BRANDVEILIG LEVEN Programmamap Venlo, maart 2015

Transcriptie

1 BRANDVEILIG LEVEN Programmamap Venlo, maart 2015

2 Brandveilig Leven De brandweer Limburg-Noord legt steeds meer het accent op het voorkómen van brand in plaats van de bestrijding ervan. Binnen de brandweerwereld is dat een relatief nieuwe boodschap die vorm krijgt via Brandveilig Leven (BVL). Hierbij wordt in samenwerking met partners - gewerkt aan bewustwording en gedragsverandering bij burgers en instellingen om de veiligheid en zelfredzaamheid van mensen te vergroten. Met als uiteindelijk doel minder branden, minder slachtoffers en minder schade tegen lagere kosten voor de maatschappij. Jaarlijks worden in Nederland gemiddeld woningbranden geteld. Twee op de drie woningbranden kunnen worden herleid naar menselijk handelen. Om duurzaam brandveilig gedrag bij diverse doelgroepen (burgers en zorginstellingen) te realiseren, hanteert Brandveilig Leven verschillende werkwijzen. Hiervoor zijn volgende doelstellingen geformuleerd: Vergroten van het brandveiligheidsbewustzijn; Vergroten van het verantwoordelijkheidsgevoel voor de eigen brandveiligheid; Verkleinen van het risico op brand door menselijk handelen; Vergroten van kennis en vaardigheden over adequaat handelen in geval van brand. Binnen Brandveilig Leven worden interventies en ondersteunende activiteiten regionaal én op maat uitgezet. Hierbij zijn 3 principes maatgevend: 1. Bereik Publieksvoorlichting richt zich op diverse groepen; van jong tot oud in de hele regio Limburg-Noord. Bij Ambassadeur BVL, Geen Nood Bij Brand en Scholenprogramma werken we met intermediairen, zorginstellingen en scholen samen om zoveel mogelijk verminderd zelfredzame groepen mensen te kunnen bereiken en jongeren op te voeden met de boodschap van Brandveilig Leven. 2. Continuïteit Door de inzet van de interventies in verschillende levensfasen wordt continuïteit in het bevorderen van brandveiligheid gewaarborgd. 3. Inzicht in brand(on)veilig gedrag en factoren die dit gedrag beïnvloeden Het Seniorenpanel, Brandonderzoek en Duurzame Gedragsverandering leveren veel leerzame informatie op over bijvoorbeeld brand(on)veilig gedrag van burgers en oorzaken van branden. Deze informatie wordt onder andere gebruikt voor het daar waar nodig verbeteren van de overige interventies en ondersteunende activiteiten. Colofon W E brandveiligleven@vrln.nl

3 Publieksvoorlichting Goede communicatie en voorlichting over Brandveilig Leven (BVL) vraagt om een doordacht communicatieplan, met aandacht voor externe én interne communicatie. Publieksvoorlichting omvat daarin al die vormen van externe communicatie, die zich richten op het algemeen publiek met als doel: 1. Bewustwording van en ondersteuning bij de eigen verantwoordelijkheid voor het voorkómen van brand (preventie van brand); 2. Opdoen van kennis en het bieden van handelingsperspectief over wat te doen bij brand (nazorg bij brand). In 2014 is voor het thema Veilig Vluchten bij brand een voorlichtingspakket uitgewerkt met diverse breed inzetbare onderdelen: Een experience-unit: een container waarin een thuissituatie is nagebootst en waar men voorzien van een digitale rooksimulatiebril kan beleven hoe het is om te moeten vluchten bij brand. Een vluchtkaart: de ervaringen in de experience-unit kan men direct verwerken tot een persoonlijk vluchtplan. Een rookhuisje: op schaal gemaakte en ingerichte houten huisjes om het gesprek aan te gaan over waar ontstaat brand in huis, hoe ontwikkelt rook zich en waar kunnen rookmelders het beste worden opgehangen. Publieksvoorlichtingsactiviteiten waarbij één of meerdere onderdelen worden ingezet zijn bijvoorbeeld grote publieksevenementen (bijv. Hiltho-beurs en roadshows per gemeente in het najaar van 2014), veiligheidsdagen/-markten en eenmalige voorlichtingslessen op middelbare scholen. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van landelijk en zelfontwikkelde voorlichtingsmaterialen en give-aways. Daarnaast faciliteert Brandveilig Leven voorlichtingsbijeenkomsten over branden die hebben plaatsgevonden in de regio in het kader van Voorlichting Na Brand. Er zijn twee uitvoeringen: Voorlichtingsbijeenkomst na een lokaal brandincident voor buurtbewoners in de wijk: er wordt uitleg gegeven over de brand en preventieve maatregelen die men kan nemen om de eigen (woon)omgeving veiliger te maken. Voorlichtingsbijeenkomst over veel voorkomende oorzaken van brand, uitgewerkt aan de hand van voorbeelden uit de regio. De uitvoering gebeurt door Team Brandonderzoek, de AOV-er van de gemeente waar de brand heeft plaatsgevonden en lokale brandweerposten. Naast face-to-face contact, worden diverse communicatiemiddelen ingezet, zoals: social media (Facebook en Twitter); de website van Brandweer Limburg-Noord; free publicity-kanalen (zoals magazines en lokale huis-aan-huisbladen); de lokale radio en tv. Met Publieksvoorlichting bereiken we een breed publiek van jong tot oud in de hele regio Limburg-Noord. Aandacht voor zowel preventie van brand als nazorg bij brand.

4 Ambassadeur Brandveilig Leven De brandweer Limburg-Noord werkt met ambassadeurs Brandveilig Leven; getrainde intermediairs die achter de voordeur komen en/of beroepshalve makkelijk in gesprek komen met specifieke doelgroepen. Met deze nieuwe werkwijze kunnen we beter inspelen op het brandveiligheidsbewustzijn en gedrag van diverse risicogroepen. Hiermee verkleinen we brandrisico s en vergroten we de kennis over wat te doen bij brand. Tot nu toe zijn vooral medewerkers van o.a. thuiszorgorganisaties en welzijnswerk opgeleid om brandgevaarlijke situaties en gedrag bij senioren thuis te herkennen en het gesprek hierover aan te gaan. Vanaf eind 2014 is de ambassadeurswerkwijze verbreed naar andere intermediairs die specifieke doelgroepen bereiken, zoals gastouderbureaus, wmo-medewerkers en politie. De ambassadeurstraining bestaat uit twee bijeenkomsten die worden verzorgd door een Brandveilig Leven-voorlichter. Groepen van 10 à 15 deelnemers worden opgeleid om als Ambassadeur Brandveilig Leven binnen de eigen organisatie/ thuissituatie ingezet te worden. De training bestaat uit twee interactieve bijeenkomsten, met hierin aandacht voor: informatie over brandveiligheid en gedrag; een demonstratie met het rookhuisje (waar ontstaat brand in huis, hoe ontwikkelt rook zich en waar kunnen rookmelders het beste worden opgehangen); bespreken van het thema Veilig Vluchten ; hoe men brandveiligheidsthema s bespreekbaar kan maken bij de doelgroep; schriftelijke informatie als naslagmateriaal; een korte kennistest (bijeenkomst 2); evaluatie met de deelnemers over het toepassen van de kennis in de praktijk: waar lopen zij tegenaan; welke oplossingen zijn hierbij mogelijk (bijeenkomst 2); bespreking van door deelnemers - ingebrachte casussen/ situaties (bijeenkomst 2). Reacties van Ambassadeurs: Presentatie zou verplicht moeten zijn voor alle mensen die werken in een thuissituatie van een cliënt. Presentatie was zeer nuttig en prettig! Geweldige bijeenkomst en zeer leerzaam, een echte aanrader! De deelnemers ontvangen een certificaat na het succesvol afronden van de training. Na deze training kunnen de deelnemers de brandveiligheid bespreken en het veilig vluchten uit huis oefenen met de doelgroep, die zij beroepshalve ontmoeten. Deze ambassadeurswerkwijze is in 2014 landelijk beloond met een tweede prijs, de Zilveren Rookmelder, voor succesvol idee op het gebied van brandpreventie.

5 Seniorenpanel Het seniorenpanel is een methodiek om moeilijk bereikbare doelgroepen te bereiken die (nog) thuis wonen en verminderd zelfredzaam zijn en/of hun begeleiders/familie/mantelzorgers. Veelal mensen die extra kwetsbaar zijn in geval van brand, door bijvoorbeeld dementie, verminderde motoriek, gehoorproblemen of verminderd zicht. Het seniorenpanel richt zich op het brandveiligheidsbewustzijn en gedrag van senioren (én dat van de begeleiders, familie en mantelzorgers). Het doel is het verkleinen van brandrisico s en vergroten van kennis bij senioren over wat te doen bij brand. Daarnaast wordt inzichtelijk hoe lichamelijke en/of geestelijke beperkingen het (brand)veiligheidsgevoel en gedrag beïnvloeden. In 2014 is deze methodiek getest bij senioren in dagopvangvoorzieningen. Het (senioren)panel bestaat uit 2 bijeenkomsten die worden verzorgd door het team van Brandveilig Leven. Tijdens de eerste bijeenkomst staat vooral de eigen inbreng vanuit de doelgroep centraal: hun gedragingen, gedachten en specifieke vragen over brandveiligheid. Op basis hiervan wordt het informatieve gedeelte van de tweede bijeenkomst ingekleurd: hier wordt op maat voorlichting gegeven en oplossingen aangereikt om brandveiliger te kunnen leven. De twee panelbijeenkomsten bestaan uit: het delen van ervaringen met brand; een paneldiscussie met gerichte vragen aan de groep; het bespreken en oefenen van Veilig Vluchten aan Leerzaam en de hand van de vluchtkaart en rooksimulatiebrillen; spannend, dat op interactieve wijze (met bordspel en/of het vluchten! rookhuisje) voorlichting geven over brandveiligheid, zoals waar ontstaat brand in huis, hoe ontwikkelt rook zich en waar kunnen rookmelders het beste worden opgehangen; schriftelijke informatie als naslagmateriaal; korte evaluatie van het programma met de deelnemers en/of begeleiders/familie/ mantelzorgers. Inzicht in het gedrag van kwetsbare senioren ten aanzien van brandveiligheid. Kwetsbare doelgroepen en begeleiders/familie/ mantelzorgers die zich bewust zijn van de brandveiligheidsrisico s in huis en weten hoe ze deze kunnen verkleinen.

6 Geen Nood Bij Brand Geen Nood Bij Brand! is een interventie die zich richt op (kwetsbare bewoners binnen) zorginstellingen. De focus ligt op samenwerking en dialoog tussen de zorginstelling en Brandweer Limburg-Noord, om gezamenlijk een hoger niveau van brandveiligheid te bereiken. Er moet een veiligheidscultuur in de zorgorganisatie ontstaan waarbij brandveiligheid voorop staat. Personeel en bewoners leren het gebouw zo brandveilig mogelijk te gebruiken (met het accent op het voorkómen van brand) én weten wat van belang is om veilig te vluchten bij brand (vrije vluchtwegen, nooduitgangen). Tijdens oriënterende gesprekken wordt de methodiek toegelicht en worden er concrete afspraken gemaakt over de uitvoering van expedities bij de verschillende locaties van de zorginstelling. Tijdens de veiligheidsexpeditie lopen drie partijen door een gebouw van de zorginstelling: o enkele bewoners, o een leidinggevende van de zorginstelling, o iemand van Brandweer Limburg-Noord, team Brandveilig Leven. Alle brandgevaarlijke en onveilige situaties worden in kaart gebracht en vastgelegd in een verslag, voorzien van foto s die de situaties illustreren. Tijdens de expeditie, in het verslag en bij de nabespreking adviseert de brandweer over deze brandgevaarlijke en onveilige situaties in het gebouw en reikt (mogelijke) oplossingen aan om de situatie te verbeteren. Met de betreffende locatie wordt de expeditie nabesproken en worden afspraken gemaakt over vervolgacties. Met het management van de zorginstelling worden de expedities van de bezochte locaties geëvalueerd en afspraken gemaakt die worden vastgelegd in een integraal veiligheidsplan. Het doel is dat de zorginstelling structureel aandacht heeft voor een brandveilige omgeving, met hulp van de Geen Nood Bij Brand toolbox. De brandweer houdt contact met de zorginstelling en kijkt op afstand mee. Dit levert het op Een organisatie die aan Geen Nood Bij Brand meewerkt, heeft aandacht voor brandveiligheid en wil deze vergroten door samenwerking met de brandweer. Zorgmedewerkers én bewoners (indirect): krijgen meer zicht op de (brand)veiligheid van het gebouw in dialoog met de brandweer; kunnen onveilige situaties herkennen en hierop inspelen. De zorginstelling: leert/ervaart hoe zij zelf de brandveiligheid binnen de instelling kunnen realiseren en borgen; krijgt hiervoor een toolbox met instrumenten. Reactie bewoner zorgcentrum: Ik heb in korte tijd veel dingen gezien, in verband met veiligheid, waar je anders gewoon niet bij nadenkt

7 Scholenprogramma Binnen het scholenprogramma wordt toegewerkt naar een zogenaamde leerlijn fysieke veiligheid vanaf groep 1 van het basisonderwijs waarbij ook heel gericht de ouders worden betrokken tot en met de onderbouw (13-14 jarigen) van het voortgezet onderwijs. Op dit moment wordt de meeste aandacht besteedt aan het basisonderwijs met als insteek voorkómen is beter dan genezen. Er wordt gebruik gemaakt van Brááánd!!! Jij, de brandweer en veiligheid', een lespakket voor leerlingen van groep 6 t/m 8 (en hun ouders/verzorgers). Hiermee willen we het brandveiligheidsbewustzijn vergroten, brandveilig gedrag aanleren én kinderen leren wat zij zelf kunnen doen als er brand uitbreekt. Door thuis de lesstof te bespreken, leren kinderen om ook hier brandonveilige situaties te herkennen en te benoemen. Op deze manier willen we hele gezinnen bereiken met de boodschap van Brandveilig Leven! Het lespakket bestaat uit 3 onderdelen: 1. De brandweer verzorgt een introductieles (ca. 1 lesuur) over brand en brandveiligheid, bespreekt ervaringen met de leerlingen en voert enkele proefjes uit. 2. In de daaropvolgende weken gaat de eigen leerkracht aan de slag met de lesstof uit het lesboekje (ca. 5 lesuren). Enkele opdrachten maken de leerlingen zelfstandig (thuis), zoals de brandveiligheidscheck van hun eigen woning en het maken van een vluchtplan. De overige opdrachten zijn klassikaal én interactief van aard (zoals een rollenspel). 3. De laatste les, gegeven door de Brandweer, bestaat uit een demonstratie met een rookhuisje (met aandacht voor het ontstaan van brand in huis, ontwikkeling van rook en het ophangen van rookmelders), een veiligheidsexpeditie op school en een terugblik op het lesprogramma met de leerlingen. Gerichte aandacht voor brandveiligheid op school en thuis. Leerlingen die actief aan de slag gaan met brandveiligheid. Reacties van leerkrachten: Geweldig! Zeer leerzaam en interessant voor de kinderen! Erg leuk project. Kinderen zijn er enthousiast mee bezig geweest. Ze weten nu veel meer over dit onderwerp af.

8 Brandonderzoek Brandonderzoek is een landelijk erkend kwaliteitsinstrument. Het onderzoeken van branden is voor de brandweer een manier om te kunnen leren en verbeteren. Brandonderzoek levert veel leerzame informatie op over: oorzaken van branden, het brandverloop, de effectiviteit van brandpreventieve voorzieningen en de brandbestrijding zelf. Met de opgedane kennis wil Brandweer Limburg-Noord zowel de burger als het eigen personeel duidelijkheid geven over de mogelijke brandoorzaak en de ontwikkeling van de brand. De brandweer gebruikt de informatie om te leren, zodat zij hun werk beter en veiliger uit kunnen voeren. Daar profiteert uiteindelijk de burger ook van. Brandonderzoek levert ook een bijdrage aan de diverse interventies en publieksvoorlichtingsactiviteiten van Brandveilig Leven. De praktijkvoorbeelden, resultaten en leerpunten uit brandonderzoek worden gebruikt bij voorlichting aan de burgers. Door deze informatie wordt het kennisniveau van de burger verhoogd, maar ook het brandveiligheidsbewustzijn en de zelfredzaamheid van deze burger. De kans op slachtoffers bij woningbranden wordt daarmee kleiner. Daarnaast maakt de politie graag gebruik van de kennis en expertise van de brandonderzoekers van de brandweer. Datzelfde geldt ook voor de verzekeraars. Na een brand kan een onderzoek worden ingesteld. De resultaten van de concrete onderzoeken worden vastgelegd in onderzoeksrapporten en/of nieuwsflitsen, volgens een vast format. Deze worden met de achterban gedeeld en/of in opleiding- en oefenplannen verwerkt. Uitkomsten worden teruggekoppeld met direct betrokkenen, contactpersonen binnen de regio en vakgroepen. De onderzoeksresultaten worden ook in een landelijke database ingevoerd, waardoor deze zowel landelijk als regionaal te gebruiken zijn. De meest voorkomende oorzaken van brand worden uitgewerkt tot een voorlichtingsbijeenkomst (in het kader van Publieksvoorlichting) die ingezet kan worden op vraag van buitenaf. Deze bijeenkomsten worden georganiseerd en uitgevoerd door het team Brandonderzoek. Inzicht in de verschillende brandoorzaken in onze regio. Inzicht in de effectiviteit van brandpreventieve voorzieningen. Inzicht in de effectiviteit van de gekozen inzetstrategie. Informatie die gebruikt kan worden bij de diverse interventies van Brandveilig Leven, waaronder voorlichtingsbijeenkomsten (op aanvraag) over meest voorkomende oorzaken van brand. Brandweer Limburg Noord kan door deze kennis permanent up-to-date blijven.

9 Duurzame gedragsverandering Brandweer Limburg-Noord en Brandweer Zuid-Limburg zijn vanaf januari 2015 gestart met het gezamenlijke onderzoek Duurzame gedragsverandering op het gebied van brandveiligheid. Gedrag veranderen betekent meer dan alleen het geven van voorlichting. Menselijk gedrag is complex en wordt beïnvloed door verschillende factoren. Om gedrag te kunnen veranderen, is inzicht nodig in de factoren die verklaren waarom burgers wel of niet brandveilig gedrag vertonen. Doordat dit inzicht tot op heden grotendeels ontbreekt, is onbekend hoe we succesvol brandveilig gedrag kunnen bevorderen én of lopende interventies effectief zijn. Het doel van het onderzoek Duurzame gedragsverandering is om meer inzicht te krijgen in brandveilig gedrag van burgers en de factoren die hierop van invloed zijn om op basis van deze informatie interventies te ontwikkelen, implementeren en evalueren. Het onderzoek maakt gebruik van de wetenschappelijke methodiek Intervention Mapping. Dit is een stapsgewijze aanpak om de juiste beslissingen te nemen in het ontwikkelen van interventies, die daarmee een grotere kans van slagen hebben in het veranderen van brandveilig gedrag. Het onderzoek kent verschillende fasen: 1. Voorbereidend onderzoek: grondige analyse voor het bepalen welke doelgroep met name brandonveilig gedrag vertoont en/of een verhoogd risico loopt om slachtoffer te worden van brand. Vervolgens inzicht krijgen in brand(on)veilig gedrag van de doelgroep en factoren die hierop van invloed zijn; 2. Ontwikkelen van interventies om het gedrag te beïnvloeden; 3. Implementeren van de interventies in de dagelijkse praktijk; 4. Testen en evalueren of de interventie het gewenste effect heeft en haalbaar is in de praktijk. Een unieke en innovatieve aanpak binnen de Brandweer voor het weloverwogen (door)ontwikkelen en inzetten van interventies Meer inzicht in de redenen waarom burgers al dan niet brandveilig gedrag vertonen. Grotere kans op effectieve interventies voor het bevorderen van brandveilig gedrag.