Rondetafelgesprek. Huiselijk geweld speelt. Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 1 / 7

Transcriptie

1 Rondetafelgesprek Huiselijk geweld speelt Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 1 / 7

2 Huiselijk geweld speelt niet alleen in grote steden Hoe effectief is de aanpak van gemeenten bij kindermishandeling en huiselijk geweld? Eerder onderzoek in de vier grote steden (G4) leverde schokkende inzichten op. Afgelopen januari ging een uitgebreidere studie van start in negen regio s (R9). Wat verwachten we daarvan? Drie betrokkenen in gesprek. Auteur: Deborah Ligtenberg Fotografie: Roelof Pot De gesprekspartners zijn: Jeanette Niemeijer, beleidsadviseur huiselijk geweld in de gemeente Groningen Marga Haagmans, hoofd innovatie en onderzoek bij Augeo Foundation Majone Steketee, voorzitter van de raad van bestuur van het onafhankelijke onderzoeksinstituut Verwey-Jonker Waarom is het onderzoek in negen regio s nodig? Haagmans: Vier jaar geleden onderzocht het Verwey-Jonker Instituut de effectiviteit van de aanpak van huiselijk geweld in de vier grote steden, het G4-onderzoek. Maar huiselijk geweld en kindermishandeling speelt natuurlijk niet alleen in grote steden. Misschien is de situatie in kleinere steden of de provincie anders dan in bijvoorbeeld een stad als Amsterdam, maar zeker weten doen we dat niet. Door de impact van huiselijk geweld in steden én kleinere gemeenten in beeld te brengen, krijgen we beter zicht op hoe het er landelijk voorstaat. Steketee: In de grote steden doen we nu een vervolg op het G4-onderzoek. Zo interviewen we vierhonderd gezinnen die met huiselijk geweld te maken hadden. In de negen regio s spreken we negenhonderd gezinnen; honderd per regio. Dat betekent dat straks 1300 gezinnen zijn onderzocht, door heel Nederland. Wat hebben we geleerd van het G4-onderzoek? Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 2 / 7

3 Wat hebben we geleerd van het G4-onderzoek? Steketee: De uitkomsten waren vrij schokkend: een kwart van de kinderen had na anderhalf jaar nog last van traumaklachten. Hun gevoel van veiligheid was na hulp niet verbeterd. Bijna zestig procent van de kinderen kreeg na een melding van partnergeweld bij Veilig Thuis geen hulp. Niemand praatte met hen. Dat moet anders. Inmiddels werkt Veilig Thuis hopelijk beter samen en wordt meer geweld gestopt. Het is goed om te meten of dit ook zo is. De meeste kinderen kregen na partnergeweld geen hulp Majone Steketee Niemeijer: Groningen heeft in april als eerste gemeente in Nederland het Keurmerk Meldcode voor Kindermishandeling en Huiselijk geweld gekregen. Dit betekent dat ons protocol voldoet aan de wettelijke voorwaarden voor de Meldcode. Dat is heel mooi, maar als je kijkt naar herhaald huiselijk geweld wijkt Groningen niet af van de rest van het land. Dertig procent van de eerste meldingen wordt later nog eens gemeld. Dat is hoog, en dit zijn alleen de meldingen bij Veilig Thuis. Ik vrees dat het werkelijke percentage veel hoger ligt. Hulpverlening is dus niet in alle gevallen effectief. Wat wordt er precies onderzocht? Haagmans: De onderzoeksvragen hebben allemaal te maken met het stoppen van geweld en ervoor zorgen dat het nooit meer terugkomt. We willen een antwoord vinden op de vraag: zijn wij in staat om een einde te maken aan het geweld in een gezin en zo niet, wat is er dan nog nodig? Steketee: Door hulpverleners wordt soms gedacht dat wij in de G4 en R9 onderzoek doen naar het functioneren van Veilig Thuis. Dat is niet zo. Wij volgen gezinnen anderhalf jaar, kijken welke hulp ze kregen nadat er een melding was bij Veilig Thuis, en meten wat ingezette hulp betekent voor het welzijn en welbevinden van alle gezinsleden. Veilig Thuis is een startpunt van het behandeltraject, het verwijst door naar hulp en begeleiding. Wij evalueren het hele traject. Het is niet de bedoeling om zwarte pieten aan te wijzen. We willen kijken wat er beter kan, maar ook wat er goed gaat. Gemeenten kunnen van elkaar leren. Het is niet de bedoeling om zwarte pieten aan te wijzen Majone Steketee Haagmans: Het onderzoek bestaat uit drie metingen, waarbij de deelnemende gezinnen drie keer worden geïnterviewd. Na zo n meting kunnen gemeenten hun beleid meteen bijstellen. Ook gaan we als Augeo tussen de eerste en tweede meting een bijeenkomst organiseren voor de negen regio s. Hier kunnen zij elkaar good practices laten zien en kunnen experts over hun onderwerpen of aanpak vertellen. Allemaal Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 3 / 7

4 elkaar good practices laten zien en kunnen experts over hun onderwerpen of aanpak vertellen. Allemaal om te ondersteunen bij het bijstellen van beleid, als dat nodig is. Niemeijer: Je zit als gemeente vaak toch op je eigen eilandje, terwijl je veel van elkaar kunt leren en elkaar kunt inspireren. We willen als gemeente graag de uitvoerende professionals ondersteunen. Was het erg zoeken naar regio s die wilden meewerken? Haagmans: Nee, negen Veilig Thuis-regio s meldden zich spontaan aan, heel beloftevol. Het betekent dat regio s de behoefte hebben om naar hun beleid op het gebied van kindermishandeling te kijken en bereid zijn om het aan te scherpen. Steketee: Het vraagt moed, want als regio laat je natuurlijk wel in je keuken kijken. Stond de gemeente Groningen meteen te juichen? Niemeijer: Omdat we midden in de transitie zitten, waardoor de nieuwe manier van werken nog niet helemaal is ingevoerd, was niet iedereen meteen enthousiast. We worden straks beoordeeld op de effectiviteit van onze aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld. Dat betekent dat andere mensen iets gaan zeggen over wat we doen. Dat is kwetsbaar, ook politiek gezien. Maar het is tegelijkertijd een kans om te zien of wat we doen ook goed is en waar eventuele knelpunten zitten. Dat heeft uiteindelijk de doorslag gegeven. Iedereen in dit werkveld wil dat het geweld stopt. Er is veel betrokkenheid, op alle niveaus. Er is veel betrokkenheid, op alle niveaus Jeanette Niemeijer Is dit onderzoek stiekem ook een manier om te kijken of de transitie jeugdzorg goed is verlopen? Steketee (lachend): Natuurlijk kijken we hoe het lokale veld functioneert. Hoe de wijkteams, sociale teams, of hoe ze ook heten, het doen. Ik verwacht dat de lichte gevallen naar hen gaan en de zwaardere naar de tweedelijnszorg, de meer specialistische hulp zoals de ggz. Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 4 / 7

5 Ik ben bang dat lokale teams het moeilijk vinden om geweld in een gezin bespreekbaar te maken. Dat komt denk ik doordat ze niet bekend zijn met geweld, het lastig vinden om erover te praten of mogelijk denken dat het geweld inmiddels wel gestopt is. Dit zagen we ook in de G4. Hulpverleners richten zich vooral op problematiek op het gebied van relatie, schulden of alcohol, waardoor het geweld-issue naar de achtergrond verdwijnt. Ik vind het belangrijk om te kijken naar hoe dit nu gaat. De transitie jeugdzorg is twee jaar aan de gang. Zo pril is het niet meer. Ik denk dat we de eerste balans aardig kunnen opmaken. De transitie jeugdzorg is niet meer zo pril. We kunnen de eerste balans opmaken Majone Steketee Welke obstakels verwachten jullie? Niemeijer: De medewerking van gezinnen wordt nog wel een dingetje. Ze moeten echt het gevoel krijgen dat hun informatie veilig is en dat er objectief wordt geluisterd. Steketee: Veilig Thuis levert ons contactgegevens van gezinnen, maar zij hebben de neiging om gezinnen te selecteren. Ze aarzelen bijvoorbeeld om gezinnen met een extra hoog risico aan te leveren, omdat ze bang zijn dat een student-onderzoeker in zo n gezin gevaar loopt. Of ze geven al hulp aan een gezin en willen niet dat er ook nog een onderzoeker komt praten. Wij willen natuurlijk allerlei soorten gezinnen zien, anders is het onderzoek niet representatief. Als we uitleggen waarom, begrijpen ze het wel. Niemeijer: Mijn eigen twijfel gaat over de privacy. Mensen werken dan wel anoniem mee, maar stel dat een onderzoeker in een gezin aanwijzingen ziet voor mishandeling, wat doe je dan? Als veiligheid in het geding is, wijkt alles. Steketee: De student-onderzoekers krijgen een training waarin ze leren wat ze wel en niet mogen doen. Als zij iets zien wat niet oké is, praten ze daar met hun supervisor van het Verwey-Jonker over. Het is net als met de geheimhoudingsplicht van een arts of psychiater: als je denkt dat iemand gevaar loopt, gelden er andere richtlijnen en kom je in actie. Veiligheid gaat inderdaad boven alles. Wanneer zijn jullie tevreden? Haagmans: Het onderzoek is al geslaagd als gemeenten gaandeweg het onderzoek hun beleid aanpassen en hiervan de resultaten zien, want die worden meteen getoetst. Ik heb niet de illusie dat we kindermishandeling met het R9- en G4-onderzoek gaan oplossen, maar hoop op concrete projecten die zorgen voor verandering op de werkvloer. Betere samenwerking tussen verschillende partijen bijvoorbeeld, waardoor kinderen beter in beeld komen. Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 5 / 7

6 waardoor kinderen beter in beeld komen. Ik hoop op verandering op de werkvloer Marga Haagmans Niemeijer: Ik hoop natuurlijk dat in Groningen de hulp aan gezinnen goed uitpakt. Dat ze zolang het nodig is goed worden geholpen. Steketee: Mijn antwoord is echt die van een onderzoeker: ik ben heel tevreden als we dertienhonderd gezinnen zover krijgen om die vragenlijst in te vullen. Met al die data kunnen we vervolgens aan de slag. Dat is de leuke fase, waarin we bij het Verwey-Jonker helemaal in ons element zijn. Aan de hand van die eerste ronde zullen er ook diepte-interviews komen. Daar selecteren we gezinnen voor, zodat we verschillende soorten problematiek goed kunnen onderzoeken. Welke verandering zouden jullie nu al willen doorvoeren? Haagmans: Verbazingwekkend vind ik dat niet iedereen in de omgeving van een kind op de hoogte is als er melding bij Veilig Thuis is gedaan of een kind uit huis is geplaatst. Ook scholen moeten het bijvoorbeeld weten als hun leerling te maken had met geweld. Zij zien een kind elke dag en kunnen het helpen en steunen. En signaleren is ook heel belangrijk. Niemeijer: In Groningen zijn wij bij partnergeweld gestart met het project Intensief Casemanagement: bij huisverboden gaat nu een Intensief Casemanager in samenspraak met het hele gezinssysteem de hulp organiseren en volgen. Ik zou heel graag willen dat in álle casuïstiek met één casemanager wordt gewerkt, volgens een systeemgerichte methodiek. Sommige lokale teams in onze regio werken al zo, maar lang nog niet alle. Steketee: Bij huiselijk geweld wordt niet altijd met kinderen gesproken. Dit vind ik niet goed. En er zou áltijd gecheckt moeten worden wat de schade bij kinderen is. Zodat gespecialiseerde zorg en aandacht voor hen gewaarborgd is. Er zou áltijd gecheckt moeten worden wat de schade is Marga Haagmans Van G4 naar R9 Het G4-onderzoek liep van 2009 tot 2013 en analyseerde de effecten van de aanpak van huiselijk Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 6 / 7

7 geweld binnen gezinnen in de vier grote steden. Het R9-onderzoek, in negen Veilig Thuis regio s, is een aanvulling daarop. 211 ouders en 396 kinderen uit Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht werden voor het G4- onderzoek gevolgd door het Verwey-Jonker Instituut. Vanaf het moment dat ze aangemeld waren bij een Steunpunt Huiselijk Geweld of een hulpverleningsinstelling tot anderhalf jaar daarna. Het ging om gezinnen waarbinnen veelvuldig ernstig psychisch en fysiek geweld had plaatsgevonden in de partnerrelatie. De meest opvallende conclusie uit dit G4-onderzoek was: ook bij deze ernstige gevallen is het niet vanzelfsprekend dat er na melding ook daadwerkelijk hulp of ondersteuning op gang komt. Bijna één op de tien gezinnen en bijna twee op de tien ouders ontvingen geen hulp. Zes op de tien kinderen uit deze gezinnen kregen geen enkele vorm van hulp aangeboden. Werd wel hulp geboden, dan werkte deze onvoldoende: de helft van de respondenten zei dat de partner na anderhalf jaar nog steeds fysiek gewelddadig was. Er was in het eerste jaar een sterke afname van het aantal geweldsdelicten, maar daarna nog maar een geringe afname. Een langdurig geweldspatroon kan alleen doorbroken worden met hulp van gespecialiseerde professionals, concludeerden de onderzoekers. En er is nog geen integraal en systemisch hulpaanbod. Ook wordt nog voornamelijk hulp aan de moeder aangeboden. Daarmee krijgt zij veel te veel alleen de verantwoordelijkheid om de veiligheid van haarzelf en de kinderen te waarborgen, aldus de G4- onderzoekers. Het R9-onderzoek Dit onderzoek moet de deelnemende gemeenten en de landelijke overheid inzicht geven in de effecten en resultaten van hun beleid met betrekking tot de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en de hulpverleningstrajecten. Het onderzoek is gestart in januari Augeo Foundation en het ministerie van VWS financieren het onderzoek in de negen Veilig Thuis regio s, maar gemeenten betalen zelf ook een kleine bijdrage. De Veilig Thuis-regio s die deelnemen aan R9 zijn: Kennemerland, Flevoland, Groningen, Midden-Brabant, Noord-Oost Brabant, Twente, Zaanstreek-Waterland, Gooi- en Vechtstreek en IJsselland. Rondetafelgesprek onderzoek kindermishandeling 7 / 7