeg mogelijk hulp te bieden om het negatieve gedragspatroon te doorbreken. Kinderen groeien daar namelijk niet overheen, het kan alleen maar erger worden en gevolgen hebben voor de toekomst. PBS geeft aan dat je vaak het gedragspatroon kan doorbreken door preventief gedragsregels aan te leren, er consequent op te wijzen wat goed gedrag is, goed gedrag positief te bekrachtigen en eventuele bijscholing op het gebied van gedrag. Alleen gedragsregels aanleren in de klas is niet altijd voldoende. In figuur 2 zie je dat je kinderen binnen de school in drie groepen kan indelen % heeft voldoende aan de preventieve aanpak, 7-10% van de kinderen binnen een school hebben extra begeleiding nodig en 1-5% van de kinderen hebben intensieve begeleiding nodig met eventuele hulp van buitenaf. (Golly & Sprague, 2009).

3 Regels We willen binnen de school duidelijke regels (bijlage 2). Deze schoolregels moeten duidelijk door de school hangen en aangeleerd worden aan de kinderen. Voor in de klas gelden klassenregels, die zijn onderverdeeld in algemene klassenregels die voor alle klassen gelden en regels die samen met de kinderen worden gemaakt. De onderstaande afspraken zijn er gemaakt betreft de klassenregels: De klassenregels worden aan het begin van het schooljaar samen met de kinderen bepaald Regels moeten beschrijven welk gedrag we wel willen zien Kinderen zetten vanaf groep 1 een handtekening onder de klassenregels

4 De klassenregels hangen zichtbaar in de klas De onderstaande afspraken zijn er gemaakt betreft de school brede regels: Er zijn regels voor alle openbare ruimtes in de school Alle leerkrachten en personeelsleden spreken kinderen aan op de regels We maken gebruik van een algemeen stilte teken in de school De kinderen worden gecorrigeerd door het benoemen van het gewenste gedrag De onderstaande afspraken zijn er gemaakt betreft regels aanleren: De leerkracht biedt de eerste twee weken van het schooljaar, de eerste twee weken na de kerstvakantie én de eerste week na de meivakantie de regels van bijlage 2 aan De leefstijlregels hangen zichtbaar in de klas en worden schoolbreed geïntroduceerd (zie kalender) De overige regels blijven ook bespreekbaar en moeten zeker niet genegeerd worden Leefstijl Naast het aanleren van de regels maken we gebruik van de methode Leefstijl. Leefstijl is een programma dat kinderen helpt om hun sociaal-emotionele vaardigheden te ontwikkelen. Om een aantal te noemen: samen spelen, samenwerken, praten, luisteren, rekening houden met elkaar, zelfvertrouwen opdoen, gevoelens uiten, omgaan met verschillen, conflicten oplossen en omgaan met groepsdruk. Vanuit Leefstijl zijn onze Leefstijlregels ontstaan. Naast het aanleren van de regels staat de Leefstijl methode centraal binnen de school. Bij het aanspreken van de kinderen op gedrag, maken we gebruik van de Leefstijlregels. Leefstijl lessen worden wekelijks in alle klassen gegeven en worden op de weekplanning ingepland. Leefstijlregels worden centraal in de school geopend. De centrale Leefstijlregel hangt duidelijk zichtbaar in de school en in de klas. Leefstijlregels worden regelmatig geëvalueerd. Beertjes van Miechenbaum De beertjesmethode van Meichenbaum zorgt voor structuur in het denkproces. Stap voor stap wordt het denkproces ontwikkeld. Er wordt gewerkt aan probleeminzicht, zelfcontrole en probleemoplossende vaardigheden.

5 We zetten de beren in de groepen 3 t/m 8 in. In de groepen 3 t/m 7 zijn ze zichtbaar aanwezig in de klas. Ze worden aan het begin van het jaar besproken en bij de lessen ingezet naar inzicht van de leerkracht. In groep 8 hangen de beren niet zichtbaar in de klas en worden ze eventueel individueel gebruikt. Dit ter voorbereiding op de werkwijze van het voortgezet onderwijs. Belonen en straffen Marzano (2009) geeft aan in zijn onderzoek dat belonen leidt tot een percentielafname van 31 in verstoringen en straffen tot een percentielafname van 28 en straffen en belonen samen tot een afname van 33. Zowel straffen als belonen blijkt dus de meest effectieve aanpak te zijn. Belonen Wij vinden het belangrijk om kinderen positief te stimuleren, dit willen we doen door kinderen te belonen en te complimenteren. Beloningen zullen voornamelijk bestaan uit intrinsieke beloningen (duim, goed gedaan, etc.) en daarbij ondersteund worden door extrinsieke beloningen (kaartjes, stickers). De leerkracht is vrij te kiezen voor wat voor een soort extrinsieke beloning wordt gekozen en hoe die wordt ingezet. Straffen De reactieprocedure op ongewenst gedrag ziet er zoals figuur 1 uit. Als je een kind aanspreekt op gedrag toon je begrip, maar zegt daarna de afspraak die er op school geldt en laat je het kind de afspraak herhalen (Golly & Sprague, 2009). Bv. Het is spelletjesmiddag in de school een kind is enthousiast om naar het volgende spelletje te gaan en rent door de gang. Een leerkracht spreekt hem als volgt aan: Ik snap dat je enthousiast bent om naar het volgende spel te gaan, maar wij lopen rustig over de gangen. Dus wat spreken we af kind: ik loop rustig naar het spelletje toe. Leerkracht: Heel goed.

6 Het is wel aan de leerkracht om te bepalen of deze procedure past bij de situatie. Bij ernstigere gedragsmisdragingen zal de procedure verkort uitgevoerd kunnen worden of zelf direct ingegrepen worden. De leerkracht neemt bij ernstige negatieve gedragingen en frequent voorkomende negatieve gedragingen contact op met de ouders. Hiervan wordt een notitie in het zorgblad gemaakt. Figuur 1

7 Consequenties kunnen er verschillend uitzien per leerkracht. Consequenties kunnen bestaan uit positief geformuleerde regels, het verwijderen uit de klas, een pauze binnen zitten of een gymles niet meedoen. De leerkracht bepaalt welke consequentie het beste past bij de ongepaste gedraging. Secundaire en tertiaire maatregelen Als een kind ondanks al de voorgaande maatregelen nog te vaak ongewenst gedrag laat zien, zal een kind gebaat zijn bij extra begeleiding. Deze begeleiding zal beschreven worden in het groepsoverzicht en het zorgblad. Bij tertiaire maatregelen wordt handelingsgerichte proces diagnostiek (HGPD) ingezet. Secundaire maatregelen Interventies voor kinderen die secundaire maatregelen nodig hebben betreffende gedragsregels/ondersteuning sociale vaardigheden kunnen per kind en per leerkracht verschillen. De leerkracht bepaalt samen met de IB er, ouders en kind hoe deze interventies eruit zien. Interventies kunnen ook bepaald worden tijdens een van de ingeplande intervisie-vergaderingen met mede collega s. Interventies worden beschreven in het groepsoverzicht en zorgblad. Een kind kan interventies nodig hebben naar aanleiding van de SCOL uitslag, sociogram of naar aanleiding van gedrag wat bij de leerkracht opvalt. Interventies kunnen o.a. bestaan uit: Observeren Beloningssysteem Strafsysteem (altijd i.c.m. beloningssysteem) Het evalueren van gedrag, dmv individuele gesprekjes Luistertafel, werktafel Sova training Het observeren zal middels een ABC-model uitgevoerd worden (bijlage 5). Bij het ABCmodel staat voor: Antecedent, Behaviour en Consequenses. Er gebeurt iets (antecedent), Er volgt bepaald gedrag (behaviour) en er volgen consequenties (consequenses). Als je een ongewenste situatie verdeelt in deze categorieën wordt je je bewust van het gedrag van het kind en van jezelf. Als je je daar bewust van bent kan je dit veranderen. PBS geeft aan dat wanneer je gedrag wilt veranderen je moet ingrijpen voordat het escaleert. Gedrag wordt op een bepaalt moment getriggerd. Het is aan de leerkracht om te ontdekken wat deze trigger is en deze weg te halen, zodat ongewenst gedrag vermindert of niet meer voorkomt (Golly & Sprague, 2009). Volgens PBS ziet probleemgedrag er als volgt uit: Rustig Trigger Agitatie Escalatie Piek

8 De-escalatie Herstel De individuele afspraken met een kind worden vastgelegd (genoteerd in zorgblad) en visueel gemaakt voor het kind. Tertiaire maatregelen Interventies voor kinderen die tertiaire maatregelen nodig hebben betreffende gedragsregels/ondersteuning sociale vaardigheden kunnen per kind en per leerkracht verschillen. Kinderen die onder deze groep vallen zijn met de IB er besproken en vallen al een langere tijd op. Er hebben al interventies plaatsgevonden betreft het gedrag en dit is bekend bij ouders, deze staan vermeld in het zorgblad en groepsoverzicht. Deze kinderen hebben vaak hulp nodig die de school niet kan bieden. Er zal daarom hulp geboden worden van buitenaf. De IB er bepaalt welke instantie het beste bij de hulpvraag past. De leerkracht bepaalt samen met de IB er, ouders, kind en eventuele ingeschakelde instantie welke interventies het beste passen bij het kind. De individuele afspraken met een kind worden vastgelegd in de zorgmap/zorgblad/ groepsoverzicht/hgpd. Borging De afgesproken afspraken worden geborgd door middel van klassenbezoeken. Deze klassenbezoeken worden door de gedragsspecialisten afgenomen. De onderstaande afspraken zijn er gemaakt betreft het borgen: Er vindt een keer per jaar een klassenbezoek door de gedragsspecialisten plaats Er wordt gelet op de afspraken die zijn verzameld op een afsprakenkaart (bijlage 1)

9 Literatuurlijst Golly, A., & Sprague, J. (2009). PBS, Goed gedrag kun je leren. Huizen: Pica. Lieshout, T. v. (2009). Pedagogische adviezen voor speciale kinderen. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Marzano, R. J. (2007). De kunst en wetenschap van het lesgeven. Alexandria: ASCD. Pameijer, N., Beukering, T., & Lange, S. d. (2009). Handelingsgericht werken. Leuven: Acco. Verbiest, E. (2003). Collectief leren, professionele ontwikkeling en schoolontwikkeling: facetten van professionele leergemeenschappen. In B. Creemers, J. Giesbers, M. Krüger, & C. v. Vilsteren, Handboek schoolorganisatie en onderwijsmanagment, leiding geven in bestel, school en klas (pp. 1-24). Deventer: Kluwer.

10 Bijlage 1 Checklist afspraken gedrag Klassenmanagement Positie leerkracht De leerkracht heeft doorgaans een positie in de klas waarbij hij alle kinderen in de gaten kan houden De leerkracht loopt rond, wanneer kinderen op een andere locatie werken De kinderen worden bij de ingang in de rij opgehaald, door de leerkracht. Tot groep 4 wordt zowel bij de meisjes- als jongenskleedkamers binnen gelopen door de leerkracht Vanaf groep 5 wordt door mannelijke leerkrachten niet bij de meisjeskleedkamer binnen gelopen. Er wordt eerst geklopt voordat de leerkracht de kleedkamer betreedt Positie leerlingen De tafels staan of in groepjes of er kunnen snel groepjes van gemaakt worden Kinderen met gedragsproblemen krijgen een plekje, die bij hun situatie past en wenselijk is voor zowel de leerkracht als het kind Klasseninrichting/organisatie Er is een overzichtelijke inrichting Het dagritme is zichtbaar De weekbeurt helpt bij het netjes houden van de klas en de gang Relatie leerkracht-kind De leerkracht stimuleert de kinderen positief Aan het begin van de dag worden alle kinderen individueel begroet Regels/preventie Klassenregels De klassenregels worden aan het begin van het schooljaar samen met de kinderen bepaald Regels moeten beschrijven welk gedrag we wel willen zien Kinderen zetten vanaf groep 1 een handtekening op de klassenregels De klassenregels hangen zichtbaar in de klas De leerkracht maakt gebruik van het algemene stilte teken Regels aanleren De leerkracht biedt de eerste twee weken van het schooljaar én de eerste twee weken na de kerstvakantie de regels van bijlage 2 aan (evt. herhaling na meivakantie) De leefstijlregels hangen zichtbaar in de klas en worden schoolbreed geïntroduceerd (zie kalender) De kinderen worden gecorrigeerd door het benoemen van het gewenste gedrag Leefstijl/beertjes van Meichenbaum

11 Leefstijl wordt elke week ingepland Beertjes van Meichenbaum worden aan het begin van elk jaar aangeboden/herhaald In groep 3 t/m 7 hangen ze zichtbaar in de klas Belonen en straffen Belonen De leerkracht gebruikt veel intrinsieke beloning (duim, goed gedaan) De leerkracht gebruikt eventueel extrinsieke beloning (stickers, kaartjes) Straffen De leerkracht hanteert bij het straffen de reactieprocedure, zoals beschreven De leerkracht bepaalt naar aanleiding van de gedraging een passende consequentie De leerkracht neemt bij ernstige negatieve gedragingen en frequent voorkomende negatieve gedragingen contact op met de ouders. Hiervan wordt een notitie in het zorgblad gemaakt. Secundaire en tertiaire maatregelen De leerkracht hanteert het ABC -model De leerkracht laat afspraken duidelijk zien in de klas De leerkracht bespreekt opvallend gedrag met het kind, met de ouders, met collega s en indien nodig met de groep De leerkracht noteert secundaire en tertiaire maatregelen in het zorgblad, indien nodig en bespreekt deze waar nodig met de collega s De leerkracht bespreekt handelingsverlegenheid bij zeer opvallend gedrag met de collega s, het zorgteam en de directeur Bij buitensporig gedrag worden tertiaire maatregelen genomen door de schooldirecteur: Time-out Melding bij de leerplichtambtenaar

12 Bijlage 2 Regels Algemene ruimtes Binnenkomst Speelplein Toilet Gymzaal Computerlokaal Fietsenstalling Omgang Leefstijlregels Ik loop rustig Ik praat zachtjes en stoor niemand Ik laat alles netjes achter Alleen leerkrachten komen in de kopieerruimte Ik zit alleen aan mijn eigen spullen Ik luister naar alle leerkrachten, de conciërge en overblijfmoeders Ik ben stil als ik het stilte-teken zie Als er een niet storen driehoek op een deur hangt mag ik niet naar binnen Ik wacht (als de bel gaat) in de rij op de leerkracht en de groep gaat gezamenlijk naar binnen Ik gooi afval in de afvalbak Ik blijf op het plein Ik gebruik spullen waar ze voor bedoeld zijn Ik gebruik het toilet van mijn groep op een nette manier en was mijn handen Ik draag de juiste gymkleding Ik loop samen met de leerkracht naar de gymzaal/klas Ik vraag aan de leerkracht of we iets mogen uitprinten Ik werk hier alleen onder toezicht van een leerkracht of ouder Ik loop met de fiets aan de hand de fietsenstalling in Ik zet mijn fiets in het fietsenrek en zet hem op slot Ik ga direct naar het schoolplein Ik leg mijn fietssleutel op de daarvoor afgesproken plaats Ik steek mijn vinger op tijdens de instructie Ik gebruik het gedragscodeblokje tijdens het werken Samen spelen maakt plezier voor velen Aardig zijn da s pas fijn Ruzie moet je laten, je kunt er over praten We zeggen stop, dan houdt het op Wordt er echt gepest, zeg het da s het best Spullen groot en klein, daar zullen we zuinig op zijn

13 Bijlage 3 Jaarplanning regelgebieden (2015/2016) Week 36 (31 aug 4 sep) Klassenregels bepalen Leefstijlregel (wk 36): Aardig zijn da s pas fijn! Introductie in de eigen klas. Week 37 & 38 (7 sep 18 sep) Omgangregels Week 39 & 40 (21 sep 2 okt) Leefstijlregel (wk 39): Ruzie moet je laten, je Gang-bij-de-klas regels kunt er over praten. Introductie door groep 7 Week 41 & 42 (5 okt 16 okt) Speelpleinregels Week 43 & 45 (19 okt 6 nov) Leefstijlregel (wk 43): We zeggen stop, dan Toiletregels houdt t op. Introductie door: groep 1-2B Week 46 & 47 (9 nov 20 nov) Leefstijlregel (wk 47): Wordt er echt gepest, Binnenkomstregels zeg t, da s het best. Introductie door groep 6 Week 48 & 49 (23 nov 4 dec) Aula- & computerlokaalregels Week 50 & 51 (7 dec 18 dec) Kopieerruimte en gangregels Leefstijlregel (wk 49): Spullen groot en klein, daar zullen we zuinig op zijn. Introductie door: groep 3 Week 1 & 2 (4 jan 15 jan) Leefstijlregel (wk 2): Samen spelen is Gymzaalregels plezier voor velen. Introductie door: groep 4 Week 3 & 4 (18 jan 29 jan) Leefstijlregel (wk 4): Aardig zijn, da s pas Herhaling van de regels die in jouw fijn! Introductie door: groep 1-2A klas nog extra aandacht nodig hebben week 5 & 6 (1 feb 12 feb) klassenregels opnieuw bekijken week 7 & 9 (15 feb 4 mrt) Leefstijlregel (wk 7): Ruzie moet je Omgang regels laten, je kunt er over praten. Introductie door: groep 6 Week 10 & 11 (7 mrt 18 mrt) Leefstijlregel (wk 11): We zeggen stop, dan Gang-bij-de-klas regels houdt t op. Introductie door: groep 8 Week 12 & 13 (21 mrt 1 apr) Speelpleinregels

14 Week 14 & 15 (4 apr 15 apr) Toiletregels Week 16 & 19 (18 apr 13 mei) Binnenkomstregels Week 20 & 21 (16 mei 27 mei) Aula- & computerlokaalregels Week 22 & 23 (30 mei 10 juni) plezier Kopieerruimte en gangregels Leefstijlregel (wk 14): Wordt er echt gepest, zeg t, da s het best. Introductie door: groep 5 Leefstijlregel (wk 19): Spullen groot en klein, daar zullen we zuinig op zijn. Introductie door: groep 4 Leefstijlregel (wk 22): Samen spelen is voor velen. Introductie door: peuters Week 24 & 25 (13 juni 24 juni) Gymzaalregels Week 26 & 27 (27 juni 8 juli) Herhalen van de regels die in jouw klas nog extra aandacht nodig hebben

15 Bijlage 5 ABC-model ABC-MODEL Antecedent Wat is er gebeurt? Wat zie je feitelijk gebeuren? Wat is de trigger van bepaald gedrag? Welke agitatie speelt er? Situatie Behaviour Welk gedrag volgt er? Welke escalatie volgt er op de trigger/agitatie? Welke gedrag zie ik bij mijzelf? Consequenses Wat ga ik veranderen om de volgende keer te voorkomen dat deze trigger/agitatie plaatsvindt?