De geconsolideerde Jaarrekening. over het boekjaar 2007 van de. Protestantse Kerk in Nederland

Transcriptie

1 De geconsolideerde Jaarrekening over het boekjaar 2007 van de Protestantse Kerk in Nederland Rapport Kleine Synode d.d. 28 november 2008 KDB Uitgebracht door: Bestuur van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland Utrecht, 6 oktober 2008

2 INHOUD Pagina: 1. ALGEMENE GEGEVENS Naam en vestigingsplaats Protestantse Kerk in Nederland Samenstelling moderamen van de Generale synode Samenstelling bestuur en directie dienstenorganisatie Accountant 5 2. JAARVERSLAG Voorwoord De jaarrekening van de Kerk Preambule consolidatie Protestantse Kerk in Nederland Stichtingen en instellingen Omvang van het geconsolideerde vermogen Toelichting verschillen eigen vermogen Fiscale positie Ontwikkeling baten en lasten Toelichting verschillen baten en lasten GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Geconsolideerde balans Geconsolideerde staat van baten lasten Geconsolideerde Kasstroomoverzicht Waarderingsgrondslagen Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten ENKELVOUDIGE JAARREKENING Balans Staat van baten lasten operationele resultatenrekening Staat van baten en lasten vermogensresultatenrekening Kasstroomoverzicht Waarderingsgrondslagen Toelichting op de balans Toelichting op de staat van baten en lasten operationele resultatenrekening Toelichting op de staat van baten en lasten vermogensresultatenrekening OVERIGE GEGEVENS Vaststelling Resultaatbestemming Gebeurtenissen na balansdatum Accountantsverklaring BIJLAGEN Consolidatiestaat balansen 2007 Protestantse Kerk in Nederland Consolidatiestaat van baten en lasten 2007 Protestantse Kerk in Nederland 74 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 2

3 1. ALGEMENE GEGEVENS 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 3

4 Hoofdstuk 1: Algemene gegevens 1.1. Naam en vestigingsplaats Protestantse Kerk in Nederland Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht Telefoon: (030) Fax: (030) Contact: Web: Protestantse Kerk in Nederland Op 1 mei 2004 is bij notariële akte in verband met de vereniging van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK), de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN) en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden (ELK), het rechtspersoonlijkheid bezittende kerkgenootschap de Protestantse Kerk in Nederland tot stand gekomen als voortzetting en rechtsopvolger onder algemene titel van deze drie kerkgenootschappen. Het kerkgenootschap wordt geregeerd door haar eigen statuut bestaande uit kerkorde en ordinanties van de Protestantse Kerk inclusief overgangsbepalingen, alsmede generale regelingen behorende bij de kerkorde. De Protestantse Kerk in Nederland wordt vertegenwoordigd door de preses en de scriba van de generale synode tezamen. Overeenkomstig ordinantie 11 artikel 18 lid 1 en 2 van de kerkorde laat de generale synode zich voor de verzorging van de generale financiën van de kerk bijstaan door het bestuur van de dienstenorganisatie, die de aan zijn zorg toevertrouwde vermogensrechtelijke aangelegenheden van de Protestantse Kerk in Nederland beheert. 1.3 Samenstelling moderamen generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland Het moderamen van de generale synode is per 31 december 2007 als volgt samengesteld: Ds. G. de Fijter, preses Dr. B. Plaisier, scriba Mw. Ds. A. Haasnoot, eerste assessor Mw. Ds. S. Freytag Mw. J.R. ter Keurs, ouderling-kerkrentmeester Mw. mr. R. de Jong (diaken) J. Kapteyn (diaken) 1.4 Samenstelling bestuur en directie dienstenorganisatie Het bestuur van de dienstenorganisatie is per 31 december 2007als volgt samengesteld: Bestuur: Ir. G-J. Kramer, voorzitter ** P.J. Leendertse, secretaris * Mr. P. Schreuder * Dr. B. Plaisier, vanuit het moderamen van de generale synode Mw. mr. R. de Jong, vanuit het moderamen van de generale synode** 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 4

5 Directie: H. Feenstra, algemeen directeur Ds. E. Overeem, adjunct directeur * audit-committee overig kerkenwerk ** audit-committee Kerk in Actie 1.5 Accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. te Utrecht 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 5

6 2. JAARVERSLAG 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 6

7 Hoofdstuk 2: Jaarverslag 2.1 Voorwoord Hierbij presenteren wij u de geconsolideerde jaarrekening over het boekjaar 2007 van de Protestantse Kerk in Nederland. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de jaarrekeningen opgenomen van de in de consolidatiekring begrepen stichtingen, instellingen en vennootschappen. Naast de financiële gegevens over 2007 zijn tevens de vergelijkende jaarrekeningcijfers over het boekjaar 2006 gepresenteerd. In de bijlagen treft u de gedetailleerde consolidatiestaten van de balans en staat van baten en lasten aan van de verschillende instellingen. De geconsolideerde jaarrekening geeft de (kleine) synode van de Protestantse Kerk in Nederland een totaal inzicht onder meer van de aanwezige vermogens en resultaten van de verschillende, in de consolidatiekring opgenomen, instellingen. 2.2 De jaarrekening van de Kerk Geconstateerd is dat het tijdstip van oplevering van de verschillende verantwoordingen van deze kerkelijke stichtingen niet aansluit met de huidige (en kerkordelijke) rapportageperiode (juni van elk jaar) van de jaarrekeningen van de kerk, alsmede die van de dienstenorganisatie (incl. kerk in Actie). Statutair dienen veelal de instellingen op 1 mei van ieder jaar de jaarrekening uit te brengen, waarna deze jaarrekeningen vervolgens door (de stafafdeling Financiën & Control van) de dienstenorganisatie dienen te worden geconsolideerd en daarna door de accountant te worden gecontroleerd en voorzien van een verklaring. Wanneer hierbij tevens de termijn van zes weken voor synodeleden, commissie van rapport e.d. wordt meegerekend, kan aan de opdracht om de geconsolideerde jaarrekening gelijktijdig uit te brengen met de overige jaarrekeningen niet worden voldaan. De kleine synode van 28 september 2007 besloot daarom bij de behandeling van het financieel jaarverslag en enkelvoudige jaarrekening over het boekjaar 2006 van de Protestantse Kerk in Nederland om de geconsolideerde jaarrekening van de Kerk voor de komende drie jaren ( ) te behandelen in de najaarsvergaderingen van de kleine synode (novemberzittingen). De enkelvoudige jaarrekening 2007 van de Protestantse Kerk in Nederland (KDB 08.05) is reeds behandeld en vastgesteld in de vergadering van 27 september 2008 van de Kleine synode. Deze enkelvoudige jaarrekening is voorzien van een accountantsverklaring met een toelichtende paragraaf, waarin de accountant aangeeft dat de gepresenteerde cijfers voldoen aan alle eisen van de richtlijnen voor de jaarverslaggeving en anderzijds dat deze financiële gegevens kunnen worden gebruikt in de, nog op te stellen, geconsolideerde jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland. De wet op de jaarverslaggeving (art. 2:361 lid 1) verstaat onder de jaarrekening de enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening. Om deze reden is de balans en staat van baten en lasten van de enkelvoudige jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland ook afzonderlijk in hoofdstuk 4 opgenomen. 2.3 Preambule consolidatie Protestantse Kerk in Nederland Het bestuur van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland heeft in 2007 een preambule opgesteld met daarin de uitgangspunten inzake de consolidatie en de consolidatiekring van de Protestantse Kerk in Nederland. Keuze richtlijn 640 organisaties-zonder-winststreven De Kleine synode van de Protestantse Kerk in Nederland heeft er als terzake bevoegd orgaan - voor gekozen de verslaggeving van de Protestantse Kerk in te richten conform boek 2 titel 9 en de richtlijn voor de jaarverslaggeving 640 organisaties-zonder-winststreven. Deze regelgeving biedt een breed maatschappelijk geaccepteerd kader inzake de verslaggeving voor organisaties zonder winststreven. Uit deze keuze vloeit ook het opmaken van een geconsolideerde jaarrekening voort. Het opmaken van deze geconsolideerde jaarrekening heeft tot vragen geleid over de aard en omvang van de 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 7

8 "dagelijkse" beheersing door de dienstenorganisatie over de in de consolidatiekring opgenomen instellingen. Het bestuur van de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (DO) heeft niet de behoefte de rol van de besturen van de in de consolidatiekring opgenomen organisaties te beperken. In de visie van het bestuur van de DO (en de Kleine synode) zijn en blijven de besturen van deze instellingen zelfstandig verantwoordelijk voor het beleid en de uitvoering hiervan. De Kleine synode houdt toezicht en verleent decharge over het gevoerde beleid aan de besturen. Dit impliceert voor de Protestantse Kerk in Nederland als geheel in dit kader een terughoudende opstelling, waarbij beleid, uitvoering en verantwoording primair rechtstreeks en separaat door de Kleine synode worden getoetst. In dit kader vindt in deze jaarverslaggeving geen nadere uitwerking plaats van het risicobeheer van de Protestantse Kerk in Nederland als geheel. Indien er gedurende het boekjaar materiële problemen ontstaan, dient het bestuur van de desbetreffende organisatie, onderdeel uitmakend van de consolidatiekring, het bestuur DO te informeren en te consulteren. Van toepassing zijnde richtlijnen Naast de regelgeving conform Boek 2 titel 9 betreft het ook de richtlijnen voor de jaarverslaggeving. (640: organisaties zonder winststreven.) Waarom consolideren Protestantse Kerk in Nederland? De (externe) omgeving heeft in de afgelopen paar jaren wijzigingen ondergaan: Aanscherping van wet- en regelgeving jaarverslaggeving; Veel minder vrijheden voor not-for-profit om verslaggeving eigenstandig vorm te geven; Met intrede van Richtlijn 640 zijn alle not-for-profit organisaties onder regime van de Richtlijnen gebracht; Mogelijkheden voor instellingen en accountants om af te wijken van de Richtlijnen zijn zeer beperkt geworden; Dienstenorganisatie en Protestantse Kerk hebben bij de start gemotiveerd gekozen voor BW 2 titel 9 en de Richtlijnen jaarverslaggeving (zie hierboven.) Beoordeling consolidatiekring Protestantse Kerk in Nederland Een van de consequenties van de wijzigingen in de omgeving is een beoordeling door de Protestantse Kerk welke organisaties tot de consolidatiekring van de Kerk behoren en het daaruit voortvloeiende consolidatieproces. Een kernvraag hierbij was wat tot de jaarrekening van de Protestantse Kerk dient te behoren. Het Burgerlijk wetboek geeft hier aan: de jaarrekening is het geheel van geconsolideerde én enkelvoudige jaarrekening. Belangrijke onderdelen regelgeving consolidatiekring Onderstaand volgt een summier overzicht van de belangrijke onderdelen van de regelgeving: Groepsmaatschappijen: rechtspersonen en vennootschappen, die met elkaar in een groep verbonden zijn; Drie vormen van verbondenheid voor de beoordeling van een groepsrelatie én daarmee van consolidatieplicht: - economische verbondenheid - zeggenschapsverbondenheid - organisatorische verbondenheid; Kwalitatieve weging, waarbij zeggenschap en economische verbondenheid meest wezenlijke zijn; De verbondenheid kan op twee manieren tot uitdrukking komen: - een kapitaaldeelneming in een andere rechtspersoon - een zeggenschapsrelatie (formeel of informeel) met een andere rechtspersoon, waardoor er sprake is van een verbonden rechtspersoon; Zeggenschapsverbondenheid: zeggenschap die een groepshoofd kan bewerkstelligen, kan onder meer bij stichtingen vorm gegeven worden door: - (statutair verankerde) zeggenschap over het benoemen en ontslaan van bestuurders, en/of - de mogelijkheid bestuurders vooraf te instrueren inzake het door hen te voeren beleid, en/of - toezicht te houden op de effectuering van dat beleid, en/of - de mogelijkheid afwijkingen van het beleid te voorzien van sancties. Het gaat om het kunnen uitoefenen van zeggenschap, niet over feitelijk of daadwerkelijk gebruik maken van het recht op het uitoefenen van de zeggenschap 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 8

9 Proces beoordeling consolidatiekring In overleg met de externe accountant is ten behoeve van de jaarverslaggeving 2005 door de afdeling Financiën & Control van de DO de volgende aanpak voorgesteld, die door het bestuur vervolgens is geaccordeerd: 1. Factfinding 1: inventarisatie aan de Protestantse Kerk gelieerde organisaties; 2. Factfinding 2: inventarisatie van de actuele inhoud van de regelgeving omtrent consolidatie; 3. Afstemming tussen dienstenorganisatie (door de afdeling Financiën & Control) en de externe accountant (PricewaterhouseCoopers N.V.). Per entiteit een beoordeling (op basis van feiten) uitgevoerd door de DO met als basis de kerkorde, statuten, jaarrekening; 4. Advisering van de afdeling Financiën & Control aan het bestuur van de dienstenorganisatie; 5. Voorlopige besluitvorming door het bestuur DO en voorstel aan Kleine synode; 6. Besluitvorming door Kleine synode in het kader van de behandeling van de jaarlijkse begrotingen en jaarrekeningen. Jaarlijks vindt opvolgend aan de eerste beoordeling toetsing plaats aan de geldende regelgeving. 2.4 Stichtingen en instellingen De consolidatiekring omvat over het boekjaar 2007 de volgende: Landelijke instellingen Protestantse Kerk in Nederland (de enkelvoudige jaarrekening) Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (incl. Kerk in Actie) Stichting Mechanische Registratie en Administratie (SMRA) Stichting Kerk en Wereld Stichting de Zending der Protestantse Kerk in Nederland Stichting Hendrik Kraemer Instituut (HKI) Boekencentrum B.V. Stichting Kerkelijk Geldbeheer (SKG) Stichting Protestants Diaconaal Krediet Nederland * (*) betreft het eerste verslagjaar over een verlengd boekjaar van 8 mei 2006 tot en met 31 december Stichting Steun Kerkbouw (SSK) Centrale kas predikantstraktementen van de Beleidscommissie Predikanten (BCP) Interkerkelijke Stichting voor Diakonaal Vakantiewerk (ISDV) Protestants Theologische Universiteit (PThU) ** (**) In deze universiteit zijn met ingang van 1 januari 2007 de voormalige theologische instellingen als het ThWI, ThUK, ELS en Theologisch seminarium ondergebracht. Regionale instellingen Hervormde Stichting Samenwerkende Organisaties voor Maatschappelijk Activeringswerk en Jeugdwerk in de kerkprovincie Groningen en Drenthe; Stichting voor Welzijnsbevordering vanwege de NHK in Overijssel; Prof. L. Lindeboomstichting; Stichting Protestants Maatschappelijk- en Sociaal Activeringswerk in Gelderland (Promage); Stichting Gereformeerd Centrum voor Samenlevingsopbouw in de provincie Utrecht; Hervormde Stichting voor Maatschappelijk Activeringswerk in de kerkprovincie Utrecht; Stichting Provinciaal Gereformeerd Centrum voor Jeugd- en Jongerenwerk in Zuid-Holland; Stichting Hervormd Kerkcentrum Zeeland. Deze regionale rechtspersonen zijn voornamelijk instellingen, die zijn opgericht ter verkrijging van provinciale overheidssubsidies. In steeds meer situaties waar deze subsidieverlening is komen te vervallen worden deze stichtingen opgeheven. Het uitvoerende werk van deze stichtingen is in de meeste gevallen geïncorporeerd in de activiteiten van de provinciale dienstencentra, die onderdeel uitmaken van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland. Om duidelijkheid te verkrijgen omtrent de mogelijke positionering in de consolidatiekring van een aantal stichtingen vanuit de voormalige ELK is door het synodesecretariaat/juridische zaken een inventarisatie over de juridische status van deze entiteiten opgesteld, hetgeen vooralsnog niet heeft geleid tot inbedding van deze stichtingen. Indien nog nader zou blijken dat deze tot de consolidatiekring zouden behoren, zullen deze worden opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening over het boekjaar oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 9

10 2.5 Omvang van het geconsolideerde vermogen Het geconsolideerde eigen vermogen van de Protestantse Kerk in Nederland, dat bestaat uit een vrij besteedbaar en een vastgelegd vermogen, bedraagt per 31 december ,7 mln (2006: na reclassificatie 114,7 mln.). De specificatie luidt als volgt: Eigen vermogen (x 1 mln.) Besteedbaar vermogen Vastgelegd vermogen Totaal Totaal Protestantse Kerk (enkelv. jaarrek.) Dienstenorganisatie/Kerk in Actie Stichting de Zending der PKN Stichting HKI Stichting Kerk & Wereld Boekencentrum B.V Stichting Kerkelijk Geldbeheer Stichting Steun Kerkbouw SMRA (*) ISDV Prot. Theologische Universiteit Beleidscommissie predikanten Prot. Diaconaal Krediet Nederland Regionale stichtingen Totaal eigen vermogen (*) Het negatieve vermogen van de SMRA ultimo 2007 is enerzijds ontstaan door de negatieve exploitatieresultaten in voorgaande jaren en anderzijds doordat de voorziening reorganisatiekosten ten laste is gebracht van het eigen vermogen van de stichting. Eigen vermogen 2007 (ad 117,7 mln.) in % van totaal per geconsolideerde instelling Protestantse Kerk Dienstenorganisatie BCP (pred. trakt.) 2% PDKN 0% PThU 7% ISDV 2% SKG 10% Protestantse Kerk 24% Boekencentrum B.V. Regionale Stichtingen Kerk & Wereld SSK 2% HKI 0% SMRA St. de Zending HKI St. de Zending 31% Dienstenorganisatie 12% Regionale Stichtingen 1% Boekencentrum B.V. 1% SSK PThU PDKN SMRA 0% Kerk & Wereld 8% BCP (pred. trakt.) ISDV SKG 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 10

11 2.6 Toelichting verschillen eigen vermogen Ten opzichte van de stand per 31 december 2006 is het geconsolideerde eigen vermogen van de Protestantse Kerk in Nederland per 31 december 2007 toegenomen met 3,01 mln. De belangrijkste toenames zijn ontstaan door reserveringen van de ontvangen en nog niet in 2007 bestede bestemmingsgelden voor Kerk in Actie en de positieve resultaten van met name de Beleidscommissie predikanten, de stichting kerkelijk geldbeheer en de PThU. Hiertegenover stonden enkele afnames van vermogens als die van de Protestantse Kerk vanwege de extra afschrijving op de investeringen van de landelijke ledenregistratie en die van het Boekencentrum wegens een uitkering van een extra dividend, het vermogen van Kerk & Wereld daalde door de afwaardering van de effecten naar beurswaarde ultimo Reclassificatie geconsolideerde balans per 31 december 2006 Deze reclassificatie heeft betrekking op een stelselwijziging binnen de jaarrekening van de PThU om enerzijds het inzicht te verbeteren en anderzijds door toepassing van de Richtlijn 660 (verplicht in 2008). Het gevolg hiervan is de opname van pensioenverplichtingen voor oud-hoogleraren van 4,05 mln., waarvoor ultimo 2006 geen voorziening in de jaarrekening was opgenomen. Eigen vermogens Zending en Kerk & Wereld De vermogensbestanddelen van de Stichting De Zending en van de Stichting Kerk & Wereld zijn hoofdzakelijk ontstaan door verkopen van materiële vaste activa (gebouwen, grond e.d.). Door de centrale huisvesting in Utrecht werd het mogelijk het onroerend goed in Oegstgeest van de Stichting de Zending te verkopen, waardoor dit vermogen is gaan ontstaan. Het vermogen van Kerk en Wereld is gecreëerd door afstoting van de landgoederen incl. het conferentieoord in Driebergen. Eigen vermogen Stichting Kerkelijk Geldbeheer De SKG heeft een bijzondere functie waar het beheer van kerkelijke geldmiddelen betreft. Zoals ook voor de andere entiteiten geldt, heeft de SKG een eigenstandige verantwoordings- en rapporteringslijn naar de Kleine synode. Het eigen vermogen van de SKG dient uitsluitend tot weerstandsbuffer voor de continuïteit van de bedrijfsvoering van de SKG. 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 11

12 2.7 Fiscale positie Met betrekking tot Boekencentrum BV is in de jaarrekening een voorlopige berekening opgesteld van de vennootschapsbelasting over Deze bedraagt: Vennootschapsbelasting (x 1.000) 2007 Grondslag Commercieel resultaat voor belastingen 247 Bij: Fiscaal lagere afschrijving gebouwen Af: Investeringsaftrek 4 Belastbaar bedrag 260 Berekening 20% over ,5% over ,5% over Verschuldigde vennootschapsbelasting 64 De belastinglast is als volgt in de winst- en verliesrekening opgebouwd Acute belastingplicht over het boekjaar 64 Af: Vrijval uit voorziening van latente belastingverplichtingen 4 (i.v.m. fiscaal lagere afschrijving bedrijfspand) Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 60 Balanspositie m.b.t. de vennootschapsbelasting. Voorzieningen: Voorziening latente belastingverplichtingen per primo boekjaar 112 Af: vrijval ten gunste van de V&W-rekening (zie boven) 4 Voorziening latente belastingverplichtingen per ultimo boekjaar(*) 108 (*) Op het bedrijfspand en terrein te Zoetermeer is in het jaar van ingebruikneming fiscaal een extra afschrijving (vervangingsreserve) verantwoord, leidende tot een latente belastingverplichting. Kortlopende schulden per ultimo boekjaar: vennootschapsbelasting 93 In de stichtingen SMRA en ISDV is mogelijk sprake van een latente belastingvordering als gevolg van fiscaal compensabele verliezen. Deze zijn niet gewaardeerd. 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 12

13 2.8 Ontwikkeling baten en lasten De totale baten en lasten over het boekjaar 2007 zien er als volgt uit: Staat van baten en lasten Afwijking (x 1.000) /2006 Baten Netto-baten vrijwillige geldwerving Aandeel in (gezamenlijke) acties (van derden) Specifieke inkomsten Overige baten Totale baten Lasten Personele kosten Apparaatskosten Financiële steun en hulpverlening Specifieke uitgaven Diversen Totale lasten Resultaat Baten 2007 (ad 136,1 mio.) in % van totaal per geconsolideerd onderdeel Protestantse Kerk SKG, 3.417, 3% Regionale Stichtingen, 322, 0% ISDV, 952, 1% Protestantse Kerk, , 18% Dienstenorganisatie Boekencentrum B.V. Regionale Stichtingen Kerk & Wereld SMRA St. de Zending BCP (pred. trakt.), , 41% PDKN, 58, 0% PThU, 9.539, 7% SSK, 10, 0% HKI, 26, 0% St. de Zending, 2.828, 2% Dienstenorganisatie, , 25% Kerk & Wereld, 749, 1% Boekencentrum B.V., 1.722, 1% SMRA, 1.578, 1% HKI SSK PThU PDKN BCP (pred. trakt.) ISDV SKG 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 13

14 2.9 Toelichting verschillen baten en lasten Onderstaand wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste verschillen in baten en lasten tussen de verslagjaren 2007 en Baten Specifieke inkomsten Deze inkomsten namen ten opzichte van het boekjaar 2006 af met ruim 2,9 mln., dat voornamelijk is veroorzaakt door lagere opbrengsten voor dienstverlening bij de dienstenorganisatie en lagere projectbijdragen ICCO ten behoeve van Kerk in Actie. Hiertegenover stond wel een hogere opbrengst uit bezettingsbijdragen voor de Centrale Kas Predikanten. Overige baten De overige baten daalden in het boekjaar 2007 met ten opzichte van Deze afname is ontstaan door met name lagere financiële baten bij de stichting De Zending. De daling kon worden getemperd door hogere baten uit verkoop onroerend goed van de kerk, vrijval AKV-gelden Noodhulp Kerk in Actie en liquidatiesaldi van enkele regionale stichtingen. Lasten Personele kosten De personele kosten zijn afgenomen met bijna 1,8 mln. (2006: - 1,1 miljoen), vooral als gevolg van een lagere personele bezetting bij de Dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland en de Stichting Mechanische Registratie en Administratie in het kader van het transformatieproces. Apparaatskosten De belangrijkste redenen, dat de apparaatskosten in 2007 zijn toegenomen met 1,2 mln., betreffen de huisvestingskosten van de PThU en de onderhoudslasten van het kerkelijk onroerend goed. Financiële steun en hulpverlening De afname van 19,5 mln. (2006: -12,6 mln.) is voornamelijk ontstaan door uitputting van de Tsunami-gelden bij Kerk in Actie en vanwege nog niet aangewende bestemmingsgelden Kerk in Actie, die per balansdatum zijn gereserveerd en pas in 2008 tot uitkering zullen komen. Specifieke uitgaven De stijging van deze uitgaven hebben voornamelijk betrekking op de primaire arbeidsvoorwaarden van de predikantstraktementen en de specifieke kosten van de PThU. Diversen De stijging van deze post met bijna 3,5 mln. is veroorzaakt door de (extra) afschrijving van de geactiveerde investeringen voor de landelijke ledenregistratie. 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 14

15 3. Geconsolideerde jaarrekening oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 15

16 Hoofdstuk 3: Geconsolideerde jaarrekening 3.1 Geconsolideerde balans ACTIVA Refe- Balans per Balans per Mutatie (x 1.000) rentie /2006 Materiële vaste activa 1 - Terreinen en gebouwen Installaties Inventaris Automatisering egalisatierekening inv. subsidies Immateriële activa 2 - Uitgeefrechten Financiële vaste activa 3 - Deposito s/kredieten SKG Leningen u/g Beleggingen Vorderingen / voorraden en-courant Liquide middelen Totaal Activa PASSIVA Refe- Balans per Balans per Mutatie (x 1.000) rentie /2006 Eigen Vermogen 8 a. besteedbaar vermogen b. vastgelegd vermogen Voorzieningen Schulden op lange termijn en-courant Schulden op korte termijn Totaal Passiva oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 16

17 3.2 Geconsolideerde staat van baten en lasten Staat van baten en lasten Refe- Mutatie (x 1.000) rentie /2006 Netto-baten vrijwillige geldwerving Aandeel in (gezamenlijke) acties (van derden) Specifieke inkomsten Overige baten Totale baten Personele kosten Apparaatskosten Financiële steun en hulpverlening Specifieke uitgaven Diversen Totale lasten Resultaat Verdeling resultaat naar vermogen Afwijking (x 1.000,-) /2006 Algemene reserves Bestemmingsreserves Besteedbaar vermogen Herwaarderingsreserves Bestemmingsfondsen Vastgelegd vermogen Totaal verdeling resultaat oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 17

18 3.3 Kasstroomoverzicht Kasstroomoverzicht (indirecte methode) (x 1.000,-) Referentie 2007 Vermogensresultaat Kasstroom uit operationele activiteiten - Afschrijvingen materiële vaste activa Voorzieningen Vorderingen/voorraden en-courant verhoudingen 6/ Kortlopende schulden Totaal Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten - Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Vrijval investeringssubsidie Beleggingen Financiële vaste activa Totaal Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten - Langlopende schulden Totaal Kasstroom uit financieringsactiviteiten Totaal mutatie liquide middelen oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 18

19 3.4 Waarderingsgrondslagen Richtlijn Jaarverslaggeving De geconsolideerde jaarrekening van de Protestantse Kerk in Nederland is, conform de enkelvoudige jaarrekening, opgesteld conform de Richtlijn Organisaties zonder winststreven (RJ 640). De in de consolidatiekring opgenomen jaarrekening van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland (incl. Kerk in Actie) is opgesteld volgens de Richtlijn 650 Fondsenverwervende Instellingen, de jaarrekening van de Protestants Theologische Universiteit op basis van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving 660 Onderwijsinstellingen en de jaarrekening van Boekencentrum B.V. volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. De Stichting Kerkelijk Geldbeheer en Stichting Protestants Diaconaal Krediet Nederland hebben vanwege het bijzondere karakter eigen grondslagen, die in de onderstaande waarderingsgrondslagen zijn toeglicht. De overige jaarrekeningen in de consolidatiekring zijn in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaglegging. Reclassificatie geconsolideerde balans per 31 december 2006 Deze reclassificatie heeft betrekking op een stelselwijziging binnen de jaarrekening van de PThU om enerzijds het inzicht te verbeteren en anderzijds door toepassing van de Richtlijn 660 (verplicht in 2008). Het gevolg hiervan is de opname van pensioenverplichtingen voor oud-hoogleraren van 4,05 mln., waarvoor ultimo 2006 geen voorziening in de jaarrekening was opgenomen. Onderstaand wordt het aansluitingsoverzicht van passivazijde, zoals gerapporteerd in de geconsolideerde jaarrekening 2006 naar de beginbalans 2007 van deze rekening, weergegeven: Eigen vermogen Balans Reclassificatie Balans per (x 1.000) Besteedbaar vermogen Vastgelegd vermogen Totaal eigen vermogen Voorzieningen Balans per Reclassificatie Balans per (x 1000,-) Voorziening onderhoud Voorziening medewerkers/pensioenen Regionale voorzieningen Overige voorzieningen Totaal Besteedbaar vermogen Schulden op korte termijn Balans per Reclassificatie Balans per (x 1.000,-) Totaal Schulden op korte termijn Onderstaand worden de waarderingsgrondslagen nader toegelicht. 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 19

20 3.4.1 Geconsolideerde grondslagen voor waardering van activa en passiva Materiële vaste activa De terreinen worden gewaardeerd op verkrijgingswaarde. De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschafwaarde onder aftrek van jaarlijkse afschrijvingen. De afschrijvingspercentages voor de vaste activa zijn: Omschrijving % afschrijving Terreinen en gebouwen 0% - 10% Installaties 2% - 10% Inventaris 6% - 25% Automatisering 6% - 100% Immateriële vaste activa Het afschrijvingspercentage voor de immateriële vaste activa is: Omschrijving % afschrijving Uitgeefrechten 25% Deze activa betreffen uitgeefrechten voor een tijdschrift (bij Boekencentrum), die zijn gewaardeerd tegen de aanschafprijs plus bijkomende kosten. Het geactiveerde bedrag wordt volgens de lineaire methode in vier jaar afgeschreven. Financiële vaste activa Leningen uitgeleend geld (u/g) worden gewaardeerd op nominale waarde zonodig gecorrigeerd voor oninbaarheid. Beleggingen Aandelen worden gewaardeerd op marktwaarde. Obligaties worden gewaardeerd op nominale waarde, met uitzondering van PThU: deze worden op aanschafwaarde of lagere beurswaarde gewaardeerd. Boedels (welke in het bezit zijn van de Stichting de Zending der Protestantse Kerk in Nederland) worden opgenomen tegen de taxatiewaarde minus de gekapitaliseerde waarde van het vruchtgebruik van derden. De rentedragende waardepapieren bij de SKG worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Verschillen tussen kostprijs en nominale waarde worden in het jaar van aankoop opgenomen in een rente-egalisatierekening en gedurende de resterende looptijd geamortiseerd. De overige beleggingen worden op nominale waarde of lagere beurswaarde gewaardeerd. Voorraden Waardering vindt plaats op verkrijgings- of vervaardigingsprijs of laatst bekende inkoopprijs eventueel onder aftrek van een voorziening voor incourante voorraden. Vorderingen, overlopende activa en overige activa Vorderingen, overlopende activa en overige activa worden gewaardeerd tegen nominale waarde, rekening houdend met een voorziening wegens oninbaarheid. Liquide middelen De liquide middelen worden tegen nominale waarde opgenomen. Eigen vermogen Het vermogen van de kerk heeft een bijzonder karakter. De rechtspersonen, onderdeel van de consolidatiekring van de Protestantse Kerk in Nederland, zijn gehouden dit vermogen slechts aan te wenden in overeenstemming met de doelstelling waartoe ze in het leven is geroepen. De presentatie van het eigen vermogen in de balans wordt onderscheiden in: besteedbaar vermogen vastgelegd vermogen. Besteedbaar vermogen 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 20

21 Het besteedbaar vermogen kent algemene reserves en bestemmingsreserves. Besteding van de bestemmingsreserves kan slechts indien dit binnen de gegeven bestemming plaatsvindt. De bestemming kan door bestuur/synode worden gewijzigd. De gevormde bestemmingsreserves mogen geen verplichting betreffen. Vastgelegd vermogen Binnen de definitie van vastgelegd vermogen bevinden zich de bestemmingsfondsen. Dit deel van het eigen vermogen is vanwege de specifieke bestemming, dat door derden (gevers of overheid) is bepaald, slechts aan te wenden voor de specifieke bestemming. Voorzieningen Onder voorzieningen worden opgenomen: verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs is in te schatten op balansdatum bestaande risico s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen en/of verliezen waarvan de omgang redelijkerwijs is in te schatten kosten welke in het volgende boekjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het boekjaar of een voorgaand boekjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal boekjaren. Schulden op lange termijn De schulden op lange termijn worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Schulden op korte termijn Schulden op korte termijn en overlopende passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde Geconsolideerde grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen Ontvangsten en uitgaven worden in de staat van baten en lasten toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Bij de toerekening wordt een bestendige gedragslijn gevolgd. Dit houdt in dat in de balans rekening wordt gehouden met de aan een periode toe te rekenen bedragen die in een andere periode zijn of worden ontvangen, dan wel betaald. Alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten. Dit betekent dat, behalve bij stelselwijziging, herstel van fundamentele fouten, herwaardering en niet gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen, voor zover die verantwoord kunnen worden in de reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen, geen rechtstreekse mutaties in het vermogen plaatsvinden. Vrijwillige geldwerving Bestemmingsgiften: Baten waarvoor een bijzondere bestemming is aangewezen, al dan niet via specifieke acties, worden afzonderlijk in de (toelichting op de) staat van baten en lasten opgenomen, onder vermelding van de aard van de bestemming. Ook de besteding hiervan wordt afzonderlijk vermeld. Indien deze baten in het verslagjaar niet volledig zijn besteed, worden de nog niet bestede gelden verwerkt in de desbetreffende bestemmingsreserve. Indien in een volgend jaar uit de bestemmingsreserve wordt geput, wordt deze besteding enerzijds in de staat van baten en lasten verantwoord en anderzijds als mutatie in de desbetreffende bestemmingsreserve weergegeven. Nalatenschappen Baten uit nalatenschappen worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. De omvang van een bate uit een nalatenschap kan betrouwbaar worden vastgesteld als op grond van het stadium waarin de afhandeling van de nalatenschap zich bevindt, een redelijke schatting van de ontvangst kan worden gemaakt. Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten uit nalatenschappen. Verkrijgingen belast met vruchtgebruik worden alleen in de toelichting vermeld. Zij worden pas in de staat van baten en lasten verantwoord bij het einde van het vruchtgebruik of bij eerdere verkoop van de blote eigendom. 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 21

22 Financiële steun/hulpverlening Verplichtingen financiële steun/hulpverlening komen geheel ten laste van het boekjaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de steunontvanger is medegedeeld, ongeacht in welk boekjaar de financiële steun/hulpverlening wordt uitgekeerd. Daarbij is bepalend of de ontvangende partij recht kan doen gelden op een bepaald bedrag. Pensioenen in de waarderingsgrondslagen De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen welke afhankelijk is van leeftijd, salaris en dienstjaren. De regeling is ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds PGGM. Deze regeling geldt ook voor het personeel bij de SMRA, de Stichting Kerkelijk Geldbeheer en het boekencentrum. De (dienstenorganisatie van de) Protestantse Kerk in Nederland heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij PGGM, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland heeft daarom de pensioenregeling verwerkt als een toegezegde bijdrageregeling en heeft alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. De PThU heeft voor een groot deel van haar werknemers een toegezegde pensioenregeling, afgesloten bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). De PThU heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het ABP, anders dan het effect van hogere toekomstige premies en hebben daarom de pensioenregeling verwerkt als een toegezegde bijdrageregeling en hebben alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Voor een aantal hoogleraren van de PThU is in de jaarrekening een pensioenvoorziening gevormd, omdat zij een toegezegde pensioenregeling hebben die niet is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds. De ISDV heeft voor haar overige werknemers een toegezegde pensioenregeling ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds voor de Horeca. De ISDV heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds, anders dan het effect van hogere toekomstige premies en heeft daarom de pensioenregeling verwerkt als een toegezegde bijdrageregeling en hebben alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 22

23 3.5 Toelichting op de geconsolideerde balans Activa Materiële vaste activa (1) De post materiële vaste activa is als volgt gespecificeerd: Materiële vaste activa Gebouwen Installaties Inventaris Automa- Totaal (x 1.000) en tisering terreinen 1 januari 2007: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Onderhanden werk (LLR) Boekwaarden Af: - egalisatierek. Inv.subsidies Mutaties: Aanschafwaarde: Investeringen Onderhanden werk (LLR) Desinvesteringen Afschrijvingen: Desinvesteringen Afschrijvingen LLR Afschrijvingen Saldo mutaties Af: - egalisatierek. Inv.subsidies december 2007: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Onderhanden werk (LLR) Boekwaarden Af: - egalisatierek. Inv.subsidies Onderverdeeld naar locatie: PLD te Utrecht LLR-Numeri Hydepark te Doorn Diverse woonhuizen PDC Gron./Drenthe in Haren Kantoorlocatie Delft Woningen Delft Woning Oegstgeest Woning Pijnacker Kampen (Theol. Universiteit) Pand Zoetermeer (Boekencentrum) Pand Gouda (SKG) oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 23

24 De Werelt FD Roosevelthuis Beleidscommissie Predikanten Boekwaarden Onderhanden werk landelijke ledenregistratie(numeri) Op de in totaal geactiveerde kosten, begroot op basis van de door de kleine synode d.d. 24 november 2006 goedgekeurde investeringsbegroting ad , is in het boekjaar 2007 een bedrag van 3,2 mln. afgeboekt ten laste van de risicoreserve. Het resterende bedrag van 2 mln. zal worden betrokken bij de investeringen van een (her)bouw van een nieuw systeem voor de landelijke ledenregistratie. Desinvesteringen Door de verkopen van het kantoorgebouw te Haren en een woonhuis te Doorn zijn in bovenstaande mva-staat de hierop betrekking hebbende aanschafwaarden en afschrijvingen van de onroerende en roerende goederen geëlimineerd. Afschrijvingen De totale afschrijvingen 2007 van bijna 1,4 mln. worden nagenoeg geheel ten laste gebracht van de dienstenorganisatie vanwege het gebruik van deze activa. Waarden onroerende zaken De totaal verzekerde waarde van de onroerende goederen bedraagt 67 mln Immateriële vaste activa (2) Het verloop van de immateriële vaste activa is als volgt: Immateriële vaste activa Uitgeef- (x 1.000) rechten 1 januari 2007: Aanschaffingswaarde 110 Cumulatieve afschrijvingen 110 Boekwaarden 0 Mutaties Aanschafwaarde: Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen: Desinvesteringen Afschrijvingen 0 0 Saldo mutaties 0 31 december 2007: Aanschaffingswaarde 110 Cumulatieve afschrijvingen 110 Boekwaarden 0 6 oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 24

25 3.5.3 Financiële vaste activa (3) De financiële vaste activa bedraagt als volgt: Financiële vaste activa Balans Balans (x 1.000,-) Deposito s/kredieten SKG Leningen u/g Totaal Financiële vaste activa Deposito s / kredieten SKG De specificatie luidt als volgt: Deposito s / kredieten SKG Balans Balans (x 1.000,-) Deposito s - 1 tot 5 jaar meer dan 5 jaar Kredieten - 1 tot 5 jaar meer dan 5 jaar Totaal Deposito s/kredieten SKG Leningen u/g Het verloop van de leningen u/g is als volgt: Leningen u/g Looptijd / Balans per Mutaties in 2007 Balans per (x 1.000) percentage Bij: Af: Gemeenten > 5 jr. / 2%-3,5% Predikanten 1 5 jr. / 4-5% Algemeen Natuurlijke personen (LMW) > 5 jr. / 0-8% Voorz. oninbaarheid > 5 jr Individuele hulpverlening Leningen verstrekt vanuit de regio > 5 jr. / 0-6% Overige leningen > 5 jr. / 0-8% Arbeidsvoorwaarden Buitenlandse medewerkers Personeel Totaal Leningen u/g oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 25

26 3.5.4 Beleggingen (4) De beleggingen zijn als volgt gespecificeerd: Beleggingen (x 1.000) Balans per Balans per Balans per Balans per Boekwaarde Beurswaarde Boekwaarde Beurswaarde Effecten Obligaties Vastgoed Aandelen Overige beleggingen Overige beleggingen Boedels en nalatenschappen belast met vruchtgebruik Totaal Beleggingen Vorderingen / voorraden (5) De vorderingen en de voorraden bedragen: Vorderingen / voorraden Balans per Balans per (x 1.000) Voorraden Vorderingen Totaal Vorderingen/Voorraden Voorraden De specificatie is als volgt: Voorraden Balans per Balans per (x 1.000) Noodzakelijk voor bedrijfsvoering In gebruik voor de doelstelling 4 2 Totaal Voorraden oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 26

27 Vorderingen De specificatie van de vorderingen is als volgt: Vorderingen Balans per Balans per (x 1.000) Gemeenten/classes (Predikantstraktementen) Niet voorziene debiteuren verplichte heffingen Overige debiteuren Terug te ontvangen projectverplichtingen DO 309 Huuregalisatie ICCO 273 Ziektekostenverzekering en sociale lasten 4 8 Elisabethfonds Pensioenfonds Oost-Javaanse kerk Kerkelijke opleidingen Bijdragen wachtgelden (*) Rente, nalatenschappen, bijdragen en subsidies Dividendbelasting Nog te ontvangen giften en collecten Voorschotten Vooruitbetaalde posten Diversen Totaal Vorderingen (*) betreft overwegend een vordering op langere termijn en-courant (6) De rekening courant-verhoudingen met verschillende fondsen en stichtingen betreffen: en-courant Balans per Balans per (x 1.000) Stichting Marsbach Fröhefledt 5 5 Fonds Christiaanse 3 2 Tombe Rasker Fonds Stichting Hulpfonds Seminaristen 5 3 Basler Mission Totaal en-courant Liquide middelen (7) Liquide middelen Balans per Balans per (x 1.000) De liquide middelen zijn direct opeisbaar Deposito's Kasgelden Banken Totaal Liquide middelen oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 27

28 Passiva Eigen Vermogen (8) Het eigen vermogen is als volgt gesplitst: Eigen vermogen Balans per Balans per (x 1.000) Besteedbaar vermogen Vastgelegd vermogen Totaal Eigen vermogen Besteedbaar vermogen Het besteedbaar vermogen valt als volgt uiteen: Besteedbaar vermogen Balans per Resultaat Balans per (x 1000,-) Algemene reserves Bestemmingsreserves Totaal Besteedbaar vermogen Vastgelegd vermogen Het vastgelegd vermogen valt uiteen in: Vastgelegd vermogen Balans per Resultaat Balans per (x 1.000,-) Herwaarderingsreserves Bestemmingsfondsen Totaal Vastgelegd vermogen Voorzieningen (9) De stand en het verloop van de voorzieningen is als volgt: Voorzieningen Balans per Af: Bij: Balans per (x 1.000,-) Onderhoud PLD Onderhoud Hydepark Onderhoud Kampen Onderhoud De Werelt/Roosevelthuis Onderhoud overige gebouwen Voorziening onderhoud oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 28

29 Pensioenreglementen GKN Pens.voorz.Ned. Medewerkers Pens.voorz.Indon. Medewerkers Reorganisatiekosten 2002 DO Jubilea Sociaal plan SMRA Wachtgelden Arbeidsongeschiktheid Pensioenverpl. Oud hoogleraar Dubbeldeficiënte studenten Pensioenvoorziening Boekencentrum Wachtgelden predikanten Centrale kas predikantstraktementen Uitkeringsfonds predikanten GKN Voorziening medewerkers/pensioenen Noord Brabant-Limburg Regionale voorzieningen Latente belastingverplichting BC Overige voorzieningen Totaal Voorzieningen Schulden op lange termijn (10) De stand en het verloop van de schulden op lange termijn zijn als volgt: Schulden lange termijn Balans per Bij: Af: Balans per (x 1.000,-) Bestedingen/ Vrijval Aflossingen Inschrijvingsrek. SKG Leningen o/g Subsidieverplichtingen Gem. fondsen (ELS) Totaal Schulden op lange termijn oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 29

30 Specificatie Leningen o/g Leningen o/g Balans per Bij: Af: Balans per (x 1.000,-) Looptijd/ Bestedingen/ Vrijval percentage Aflossingen Diaconieën (ISDV): - Renteloos/rente laag > 5 jr. 0-4% Geven of lenen > 5 jr. 0-4% Nord Elbische Kerk > 5 jr. / 0% Overigen > 5 jr. / 0% 2 2 Bankiers > 5 jr. 5,1% Diaconie Den Haag > 5 jr. 5,3% Stimuleringsfonds Onb. / 0% Maatsch. van Welstand > 5 jr. / 3,5% ISDV Pensioenfonds Pred Totaal Leningen o/g Specificatie Subsidieverplichtingen Subsidieverplichtingen Balans per Bij: Af: Balans per (x 1.000,-) Bestedingen/ Vrijval Aflossingen Pastoraat Kerkbouw Rentesubsidies Steun instellingen Generale kerkvoogdijkas Gebroken gemeenten Projectverplichtingen DO Totaal Subsidie verplichtingen en-courant (11) De rekening courant-verhoudingen met verschillende fondsen en stichtingen betreffen: en-courant Balans per Balans per (x 1.000) Stichting LCGJ Cetela 89 Overige stichtingen Totaal en-courant oktober 2008 Geconsolideerde jaarrekening Protestantse Kerk in Nederland 30