HUIS MET DE HOOFDEN AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST

Transcriptie

1 HUIS MET DE HOOFDEN AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST

2 HUIS MET DE HOOFDEN AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST ONTDEKKEN ONTMOETEN ONDERNEMEN

3 AANLEIDING INLEIDING HET BEGON MET EEN GESCHENK Op 24 augustus 2016 schonken Joost en Rachel Ritman aan de culturele ANBI Stichting Het Wereldhart hun levenswerk: de Amsterdamse schatkamer van de Geest, de boeken van de Bibliotheca Philosophica Hermetica, en tevens het imposante rijksmonument aan de Keizersgracht 123 dat bekend staat als het Huis met de Hoofden. Aan het geschenk van dit unieke werelderfgoed waren geen strenge voorwaarden verbonden, slechts de innige wens het te vermaatschappelijken. Naaste familieleden Jons en Els Hensel onderstreepten dit historische gebaar met een royale financiële bijdrage. Deze geschenken zijn voor het bestuur van Stichting Het Wereldhart aanleiding om met trots een nieuw project aan u voor te stellen: de Ambassade van de Vrije Geest, een platform voor het vrije denken in het Huis met de Hoofden. De museale collectie van de bibliotheek wordt zowel fysiek als virtueel ontsloten: Hermetisch Open voor iedereen. Mede dankzij uw steun en betrokkenheid hopen wij in Amsterdam, een stad met een hart waar de hele wereld in past, in 2018 een ambassade te openen waar ruimte is voor de vrije geest! JOOST R. RITMAN 2 STICHTER BIBLIOTHECA PHILOSOPHICA HERMETICA

4 HUIS MET DE HOOFDEN AMSTERDAMS DNA Na bijna 250 jaar is dit gebouw weer in het bezit van een rijke koopman die, net zoals de eerste bewoners van dit huis, de families Sohier en De Geer, de reputatie heeft een genereuze mecenas te zijn. Joost Ritman beantwoordt aan het ideaal van de mercator sapiens. Caspar Barlaeus heeft deze term gemunt in zijn gelijknamige rede die hij hield bij de inwijding van het Athenaeum Illustre in 1632, precies tien jaar nadat het Huis met de Hoofden werd gebouwd: Ik prijs de stad Amsterdam gelukkig omdat het daar geoorloofd is dat de kooplieden filosoferen en de filosofen handel drijven. Dames en heren, ik zou Barlaeus niet kunnen verbeteren. Ik feliciteer Joost Ritman en de staf van de Bibliotheca Philosophica Hermetica met de verwerving van het Huis met de Hoofden, en ik ben verrukt over de vooruitzichten voor dit prachtige gebouw. Dat Amsterdam nog heel lang de vruchten ervan moge plukken! Fragment uit toespraak oud-burgemeester Job Cohen VAN LINKS NAAR RECHTS: 4 ELS IPING, JOB COHEN, MAARTEN MEIJER EN JOOST R. RITMAN

5 DE WIJZE KOOPMAN ALS MECENAS MERCATOR SAPIENS Het Huis met de Hoofden werd in 1622 door vader en zoon De Keyser gebouwd voor Nicolaas Sohier. Deze verkocht het in 1634 aan ijzer- en papierhandelaar Lodewijk de Geer, die de zes hoofden liet aanbrengen op de voorgevel. Zij verbeelden de Romeinse goden Apollo, Ceres, Mercurius, Minerva, Bacchus en Diana. God van de handel Mercurius en godin van de wijsheid Minerva zijn door De Geer links en rechts van de centrale ingang geplaatst. Als mercator sapiens - wijze, erudiete koopman - identificeerde De Geer zich graag met handel en wijsheid. Voor De Geer was geld een middel om sociale en maatschappelijke veranderingen mede mogelijk te maken. Tot 1779 bleef het Huis met de Hoofden in handen van de familie De Geer. Daarna kreeg het een scala aan functies, van kunsthandel, conservatorium, HBS tot, het meest recent, kantoor van het Bureau Monumenten & Archeologie van de Gemeente Amsterdam. 6 HUIS MET DE HOOFDEN, KEIZERSGRACHT 123

6 DE GESCHIEDENIS SCHRIJFT TOEKOMST AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST Lodewijk en zijn zoon Laurens de Geer stonden in de 17e eeuw open voor nieuwe inzichten en initiatieven. Zij ondersteunden de studies en publicaties van dissidente schrijvers en filosofen, van wie de boeken een thuis vonden in hun veelzijdige huisbibliotheek. Het Huis met de Hoofden werd een broedplaats voor creatieve en tegendraadse ideeën op het gebied van wetenschap, filosofie, handel en cultuur. Grote geesten zoals Comenius, Vondel, Le Blon en Rembrandt waren er te gast. In 2018 breekt een nieuw tijdperk aan. Het Huis met de Hoofden wordt een Ambassade van de Vrije Geest, een platform voor het vrije denken. Het hart wordt opnieuw gevormd door een tegendraadse bibliotheek die fungeert als spiegel van menselijke waarneming. In het museum ontdekt de bezoeker het wonderlijk overeenkomstige DNA van het huis en de collectie. Net als in de Gouden Eeuw opent het huis zijn deuren voor de vrije geesten en autonome denkers van nu en morgen, voor kunstenaars en wetenschappers, voor ondernemers en iedereen die inspiratie en denkkracht zoekt en brengt. En voor kinderen vanaf 10 jaar, want jong geleerd, oud gedaan! RONDLEIDING BIBLIOTHEEKDIRECTEUR ESTHER RITMAN VOOR KINDEREN BASISSCHOOL 9

7 VERBOUWING HUIS MET DE HOOFDEN MONUMENTALE VERBETERING Het Huis met de Hoofden wordt verbouwd en zal eind 2018 zijn deuren openen. Het Huis wordt niet alleen een plaats van herinnering met een sterke cultuurhistorische publieksbeleving, maar ook een dynamische ontmoetingsplaats. De drie hoofddoelstellingen van de verbouwing zijn: 1. Het Huis met de Hoofden optimaal geschikt te maken voor zijn publieksfuncties als bibliotheek, museum en platform. 2. Het Huis met de Hoofden voor toekomstige generaties te behouden. Het gehele huis wordt opnieuw gefundeerd en een meter uitgediept. In de tuin worden heden en verleden gecombineerd: een moderne inrichting met botanische beplanting. Duurzaamheid wordt in alle beslissingen nagestreefd. 3. De authentieke onderdelen zoals de rijkversierde voorgevel, de 17e-eeuwse schouwen en lambriseringen en de unieke koetspassage te restaureren. Met name op de beletage ervaart de bezoeker straks de atmosfeer van een 17e-eeuws stadspaleis. HUIS MET DE HOOFDEN, 10 AQUAREL NAAR CORNELIS SPRINGER

8 DE BIBLIOTHEEK ALS FYSIEKE ONTMOETINGSPLAATS HUIS VAN LEVENDE BOEKEN De Bibliotheca Philosophica Hermetica en het Huis met de Hoofden zijn onlosmakelijk verbonden met Amsterdam en zijn geschiedenis van tolerantie, vrijheid van meningsuiting en drukpers. De bibliotheek is een schatkamer van en kenniscentrum voor de traditie van de christelijk-hermetische gnosis in Europa. Als Huis van Levende Boeken vertelt zij het veelzijdige, veelbewogen en veelal onbekende verhaal van deze spirituele traditie, waarin zelfkennis en kennis van de natuur de sleutel vormen tot kennis van God. Hermes Trismegistus, Vader der Filosofen, is de oerbron van deze kennis over de samenhang van alles: Wie met zijn geest over zichzelf nadenkt, kent zichzelf, kent het Al; het Al is in de mens. Ieder boek vertelt dit verhaal anders, maar samen spreken ze van eenheid in verscheidenheid. Verzamelgebieden: Alchemie Antroposofie Gnosis & Westerse Esoterie Graal Hermetica Judaïca Kabbala Katharisme Manicheïsme Mystiek Rozenkruisers Soefisme Theosofie Vrijmetselarij Vergelijkende godsdienstwetenschap RONDLEIDING BIBLIOTHEEKDIRECTEUR ESTHER RITMAN VOOR STUDENTEN KUNSTACADEMIE 13

9 DE BIBLIOTHEEK ALS FUNDAMENT ONTDEKKEN ONTMOETEN ONDERNEMEN De Ritman Bibliotheek heeft met haar onderzoeksinstituut, uitgeverij, collectie van titels en haar grote actieradius internationaal faam verworven als een wetenschappelijke onderzoeksbibliotheek. De kerncollectie van oude drukken en 300 handschriften uit de 15e-18e eeuw wordt gedigitaliseerd en is al vóór de heropening van het Huis met de Hoofden wereldwijd online raadpleegbaar. De digitalisering wordt mogelijk gemaakt door bestseller auteur Dan Brown en het Prins Bernhard Cultuurfonds. De bibliotheek nodigt uit tot ontdekken ontmoeten ondernemen. In de leeszaal kunnen onderzoekers onder toezicht van de conservatoren handschriften en gedrukte boeken van vóór 1900 bestuderen in samenhang met de nieuwste wetenschappelijke inzichten uit recente publicaties. Bezoekers kunnen er bladeren en lezen in de boeken die in open-kast-opstelling staan, of er studeren in een sfeer van geconcentreerde kennis en wijsheid. Er zullen leeskringen en andere activiteiten worden georganiseerd. LEESZAAL 15

10

11 SCHATTEN UIT DE AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST MUSEUMWINKEL Het begrip Hermetisch Open komt wel heel dichtbij in de museumwinkel, die zowel fysiek in het Huis met de Hoofden als online te bezoeken is. In de museumwinkel in het souterrain staan wetenschappelijke studies, tentoonstellingscatalogi, en publieksreeksen uit de eigen uitgeverij In de Pelikaan zij aan zij met boeken van andere uitgeverijen die een breed scala aan boeken over de samenhang tussen God kosmos mens vertegenwoordigen. souterrain Uiteraard is er een ruim aanbod aan merchandise artikelen te koop in de winkel. Posters, notitieboekjes, ansichtkaarten en andere producten zijn dankzij de digitalisering van de collectie voorzien van prachtige teksten en afbeeldingen uit de bibliotheek of van het Huis met de Hoofden. Elke aankoop in de winkel ondersteunt de non-profit doelstellingen van de Ambassade van de Vrije Geest. 18 MUSEUMWINKEL

12 MUSEUM HUIS MET DE HOOFDEN EEN INTERACTIEVE ERVARING De bezoekers worden bij binnenkomst in het museum geplaatst voor de aloude vragen die in alle wijsheidstradities gesteld worden: Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Waar ga ik naar toe? Op deze vragen is geen eenduidig antwoord te geven, wel zijn het vragen waar hermetische filosofen diep over hebben nagedacht en conclusies aan verbonden hebben. Bezoekers kunnen aan het einde van de route hun eigen antwoorden delen met de online community. Bezoekers kunnen ervoor kiezen om met behulp van een multimedia tour via een app voor smartphones en tablets de museale opstelling te verkennen. Een rondleiding in de schatkamer is ook mogelijk. Het museum is zes dagen per week geopend. INTERACTIEVE ERVARING 21

13 ONLINE COMMUNITY AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST DIGITALE VERBONDENHEID In 2012 is het project Hermetically Open gestart met als doel de collectie voor iedereen wereldwijd toegankelijk te maken door het delen van video s, teksten, quotes en symbolische afbeeldingen uit de collectie. De online community op social mediaplatforms is inmiddels uitgegroeid tot circa volgers. Op dit moment wordt een app ontwikkeld die toegang geeft tot een eigen online community van de Ambassade van de Vrije Geest. Hier is hoogwaardige gedigitaliseerde content te vinden. Uitwisseling met gelijkgestemden staat centraal. Het platform is eenvoudig toegankelijk, advertentie-vrij, privacy beschermend, maar toch verbindend. Leden kunnen via de online community bovendien actief bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van de Ambassade van de Vrije Geest. In de hal bij de museumwinkel zal de bezoeker worden gevraagd zijn ervaringen te delen op een (digitaal) prikbord, zodat mensen wereldwijd kunnen volgen wat er in de Ambassade van de Vrije Geest gebeurt. DANTE, 22 DIVINA COMMEDIA. VENETIË 1564

14 MUSEALE TOUR DE KLEINE SAEL STAP BINNEN IN DE GOUDEN EEUW De museumbezoeker wordt persoonlijk welkom geheten in de Kleine Sael op de bel-etage in de sfeer van dit 17e-eeuwse Amsterdamse stadspaleis. Hij kan kiezen om begroet te worden door de familie De Geer, door Joost Ritman, door een van de filosofen uit de collectie, of door een hedendaagse beroemdheid zoals de bestseller auteur Dan Brown. Er worden vier verhalen verteld in het museum: het hermetische gedachtegoed (hoofdverhaallijn) de geschiedenis van het Huis met de Hoofden 17e-eeuws Amsterdam als toevluchtsoord voor vrije denkers totstandkoming van de Bibliotheca Philosophica Hermetica beletage 24 KLEINE SAEL

15 MUSEALE TOUR HAL VOORHUYS WIE BEN IK? WAAR KOM IK VANDAAN? WAAR GA IK NAAR TOE? In de hal van het Voorhuys, die ook de sfeer van de 17e eeuw ademt, kan de bezoeker kiezen om het verhaal van de familie De Geer en hun banden met het Zweedse koningshuis te beluisteren. De bezoeker kan ook meer te weten te komen over de architectuur en geschiedenis van het Huis met de Hoofden. Er hangt ook een intrigerend stuk uit de collectie, een metershoge 19e-eeuwse kaart met als titel Rivers of Life, een bijlage van de Faiths of Man. Encyclopedia of religions van James Forlong. Deze kaart toont de evolutie van jaar menselijk bewustzijn in de vorm van één grote levensrivier die uit een en dezelfde bron voortkomt, maar die zich telkens vertakt en nieuwe verbindingen aangaat in de tijd. Via een scherm kan eindeloos op de kaart worden ingezoomd. Zo worden verbanden zichtbaar. Een bezoeker kan op zoek gaan naar zijn eigen wortels of naar de oorsprong en ontwikkeling van alle wijsheidstradities. Niet één waarheid overheerst. 26 HAL VOORHUYS

16

17 MUSEALE TOUR DE GROTE SAEL ONTDEK DE HERMETISCHE WIJSHEID De Grote Sael biedt een overweldigende indruk van de imposante grandeur waarin de familie De Geer haar gasten ontving, met als blikvanger de schouw met het familiewapen. In deze zaal is een korte film te zien over de hermetische wijsheid. Er komen drie uitvergrote afbeeldingen van de macrokosmos, de kosmos en de microkosmos, die laag voor laag geopend kunnen worden en waardoor bezoekers letterlijk kunnen doordringen tot de kern van de schepping. Deze afbeeldingen zijn afkomstig uit de 18e-eeuwse Engelse editie van de werken van de filosoof Jacob Böhme ( ), uitgegeven door William Law. 30 GROTE SAEL BESCHRIJVING FOTO

18 MUSEALE TOUR DE SCHATKAMER AD FONTES TERUG NAAR DE BRONNEN De schatkamer van de bibliotheek bevindt zich op de eerste verdieping. Hier leert de bezoeker meer over de ontstaansgeschiedenis en het buitengewone karakter van de bibliotheek. Net als in de tijd van Lodewijk en Laurens de Geer staat hier een collectie van ongeveer oude gedrukte boeken en handschriften. Niet alleen vergelijkbaar qua omvang, maar ook qua inhoud. De collectie van de Bibliotheca Philosophica Hermetica komt dus als het ware thuis. Niet iedereen kan zomaar naar binnen lopen in de schatkamer, maar iedereen kan wel naar binnen kijken. Uiteraard is het mogelijk om later terug te komen voor een rondleiding in de schatkamer door een van de medewerkers van de bibliotheek. 1e verdieping SCHATKAMER 33

19 MUSEALE TOUR DE TENTOONSTELLINGSRUIMTE BIBLIOTHEEK VAN VERHALEN In de tentoonstellingsruimte kan men kiezen tussen een bezoek aan de tentoonstelling, het verkennen van de boeken in de open-kast-opstelling, of kennismaken met de verhalen van de boeken en hun auteurs door middel van een educatieve presentatie op een touchscreen. Er zijn wisselende tentoonstellingen te zien. Dit kunnen zoals vanouds boekententoonstellingen zijn maar een ander type tentoonstelling is ook denkbaar. De verhalen van de grote denkers en vrije geesten van de Bibliotheca Philosophica Hermetica worden toegankelijk gemaakt aan de hand van tekst, film en beeldmateriaal. Dit materiaal wordt ontwikkeld met content partners zoals het Center for the History of Hermetic Philosophy (Universiteit van Amsterdam), het Comenius Museum, de Amsterdamse Spinoza Kring en de Internationale School voor Wijsbegeerte. TENTOONSTELLINGSRUIMTE 35

20

21 47 PLATFORM AMBASSADE VAN DE VRIJE GEEST ZALENVERHUUR OP DE BELETAGE EN TWEEDE VERDIEPING Inspiratie en denkkracht zullen zich in het Huis met de Hoofden gaan manifesteren in gesprekken en debatten, lezingen en conferenties, tentoonstellingen, huiskamerconcerten, huwelijken, presentaties en workshops. Tijdens werkdagen, avonden en in de weekenden kunnen er voor dit doel ruimtes geboekt worden in de Hermes zaal (40 personen) met open keuken, de Comenius zaal (45 personen) of de Spinoza zaal (18 personen) op de tweede verdieping. Buiten openingstijden van het museum kan ook de Grote Sael (60 personen) op de beletage geboekt worden, met gebruik van het museumcafé de Salon en de keuken. 2e verdieping FOUNDERS BESCHRIJVING VERDIEPING FOTO BESCHRIJVING FOTO 29

22 MUSEUMCAFE DE SALON FILOSOFEREN MET EEN KOPJE KOFFIE Ook de Salon op de beletage draagt het Amsterdamse DNA, verbeeld door de drie kruizen uit het wapen van Amsterdam die in de glas-en lood ramen van de voorgevel zijn aangebracht. Het is een prachtige hoge ruimte aan de grachtzijde met een hoog plafond, leerbehang, originele balken en nog meer boeken. Bezoekers kunnen na museumbezoek, lezing of concert nog even nagenieten in de Salon met een kopje koffie of thee en een stukje taart of snack. Dit kan bijvoorbeeld met een hermetisch notitieboekje op tafel om impressies op te schrijven, met een boek uit de boekenkast over Amsterdam of kunst in de Gouden Eeuw, of tijdens een filosofisch gesprek. DE SALON 41

23 FOUNDERS EN SPONSORS HET VUUR VAN DE VRIJE GEEST Ik beveel een ieder die hetzij bij de inhoudelijke, hetzij de financiële kant van dit project zal worden betrokken van harte aan zijn volle medewerking te verlenen. Men moet van goeden huize komen of beschikken over een rijke fantasie om ook maar één argument te bedenken tegen dit godsgeschenk. Ernst W. Veen, voormalig directeur Hermitage Amsterdam over het project Huis met de Hoofden. De Ambassade van de Vrije Geest is pas geslaagd als dit initiatief door velen wordt gedragen en mogelijk gemaakt. Dat betekent dat zowel in de ontwikkelingsfase als na de opening founders en sponsors nodig zijn die gegrepen worden door het vuur van de vrije geest. Mensen en instellingen die kracht tot realisatie meebrengen. Mensen die de Ambassade van de Vrije Geest niet alleen financieel willen ondersteunen, maar er ook graag hun eigen gasten ontvangen. Ontdekken ontmoeten ondernemen is ook hier de sleutel. Het vuur van de vrije geest zet aan tot denken én tot handelen, naar het voorbeeld van de wijze koopman, de mercator sapiens. ROBERT FLUDD 42 DE SUPERNATURALI, NATURALI, PRAETERNATURALI... MICROCOSMI HISTORIA, SALON 1619 BESCHRIJVING FOTO

24 COLOFON Huis met de Hoofden Ambassade van de Vrije Geest. Amsterdam, 2017 Vormgeving Drukwerk Tekst Artist impressions Illustraties Multimediation, Harlingen Te Sligte Olijdam, Enschede Stichting het Wereldhart, Amsterdam Project Visuals, Amsterdam Bibliotheca Philosophica Hermetica, Amsterdam CONTACTINFORMATIE Stichting Het Wereldhart Bestuur: Esther Ritman (voorzitter) Peter Huijs (secretaris) Carel Hes (penningmeester) Menno Tummers Organisatie: Rixande Oosterwijk, adjunct-directeur Bibliotheca Philosophica Hermetica Bouw: Jozef Ritman, directeur Stichting tot behoud van het monument Huis met de Hoofden Keizersgracht CJ Amsterdam Postbus GC Amsterdam theworldheartfoundation.com Kamer van Koophandel RSIN T WONDER-BOECK [DAVID JORIS], [1584]

25